A– ĐẶT VẤN ĐỀ
I – LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Ho¸ häc lµ bé m«n khoa häc quan träng trong nhµ trêng phæ th«ng.
M«n ho¸ häc cung cÊp cho häc sinh mét hÖ thèng kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ b¶n
vµ thiÕt thùc ®Çu tiªn vÒ ho¸ häc, gi¸o viªn bé m«n ho¸ häc cÇn h×nh thµnh ë
c¸c em mét kü n¨ng c¬ b¶n, phæ th«ng vµ thãi quen häc tËp vµ lµm viÖc khoa
häc lµm nÒn t¶ng cho viÖc gi¸o dôc x· héi chñ nghÜa, ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn
thøc, n¨ng lùc hµnh ®éng. Cã nh÷ng phÈm chÊt thiÕt nh cÈn thËn, kiªn tr×,
trung thùc, tØ mØ, chÝnh x¸c, yªu ch©n lÝ khoa häc, cã ý thøc tr¸ch nhiÖm víi
b¶n th©n, gia ®×nh, x· héi cã thÓ hoµ hîp víi m«i trêng thiªn nhiªn, chuÈn bÞ
cho häc sinh lªn vµ ®i vµo cuéc sèng lao ®éng.
Trong häc tËp Ho¸ häc, viÖc gi¶i bµi tËp cã mét ý nghÜa rÊt quan träng.
Ngoµi viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông, ®µo s©u vµ më réng kiÕn thøc,bµi tËp ho¸
häc cßn ®îc dïng ®Ó «n tËp, rÌn luyÖn mét sè kü n¨ng vÒ ho¸ häc. Th«ng qua
gi¶i bµi tËp, gióp häc sinh rÌn luyÖn tÝnh tÝch cùc, trÝ th«ng minh, s¸ng t¹o, båi dìng høng thó trong häc tËp.
Khi gi¶i bµi tËp ho¸ häc, ta thêng gÆp nh÷ng bµi to¸n kh«ng cho biÕt lîng
chÊt cô thÓ mµ cho díi d¹ng tæng qu¸t nh: khèi lîng a (gam), thÓ tÝch V (lÝt), sè
mol x(mol), ¸p suÊt p(atm) , tØ lÖ (%) vÒ sè mol, khèi lîng, cho M , C% ... g©y
lóng tóng cho häc sinh (HS) khi gi¶i bµi tËp.ViÖc lùa chän ph¬ng ph¸p thÝch hîp
®Ó gi¶i bµi tËp l¹i cµng cã ý nghÜa quan träng h¬n. Mçi bµi tËp cã thÓ cã nhiÒu
ph¬ng ph¸p gi¶i kh¸c nhau. NÕu biÕt lùa chän ph¬ng ph¸p hîp lý, sÏ gióp häc
sinh n¾m v÷ng h¬n b¶n chÊt cña c¸c hiÖn tîng ho¸ häc.
XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ häc sinh cña trêng: KiÕn thøc c¬ b¶n của học
sinh cha ch¾c ch¾n, t duy h¹n chÕ . Do thay ®æi ph¬ng ph¸p kiÓm tra ®¸nh gi¸
m«n ho¸ häc 100% c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan. §Ó gióp häc sinh n¾m ch¾c
kiÕn thøc c¬ b¶n vµ hoµn thµnh tèt ®îc c¸c bµi tËp theo ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm
kh¸ch quan. Tõ nh÷ng lÝ do trªn, t«i chän ®Ò tµi: “ Sö dông ph¬ng ph¸p
tù chän lîng chÊt trong gi¶i bµi tËp ho¸ häc ”
1
Trong phần bài tập này tôi đã đưa ra các dạng bài tập tổng quát và có các bài tập
áp dụng . Do kinh nghiệm giảng dạy cũng như kiến thức viết sáng kiến kinh
nghiệm còn hạn chế , tôi rất mong được sự đóng góp chân thành của các thầy,
các cô để giúp tôi trưởng thành hơn . Xin trân trọng cảm ơn
II- MỤC ĐÍCH : Báo cáo
1) Trao đổi kinh nghiệm về giảng dạy môn Hóa vô cơ.
2) Giới thiệu một số dạng bài tập để các thầy cô đồng nghiệp đóng góp ý
kiến.
III – PHƯƠNG PHÁP :
1) Trình bày từng nội dung của dạng bài tập , có phân tích.
2) Các dạng bài tập áp dụng.
B – QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN
I – NỘI DUNG :
Đây là phần bài tập mà học sinh phải tư duy rất nhiều , sâu sắc , và học
sinh rất dễ nhầm lẫn hoặc bỏ xót các trường hợp , thường thì học sinh chỉ giải
2
một nửa và bỏ quên phần còn lại , như vậy khi học sinh đi thi trắc nghiệm học
sinh sẽ không ghi được điểm . Nội dung gồm các phần sau :
1. Phương pháp chung : Đưa ra các dạng bài tập ở dạng tổng quát nhất và
hướng dẫn về phương pháp cho học sinh.
2. Các bài tập cụ thể để học sinh áp dụng.
II – THỰC HIỆN
1) Phương pháp chung:
Dùa vµo yªu cÇu cña bµi cho, ta lùa chän mét ®¹i lîng tæng qu¸t b»ng mét
lîng chÊt cô thÓ
Tõ nh÷ng yªu cÇu cô thÓ cña bµi to¸n, t«i ph©n ra thµnh c¸c kiÓu bµi tËp
gi¶i b»ng ph¬ng ph¸p tù chän lîng chÊt thêng gÆp:
D¹ng 1: §¹i lîng tù chän lµ mét mol
+ Ta lùa chän sè mol cña mét chÊt hoÆc cña hçn hîp lµ 1 mol
+ Lùa chän khèi lîng mol
+ Lùa chän thÓ tÝch mol (víi bµi to¸n vÒ chÊt khÝ) thêng lÊy lµ 22,4 l.
D¹ng 2: §¹i lîng tù chän quy vÒ 100
D¹ng nµy thêng gÆp víi bµi tËp cho ®¹i lîng tæng qu¸t lµ khèi lîng cña
mét hçn hîp, lµ phÇn tr¨m khèi lîng, hoÆc nång ®é phÇn tr¨m
D¹ng 3: §¹i lîng tù chän phô thuéc vµo ®Ò cho, nh»m triÖt tiªu biÓu thøc to¸n
häc phøc t¹p thµnh sè cô thÓ.
D¹ng 4: Chän ®óng tØ lÖ lîng chÊt trong ®Çu bµi cho.
Trong mçi d¹ng bµi tËp nµy, t«i x©y dùng tõ 10 ®Õn 15 bµi tËp. Sau ®©y t«i xin
giíi thiÖu mét sè bµi tËp cô thÓ vµ ®iÓn h×nh.
D¹ng 1: §¹i lîng tù chän lµ mét mol
ë bµi tËp ®Çu nµy t«i híng dÉn häc sinh gi¶i theo 3 c¸ch kh¸c nhau. Tõ ®ã cho
häc sinh thÊy u ®iÓm khi sö dông ph¬ng ph¸p tù chän lîng chÊt.
VÝ dô 1: (Câu 1 - Mã đề 231 - Khối B - TSCĐ 2007) Hoµ tan a gam mét oxit kim
lo¹i ho¸ trÞ II (kh«ng ®æi) b»ng mét lîng võa ®ñ dung dÞch H2SO4 4,9% ngêi ta
thu ®îc mét dung dÞch muèi cã nång ®é 5,88%. X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i ho¸ trÞ II
Hướng dẫn giải:
C¸ch 1: TÝnh to¸n b×nh thêng theo yªu cÇu vµ sè liÖu bµi cho
Gäi c«ng thøc cña oxit ho¸ trÞ II lµ MO
3
a
M 16 (mol)
n MO
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng
MO
+
a
(mol) M 16
H2SO4
MSO4 +
a
M 16
a
M 16
H2O
Khèi lîng dung dÞch axit cÇn dïng:
m dd
H 2 SO4
98 100 a
2000a
( gam)
4,9 ( M 16)
M 16
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã
m dd
MSO4
= moxit + maxit
Khèi lîng muèi thu ®îc:
