Tài liệu Tài liệu bồi dưỡng học sinh giỏi địa lý 8, 9

Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS §Þa lý 8 §Þa LÝ Ch©u ¸ Bµi 1. kh¸I qu¸t vÒ ®Þa lÝ tù nhiªn ch©u ¸ I. VÞ trÝ ®Þa lÝ, h×nh d¹ng, kÝch thíc vµ giíi h¹n cña ch©u lôc 1. VÞ trÝ ®Þa lÝ, h×nh d¹ng vµ kÝch thíc ch©u ¸ VÞ trÝ ®Þa lÝ: §iÓm cùc B¾c n»m ë 77044'B. §iÓm cùc Nam ë vÜ ®é 1016'B. §iÓm cùc T©y ë 26010'§. §iÓm cùc §«ng ë 169040'T. VÒ h×nh d¹ng: ch©u ¸ cã bÒ mÆt d¹ng h×nh khèi vÜ ®¹i nhÊt. §êng bê biÓn tuy bÞ chia c¾t m¹nh, cã nhiÒu vÞnh, nhiÒu b¸n ®¶o lín, nhng do diÖn tÝch lôc ®Þa rÊt réng nªn sù chia c¾t l·nh thæ theo chiÒu ngang vÉn kh«ng ®¸ng kÓ. PhÇn lôc ®Þa cã d¹ng h×nh khèi nh vËy lµm cho c¸c vïng trung t©m cña lôc ®Þa nh Trung ¸ vµ néi ¸ n»m c¸ch bê biÓn rÊt xa, cã n¬i tíi 2.500 km. VÒ kÝch thíc: DiÖn tÝch: PhÇn ®Êt liÒn: 41,5 triÖu km2 (c¶ c¸c ®¶o: 44,4 triÖu Km2. Ch©u ¸ n»m tr¶i dµi trªn mét kh«ng gian rÊt réng, kho¶ng c¸ch tõ cùc B¾c xuèng cùc Nam tíi gÇn 8.500 km vµ tõ bê t©y sang bê ®«ng lªn tíi gÇn 9200 km. *Nh vËy: ch©u ¸ cã vÞ trÝ n»m kÐo dµi tõ vïng cùc cho tíi xÝch ®¹o, cã kÝch thíc khæng lå vµ cã bÒ mÆt d¹ng khèi vÜ ®¹i. §ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ¶nh h ëng rÊt lín ®Õn sù h×nh thµnh khÝ hËu vµ c¶nh quan tù nhiªn. 2. Giíi h¹n cña ch©u ¸. Ch©u ¸, trõ phÇn phÝa t©y gi¸p víi ch©u ¢u b»ng ®Êt liÒn, phÝa t©y nam nèi liÒn víi ch©u Phi b»ng mét eo ®Êt nhá lµ eo Xuyª, cßn 3 mÆt gi¸p víi c¸c biÓn vµ ®¹i d¬ng réng lín. PhÝa b¾c gi¸p B¾c B¨ng D¬ng - §©y lµ ®¹i d¬ng n»m trªn c¸c vÜ ®é cËn cùc vµ cùc, thêi tiÕt quanh n¨m gi¸ buèt, mÆt biÓn bÞ bao phñ bëi mét líp b¨ng rÊt dµy. PhÝa ®«ng gi¸p Th¸i B×nh D¬ng PhÝa ®«ng nam - n¬i tiÕp gi¸p gi÷a Th¸i B×nh D¬ng vµ Ên §é D¬ng cã mét hÖ thèng c¸c b¸n ®¶o, ®¶o vµ quÇn ®¶o, c¸c biÓn vµ vÞnh biÓn xen kÏ nhau rÊt phøc t¹p, ®ã lµ khu vùc §«ng Nam ¸. PhÝa nam, ch©u ¸ tiÕp gi¸p víi Ên §é D¬ng. Bê biÓn ë ®©y bÞ c¾t xÎ m¹nh, t¹o thµnh 3 b¸n ®¶o lín lµ Trung Ên, Ên §é vµ Arabi. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS Tãm l¹i, c¸c biÓn vµ ®¹i d¬ng bao quanh ch©u ¸ kh«ng nh÷ng lµm giíi h¹n tù nhiªn cho lôc ®Þa mµ cßn ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c quèc gia h¶i ®¶o vµ ven bê. §Æc biÖt, Th¸i B×nh D¬ng vµ Ên §é D¬ng réng lín bªn c¹nh ch©u ¸ khæng lå t¹o nªn sù t¬ng ph¶n m¹nh mÏ gi÷a biÓn vµ ®Êt liÒn, lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho hoµn lu giã mïa ph¸t triÓn vµ ph©n bè réng ë ch©u ¸ h¬n bÊt k× mét ch©u lôc nµo kh¸c trªn thÕ giíi. II. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh vµ kho¸ng s¶n 1. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh §Þa h×nh ch©u ¸ rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, 3/4 diÖn tÝch lµ c¸c nói, s¬n nguyªn vµ cao nguyªn cao, chØ cã 1/4 diÖn tÝch lµ c¸c ®ång b»ng thÊp vµ b»ng ph¼ng. Nh×n chung, c¸c ®ång b»ng, c¸c s¬n nguyªn réng vµ b»ng ph¼ng h×nh thµnh trªn c¸c vïng nÒn vµ cã chÕ ®é kiÕn t¹o t¬ng ®èi yªn tÜnh. Cßn c¸c vïng nói h×nh thµnh trong c¸c ®íi uèn nÕp, ®îc n©ng lªn m¹nh vµo cuèi T©n sinh. VÒ cÊu tróc ®Þa h×nh ch©u ¸ cã 3 ®Æc ®iÓm chÝnh sau: - Ch©u ¸ cã ®Çy ®ñ c¸c kiÓu ®Þa h×nh kh¸c nhau: c¸c nói cao, s¬n nguyªn, cao nguyªn vµ ®ång b»ng lín xen c¸c thung lòng réng vµ bån ®Þa kÝn... C¸c ®Þa h×nh ®ã n»m xen kÏ víi nhau lµm cho bÒ mÆt ®Þa h×nh ch©u lôc bÞ chia c¾t rÊt m¹nh. - C¸c hÖ thèng nói ch©u ¸ ch¹y theo 2 híng chÝnh: + Híng ®«ng t©y hoÆc gÇn víi ®«ng t©y + Híng b¾c nam hoÆc gÇn víi b¾c nam - Sù ph©n bè c¸c d¹ng ®Þa h×nh kh«ng ®ång ®Òu. C¸c hÖ thèng nói vµ s¬n nguyªn cao nhÊt ®Òu tËp trung ë gÇn trung t©m lôc ®Þa, t¹o thµnh mét vïng nói cao, ®å sé vµ hiÓm trë nhÊt thÕ giíi. -> CÊu tróc ®Þa h×nh nh vËy cã t¸c dông ph©n chia ¶nh hëng cña c¸c ®¹i d¬ng ®èi víi lôc ®Þa: phÇn b¾c chÞu ¶nh hëng cña B¾c B¨ng D¬ng, phÇn phÝa ®«ng chÞu ¶nh hëng cña Th¸i B×nh D¬ng, phÇn phÝa nam vµ t©y nam chÞu ¶nh hëng cña Ên §é D¬ng vµ §Þa Trung H¶i. 3. Kho¸ng s¶n Nguån kho¸ng s¶n cña ch©u ¸ rÊt phong phó vµ cã tr÷ lîng lín. C¸c lo¹i cã tr÷ lîng lín lµ dÇu má, than ®¸, s¾t, c¸c kim lo¹i mµu nh ®ång, ch×, thiÕc vµ b«xÝt. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS Bµi 2 - KhÝ hËu I/- §Æc ®iÓm khÝ hËu ch©u ¸ 1. KhÝ hËu Ch©u ¸ ph©n hãa rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p: a. KhÝ hËu ch©u ¸ ph©n chia thµnh nhiÒu ®íi vµ nhiÒu kiÓu khÝ hËu kh¸c nhau hay nãi c¸ch kh¸c, Ch©u ¸ cã gÇn nh ®Çy ®ñ c¸c ®íi vµ c¸c kiÓu khÝ hËu trªn Tr¸i ®Êt: Tõ B¾c xuèng Nam däc theo kinh tuyÕn 800§ cã c¸c ®íi: 1. §íi khÝ hËu cùc vµ cËn cùc 2. §íi khÝ hËu «n ®íi KiÓu «n ®íi lôc ®Þa KiÓu «n ®íi giã mïa KiÓu «n ®íi h¶i d¬ng 3. §íi khÝ hËu cËn nhiÖt KiÓu cËn nhiÖt ®Þa trung h¶i KiÓu cËn nhiÖt giã mïa KiÓu cËn nhiÖt lôc ®Þa KiÓu cËn nhiÖt nói cao 4. §íi khÝ hËu nhiÖt ®íi KiÓu nhiÖt ®íi kh« KiÓu nhiÖt ®íi giã mïa b. KhÝ hËu ch©u ¸ phæ biÕn lµ c¸c kiÓu khÝ hËu giã mïa vµ c¸c kiÓu khÝ hËu lôc ®Þa: + C¸c kiÓu khÝ hËu giã mïa: Gåm c¸c lo¹i: kiÓu khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa ph©n bè ë Nam ¸ vµ §NA, kiÓu khÝ hËu cËn nhiÖt giã mïa vµ «n ®íi giã mïa ph©n bè ë §«ng ¸. §Æc ®iÓm thêi tiÕt: trong n¨m cã 2 mïa râ rÖt, mïa d«ng cã giã tõ néi ®Þa thæi ra , kh«ng khÝ l¹nh vµ kh«, lîng ma kh«ng ®¸ng kÓ. Mïa h¹ cã giã tõ biÓn thæi vµo, thêi tiÕt nãng Èm vµ ma nhiÒu ®Æ biÖt lµ Nam ¸ vµ §NA lµ 2 khu vùc cã ma vµo lo¹i nhiÒu nhÊt ThÕ giíi. + C¸c kiÓu khÝ hËu lôc ®Þa: Ph©n bè chñ yÕu