phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o läc Hµ
Tµi liÖu tham kh¶o
Lu hµnh néi bé
Th¸ng 10/2009
Lêi më ®Çu
§Ó gióp c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o cã thªm tµi liÖu tham kh¶o trong qu¸ tr×nh ph¸t
hiÖn vµ båi dìng nguån häc sinh giái m«n Ng÷ v¨n cÊp THCS , chóng t«i biªn so¹n
tËp §Ò c¬ng Båi dìng häc sinh giái m«n Ng÷ v¨n líp 6, 7, 8 ,9. Tr©n träng göi tíi
c¸c thÇy c¸c c«.
1
M«n Ng÷ v¨n cã nhiÒu ph©n m«n, kiÕn thøc réng, kÜ n¨ng ngµy mét cao theo
tõng khèi líp. Mét häc sinh cã n¨ng khiÕu V¨n cÇn ®îc rÌn luyÖn toµn diÖn vÒ kiÕn
thøc, vÒ kÜ n¨ng míi trë thµnh häc sinh giái V¨n ®îc. V× vËy trong tµi liÖu nµy chóng
t«i tr×nh bµy thµnh 4 chuyªn ®Ò:
1. §Ò c¬ng båi dìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 6.
(ThÇy gi¸o TrÇn Nguyªn H·n su tÇm vµ biªn so¹n)
2. §Ò c¬ng båi dìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 7.
(C« gi¸o Lª ThÞ Thuý Hêng su tÇm vµ biªn so¹n)
3. §Ò c¬ng båi dìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 8.
(C« gi¸o TrÞnh ThÞ Hoµi su tÇm vµ biªn so¹n)
4. §Ò c¬ng båi dìng häc sinh giái Ng÷ v¨n líp 9.
(C« gi¸o NguyÔn ThÞ Hång Ch¾t su tÇm vµ biªn so¹n)
M«n V¨n lµ m«n häc cña t©m hån. MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng trong qu¸ tr×nh
biªn so¹n nhng v× kinh nghiÖm, thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn ch¾c ch¾n cßn nhiÒu
thiÕu sãt. Chóng t«i mong nhËn ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o ®Ó néi dung
tµi liÖu ®îc phong phó vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n.
Th¸ng 10 n¨m 2008
Thay mÆt tæ nghiÖp vô
Tµi liÖu tham kh¶o
båi dìng HSG ng÷ v¨n 7
*****
2
a/dù th¶o néi dung :
Thêi gian thùc hiÖn 1 th¸ng : Tõ 04 buæi ®Õn 06 buæi.
Thêi
gian
thùc
hiÖn
chuyªn
®Ò
Th¸ng
9
Tªn
chuyªn
®Ò
ChuÈn bÞ
( Giíi thiÖu mét sè
tµi liÖu tham
kh¶o)
§Ó thùc hiÖn
chuyªn ®Ò nµy,
ngoµi viÖc nghiªn
cøu kÜ s¸ch gi¸o
khoa vµ s¸ch gi¸o
viªn Ng÷ v¨n 7,
Chuyªn ®Ò gi¸o viªn nªn t×m
1
®äc mét sè tµi liÖu
sau :
- D¹y häc tËp
lµm v¨n ë THCS
– NguyÔn TrÝ .
- Gióp c¸c em
v¨n
viÕt tèt c¸c d¹ng
biÓu c¶m bµi TËp lµm v¨n 7
– Huúnh ThÞ Thu
Ba.
- C¸c d¹ng bµi
TËp lµm v¨n vµ
c¶m thô v¨n líp 7
– Cao BÝch Xu©n.
- T¸c phÈm
cña mét sè t¸c gi¶ :
Th¹ch Lam, B¨ng
S¬n,
NguyÔn
Träng T¹o, Vò
B»ng…
- C¸c bµi TLV
biÓu c¶m ®¨ng trªn
b¸o V¨n häc tuæi
trÎ th¸ng 10, 12
n¨m 2004, th¸ng 1,
5, 11 n¨m 2005,
th¸ng 7, 10 n¨m
2006, th¸ng 6 n¨m
2007….
3
Mét sè kiÕn thøc
träng t©m
1. T×m hiÓu chung vÒ v¨n biÓu
c¶m :
+ Kh¸i niÖm v¨n biÓu c¶m.
+ §Æc ®iÓm, yªu cÇu cña v¨n
biÓu c¶m : C¶m xóc ph¶i ch©n thËt,
s©u s¾c, phong phó.
2. Ph¬ng ph¸p lµm bµi v¨n biÓu
c¶m :
+ RÌn kÜ n¨ng x¸c ®Þnh yªu
cÇu cña ®Ò.