2000a
= a + M 16 (gam)
m MSO4
(96 M ) a
M 16
(gam)
Nång ®é phÇn tr¨m cña dung dÞch muèi thu ®îc:
( M 96) a
2000a
: (a
)} 100
5,88
M 16
M 16
( M 96)a
M 16
100 5,88
M 16
M 2016
M 96
100 5,88
M 2016
C % ( MSO4 ) {
=> M 24 (M lµ Magie)
C¸ch 2: Gi¶i theo ph¬ng ph¸p tù chän lîng chÊt víi ®¹i lîng tù chän lµ 1 mol
Gi¶ sö cã 1 mol MO ph¶n øng ( M + 16gam)
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
MO
1(mol)
+
H2SO4
MSO4 +
1(mol)
1(mol)
4
H2 O
1(mol)
Khèi lîng dung dÞch axit cÇn dïng:
m dd H 2 SO4
98 100
2000 ( gam)
4,9
Áp dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã:
m dd
MSO4
=
C % ( MSO4 )
M + 16 + 2000 = M + 2016 (gam)
M 96
100
M 2016
5,88%
=> M 24 ( M lµ Magie)
C¸ch 3: Gi¶i theo ph¬ng ph¸p tù chän lîng chÊt víi ®¹i lîng tù chän quy vÒ 100
Gi¶ sö cã 100 gam dung dich H2SO4 4,9% tham gia ph¶n øng
n H 2 SO4
4,9 100
0,05 (mol )
100 98
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng
MO +
0,05(mol)
H2SO4
0,05(mol)
MSO4 +
H2 O
0,05(mol)
Khèi lîng oxit ban ®Çu: a = m MO 0,05 ( M 16) ( gam)
Khèi lîng muèi thu ®îc:
m MSO4 0,05 ( M 96) ( gam)
Áp dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã:
m dd
MSO4
= moxit + maxit = 0,05(M + 16) + 100 = 0,05M + 100,8 (gam)
0,05( M 96)
100
5,88
0,05M 100,8
5M 480 0,294 M 592,704
C % ( MSO4 )
=> M 24 ( M lµ Magie)
5
NhËn xÐt: Qua ba c¸ch gi¶i trªn ta nhËn thÊy khi gi¶i b»ng ph¬ng ph¸p tù chän
lîng chÊt :
- C¸ch gi¶i ng¾n gän h¬n rÊt nhiÒu.
- Gi¶m bít ®îc c¸c phÐp to¸n phøc t¹p.
- Tuú vµo bµi to¸n mµ ta chän ®¹i lîng nµo tæng qu¸t nµo b»ng mét chÊt cô thÓ ®Ó
gi¶i ng¾n gän h¬n.
VÝ dô 2: Hçn hîp khÝ gåm oxi vµ ozon cã tØ khèi so víi hi®ro lµ 18. X¸c ®Þnh
phÇn tr¨m theo thÓ tÝch cña tõng khÝ trong hçn hîp ®Çu
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö cã 1 mol hçn hîp khÝ . Gäi sè mol cña oxi lµ x => Sè mol cña ozon lµ 1-x
Theo gi¶ thiÕt ta cã:
M
32 x 48(1 x)
18 2 36
x (1 x)
=>x = 0,75.§èi víi chÊt khÝ trong cïng ®iÒu kiÖn t,p
th×: % V = %n =>
VËy %VO 75%
%VO3 100 75 25%
2
VÝ dô 3: Trong qu¸ tr×nh tæng hîp amoniac, ¸p suÊt trong b×nh gi¶m ®i 10% so
víi ¸p suÊt lóc ®Çu. BiÕt nhiÖt ®é cña ph¶n øng gi÷ kh«ng ®æi tríc vµ sau ph¶n
øng. H·y x¸c ®Þnh phÇn tr¨m theo thÓ tÝch cña hçn hîp khÝ thu ®îc sau ph¶n øng.
NÕu trong hçn hîp ®Çu lîng nit¬ vµ hi®ro ®îc lÊy ®óng theo hÖ sè tØ lîng.