trong c¸c vïng néi ®Þa vµ khu vùc T©y Nam ¸. §Æc ®iÓm thêi tiÕt: mïa ®«ng kh« vµ l¹nh, mïa h¹ kh« vµ nãng. Lîng ma thÊp 200-500mm, ®é bèc h¬i lín nªn ®é Èm kh«ng khÝ thÊp. Hçu hÕt ®Òu ph¸t triÓn c¶nh quan hoang m¹c vµ b¸n hoang m¹c. c. Nguyªn nh©n cña sù ph©n hãa ®a d¹ng phøc t¹p trªn cña khÝ hËu ch©u ¸: NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS 1. Do l·nh thæ n»m tr¶i dµi tõ vïng cùc B¾c cho ®Õn vïng xÝch ®¹o nªn ch©u ¸ cã nhiÒu ®íi khÝ hËu kh¸c nhau. 2. KÝch thíc l·nh thæ réng lín, ®Þa h×nh cã c¸c d·y nói vµ c¸c s¬n nguyªn cao ng¨n ¶nh hëng cña BiÓn kh«ng x©m nhËp s©u vµo trong ®Êt liÒn, nªn trong mçi ®íi l¹i chia thµnh nhiÒu kiÓu khÝ hËu kh¸c nhau. 3. Ch©u ¸ cã nhiÒu nói cao, ®å sé nhÊt thÕ giíi nªn khÝ hËu n¬i ®©y l¹i cã thªm sù ph©n hãa theo chiÒu cao. II/. Ph©n tÝch hoµn lu giã mïa ë Ch©u ¸ 1. Giã mïa mïa ®«ng: VÒ mïa ®«ng, kh«ng khÝ vïng trung t©m (Xibia) bÞ ho¸ l¹nh m¹nh, nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng 1 xuèng tíi - 400C ®Õn - 500C. Do ho¸ l¹nh, trªn lôc ®Þa h×nh thµnh mét cao ¸p, gäi lµ cao ¸p Xibia. Vµo gi÷a mïa ®«ng, ¸p cao Xibia bao phñ gÇn nh toµn bé ch©u ¸. Còng trong thêi gian nµy, ë t©y b¾c ch©u ¢u cã ¸p thÊp Aix¬len ph¸t triÓn vµ kÐo dµi tíi c¸c biÓn phÝa b¾c ch©u ¸. V× vËy, ë phÝa t©y b¾c vµ b¾c lôc ®Þa cã giã t©y nam thæi tõ néi ®Þa vÒ phÝa b¾c, g©y ra thêi tiÕt kh« vµ l¹nh. ë phÝa ®«ng, ¸p thÊp Alªut còng ph¸t triÓn m¹nh, bao phñ gÇn toµn bé b¾c Th¸i B×nh D¬ng, lµm cho §«ng ¸ mïa nµy còng cã giã tõ lôc ®Þa thæi ra biÓn theo híng t©y b¾c - ®«ng nam, thêi tiÕt kh« vµ rÊt l¹nh. PhÇn phÝa nam lôc ®Þa, khÝ ¸p gi¶m dÇn tõ b¾c xuèng nam vµ sau ®ã chuyÓn sang ®íi ¸p thÊp xÝch ®¹o. Sù t¬ng ph¶n khÝ ¸p nh vËy ®· lµm cho c¸c b¸n ®¶o Trung Ên, Ên §é vµ Arap vÒ mïa nµy cã giã mïa ®«ng b¾c, l¹nh vµ kh« xen kÏ víi giã mËu dÞch thêi tiÕt kh« vµ t¬ng ®èi nãng. Nh vËy, vÒ mïa ®«ng, trªn toµn bé ch©u lôc ®Òu cã giã tõ lôc ®Þa thæi ra biÓn. Thêi tiÕt kh¾p n¬i kh« vµ l¹nh. NhiÖt ®é gi¶m dÇn tõ nam lªn b¾c vµ phÇn lín l·nh thæ cã nhiÖt ®é < 00C. 2. Giã mïa mïa h¹: VÒ ®Çu mïa h¹, kh«ng khÝ trªn lôc ®Þa nãng dÇn lªn, ¸p cao Xibia suy yÕu råi biÕn mÊt. Cßn ë phÝa nam, trªn s¬n nguyªn Iran h×nh thµnh mét ¸p thÊp (¸p thÊp Iran) Vµo gi÷a mïa h¹, ¸p thÊp Iran cïng ¸p thÊp B¾c Phi vµ ¸p thÊp xÝch ®¹o t¹o thµnh mét ®ai ¸p thÊp bao phñ phÇn lín ch©u ¸ vµ gÇn toµn bé B¾c Phi. VÒ mïa h¹ ë B¾c vµ Trung ¸ cã giã b¾c vµ ®«ng b¾c thæi tõ b¾c xuèng, nªn thêi tiÕt ë c¸c vïng nµy kh« khan, kh«ng cã ma. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS ë §«ng ¸, lóc nµy ¸p thÊp AlÕut còng biÕn mÊt vµ thay vµo ®ã lµ ¸p cao Ha-oai bao phñ gÇn toµn bé B¾c Th¸i B×nh D¬ng, lµm cho toµn bé khu vùc cã giã ®«ng nam tõ biÓn thæi vµo mang l¹i thêi tiÕt nãng, Èm, ma nhiÒu. ë b¸n cÇu nam, vµo thêi k× nµy tån t¹i mét ®ai ¸p cao liªn tôc tõ lôc ®Þa óc ®Õn lôc ®Þa Phi. Giã mËu dÞch ®«ng nam ë b¸n cÇu Nam vît qua xÝch ®¹o, ®æi híng vµ trë thµnh giã mïa t©y nam thæi vµo c¸c vïng Nam ¸ vµ §«ng Nam ¸, mang theo khèi khÝ xÝch ®¹o nãng Èm vµ g©y ma lín, nhÊt lµ trªn c¸c sên ®ãn giã. Riªng vïng T©y Nam ¸, do ¶nh hëng cña ¸p cao Axo ë phÝa t©y nªn cã giã t©y b¾c thêi tiÕt kh« vµ rÊt nãng. Nh vËy, vÒ mïa h¹ trªn toµn lôc ®Þa cã giã tõ biÓn hoÆc giã tõ c¸c lôc ®Þa kh¸c thæi tíi, c¸c vïng §«ng ¸, ®«ng Nam ¸ vµ Nam ¸ cã ma nhiÒu. Lôc ®Þa ®îc sëi nãng nªn kh¾p n¬i cã nhiÖt ®é > 0 0C . C¸c vïng Trung ¸ vµ T©y Nam ¸ lµ nh÷ng n¬i nãng nhÊt, cã nhiÖt ®é trung b×nh tõ 300C - 350C. * KÕt qu¶ cña hoµn lu giã mïa kh«ng chØ h×nh thµnh chÕ ®é thêi tiÕt mµ cßn quyÕt ®Þnh sù ph©n bè ma trªn lôc ®Þa. ë ch©u ¸, lîng ma ph©n bè kh«ng ®Òu. ë c¸c vïng cã giã tõ biÓn thæi vµo, lîng ma hµng n¨m lín. Tr¸i l¹i, c¸c vïng n»m s©u trong néi ®Þa hay c¸c vïng bÞ khuÊt giã th× cã ma rÊt Ýt. VÝ dô: c¸c vïng Nam ¸ vµ §«ng Nam ¸ lµ nh÷ng n¬i cã ma nhiÒu nhÊt, lîng ma trung b×nh n¨m tõ 1.500 - 2.000mm ë ®ång b»ng vµ tõ 2.500 - 3.000mm trªn c¸c sên ®ãn giã. Tr¸i l¹i, ë T©y Nam ¸, Trung ¸ vµ Néi ¸ lµ nh÷ng n¬i cã ma Ýt nhÊt, trung b×nh hµng n¨m nhá h¬n 300mm. Bµi 3 - s«ng ngßi Ch©u ¸ 1. §Æc ®iÓm chung vÒ s«ng ngßi - Ch©u ¸ cã nhiÒu hÖ thèng s«ng lín vµo bËc nhÊt thÕ giíi nh ¤bi, Iªnitx©y, Lªna, Amua, Hoµng Hµ, Trêng Giang, Mª C«ng... - Do phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu, sù ph©n bè m¹ng líi s«ng vµ chÕ ®é s«ng trªn lôc ®Þa kh«ng ®ång ®Òu: + ë c¸c vïng ma nhiÒu nh khu vùc: §«ng ¸, Nam ¸, §«ng Nam ¸, cã m¹ng líi s«ng ngßi ph¸t triÓn; c¸c s«ng cã nhiÒu níc vµ ®Çy níc quanh n¨m. + Tr¸i l¹i, ë c¸c vïng kh« h¹n nh Trung ¸, Néi ¸ vµ b¸n ®¶o Arap m¹ng líi s«ng rÊt tha thít; thËm chÝ cã nhiÒu khu vùc hoµn toµn kh«ng cã dßng ch¶y. ë ch©u ¸, lu vùc néi lu chiÕm mét diÖn tÝch rÊt réng, tíi 18 triÖu km2, b»ng kho¶ng 40% diÖn tÝch ch©u lôc. 2. C¸c lu vùc s«ng C¸c s«ng ch©u ¸ ch¶y vµo 4 lu vùc chÝnh: a. Lu vùc B¾c B¨ng D¬ng: gåm c¸c s«ng cña miÒn Xibia ch¶y vÒ phÝa b¾c. + C¸c s«ng lín lµ: ¤bi, Iªnitxªi, Lªna, In®igixca vµ C« l ma. + TÊt c¶ c¸c s«ng ®Òu b¾t nguån tõ vïng nói Nam Xibia råi ch¶y vÒ phÝa b¾c qua c¸c ®íi khÝ hËu «n ®íi, cËn cùc vµ cùc. + Nguån cung cÊp níc chñ yÕu do tuyÕt tan vµ ma vµo mïa h¹. Lîng ma tuy kh«ng nhiÒu nhng do bèc h¬i kÐm nªn m¹ng líi s«ng rÊt dµy. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS + Thñy chÕ: C¸c s«ng cã níc lín vµo cuèi xu©n ®Çu h¹. C¸c s«ng lín vµo cuèi mïa xu©n thêng cã lò b¨ng ë phÇn trung vµ h¹ lu. VÒ mïa ®«ng c¸c s«ng bÞ ®ãng b¨ng trong thêi gian dµi. Tuy nhiªn, c¸c s«ng vÉn cã gi¸ trÞ giao th«ng vµ cã dù tr÷ thuû n¨ng lín. b. Lu vùc Th¸i B×nh D¬ng: Gåm tÊt c¶ c¸c s«ng cña miÒn §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ + C¸c s«ng lín nhÊt lµ Amua (H¾c Long Giang), Hoµng Hµ, Trêng Giang, s«ng Hång, Mª C«ng vµ Mª Nam. + Thñy chÕ: PhÇn lín c¸c s«ng thuéc lu vùc nµy ®Òu ch¶y trong miÒn khÝ hËu giã mïa nªn s«ng cã níc lín vµo cuèi h¹ ®Çu thu vµ níc c¹n vµo cuèi ®«ng ®Çu xu©n. Vµo cuèi mïa h¹, c¸c s«ng thêng cã lò lín, dÔ g©y tai ho¹. c. Lu vùc Ên §é D¬ng: Gåm c¸c s«ng thuéc T©y Nam ¸, Nam ¸ vµ phÇn t©y b¸n ®¶o Trung Ên. + C¸c s«ng lín nhÊt lµ Tigr¬, ¥phrat, Ên, H»ng, Bramaput, Iraoa®i vµ Xaluen. Hai s«ng Tigr¬ vµ ¥phrat ch¶y trong miÒn kh« h¹n. + Nguån cung cÊp níc chñ yÕu do tuyÕt, b¨ng tan tõ trªn nói cao vµ ma vµo mïa ®«ng. + Thñy chÕ: C¸c s«ng nµy cã 2 thêi k× níc lín: cuèi xu©n vµ mïa ®«ng; cßn thêi k× kh« h¹n vµo mïa h¹. d. Lu vùc néi lu: Gåm c¸c s«ng ch¶y trong miÒn Trung ¸, Néi ¸ vµ s¬n nguyªn Iran. C¸c vïng nµy thuéc ®íi khÝ hËu kh«, lîng ma hµng n¨m kh«ng ®¸ng kÓ, c¸c s«ng tån t¹i ®îc lµ nhê cã nguån níc tuyÕt vµ b¨ng tan tõ nói cao. C¸c s«ng lín nhÊt lµ Xa §aria vµ Amu §aria. C¸c s«ng lu vùc néi lu cã níc lín vµo cuèi xu©n ®Çu h¹, nhng lu lîng cña chóng gi¶m dÇn tõ thîng nguån vÒ h¹ lu. C¸c s«ng lµ nguån níc v« cïng quý gi¸. Bµi 4. §Æc ®iÓm d©n c – x· héi ch©u ¸ I. D©n c 1. Sè d©n: - D©n sè ch©u ¸ (kh«ng tÝnh phÇn l·nh thæ níc Nga thuéc ch©u ¸) ®Õn n¨m 2002 cã trªn 3.766 triÖu ngêi. ChiÕm 60.6% d©n sè toµn thÕ giíi. GÊp 118 lÇn so víi Ch©u §¹i D¬ng, 5.2 lÇn Ch©u ¢u, 5 lÇn so víi Ch©u Phi. §©y lµ Ch©u lôc ®«ng d©n c nhÊt trªn ThÕ giíi. 2. Sù ph©n bè d©n c: NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS - MËt ®é trung b×nh trªn 121 ngêi/km2. So víi c¸c c¸c ch©u lôc kh¸c, ch©u ¸ lµ n¬i cã c d©n ®«ng vµ mËt ®é d©n sè cao nhÊt thÕ giíi. - Sù ph©n bè d©n trªn lôc ®Þa kh«ng ®ång ®Òu: + ë c¸c khu vùc Nam ¸, §«ng Nam ¸ vµ §«ng ¸ lµ nh÷ng n¬i cã mËt ®é d©n c rÊt cao. VÝ dô: ë NhËt B¶n mËt ®é trung b×nh 337 ngêi/km2; Ên §é: 325 ngêi/km2... Trong nhiÒu níc ë c¸c khu vùc nãi trªn, cã nhiÒu khu vùc mËt ®é lªn tíi 500 - 1.000 vµ ®Æc biÖt Xingapo lµ quèc gia cã mËt ®é cao nhÊt, ®¹t tíi 6.785 ngêi/km2. + Trong khi ®ã, nhiÒu vïng ë Trung ¸, Néi ¸, T©y Nam ¸, B¾c ¸ c d©n l¹i rÊt tha thít, mËt ®é trung b×nh chØ tõ 1- 10 ngêi/km2. §Æc biÖt, ë nhiÒu vïng réng lín cña Néi ¸ nh s¬n nguyªn T©y T¹ng, bån ®Þa Ta-rim...hÇu nh kh«ng cã ngêi ë. 3. Sù gia t¨ng d©n sè ®¹i bé phËn c¸c níc ch©u ¸ cã tØ lÖ cßn kh¸ cao. N¨m 2002, tØ lÖ gia t¨ng d©n sè cña ch©u ¸ lµ 1,3%; trong ®ã cã mét sè níc tØ lÖ ®ã rÊt cao nh Pakixtan: 2,7%; Palextin: 3,5%...ViÖt Nam: 1,43% (1999) II. Thµnh phÇn chñng téc C d©n ch©u ¸ thuéc 3 chñng téc lín cña thÕ giíi, ®ã lµ M«ng«l«it, ¥r«pª«it vµ ¤xtral«it. 1. Chñng téc M«ng«l«it: Gåm c d©n sèng ë §«ng ¸, §«ng Nam ¸, mét phÇn ë B¾c ¸ vµ Néi ¸. Ngêi M«ng«l«it cã ®Æc ®iÓm chung lµ líp l«ng phñ trªn ngêi vµ mÆt Ýt, tãc ®en, th¼ng vµ h¬i cøng, da mµu vµng hung, mòi thÊp, mÆt réng, lìng quyÒn cao vµ xÕp nÕp mi m¾t râ. Ngêi M«ng«l«it chiÕm mét tØ lÖ rÊt lín trong tæng sè c d©n ch©u ¸ vµ ®îc chia thµnh 2 nh¸nh hay hai tiÓu chñng kh¸c nhau 2. Chñng téc ¥r«pª«it Gåm c¸c c d©n sèng ë vïng T©y Nam ¸ vµ mét sè ë B¾c Ên §é, Trung ¸ vµ Néi ¸. Ngêi ¥r«pª«it Ch©u ¸ cã ®Æc ®iÓm lµ da mµu tèi h¬n, tãc vµ m¾t ®en h¬n ngêi ¥r«pª«it nãi chung, ®Çu dµi vµ tÇm vãc trung b×nh. 3. Chñng téc ¤xtral«it: Gåm mét sè c d©n sèng ë Nam Ên §é, Xri Lanca vµ mét sè sèng r¶i r¸c ë Ma-laixi-a vµ In-®«-nª-xi-a. Ngêi ¤xtral«it chiÕm mét tØ lÖ kh«ng ®¸ng kÓ trong tæng sè c d©n cña toµn ch©u lôc. Bµi 5 NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS §Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi c¸c níc ch©u ¸ 1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c níc Ch©u ¸ a. Thêi kú cæ ®¹i vµ trung ®¹i: NhiÒu d©n téc cña ch©u ¸ ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao cña ThÕ giíi. Hä t¹o ra nh÷ng mÆt hµng næi tiÕng ®îc c¸c níc ph¬ng T©y a chuéng nh: ®å sø, v¶i, t¬ lôa, thñy tinh, ®å trang søc.. ë Trung Quèc, Ên §é, §NA vµ T©y Nam ¸ b. Tõ thÕ kØ XVI ®Õn thÕ kØ XIX: HÇu hÕt c¸c níc ®Òu trë thµnh thuéc ®Þa cña c¸c níc ®Õ quèc ph¬ng T©y, trë thµnh n¬i cung cÊp nguyªn liÖu vµ n¬i tiªu thô hµng hãa cho mÉu quèc.. , nh©n d©n khæ cùc. Riªng NhËt B¶n nhê cã cuéc c¶i c¸ch Minh TrÞ nªn ®· ph¸t triÓn ®îc kinh tÕ ®Êt níc. 2. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn KT - XH c¸c níc ch©u ¸ hiÖn nay: ChiÕn tranh thÕ giíi thø 2 kÕt thóc, nhiÒu níc bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ trong chiÕn tranh (®Æc biÖt NhËt B¶n), nÒn kinh tÕ ch©u ¸ l¹c hËu, n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, nhng n¨ng suÊt vµ s¶n lîng thÊp, chØ cã c«ng nghiÖp khai th¸c vµ c«ng nghiÖp nhÑ Tríc t×nh h×nh ®ã, chÝnh phñ c¸c níc t×m mäi c¸ch ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, song hiÖu qu¶ rÊt kh¸c nhau. Vµo cuèi thÕ kØ XX, tr×nh ®é ph¸t triÓn KT - XH cña c¸c níc vµ vïng l·nh thæ rÊt kh¸c nhau: - Níc ph¸t triÓn cao nhÊt ch©u ¸ - NhËt b¶n: ®íng hµng thø 2 thÕ giíi sau Hoa K×, nÒn KT ph¸t triÓn toµn diÖn. - Níc cã møc ®é c«ng nghiÖp hãa c¸o vµ nhanh: Xin-ga-po, Hµn Quèc .. - Níc cã tèc ®é CNH nhanh song n«ng nghiÖp vÉn ®ãng vai trß quan träng: Trung Quèc, Ên §é - Cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ kh¸ cao. - C¸c níc ®ang ph¸t triÓn, nÒn KT dù chñ yÕu vµo SX n«ng nghiÖp: Mi-an-ma, Lµo - Níc giµu cã nhng tr×nh ®é ph¸t triÓn KT-XH cha cao: Bru-n©y, C«-oÐt.. dùa chñ yÕu vµo nguån tµi nguyªn dÇu má. - Níc n«ng - c«ng nghiÖp nhng cã ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i: ®iÖn tö, hµng kh«ng vò trô - Trung Quèc, Ên §é. *C©u hái: H·y tr×nh bµy vÒ c©y lóa g¹o ë ch©u ¸ NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS C©y lóa g¹o ®îc xem lµ c©y l¬ng thùc quan träng nhÊt cña ch©u ¸. ChiÕm gÇn 93% s¶n lîng lóa g¹o cña ThÕ giíi. Lóa g¹o ®îc trång ë nhiÒu n¬i ch©u ¸, nhng nhiÒu nhÊt lµ ë §«ng ¸, Nam ¸ vµ §«ng Nam ¸. C¸c níc trång nhiÒu lóa g¹o lín nhÊt TG lµ: Trung Quèc: 28,7%, Ên §é: 22,9%, In-®«-nª-xi-a, .. C¸c níc xuÊt khÈu g¹o lín cña thÕ giíi lµ: Th¸i Lan, ViÖt Nam.. * Nguyªn nh©n: - Ch©u ¸ cã rÊt nhiÒu ®ång b»ng ch©u thæ réng, phï sa mµu mì: §b S«ng Hång, s.Mª K«ng, S.Mª Nam, S«ng H»ng.. - Cã khÝ hËu nãng Èm vµ m¹ng líi s«ng ph¸t triÓn thÝch hîp cho nghÒ th©m canh lóa níc. - Ch©u ¸ cã d©n c ®«ng, nguån lao ®éng dåi dµo cã nhiÒu kinh nghiÖp trong th©m canh lóa níc, ®ång thêi nhu cÇu sö dông lóa g¹o lín ®· thóc ®Èy ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o ë ch©u ¸. Bµi 6 : Khu vùc Nam ¸ Khu vùc Nam ¸ gåm 7 níc : Ên §é, Pa-Ki-Xtan, Nª-Pan, Bu-Tan, B¨ng - La - §Ðt , Xri - lan - ca vµ Man-§i-V¬. 1. §Æc ®iÓm tù nhiªn Nam ¸ lµ bé phËn n»m ë r×a phÝa nam cña ch©u lôc, bao gåm miÒn nói Himalaya, ®ång b»ng Ên H»ng vµ b¸n ®¶o Ên §é. a. Himalaya: - Lµ hÖ thèng nói trÎ, cao vµ ®å sé nhÊt thÕ giíi. HÖ thèng nói Himalaya ®îc h×nh thµnh vµo chu k× t¹o nói T©n sinh, ®îc n©ng lªn rÊt cao vµ t¹o thµnh mét hÖ thèng nói cao víi nhiÒu ®Ønh cao > 8.000m ( ®Ønh cao nhÊt E-v¬-ret: 8.848m). D·y Himalaya lµ ranh giíi khÝ hËu lín cña ch©u ¸. C¸c sên nói phÝa nam thuéc khÝ hËu nãng Èm, víi lîng ma trung b×nh n¨m tõ 1.000 - 3.000mm; trong khi ®ã trªn c¸c sên b¾c khÝ hËu kh« vµ l¹nh, lîng ma hµng n¨m kh«ng vît qu¸ 100mm. C¸c c¶nh quan thiªn nhiªn cña vïng nói Himalaya cã sù thay ®æi theo chiÒu cao vµ theo híng sên. b. §ång b»ng Ên - H»ng NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS §©y lµ mét trong nh÷ng ®ång b»ng båi tô réng lín bËc nhÊt lôc ®Þa ¸ - ¢u, kÐo dµi tõ bê biÓn Arap ®Õn bê vÞnh Bengan dµi > 3.000km. BÒ mÆt ®ång b»ng kh¸ b»ng ph¼ng vµ cao kh«ng qu¸ 100m. - §ång b»ng s«ng Ên: PhÇn lín thuéc l·nh thæ Pakixtan, n»m chñ yÕu trong miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi kh« h¹n, lîng ma trung b×nh n¨m kho¶ng 400 - 500mm, ph¸t triÓn c¶nh quan xavan c©y bôi. Ngµy nay, nhê cã hÖ thèng tíi níc tèt, ®· trë thµnh vïng cã c d©n ®«ng vµ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. - §ång b»ng s«ng H»ng n»m trong miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. VÒ mïa ®«ng chÞu ¶nh hëng cña giã mïa ®«ng b¾c l¹nh vµ kh«, cßn mïa h¹ cã giã t©y nam, ®«ng nam nãng Èm vµ ma nhiÒu. Lîng ma gi¶m dÇn tõ t©y sang ®«ng. Ngµy nay, toµn bé ®ång b»ng ®îc khai th¸c ®Ó trång trät. §©y lµ vïng cã c d©n ®«ng ®óc vµ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt cña Ên §é. c. B¸n ®¶o Ên §é B¸n ®¶o Ên §é lµ mét m¶ng nÒn cæ, cã d¹ng mét tam gi¸c khæng lå. ë trung t©m lµ s¬n nguyªn §ª-can, bê phÝa t©y vµ bê phÝa ®«ng ®îc n©ng lªn cao h¬n, t¹o thµnh d·y G¸t T©y vµ d·y G¸t §«ng. Ngoµi ra, thuéc xø nµy cßn cã ®¶o Xri Lanca mét bé phËn cña nÒn Ên §é, n»m c¸ch bê lôc ®Þa bëi mét eo biÓn hÑp. B¸n ®¶o Ên §é n»m hoµn toµn trong ®íi khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, song do ¶nh hëng cña ®Þa h×nh nªn ph©n bè ma kh«ng ®ång ®Òu. Ngµy nay, phÇn lín c¸c c¶nh quan tù nhiªn cña b¸n ®¶o Ên §é ®· ®îc khai th¸c ®Ó trång trät vµ ch¨n nu«i. 2. Kh¸i qu¸t vÒ d©n c - x· héi: Lµ khu vùc ®«ng d©n thø 2 cña Ch©u ¸ (sau KV §«ng ¸) n¨m 2001: 1.356 triÖu ngêi. Ph©n bè d©n c kh«ng ®Òu. D©n c Nam ¸ chñ yÕu theo Ên §é gi¸o vµ Håi Gi¸o, ngoµi ra cßn theo Thiªn chóa gi¸o vµ phËt gi¸o T«n gi¸o cã ¶nh hëng lín ®Õn t×nh h×nh KT- XH ë Nam ¸. 3. §Æc ®iÓm kinh tÕ: Tríc ®©y, toµn bé khu vùc Nam ¸ bÞ ®Õ quèc Anh x©m chiÕm lµm thuéc ®Þa. BiÕn Nam ¸ thµnh n¬i cung cÊp nguyªn liÖu vµ n«ng s¶n nhiÖt ®íi, ®ång thêi tiªu thô hµng c«ng nghiÖp cña c¸c c«ng ty t b¶n Anh. N¨m 1947, c¸c níc Nam ¸ giµnh ®îc ®éc lËp vµ tiÕn hµnh x©y dùng nÒn kinh tÕ tù chñ cña m×nh. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS Ên §é - Lµ quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt khu vùc Nam ¸. N¨m 2001, GDP ®¹t 477 tØ USD, tèc ®é t¨ng trëng GDP lµ 5,88%, b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t: 460 USD. - Tõ sau ngµy giµnh ®îc ®éc lËp,Ên §é ®· b¾t tay x©y dùng ®îc mét nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, bao gåm: nÆng lîng, luyÖn kim, c¬ khÝ chÕ t¹o, hãa chÊt, vËt liÖu x©y dùng vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, ®Æc biÖt lµ dÖt ë Mum - bai vµ C«n- Ca - Ta ®· næi tiÕng tõ l©u . - Ên §é còng ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ßi hái c«ng nghÖ cao, tinh vi, chÝnh x¸c nh: ®iÖn tö, m¸y tÝnh .. - Ngµy nay vÒ gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp, Ên §é ®íng hµng thø 10 ThÕ giíi. - VÒ n«ng nghiÖp: Thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng xanh vµ c¸ch m¹ng tr¾ng Ên §é ®· gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc, thùc phÈm cho nh©n d©n . - VÒ dÞch vô: ®ang ph¸t triÓn, chiÕm 48% GDP. Bµi 7. Khu vùc §«ng ¸ 1. Kh¸i qu¸t vÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ: §«ng ¸ bao gåm c¸c quèc gia : Trung Quèc, NhËt B¶n, CHDCND TriÒu Tiªn, Hµn Quèc vµ vïng l·nh thæ §µi Loan. §«ng ¸ lµ bé phËn n»m däc theo bê ®«ng cña ch©u lôc, kÐo dµi tõ phÝa b¾c b¸n ®¶o Cams¸tca cho ®Õn ranh giíi phÝa nam Trung Quèc. 2. §Æc ®iÓm tù nhiªn: a. §Þa h×nh: * PhÇn ®Êt liÒn §«ng ¸: chiÕm tíi 83,7% diÖn tÝch l·nh thæ. - HÖ thèng nói, s¬n nguyªn cao, hiÓm trë xen c¸c bån ®Þa réng ph©n bè ë phÝa t©y Trung Quèc. - Vïng ®åi, nói thÊp xen c¸c ®ång b»ng réng vµ b»ng ph¼ng ph©n bè ë phÝa ®«ng Trung Quèc vµ b¸n ®¶o TriÒu tiªn *PhÇn h¶i ®¶o: n»m trong vµnh ®ai löa Th¸i B×nh D¬ng ®©y lµ miÒn nói trÎ thõng xuyªn cã ®éng ®Êt vµ nói löa, ë NhËt B¶n c¸c nói cao phÇn lín lµ nói löa. b. S«ng ngßi: PhÇn ®Êt liÒn cña §«ng ¸, cã 3 con s«ng lín: A-mua, Hoµng Hµ vµ Trêng Giang: - S«ng A-mua ch¶y ë r×a phÝa B¾c khu vùc. - S«ng Hoµng Hµ vµ Trêng Giang ®Òu b¾t nguån trªn s¬n nguyªn T©y T¹ng ch¶y vÒ phÝa ®«ng råi ®æ vµo BiÓn Hoµng H¶i. ë h¹ lu c¸c s«ng båi ®¾p thµnh nh÷ng ®ång NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS b»ng réng vµ mµu mì. Nguån cung cÊp níc cña hai con s«ng ®Òu do b¨ng tuyÕt tan vµ ma giã mïa vµo mïa h¹. C¸c s«ng cã lò vµo cuèi h¹ ®Çu thu vµ c¹n níc vµo cuèi ®«ng ®Çu xu©n. c. KhÝ hËu vµ c¶nh quan: - Nöa phÝa ®«ng phÇn ®Êt liÒn vµ phÇn h¶i ®¶o §«ng ¸: n»m trong kiÓu khÝ hËu giã mïa: + Mïa ®«ng cã giã mïa T©y B¾c thêi tiÕt kh« vµ l¹nh, riªng NhËt B¶n do giã ®i qua biÓn nªn vÉn cã ma. + Mïa h¹: cã giã mïa ®«ng nam tõ biÓn thæi vµo thêi tiÕt m¸t Èm vµ ma nhiÒu + C¶nh quan: rõng bao phñ, nhng ngµy nay do con ngêi khai th¸c nhiÒu nªn diÖn tÝch rõng cßn rÊt Ýt. - Nöa phÝa t©y phÇn ®Êt liÒn §«ng ¸: n»m s©u trong néi ®Þa, khÝ hËu quanh n¨m kh« h¹n, c¶nh quan chñ yÕu lµ th¶o nguyªn kh«, b¸n hoang m¹c vµ hoang m¹c. 3. Kh¸i qu¸t d©n c vµ ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ §«ng ¸ - §«ng ¸ lµ khu vùc ®«ng d©n, chiÕm 1/4 d©n sè toµn cÇu, næi tiÕng thÕ giíi vÒ sù ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ; mét trong nh÷ng trung t©m tµi chÝnh lín, mét thÞ trêng chøng kho¸n s«i ®éng cña thÕ giíi (NhËt B¶n, Hång K«ng). Khu vùc nµy ngµy cµng ®ãng vai trß lín trong vµnh ®ai kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø 2 ®Õn nay, nhiÒu níc §«ng ¸ ®· ®¹t nhiÒu kú tÝch trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, thu hót sù chó ý cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Næi lªn hµng ®Çu lµ NhËt B¶n, lµ mét níc nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn nhng ®· trë thµnh cêng quèc lín thø 2 thÕ giíi sau Hoa K×. Mét sè níc vµ l·nh thæ nh Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng vµo nh÷ng n¨m thËp kØ 60 cña thÕ kØ XX nÒn kinh tÕ l¹c hËu, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp... nhng chØ sau gÇn 2 thËp kØ ®· trë thµnh nh÷ng níc c«ng nghiÖp míi Ch©u ¸ (NIC). 4. Trung Quèc: Trung Quèc lµ níc cã d©n sè ®«ng nhÊt thÕ giíi (gÇn 1,3 tû ngêi), nÒn kinh tÕ gÆp nhiÒu x¸o trén do cuéc c¸ch m¹ng v¨n ho¸. Nhng ®Õn cuèi thËp kØ 80 vµ 90 ®· ®¹t nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ - NÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh vµ t¬ng ®èi toµn diÖn (N¨m 2001: s¶n lîng l¬ng thùc ®¹t 385,5 triÖu tÊn) nhê ®ã giöi quyÕt ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc cho gÇn 1,3 tû d©n. - C«ng nghiÖp ph¸t triÓn t¬ng ®èi hoµn chØnh, cã mét sè ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nh: ®iÖn tö, c¬ khÝ chÝnh x¸c, nguyªn tö, hµng kh«ng vò trô. - Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh: Tõ 19995 – 2001, tèc ®é t¨ng hµng n¨m trªn 7%). - S¶n lîng cña nhiÒu ngµnh nh: l¬ng thùc, than, ®iÖn n¨ng ®øng ®Çu thÕ giíi. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS 5. NhËt B¶n: Tõ sau n¨m 1945, NhËt B¶n tËp trung kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ngµy nay NhËt B¶n lµ cêng quèc thø 2 thÕ giíi vª kinh tÕ. Ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, hµng ®Çu thÕ giíi: ¤ t«, tµu biÓn, ®iÖn tö, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng… C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®îc kh¸ch hµng a chuéng vµ ®îc b¸n réng r·i trªn thÞ trêng TG. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cao: 33.400 USD/ ngêi n¨m 2001, chÊt lîng cuéc sèng cao vµ æn ®Þnh. Bµi 8 Khu Vùc T©y Nam ¸ 1. §Æc ®iÓm ®Þa lÝ tù nhiªn DiÖn tÝch: trªn 7 triÖu Km2. T©y Nam ¸ bao gåm: b¸n ®¶o A-r¸p, ®ång b»ng Lìng Hµ, c¸c s¬n nguyªn TiÓu ¸, Ac-mª-ni vµ I-ran. T©y Nam ¸ bao gåm c¸c níc vµ khu vùc n»m ë phÝa t©y vµ t©y nam lôc ®Þa ch©u ¸, n»m trªn ng· ba ®êng qua l¹i gi÷a ch©u ¸, ch©u ¢u, ch©u Phi. Xung quanh cã 5 biÓn: §Þa Trung H¶i, BiÓn §en, BiÓn Ca-xpi, BiÓn §á vµ BiÓn A-rap. a. §Þa h×nh: Chñ yÕu lµ nói vµ cao nguyªn: - PhÝa ®«ng b¾c cã c¸c d·y nói cao kÐo tõ bê biÓn §Þa Trung H¶i nèi hÖ An-pi víi hÖ Hy-ma-lay-a bao quanh s¬n nguyªn Thæ NhÜ K× vµ s¬n nguyªn I-ran. - PhÝa t©y nam lµ s¬n nguyªn A-rap chiÕm gÇn toµn bé diÖn tÝch cña b¸n ®¶o A-rap. - ë gi÷a lµ ®ång b»ng Lìng Hµ ®îc phï sa cña 2 con s«ng Ti-gr¬ vµ ¬-Phr¸t b. Kho¸ng s¶n: Quan träng nhÊt lµ dÇu má: tr÷ lîng lín vµ tËp trung chñ yÕu ë ®ång b»ng Lìng Hµ c¸c ®ång b»ng cña b¸n ®¶o A-r¸p vµ vÞnh PÐc-XÝch. Nh÷ng níc cã nhiÒu dÇu má nhÊt lµ: ¶-rËp Xª-ót, I-ran, I-r¾c vµ C«-oÐt. c. KhÝ hËu, s«ng ngßi vµ c¶nh quan: - KhÝ hËu: n»m trong miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi kh« h¹n, lîng ma thÊp vµ lîng bèc h¬i lín. - S«ng ngßi: Tha thít, ®¸ng kÓ nhÊt lµ 2 con s«ng Ti-gr¬ vµ ¬-Phr¸t, nguån cung cÊp níc chñ yÕu lµ b¨ng tuyÕt trªn c¸c nói cao. Tuy nhiªn cã gi¸ trÞ lín ®èi víi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt cña ngêi d©n khu vùc. - C¶nh quan: chñ yÕu lµ hoang m¹c vµ b¸n hoang m¹c 2. D©n c - x· héi: NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS - D©n c T©y Nam ¸ kh«ng ®«ng. N¨m 2002, toµn khu vùc cã kho¶ng 286 triÖu ngêi - VÒ t«n gi¸o, d©n c cña hÇu hÕt c¸c níc trong khu vùc ®Òu theo ®¹o Håi vµ trë thµnh quèc ®¹o, chØ cã ngêi I-xra-en theo ®¹o Do Th¸i, ngêi ¸c-mª-ni vµ mét phÇn ngêi Li-b¨ng theo ®¹o Thiªn chóa. - D©n c ph©n bè kh«ng ®Òu, phÇn lín tËp trung ë ®ång b»ng Lìng Hµ, ven vÞnh PÐcxÝch, c¸c vïng duyªn h¶i, trong c¸c thung lòng s«ng vµ èc ®¶o. Trªn c¸c nói cao vµ vïng hoang m¹c kh« c»n, d©n c tha thít, trong ®ã cã nh÷ng vïng rÊt réng hÇu nh kh«ng cã ngêi ë. 3. Kinh tÕ: - Tríc kia d©n sèng chñ yÕu vÒ n«ng nghiÖp. Song nh÷ng thËp kØ gÇn ®©y, c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i ph¸t triÓn, d©n thµnh phè ngµy cµng ®«ng. - T©y Nam ¸ - mét trong nh÷ng c¸i n«i cña c¸c nÒn v¨n minh cæ ®¹i cña loµi ngêi: Lìng Hµ, ArËp, Ba-bi-lon. - Vµi thËp kØ gÇn ®©y, nhê viÖc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, ®Æc biÖt lµ khai th¸c & chÕ biÕn dÇu má vµ c¸c nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i kh¸c, nhiÒu níc ®· cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi rÊt cao. - Khai th¸c DÇu má - §©y lµ nguån lîi lín cña c¸c níc T©y Nam ¸, chiÕm vÞ trÝ quan träng trªn thÞ trêng thÕ giíi. Hµng n¨m, c¸c níc khai th¸c > 1 tØ tÊn, chiÕm 1/3 s¶n lîng dÇu thÕ giíi. - Ngoµi ra ë ®©y cßn khai th¸c than, kim lo¹i mµu, luyÖn kim, chÕ t¹o m¸y, ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ c«ng nghiÖp nhÑ næi tiÕng...Tèc ®é ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy ngµy mét t¨ng. *N«ng nghiÖp tuy cã nhiÒu khã kh¨n do thiÕu níc, nhng vÉn ®ãng vai trß quan träng trong mét sè quèc gia. ë nhiÒu níc, n«ng nghiÖp ®· ®¹t nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ nhê tr×nh ®é th©m canh cao vµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp. bµi 9: Khu Vùc §«ng nam ¸ NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Quèc gia ViÖt Nam Lµo Cam-pu-chia Th¸i Lan Mi-an-ma Xin-ga-po Ma-lai-xi-a In-®«-nª-xi-a Bru-n©y Phi-lip-pin §«ng Ti-mo Thñ ®« Hµ Néi Viªng Ch¨n Phn«m-pªnh B¨ng cèc Y-a-gun Xin-ga-po Cua-la-l¨m-p¬ Gia-c¸c-ta Ban-®a-xª-ri Bª-ga-oan Ma-ni-la §i-li DiÖn tÝch lín nhÊt vµ D©n sè ®«ng nhÊt DiÖn tÝch nhá nhÊt vµ D©n sè Ýt nhÊt 1.VÞ trÝ vµ giíi h¹n khu vùc: §«ng Nam ¸ lµ khu vùc n»m ë phÝa ®«ng nam cña ch©u ¸. Nh mét chiÕc : “cÇu nèi” gi÷a 2 ch©u lôc vµ 2 ®¹i d¬ng. §«ng Nam ¸ lµ mét ®¬n vÞ thèng nhÊt gåm 2 bé phËn chÝnh: b¸n ®¶o Trung Ên vµ quÇn ®¶o M· Lai. DiÖn tÝch ®Êt ®ai chØ réng 4,5 triÖu km2, song ph¹m vi l·nh thæ §«ng Nam ¸ l¹i lµ khu vùc bao gåm c¶ biÓn vµ ®Êt liÒn tr¶i ra trªn mét kh«ng gian rÊt réng. 2. §Æc ®iÓm tù nhiªn a. §Þa h×nh: - B¸n ®¶o Trung Ên: lµ c¸c d¶i nói nèi tiÕp d·y Hy-ma-lay-a ch¹y dµi theo híng b¾c - nam hoÆc t©y b¾c - ®«ng nam, bao quanh c¸c khèi cao nguyªn thÊp. C¸c thung lòng s«ng c¾t xÎ s©u lµm cho ®Þa h×nh cña khu vùc bÞ chia c¾t m¹nh. C¸c ®ång b»ng phï sa tËp trung ë vïng ven biÓn vµ h¹ lu c¸c con s«ng: §ång b»ng s«ng Hång, ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®b s«ng Mª Nam.. - PhÇn h¶i ®¶o: thêng xuyªn x¶y ra ®éng ®Êt, nói löa do n»m trªn khu vùc kh«ng æn ®Þnh cña vá Tr¸i ®Êt. - Vïng chøa nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n quan träng nh: thiÕc kÏm, ®ång, than ®¸, dÇu má .. b. KhÝ hËu, s«ng ngßi, c¶nh quan: - KhÝ hËu: N»m trong khu vùc ho¹t ®éng cña giã mïa ®iÓn h×nh ch©u ¸: + Giã mïa mïa h¹: xuÊt ph¸t tõ ¸p cao cña nöa cÇu Nam thæi theo híng ®«ng nam, vît qua xÝch ®¹o vµ ®æi thµnh giã t©y nam nãng Èm vµ ma nhiÒu cho khu vùc. + Giã mïa mïa ®«ng: xuÊt ph¸t tõ ¸p cao Xi-bia thæi vÒ ¸p thÊp xÝch ®¹o cã híng giã ®«ng b¾c, g©y ra thêi tiÕt kh« vµ l¹nh cho khu vùc. Nhê cã giã mïa ho¹t ®éng nªn khu vùc kh«ng bÞ kh« h¹n nh c¸c vïng cïng vÜ ®é ë T©y Nam ¸ hay ch©u Phi. Tuy nhiªn l¹i thêng xuyªn chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña c¸c c¬n b·o nhiÖt ®íi. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS - S«ng ngßi: + Trªn b¸n ®¶o Trung Ên: m¹ng líi s«ng ngßi kh¸ ph¸t triÓn víi c¸c con s«ng lín nh: S.Mª-k«ng, S. Mª Nam, S Hång..C¸c s«ng ®Çy níc vµo cuèi h¹ ®Çu thu vµ c¹n níc vµo cuèi ®«ng ®Çu xu©n. RÊt cã gi¸ trÞ vÒ båi ®¾p phï sa, ph¸t triÓn thñy ®iÖn, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp .. + C¸c s«ng ë ®¶o thêng ng¾n vµ dèc cã chÕ ®é níc ®iÒu hßa. - C¶nh quan: Rõng nhiÖt ®íi Èm thêng xanh ph¸t triÓn chiÕm phÇn lín diÖn tÝch khu vùc. ChØ cã mét sè n¬i trªn b¸n ®¶o Trung Ên lîng ma díi 1000mm nªn cã rõng rông l¸ theo mïa, rõng tha vµ xa van c©y bôi. 2. D©n c, x· héi - Sè d©n: N¨m 2002, tæng d©n sè lµ 536 triÖu ngêi (ChiÕm 14,2 % d©n sè Ch©u ¸). C¬ cÊu d©n sè thuéc lo¹i trÎ. §©y lµ nguån lao ®éng lín, song còng lµ mÆt h¹n chÕ cña §«ng Nam ¸ v× thiÕu lao ®éng cã tr×nh ®é cao. - Gia t¨ng d©n sè nhanh: 1,5% - lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi rÊt nghiªm träng mµ c¸c níc ph¶i