+ RÌn kÜ n¨ng t×m ý : Thêng
tËp trung tr¶ lêi cho c¸c c©u hái :
.T×nh c¶m, c¶m xóc, Ên tîng, suy nghÜ s©u s¾c nhÊt cña em
vÒ ®èi tîng lµ g× ?
.Nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh
chÊt g× cña ®èi tîng t¸c ®éng
nhiÒu nhÊt tíi c¶m xóc, suy nghÜ
cña em ?
.§èi tîng lµm em nghÜ
®Õn, liªn tëng ®Õn nh÷ng g× ?
.Em cã kØ niÖm g¾n bã
s©u s¾c g× víi ®èi tîng ?
.§èi tîng cã ý nghÜa nh
thÕ nµo trong ®êi sèng cña em ?
+ RÌn kÜ n¨ng lËp ý : Mét sè
c¸ch lËp ý thêng gÆp :
.Liªn hÖ hiÖn t¹i víi t¬ng
lai.
.Håi tëng qu¸ khø vµ suy
nghÜ vÒ hiÖn t¹i.
.Tëng tîng, liªn tëng, suy
tëng.
. Quan s¸t, suy ngÉm.
+ RÌn kÜ n¨ng x©y dùng bè
côc: 3 phÇn vµ nhiÖm vô cô thÓ cña
tõng phÇn.
+ RÌn kÜ n¨ng dïng tõ, ®Æt c©u
c¸ch diÔn ý ( BiÓu c¶m gi¸n tiÕp :
Th¸ng
10
Th¸ng
11
dïng biÖn ph¸p tu tõ Èn dô hoÆc tîng trng ®Ó göi g¾m t×nh c¶m, t tëng. BiÓu c¶m trùc tiÕp : dïng ®éng
tõ chØ c¶m xøc ®Ó diÔn t¶, dïng tõ
cã tÝnh biÓu c¶m, ®Æc biÖt lµ tõ l¸y,
dïng c¸c tõ c¶m th¸n, c¸c c©u c¶m
th¸n, dïng c©u hái tu tõ...)vµ kÜ
n¨ng sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng
thøc biÓu ®¹t miªu t¶, tù sù…
3. Giíi thiÖu mét sè ®o¹n v¨n,
bµi v¨n biÓu c¶m.
4. LuyÖn tËp cñng cè.
Nh ®· giíi thiÖu 1. BiÓu c¶m vÒ sù vËt, con ngêi :
ë trªn.
+ Kh¸i niÖm vÒ kiÓu bµi.
+ Ph¬ng ph¸p lµm bµi.
+ RÌn mét sè ®Ò luyÖn tËp :
Chuyªn ®Ò
BiÓu c¶m vÒ ngêi th©n, thÇy c«, b¹n
2
bÌ, vÒ loµi c©y em yªu, vÒ mét c¶nh
®Ñp, vÒ mãn quµ, kØ niÖm tuæi th¬….
+ Giíi thiÖu mét sè bµi v¨n
hay.
2 BiÓu c¶m vÒ th¸c phÈm v¨n
c¸c
häc
: ( th¬, v¨n )
d¹ng bµi
+ Kh¸i niÖm vÒ kiÓu bµi.
biÓu c¶m
+ Ph¬ng ph¸p lµm bµi.
+ RÌn mét sè ®Ò luyÖn tËp :
….
+ Giíi thiÖu mét sè bµi v¨n
hay.
3. LuyÖn tËp chung vÒ v¨n biÓu
c¶m.
- V¨n häc d©n 1. Kh¸i niÖm ca dao :
gian – Nhµ xuÊt 2. Néi dung :
Giíi thiÖu mét sè néi dung chÝnh
b¶n gi¸o dôc.
- B×nh gi¶ng ca nh : :
Ca dao vÒ t×nh c¶m gia ®×nh
dao – Tr¬ng TiÕn
Ca dao vÒ t×nh yªu quª h¬ng,
Tùu.
- B×nh gi¶ng ®Êt níc.
Ca dao than th©n.
v¨n häc 7…
Ca dao ch©m biÕm.
3. NghÖ thuËt :
Những đặc trưng cơ bản của thi
Chuyªn ®Ò
pháp ca dao VN
3:
a. Nhân vật trữ tình
Ca dao
- Người sáng tác, người diễn
xướng nhận vật trữ tình là một.
- Chủ thể trữ tình đặc trong mối
quan hệ với đối tượng trữ tình.
- Nhân vật trữ tình trong cuộc sống
lao động, trong sinh hoạt, trong
quan hệ với thiên nhiên, gia đình,
làng xóm, nước non….bộc lộ, giải
4
bày qua lời ca, tiếng nói của mình.
b.Kết cấu
- Kết cấu đối đáp
- Kết cấu tầng bậc.