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö lóc ®Çu ta lÊy 1 mol N2 vµ 3 mol H2
Trong mét b×nh kÝn cã nhiÖt ®é kh«ng ®æi th× ¸p suÊt tØ lÖ thuËn víi sè mol hçn
hîp khÝ
n1
p
1
=> n2 p 2
VËy ¸p suÊt gi¶m ®i 10% th× sè mol cña hçn hîp khÝ còng gi¶m 10%
=> n hçn hîp khÝ sau ph¶n øng =
4
90
3,6mol
100
Gi¶ sö cã x mol N2 ph¶n øng:
Ph¬ng tr×nh ho¸ häc:
N2
+
3H2
6
2NH3
Sè mol ban ®Çu
1
Sè mol ph¶n øng
x
Sau ph¶n øng
1-x
=> nhçn hîp khÝ sau ph¶n øng = (1-x) + (3-3x)
3
0
3x
2x
3-3x
2x
+ 2x = 3 - 2x = 3,6 => x = 0,2
1 0,2
100 22,22%
3,6
3 3 0,2
%V H 2
100 66,67%
3,6
0,2 2
%V NH 3
100 11,11%
3,6
%V N 2
=>
VÝ dô 4: Cho cïng mét lîng khÝ clo lÇn lît t¸c dông hoµn toµn víi kim lo¹i R
(ho¸ trÞ I) vµ kim lo¹i X (ho¸ trÞ II) th× khèi lîng kim loaÞ R ®· ph¶n øng gÊp
3,375 lÇn khèi lîng cña kim lo¹i X . Khèi lîng muèi clorua cña R thu ®îc gÊp
2,126 lÇn khèi lîng muèi clorua cña X ®· t¹o thµnh. X¸c ®Þnh tªn hai kim lo¹i
( TrÝch c©u III ®Ò 48 bé ®Ò TS§H 1996)
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö cã 1 mol clo tham gia ph¶n øng
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
Cl2
Sè mol
+
1
+
1
Theo gi¶ thiÕt
2RCl
2
Cl2
Sè mol
2R
2
X
XCl2
1
mR 2 M R
mX
MX
m RCl
2 M R 71
m XCl 2
M X 71
Tõ (1) vµ (2) ta cã
1
3,375
2,126
2 M R 3,375M X
(1)
2 M R 2,126M X 79,946
(2)
X lµ Cu (MX = 64)
R lµ Ag (MR = 108)
7
VÝ dô 5: Hoµ tan x gam kim lo¹i M trong y gam dung dÞch HCl 7,3% (lîng axit
võa ®ñ) thu ®îc dung dÞch A cã nång ®é 11,96%. X¸c ®Þnh tªn kim lo¹i M.
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö sè mol cña kim lo¹i M (cã ho¸ trÞ n) ®· ph¶n øng lµ 1 mol
PTP¦
2M
Sè mol
Khèi lîng (gam)
1
M
Theo gi¶ thiÕt ta cã:
+
2nHCl
n
36,5n
mdd HCl
2MCln
+
1
M + 35,5n
nH2
0,5n
n
36,5n 100
500n
7,3
Áp dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã:
mdd MCln
mM
mdd HCl
C % MCl 2
mH 2
M 500n
n M 499n
M 35,5n
100 11,96
M 499n
=> M = 27,5 n
M = 27,5 ( lo¹i)
NÕu n = 1
M = 55 ( nhËn)
NÕu n = 2
M = 72,5 ( lo¹i) .
NÕu n = 3
VËy M lµ mangan (Mn)
VÝ dô 6: Hoµ tan a gam mét oxit s¾t b»ng dung dÞch H2SO4 ®Æc, nãng thÊy tho¸t
ra khÝ SO2 duy nhÊt. Trong thÝ nghiÖm kh¸c, sau khi khö hoµn toµn a gam oxit s¾t
®ã b»ng CO ë nhiÖt ®é cao råi hoµ tan lîng s¾t ®îc t¹o thµnh b»ng H2SO4 ®Æc
nãng th× thu ®îc lîng khÝ SO2 nhiÒu gÊp 9 lÇn lîng khÝ SO2 ë thÝ nghiÖm trªn.X¸c
®Þnh c«ng thøc cña oxit s¾t
(Trêng §H Y Hµ Néi 2001 - 2002 - Trêng C§SP Phó Yªn 2005)
Hướng dẫn giải:
Gäi c«ng thøc cña oxit s¾t lµ FexOy ; Gi¶ sö cã 1 mol oxit s¾t tham gia ph¶n øng
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng
xFe2(SO4)3 + (3x-2y)SO2 + (6x – 2y)H2O
2FexOy + (6x-2y)H2SO4
8
(1)
FexOy + y CO
2 Fe
+
x Fe + y CO2
Fe2(SO4)3
6 H2SO4
n SO2 ( PT 1)
Theo ph¬ng tr×nh (1)
Theo gi¶ thiÕt
( PT 3)
+ 3 SO2 + 6 H2O
9n SO2
(3)
3x 2 y
(mol )
2
n SO2 ( PT 3)
Theo ph¬ng tr×nh (2) vµ (3)
n SO2
(2)
3
3x
3x
n Fe
n Fex Oy
(mol )
2
2
2
9 (3 x 2 y )
( PT 1)
=>