quan t©m. - MËt ®é d©n sè: thuéc lo¹i cao cña ThÕ giíi: 119 ngêi/Km2 - Ph©n bè d©n c: kh«ng ®ång ®Òu, phÇn lín tËp trung trong nh÷ng ®ång b»ng h¹ lu c¸c s«ng, c¸c thµnh phè vµ vïng ven biÓn. - TØ lÖ d©n thµnh thÞ : ngµy cµng cao (Xingapo: d©n thµnh thÞ chiÕm gÇn 100%; Brun©y: 67%; Malaixia: 55%,.. ) - §«ng Nam ¸ lµ khu vùc cã nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi. Céi nguån cña nÒn v¨n ho¸ ®ã lµ nÒn v¨n minh lóa níc. NÒn v¨n minh lóa níc ®· t¹o cho c¸c d©n c §«ng Nam ¸ cã nhiÒu phong tôc tËp qu¸n, c¸ch tæ chøc s¶n xuÊt, kÕt cÊu x· héi rÊt gÇn nhau. Tuy vËy, mçi níc còng cã phong tôc tËp qu¸n, tÝn ngìng riªng, t¹o nªn sù ®a d¹ng trong v¨n ho¸ cña c¶ khu vùc. ThÝ dô nh sù ®a d¹ng vÒ t«n gi¸o. C d©n trªn b¸n ®¶o Trung Ên theo ®¹o PhËt lµ chñ yÕu; ®¹o Håi trë thµnh quèc ®¹o ë Malaixia, In®«nªxia, Brun©y. Ngoµi ra, cßn mét sè ®¹o kh¸c nh Ên §é gi¸o, Thiªn chóa gi¸o. 3. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ §«ng Nam ¸ a. NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh song cha v÷ng ch¾c: - Nöa ®Çu TK 20, hÇu hÕt c¸c níc §«ng Nam ¸ ®Òu lµ thuéc ®Þa, nÒn kinh tÕ nghÌo nµn, l¹i hËu. - Ngµy nay viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nguyªn liÖuvÉn chiÕm vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong nÒn kinh tÕ cña nhiÒu níc. - Do tranh thñ ®îc nhiÒu ®iÒu kiÖn tronh vµ ngoµi níc (Nguån nguyªn liÖu, nh©n c«ng, vèn ®Çu t, KH c«ng nghÖ ..) nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng trëng nhanh, song cha thùc sù æn ®Þnh (1997 - 1998, ¶nh hëng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc nÒn kinh tÕ nhiÒu níc sa sót, ...) NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS - ViÖc khai th¸c qu¸ møc tµi nguyªn, vÊn ®Ò m«i trêng ch ®îc quan t©m ®óng møc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. b. C¬ cÊu kinh tÕ ®ang cã nh÷ng thay ®æi: Theo híng CNH - H§H, gi¶m dÇn tû träng lÜnh vùc N«ng nghiÖp, t¨ng dÇn tû träng lÜnh vùc C«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Bµi 10. HiÖp Héi c¸c níc §«ng Nam ¸ - Asean1. Sù thµnh lËp vµ môc tiªu thµnh lËp: - Ngµy 8/8/1967, HiÖp héi c¸c níc §NA ®îc thµnh lËp víi 5 níc thµnh viªn lµ: Th¸i Lan, Ma-lai-xi-a; In-®«-nª-xi-a,Xin-ga-po vµ Phi-lip-pin. N¨m 1984 cã thªm Brun©y gia nhËp. - Trong 25 n¨m ®Çu HiÖp héi ®îc tæ chøc nh mét khèi hîp t¸c vÒ qu©n sù. - Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX víi môc tiªu chung lµ gi÷ v÷ng hßa b×nh, an ninh, æn ®Þnh khu vùc c¸c níc cßn l¹i lÇn lît gia nhËp hiÖp héi ®Ó x©y dùng mét céng ®ång hßa hîp, cïng nhau ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1995: ViÖt Nam; 1997: Mi-an-ma vµ Lµo; 1999: Cam-pu-chia). - Nguyªn t¾c hîp t¸c: tù nguyÖn, t«n träng chñ quyÒn cña mçi quèc gia thµnh viªn vµ ngµy cµng hîp t¸c toµn diÖn h¬n, cïng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trªn trêng quèc tÕ. 2. §iÒu kiÖn vµ nh÷ng biÓu hiÖn sù hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. a. §iÒu kiÖn hîp t¸c: - VÞ trÝ gÇn gòi, giao th«ng c¬ b¶n thuËn lîi. - TruyÒn thèng v¨n hãa, s¶n xuÊt cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång. - LÞch sö ®Êu tranh x©y dùng ®Êt níc cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau, con ngêi dÔ hîp t¸c víi nhau. b. BiÓu hiÖn cña sù hîp t¸c: - Ma-lai-xi-a; In-®«-nª-xi-a, Xin-ga-po ®· thµnh lËp tam gi¸c t¨ng trëng kinh tÕ XI-Gi«-Ri tõ n¨m 1989, nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn cña 3 quèc gia nµy ®· thay ®æi nhanh chãng vÒ bé mÆt kinh tÕ, xuÊt hiÖn c¸c khu c«ng nghiÖp lín .. - Níc ph¸t triÓn h¬n gióp ®ì c¸c thµnh viªn chËm ph¸t triÓn ®µo t¹o nghÒ, chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®a c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu. - T¨ng cêng trao ®æi hµng hãa gi÷a c¸c níc. - X©y dùng tuyÕn ®êng s¾t, ®êng bé tõ ViÖt Nam sang Cam-pu-chia, Th¸i Lan, Ma-lai-xi-a vµ Xin-ga-po; Tõ Mi-an-ma qua Lµo vµ tíi ViÖt Nam.. - Phèi hîp khai th¸c vµ b¶o vÖ lu vùc s«ng Mª k«ng. 3. Nh÷ng lîi thÕ vµ khã kh¨n cña ViÖt Nam khi gia nhËp ASEAN a. Lîi thÕ: - ViÖt Nam tham gia tÝch cùc vµo c¸c häat ®éng hîp t¸c kinh tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc, khoa häc vµ c«ng nghÖ. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS - Trong quan hÖ mËu dÞch víi c¸c níc ASEAN: tõ 1990 ®Õn nay tèc ®é t¨ng 26,8%. Bu«n b¸n víi ASEAN chiÕm 34,4% tæng buèn b¸n quèc tÕ cña níc ta. + MÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN: g¹o víi c¸c b¹n hµng chÝnh lµ: In-®«-nª-xi-a, Phi-lip-pin vµ Ma-lai-xi-a + MÆt hµng nhËp khÈu chÝnh lµ: nguyªn liÖu nh x¨ng dÇu, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, hµng ®iÖn tö.. - ViÖt Nam cã s¸ng kiÕn x©y dùng Dù ¸n ph¸t triÓn hµnh lang §«ng - T©y t¹i lu vùc s«ng Mª C«ng, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ë khu vùc miÒn Trung vµ T©y Nguyªn níc ta. b. Khã kh¨n: -Sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. -Sù kh¸c biÖt vÒ chÝnh trÞ, bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷… PhÇn 2: ¤n tËp ®Þa lÝ tù nhiªn vµ ®Þa lÝ c¸c ch©u lôc C©u 1. Nªu ®Æc ®iÓm cña 3 ®íi khÝ hËu: NhiÖt ®íi, «n ®íi vµ hµn ®íi? Gi¶i thÝch v× sao thñ ®« Oen-lin-t¬n (210N, 1750§) cña Niu Di-l©n l¹i ®ãn n¨m míi vµo nh÷ng ngµy mïa h¹ cña níc ta? 1. §Æc ®iÓm cña 3 ®íi khÝ hËu: Do Tr¸i ®Êt chóng ta h×nh cÇu, quay quanh mÆt trêi theo mét trôc nghiªng kh«ng ®æi víi ®é nghiªng lµ 