- Kết cấu vòng tròn (đồng dao).
- Kể chuyện, liệt kê (hát ru, lời tâm
tình của anh lính thú, người đi ở)
- Kết cấu đối ngẫu.
- Kết cấu đối lập….
c. Thể thơ
- Thể thơ lục bát.
- Thể thơ song thất lục bát(nhịp ở
câu song thất là ¾ khác thất ngôn
Trung Quốc nhịp 4/3).
- Thể vãn (mỗi câu có từ 2- 3 đến
4- 5 tiếng).Biến đổi số chữ, về dấu
ngắt nhịp, gieo vần.
d.Ngôn ngữ
- Giản dị, rất sinh động, ít dùng
điển tích, điển cố, lời nói bình dân
mang màu sắc địa phương.
- Rất nhiều bài đạt trình độ cao
trau chuốt, chắt lọc, mượt mà, hàm
súc, tinh tế trong ngôn ngữ.
- Ngôn ngữ biểu hiện.
- Vận dụng các thủ pháp so sánh,
ẩn dụ, hoán dụ, ngoa dụ….
- Nhiều hình tương ca dao mang
giá trị thẩm mĩ, biểu trưng.
e. Thời gian và không gian nghệ
thuật
* Thời gian nghệ thuật
- Thời gian hiện tại, thời gian diễn
xướng “bây giờ, hôm nay”.
- Thời gian quá khứ gần
“chiều, sáng, đêm, ngày xuân,
ngày hè” (ước lệ, công thức).
Thời gian vật lí.
* Không gian nghệ thuật
Không gian gần gũi, bình dị quen
thuộc với con người:Dòng sông,
con thuyền, cái cầu, bờ ao, cây
đa, mái đình, ngôi chùa, cánh
đồng, con đường, trong nhà,
ngoài sân, bên khung cửi…
5
Không gian vật lý, không gian
trần thế, đời thường,bình dị.
* Mối quan hệ thời gian và
không gian.
- Quan hệ chặt chẽ.
- Gắn với nhân vật trữ tình: bộc lộ
cảm xúc, suy nghĩ của mình.
g.Một số biểu tượng trong ca dao
+ Cây trúc, cây mai: tượng trưng
đôi bạn trẻ, tình duyên.
+ Hoa nhài:(hoa lài) là loài hoa
đẹp, quý bởi hương thơm.Tượng
trưng thuỷ chung, tình nghĩa, cái
đẹp cái duyên bên.
+ Con bống, con cò:(người thiếu
nữ, thiếu phụ; hình ảnh cả trai, lẫn
gái.Diễn đạt nỗi cực khổ vất vả.
4. LuyÖn ®Ò vÒ ca dao :
+ BiÓu c¶m vÒ mét bµi ca dao.
+ BiÓu c¶m vÒ nh©n vËt tr÷
t×nh trong ca dao.
+ BiÓu c¶m vÒ mét chïm ca
dao cïng chñ ®Ò…
Th¸ng
12
( 2 tuÇn
®Çu )
- TiÕng ViÖt lÝ
Chuyªn ®Ò
thó.
4
- Trß ch¬i ng«n
«n tËp
ng÷.
tiÕng
- Vui häc tiÕng
viÖt
ViÖt THCS.
- LuyÖn tËp viÕt
bµi v¨n c¶m thô.
Th¸ng
12
( 2 tuÇn
cuèi + 1
tuÇn ®Çu
cña th¸ng
1)
Chuyªn ®Ò
5:
c¶m
Thô
v¨n
häc
- B×nh gi¶ng
Ng÷ v¨n 7.
- C¸c d¹ng bµi
TËp lµm v¨n vµ
c¶m thô v¨n líp 7
– Cao BÝch Xu©n.
- LuyÖn tËp vÒ
c¶m thô v¨n häc
– TrÇn M¹nh Hëng.
- Em tËp b×nh
v¨n ( tËp 1, 2, 3 ).
- RÌn kÜ n¨ng
c¶m thô th¬ v¨n
cho häc sinh líp 7
– Nhãm t¸c gi¶ :
NguyÔn
Träng
Hoµn, Giang Kh¾c
6
- Tõ vµ cÊu t¹o tõ cña tiÕng ViÖt.
- Tõ xÐt vÒ mÆt nguån gèc.
- NghÜa cña tõ.
- Tõ lo¹i tiÕng ViÖt.
- C¸c biÖn ph¸p tu tõ.
- Mét sè lçi viÕt c©u, dïng tõ thêng gÆp ...
GV nghiªn cøu l¹i s¸ch Ng÷ v¨n
6 tËp 1,2.