2
3x
2
x
3
y
4
VËy c«ng thøc cña oxit s¾t lµ Fe3O4
VÝ dô 7: Cho hçn hîp gåm NaI vµ NaBr hoµ tan hoµn toµn vµo níc ®îc dung
dÞch A. Cho vµo dung dÞch A mét lîng Brom võa ®ñ thu ®îc muèi X cã khèi lîng
nhá h¬n khèi lîng cña muèi ban ®Çu lµ a gam. Hoµ tan X vµo níc thu ®îc dung
dÞch B. Xôc khÝ clo vµo dung dÞch B thu ®îc muèi Y cã khèi lîng nhá h¬n khèi lîng cña muèi X lµ 2a gam. X¸c ®Þnh phÇn tr¨m theo khèi lîng c¸c chÊt trong hçn
hîp muèi ban ®Çu ? (coi clo, brom, iot kh«ng t¸c dông víi H 2O
(Trêng C§SP Komtum - 2004)
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö trong 1 mol hçn hîp cã x mol NaI vµ (1 – x) mol NaBr
Cho dd A t¸c dung víi Brom
2 NaI +
Br2
2 NaBr +
I2 (1)
x mol
x mol
muèi X chØ cã NaBr víi sè mol lµ x + (1 – x) = 1 mol
=> mNaBr = 103 . 1 = 103 gam
=> mhh ®Çu = 103 + a (gam)
Cho dung dÞch B t¸c dông víi clo
2 NaBr
=> m NaCl
+
Cl2
2 NaCl +
Br2 (2)
1 mol
1 mol
= 58,5 . 1 = 58,5 gam . Theo gi¶ thiÕt: mNaBr = mNaCl + 2a
9
=> 103 = 58,5 + 2a => a = 22,25 . VËy mhh ®Çu = 103 + 22,25 =125,25 gam
Mµ m hh ®Çu = mNaI + mNaBr = 150x + 103(1 – x) = 125,25 => x = 0,4734
% m NaI
0,4734 150
100 56,69%
125,26
% m NaBr 100 56,69 43,31%
Ví dụ 8: Hoà tan một muối cacbonat kim loại M hóa trị n bằng một lượng vừa
đủ dung dịch H2SO4 9,8% ta thu được dung dịch muối sunfat 14,18%. M là kim
loại gì?
A. Cu.
B. Fe.
C. Al. D. Zn.
Hướng dẫn giải:
Chọn 1 mol muối M2(CO3)n.
M2(CO3)n
nH2SO4 M2(SO4)n + nCO2 + nH2O
+
Cứ (2M + 60n) gam 98n gam
m dd H2SO4
(2M + 96n) gam
98n 100
1000n gam
9,8
m dd mu�i m M2 (CO3 )n m dd H2SO4 m CO2
= 2M + 60n + 1000.n 44.n = (2M + 1016.n) gam.
C%dd mu�i
M = 28.n
2M 96 100 14,18
2M 1016 n
n = 2 ; M = 56 là phù hợp vậy M là Fe. (Đáp án B)
Ví dụ 9: Cho dung dịch axit axetic có nồng độ x% tác dụng vừa đủ với dung
dịch NaOH 10% thì thu được dung dịch muối có nồng độ 10,25%. Vậy x có giá
trị nào sau đây? A. 20%.
B. 16%.
C. 15%. D.13%.
Hướng dẫn giải:
Xét 1 mol CH3COOH:
10
CH3COOH + NaOH CH3COONa + H2O
60 gam 40 gam
m dd CH3COOH
m dd mu�i
60 100
gam
x
;
82 gam
m ddNaOH
40 100
400 gam
10
60 100
82 100
400
x
10,25 gam.
x = 15%. (Đáp án C).
Ví dụ 10: (Câu 1 - Mã đề 231 - Khối A - TSCĐ 2007)
Khi hòa tan hiđroxit kim loại M(OH)2 bằng một lượng vừa đủ dung dịch H2SO4
20% thu được dung dịch muối trung hoà có nồng độ 27,21%. Kim loại M là
A. Cu.
B. Zn.
C. Fe.
D. Mg.
Hướng dẫn giải:
Xét 1 mol M(OH)2 tham gia phản ứng
M(OH)2 +
H2SO4
Cứ (M + 34) gam 98 gam
m dd H2SO4
98 100
490 gam
20
MSO4 +
2H2O
(M + 96) gam
m dd MSO4 M 34 490
M 96 100
27,21
M = 64 M là Cu. (Đáp án A)
Ví dụ 11: Hoà tan hoàn toàn một lượng kim loại R hóa trị n bằng dung dịch
H2SO4 loãng rồi cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được một lượng muối khan
có khối lượng gấp 5 lần khối lượng kim loại R ban đầu đem hoà tan. Kim loại R
đó là:
A. Al.
B. Ba.
C. Zn.
Hướng dẫn giải:
Xét 1 mol kim loại ứng với R (gam) tham gia phản ứng.