66033’ nªn c¸c ®Þa ®iÓm trªn Tr¸i ®Êt kh«ng nhËn ®îc mét lîng nhiÖt nh nhau t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Lµm xuÊt hiÖn c¸c ®íi khÝ hËu kh¸c nhau. NhiÖt ®íi 2 ®íi «n ®íi 2 ®íi hµn ®íi VÞ trÝ Giíi h¹n tõ chÝ tuyÕn Giíi h¹n tõ chÝ tuyÕn Giíi h¹n tõ vßng cøc B¾c 23027’B ®Õn chÝ B¾c ®Õn vßng cøc B¾c B¾c ®Õn ®Þa cùc B¾c vµ tuyÕn Nam 23027’N (66033’B) vµ tõ chÝ tuyÕn tõ vßng cùc Nam ®Õn ®Þa Nam ®Õn vßng cùc nam cùc Nam (66033’N) -Quanh n¨m cã gãc - Lµ khu vùc cã gãc - Lµ khu vùc cã gãc chiÕu ¸nh s¸ng mÆt trêi chiÕu ¸nh s¸ng mÆt trêi chiÕu ¸nh s¸ng mÆt trêi lóc gi÷a tra lín vµ thêi vµ thêi gian chiÕu s¸ng trong n¨m rÊt nhá §Æc ®iÓm gian chiÕu s¸ng chªnh trong n¨m chªnh nhau khÝ hËu nhau Ýt nhiÒu - NhiÖt ®é quanh n¨m - NhiÖt ®é quanh n¨m «n - NhiÖt ®é quanh n¨m nãng hßa l¹nh gi¸ - Giã thæi thêng xuyªn: - Giã thæi thêng xuyªn: - Giã thæi thêng xuyªn: giã TÝn phong giã T©y «n ®íi giã §«ng cùc - Lîng ma trong n¨m: - Lîng ma trong n¨m: - Lîng ma trong n¨m: NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS 1000 - 2000 mm 500 - 1000 mm Díi 500 mm 2. Thñ ®« Oen-lin-t¬n (210N, 1750§) cña Niu Di-l©n l¹i ®ãn n¨m míi vµo nh÷ng ngµy mïa h¹ cña níc ta v×: Vµo th¸ng 12 (ngµy 22/12) tia s¸ng mÆt trêi t¹o thµnh gãc chiÕu lín víi chÝ tuyÕn Nam, nªn nöa cÇu nam nhËn ®îc ¸nh s¸ng mÆt trêi vµ lîng nhiÖt lín nªn ®©y lµ thêi kú mïa h¹ ë Nam B¸n CÇu. C©u 2. Em h·y cho biÕt trªn thÕ giíi ch©u lôc nµo lµ ch©u lôc nãng vµ kh« nhÊt ? H·y gi¶i thÝch t¹i sao ? - Ch©u Phi lµ ch©u lôc nãng vµ kh« bËc nhÊt thÕ giíi - Ch©u Phi lµ cao nguyªn khæng lå. PhÇn lín l·nh thæ ch©u phi n»m gi÷a 2 chÝ tuyÕn, cã ®êng xÝch ®¹o ch¹y qua (gãc chiÕu cña ¸nh s¸ng mÆt trêi lín) nªn ch©u Phi lµ lôc ®Þa nãng. - ChÝ tuyÕn B¾c ®i qua gi÷a B¾c Phi nªn quanh n¨m B¾c Phi n»m díi ¸p cao cËn chÝ tuyÕn, thêi tiÕt kh¸ æn ®Þnh, rÊt hiÕm ma. - PhÝ B¾c cña B¾c Phi lµ lôc ®Þa ¸ - ¢u nªn giã thæi vµo B¾c Phi kh« r¸o, khã g©y ra ma - L·nh thæ Ch©u Phi réng lín, cã ®é cao trªn 200m nªn ¶nh hëng cña biÓn khã ¨n s©u vµo ®Êt liÒn. Do ®ã khÝ hËu Ch©u Phi mang nÆng tÝnh chÊt lôc ®Þa (kh«). C©u 3 Tr×nh bµy vÒ c¸c vµnh ®ai khÝ ¸p vµ giã trªn Tr¸i ®Êt? §Þa lÝ tù nhiªn ViÖt Nam Bµi 1. §Æc ®iÓm l·nh thæ ViÖt Nam L·nh thæ ViÖt Nam bao gåm 2 bé phËn chÝnh: phÇn ®Êt liÒn vµ phÇn biÓn A. PhÇn ®Êt liÒn. - DiÖn tÝch : 329.247 Km2 - KÐo dµi theo chiÒu B¾c-Nam tíi 1650 Km ( 150 vÜ tuyÕn) - HÑp ngang theo chiÒu §«ng-T©y. N¬i hÑp nhÊt lµ §ång Híi (Qu¶ng B×nh) cha ®Çy 50Km. - §êng bê biÓn cong cong h×nh ch÷ S dµi 3260 Km vµ ®êng biªn giíi trªn ®Êt liÒn lªn qu¸ 4600 Km - TÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm trªn ®©y hîp thµnh khung c¬ b¶n cña l·nh thæ ®Êt liÒn ViÖt Nam. B. PhÇn BiÓn ViÖt Nam - Vïng biÓn VN lµ mét bé phËn cña BiÓn §«ng. - BiÓn ®«ng lµ mét biÓn lín, t¬ng ®èi kÝn, n»m trong m«i trêng nhiÖt ®íi giã mïa thuéc KV §«ng Nam ¸. - Diªn tÝch : 1.000.000 Km2 - chiÕm kho¶ng 1/3 diÖn tÝch BiÓn §«ng: (3.447.000 Km2) - Vïng biÓn níc ta cã rÊt niÒu ®¶o vµ quÇn ®¶o: + Trªn 3000 hßn ®¶o ven bê víi tæng S = 1720Km 2, tËp trung chñ yÕu ë vïng biÓn H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa Tµi LiÖu Båi dìng HSG m«n §Þa Lý THCS + HÖ thèng c¸c ®¶o xa bê : QuÇn ®¶o Hoµng Sa: Gåm trªn 30 hßn ®¶o n»m trªn vïng biÓn réng 15000 Km2 QuÇn ®¶o Trêng Sa: Gåm gÇn 100 hßn ®¶o n»m trong vïng biÓn réng tõ 160.000180.000Km2 - H¶i phËn gi¸p víi nhiÒu quèc gia: Trung Quèc, Philippin, Ma-lai-xi-a, Bru-n©y, Xin-ga-po, Th¸i Lan, Cam-Pu-Chia. - BiÓn níc ta cã ý nghÜa chiÕn lîc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ an ninh quèc gia. Bµi 2 vÞ trÝ ®Þa lÝ viÖt nam A. §Æc ®iÓm vÞ trÝ ®Þa lÝ 1. ViÖt Nam n¨m trong vµnh ®ai néi chÝ tuyÕn giã mïa BÊc b¸n CÇu. Cã to¹ ®é ®Þa lÝ trªn ®Êt liÒn nh sau: - §iÓm cùc B¾c: 23023' B x· Lòng có, §ång V¨n, Hµ Giang - §iÓm cùc Nam : 8034' B ë x· §Êt mòi, Ngäc HiÓn, Cµ Mau - §iÓm cùc T©y : 10209'§ ë x· SÝn ThÇu, Mêng NhÐ, §iÖn Biªn. - §iÓm cùc §«ng : 109024' § ë x· V¹n Th¹ch V¹n Ninh, Kh¸nh Hoµ. 2. Níc ta n¨m ë phÝa ®«ng b¸n ®¶o §«ng D¬ng, gÇn trung t©m §NA. Cã vÞ trÝ tiÕp gi¸p trªn ®Êt liÒn nh sau: - PhÝa B¾c gi¸p Trung Quèc - PhÝa T©y gi¸p Lµo vµ Cam-Pu-Chia - PhÝa §«ng vµ phÝa Nam gi¸p BiÓn §«ng 3. ViÖt Nam n»m trong KV ®ang diÔn ra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ s«i ®éng cña thÕ giíi- KV ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng. B. T¸c ®éng cña ®Æc ®iÓn vÞ trÝ ®Þa lÝ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ViÖt Nam. 1. ThuËn lîi a. §èi víi tù nhiªn: N»m ë vÞ trÝ r×a phÝa ®«ng cña b¸n ®¶o §«ng D¬ng, trong vµnh ®ai néi chÝ tuyÕn níc ta n»m hoµn toµn trong vµnh ®ai néi chÝ tuyÕn B¾c B¸n cÇu, do ®ã thiªn nhiªn níc ta mang ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña thiªn nhiªn nhiÖt ®íi Èm giã mïa víi nÒn nhiÖt Èm cao. V× vËy, th¶m thùc vËt níc ta 4 mïa xanh tèt, kh¸c h¼n víi c¶nh quan hoang m¹c cña mét sè níc cïng vÜ ®é ë T©y Nam ¸ vµ ch©u Phi. Còng n»m trong khu vùc chÞu ¶nh hëng cña chÕ ®é giã mïa ch©u ¸, khu vùc giã mïa ®iÓn h×nh trªn thÕ giíi, nªn khÝ hËu níc ta cã 2 mïa râ rÖt: mïa ®«ng bít nãng vµ kh«, mïa h¹ nãng vµ ma nhiÒu. Níc ta gi¸p BiÓn §«ng – lµ nguån dù tr÷ dåi dµo vÒ nhiÖt vµ Èm, nªn chÞu ¶nh hëng s©u s¾c cña BiÓn §«ng. BiÓn §«ng ®· t¨ng cêng tÝnh chÊt Èm cho nhiÒu khèi khÝ tríc khi ¶nh hëng ®Õn l·nh thæ phÇn ®Êt liÒn. NguyÔn V¨n TuyÕn 8882/Hîp ThÞnh - HiÖp Hßa