2R + nH2SO4 R2(SO4)n + nH2
11
D. Mg.
Cứ R (gam)
2R 96n
2
5R
2R 96n
gam
2
R = 12n thỏa mãn với n = 2. Vậy: R = 24 (Mg). (Đáp án D)
12
D¹ng 2: ®¹i lîng tù chän quy vÒ 100
VÝ dô 1: Cho dung dÞch NaOH 20% t¸c dông võa ®ñ víi dung dÞch FeCl 2 10%.
§un nãng trong kh«ng khÝ cho c¸c ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn. TÝnh nång ®é
phÇn tr¨m muèi t¹o thµnh trong dung dÞch sau ph¶n øng, coi níc bay h¬i kh«ng
®¸ng kÓ. (Trêng §H Thñy Lîi 2000 -2001)
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö cã 100 gam dung dÞch NaOH tham gia ph¶n øng
n NaOH
100 20
0,5 mol
100 40
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
FeCl2
Mol
0,25
4Fe(OH)2
Mol
+
2NaOH
Fe(OH)2
0,5
+
O2
2NaCl
0,25
+
2H2O
0,25
0,0625
4
0,25
+
0,5
4Fe(OH)3
0,25
Theo gi¶ thiÕt ta cã :
mdd FeCl2
0,25 126 100
315( gam)
10
(M FeCl2 = 127 -> mdd =317,5 gam)
Sè gam kÕt tña
m Fe (OH )3 0,25 107 26,75 ( gam)
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã
mdd NaCl mdd FeCl2 mdd NaOH mO2 m Fe(OH )3
mdd NaCl = 317,5 + 100 + 32. 0,0625 - 26,75 = 392,25 gam
Khèi lîng muèi trong dung dÞch sau ph¶n øng:
13
mNaCl = 0,5 . 58,5 = 29,25 gam
;
C %( NaCl )
29,25
100 7,5%
390,25
VÝ dô 2: Cho hçn hîp A gåm CaCO3, Al2O3, Fe2O3, trong ®ã Al2O3 chiÕm
10,2%; Fe2O3 chiÕm 9,8%. Nung hçn hîp nµy ë nhiÖt ®é cao thu ®îc hçn hîp
chÊt r¾n B cã khèi lîng b»ng 67% khèi lîng cña A. TÝnh phÇn tr¨m khèi lîng c¸c
chÊt trong B.
Hướng dẫn giải:
m Al2O3 10,2 ( gam)
m Fe2O3 9,8 ( gam)
Gi¶ sö khèi lîng cña hçn hîp A ban ®Çu lµ 100 gam =>
PTP¦
CaCO3
t0
CaO
+
mCaCO3 80 ( gam)
CO2 (1)
Theo gi¶ thiÕt, khèi lîng chÊt r¾n B lµ 67 gam
Theo ph¬ng tr×nh (1) => ®é gi¶m khèi lîng = mCO = 100 – 67 =33 gam
2
Theo ph¬ng tr×nh (1)
VËy
mCaCO3
mCaCO3
(ph©n hñy)
(d)
=
nCO2 nCaO nCaCO3
( pu )
33
0,75 mol
44
= 0,75 . 100 = 75 (gam)
80 - 75 = 5 (gam)
mCaO
= 56 . 0,75 = 42 (gam)
PhÇn tr¨m khèi lîng c¸c chÊt r¾n trong B lµ:
10,2
100 15,22%;
67
5
100 7,4%;
67
%mAl2O3
%mCaCO3
9,8
100 14,63%
67
42
100 62,69%
67
%mFe2O3
%mCaO
VÝ dô 3: Nung mét mÉu ®¸ v«i X cã lÉn t¹p chÊt lµ MgCO 3, Fe2O3, vµ Al2O3 ®Õn
khèi lîng kh«ng ®æi ®îc chÊt r¾n A cã khèi lîng b»ng 59,3% khèi lîng cña X.
14
Cho toµn bé A vµo H2O (lÊy d), khuÊy kü thÊy phÇn kh«ng tan B cã khèi lîng
b»ng 13,49% khèi lîng cña A. Nung nãng B trong dßng kh«ng khÝ CO d ®Õn khi
ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn ®îc lîng chÊt r¾n D cã khèi lîng b»ng 85% khèi lîng
cña B. TÝnh phÇn tr¨m khèi lîng cña CaCO3 trong X.
(Trêng C§SP nhµ trÎ mÉu gi¸o trung ¬ng 1- 2004)
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö ta nung 100 gam hçn hîp X . Gäi x, y, z, t lÇn lît lµ sè mol cña CaCO3,
MgCO3, Fe2O3, Al2O3.
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
o
t
CaCO3
o
t
MgCO3
CaO +
CO2
MgO +
(1)
CO2
(2)
ChÊt A cã CaO, MgO, Fe2O3, Al2O3 t¸c dung víi H2O d
CaO + H2O
Ca(OH)2
Ca(OH)2
+ Al2O3
(3)
Ca(AlO2)2
+
H2O (3)
ChÊt B gåm cã MgO, Fe2O3
mB
59,3 13,49
8 ( gam)
100
Fe2O3
+ 3CO
0
t
2Fe +
3CO2
ChÊt r¾n D cã MgO vµ Fe:
mD
85 8
6,8 ( gam)
100
VËy ta cã hÖ ph¬ng tr×nh sau:
m X 100x 84 y 160z 102t 100
mA 56x 40y 160z 102t 59,3
mB
40y 160z
mD
40y 2 56z
8
6,8
15
=>
x 0,825
y 0,1
z 0,025
t 0,05
Khèi lîng cña CaCO3 trong X lµ:
mCaCO3 0,852 100 82,5
=>
%mCaCO3
82,5
100 82,5%
100
VÝ dô 4: Cho x gam dung dÞch H2SO4 nång ®é y% t¸c dông hÕt víi mét lîng d
hçn hîp khèi lîng Na, Mg. Lîng H2 (khÝ duy nhÊt) thu ®îc b»ng 0,05x gam.
ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng vµ tÝnh nång ®é phÇn tr¨m cña dung dÞch H2SO4.
(§Ò thi HSG líp 10-Hµ T©y- n¨m häc 2003-2004)
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö khèi lîng dung dÞch H2SO4 ban ®Çu x =100 gam
=>
nH2
0,05 100
2,5 (mol )
2
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng
H2SO4
+
2Na
Na2SO4
+
H2
(1)
H2SO4
+
Mg
MgSO4
+
H2
(2)
2NaOH
+
H2
(3)
Na2SO4
MgSO4
+
Mg(OH)2 (1)
Do Na vµ Mg cßn d nªn cã ph¶n øng
2Na
+
2NaOH
+
2H2O
Theo ph¬ng tr×nh (1) vµ (2) =>
Theo ph¬ng tr×nh (3)
=>
nH2
nH2
( pt 1 2 )
( pt 3)
n H 2 SO4
y
(mol )
98
1
1 100 y
100 y
n H 2O
(mol )
2
2
18
36
VËy tæng sè mol H2 thu ®îc ë c¸c ph¬ng tr×nh trªn lµ:
n H 2
y
100 y
2,5
98
36
=> y= 15,81 =>
16
C %( H 2 SO4 ) 15,81%
Ví dụ 5: (Khối A - TSCĐ 2008) X là hợp kim gồm (Fe, C, Fe3C), trong đó hàm
lượng tổng cộng của Fe là 96%, hàm lượng C đơn chất là 3,1%, hàm lượng Fe3C
là a%. Giá trị a là:
A. 10,5.
B. 13,5.
C. 14,5.
D. 16.
Hướng dẫn giải : Xét 100 gam hỗn hợp X ta có mC = 3,1 gam, m Fe C = a gam và
3
số gam Fe tổng cộng là 96 gam.
m C trong Fe3C 100 96 3,1
12a
180
a = 13,5. (Đáp án B)
D¹ng 3: §¹i lîng tù chän phô thuéc vµo ®Ò cho nh»m
triÖt tiªu biÓu thøc to¸n häc phøc t¹p thµnh sè cô thÓ.
VÝ dô 1: §èt ch¸y hoµn toµn m gam ancol R, s¶n phÈm thu ®îc cho ®i qua b×nh
®ùng dung dÞch níc v«i trong d thÊy khèi lîng b×nh t¨ng thªm p gam vµ cã t gam
m p
kÕt tña. X¸c ®Þnh c«ng thøc cña R. BiÕt p = 0,71t; t = 1,02
Hướng dẫn giải:
m p
Chän t = 1,02
= 100
= mCaCO
3
=>
p = 71 gam, m = 31 gam
Gäi c«ng thøc tæng qu¸t cña ancol R lµ CxHyOz
C x H y Oz
CO2
+
(x
y z
) O2
4 2
xCO2
CaCO3 + H2O
+ Ca(OH)2
17
y
H 2O
2
(1)
(2)
Theo ph¬ng tr×nh (2)
nC
=>
Khèi lîng b×nh t¨ng lªn: p = mCO
2
=> m H O
2
V× n H O
2
nO
nCO2
nCO2 nCaCO3
1 (mol )
m H 2O
71 44 27 ( gam) n H 2O 1,5 (mol )
nªn ancol R lµ ancol no
31 (12 1,5 2)
1 (mol )
16
VËy ta cã x : y : z = nC : nH : nO = 1 : 3 : 1
C«ng thøc cña ancol R cã d¹ng (CH3O)n = CnH3nOn = CnH2n(OH)n
Vµ R lµ ancol no nªn: sè nguyªn tö H = 2.sè nguyªn tö C + 2 - sè nhãm OH
=> 2n = 2n + 2 - n => n = 2
VËy c«ng thøc cña ancol R lµ: C2H4(OH)2
a
VÝ dô 2: §èt ch¸y hoµn toµn a gam mét hîp chÊt A cña ph«tpho cÇn 17 mol O2
13,5a
( gam)
17
s¶n phÈm chØ thu ®îc P2O5 vµ
H2O. X¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña
(§H §µ N½ng - 2001)
A biÕt MA< 65
Hướng dẫn giải:
Gi¶ sö a = 17
=> nO = 1 (mol)
2
V× s¶n phÈm chØ cã P2O5 vµ H2O => trong A cã H, P vµ cã thÓ cã O
Gäi c«ng thøc cña A lµ HxPyOz
2x H2O + 2y P2O5
4 HxPyOz + (x + 5y – 2z) O2
Áp dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã: m P O = 17 + 32 - 13,5 = 35,5
2
18
5
Ta cã
=>
n H 2n H 2O
nO
13,5 2
35,5 2
1,5 (mol ); n P 2n P2O5
0,5 (mol )
18
142
17 (1,5 0,5 31)
0
16
. VËy trong A kh«ng cã oxi
=> x : y = nH : nP = 1,5 : 0,5 = 3 : 1 Vµ MA < 65 nªn c«ng thøc cña A lµ PH3
Ví dụ 3: Đốt cháy hoàn toàn a gam hỗn hợp X hai hiđrocacbon A, B thu được
132.a
45a
gam H 2O
41 gam CO2 và 41
. Nếu thêm vào hỗn hợp X một nửa lượng A có
165a
gam CO2
trong hỗn hợp X rồi đốt cháy hoàn toàn thì thu được 41
và
60,75a
gam H 2O
41
. Biết A, B không làm mất mầu nước Br2.
a) Công thức phân tử của A là
A. C2H2.
B. C2H6.
C. C6H12.
D. C6H14.
b) Công thức phân tử của B là
A. C2H2.
B. C6H6.
C. C4H4.
D. C8H8.
c) Phần trăm số mol của A, B trong hỗn hợp X là.
A. 60%; 40%.
B. 25%; 75%.
C. 50%; 50%.
D. 30%; 70%.
Hướng dẫn giải:
a) Chọn a = 41 gam.
Đốt X
n CO2
132
3 mol
44
và
19
n H2O
45
2,5 mol
18
.
1
X A
2
Đốt
n CO2
165
60,75
3,75 mol
n H 2O
3,375 mol
44
18
và
.
1
A
Đốt 2 thu được (3,75 3) = 0,75 mol CO2 và (3,375 2,5) = 0,875 mol H2O.
Đốt cháy A thu được n CO 1,5 mol và n H O 1,75 mol .
2
2
vì n H O n CO A thuộc loại ankan, do đó:
2
2
C n H 2n 2
n CO2
n H 2O
3n 1
O2
2
n
1,5
n 1 1,75
nCO2 n 1 H 2O
n = 6 A là C6H14. (Đáp án D)
b) Đốt B thu được (3 1,5) = 1,5 mol CO2 và (2,5 1,75) = 0,75 mol H2O
nC
1,5
1
Như vậy n H 0,75 2 1
công thức tổng quát của B là (CH)n vì X
không làm mất mầu nước Brom nên B thuộc aren B là C6H6. (Đáp án B)
c) Vì A, B có cùng số nguyên tử C (6C) mà lượng CO 2 do A, B tạo ra bằng
nhau (1,5 mol) nA = nB.
%nA = %nB = 50%. (Đáp án C)
20
- Xem thêm -
.DOC 
31 
873 
64 