1. T×m hiÓu chung vÒ c¶m thô
v¨n häc :
- ThÕ nµo lµ c¶m thô v¨n häc ?
- Yªu cÇu rÌn luyÖn vÒ c¶m thô
v¨n häc.
2. LuyÖn tËp :
A, LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n c¶m
thô :
+ Bµi tËp t×m hiÓu t¸c dông
cña c¸ch dïng tõ, ®Æt c©u sinh ®éng.
+ Bµi tËp ph¸t hiÖn nh÷ng
h×nh ¶nh, chi tiÕt cã gi¸ trÞ gîi t¶.
+ Bµi tËp t×m hiÓu vÒ vÎ
®Ñp cña mét sè biÖn ph¸p tu tõ.
B, LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n c¶m
thô vÒ :
+ Ca dao :
B×nh, Ph¹m TuÊn
anh.
- Th¬ víi lêi
b×nh … Vò QuÇn
Ph¬ng.
- Båi dìng v¨n
n¨ng khiÕu 7…
7
- Ph¶i x¸c ®Þnh ®îc
ca dao chÝnh lµ nh÷ng lêi nãi t©m
t×nh, lµ nh÷ng bµi ca b¾t nguån tõ
t×nh c¶m trong mèi quan hÖ cña
nh÷ng ngêi trong cuéc sèng hµng
ngµy : t×nh c¶m víi cha mÑ , t×nh
yªu nam n÷ , t×nh c¶m vî chång ,
t×nh c¶m b¹n bÌ ... hiÓu ®îc ®iÒu ®ã
sÏ gióp ngêi ®äc vµ häc sinh ý thøc
s©u s¾c h¬n vÒ t×nh c¶m th«ng thêng hµng ngµy .
- HiÓu ®îc t¸c phÈm
ca dao tr÷ t×nh thêng tËp trung vµo
nh÷ng ®iÒu s©u kÝn tinh vi vµ tÕ nhÞ
cña con ngêi nªn kh«ng ph¶i lóc
nµo ca dao còng gi·i bÇy trùc tiÕp
mµ ph¶i t×m ®êng ®Õn sù xa x«i ,
nãi vßng , hµm Èn ®a nghÜa . ChÝnh
®iÒu Êy ®ßi hái ngêi c¶m thô ph¶i
n¾m ®îc nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ
thuËt mµ ca dao tr÷ t×nh thêng sö
dông nh : Èn dô, so s¸nh vÝ von .
- Ph¶i hiÓu râ hai líp
néi dung hiÖn thùc - c¶m xóc suy t
®îc thÓ hiÖn trong mçi bµi ca dao.
+ Th¬ tr÷ t×nh trung ®¹i vµ
hiÖn ®¹i, th¬ §êng :
- N¾m v÷ng hoµn
c¶nh s¸ng t¸c , cuéc ®êi vµ sù
nghiÖp cña tõng t¸c gi¶ . Bëi v× cã
nh÷ng t¸c phÈm : “Tr÷ t×nh thÕ sù ”,
®ã lµ nh÷ng t¸c phÈm nghi l¹i
nh÷ng xóc ®éng, nh÷ng c¶m nghÜ
vÒ cuéc ®êi, vÒ thÕ th¸i nh©n t×nh.
ChÝnh th¬ “ tr÷ t×nh thÕ sù ” gîi cho
ngêi ®äc ®i s©u suy nghÜ vÒ thùc
tr¹ng x· héi. C¶ hai t¸c gi¶ NguyÔn
Tr·i - NguyÔn KhuyÕn ®Òu s¸ng t¸c
rÊt nhiÒu t¸c phÈm khi c¸o quan vÒ
quª ë Èn . Ph¶i ch¨ng tõ nh÷ng t¸c
phÈm cña NguyÔn Tr·i , NguyÔn
KhuyÕn th× ngêi ®äc hiÓu ®îc suy t
vÒ cuéc ®êi cña hai t¸c gi¶ ®ã .
- HiÓu râ ng«n ng÷
th¬ tr÷ t×nh giµu h×nh ¶nh :
H×nh ¶nh trong
th¬ kh«ng chØ lµ h×nh ¶nh cña ®êi
sèng hiÖn thùc mµ cßn giµu mµu s¾c
tëng tîng bëi khi c¶m xóc m·nh liÖt
th× trÝ tëng tîng cã kh¶ n¨ng bay xa
ngoµi “ v¹n dÆm ” Lu HiÖp .
- HiÓu râ ng«n ng÷
th¬ tr÷ t×nh giµu nh¹c tÝnh . Bëi th¬
ph¶n ¸nh cuéc sèng qua nh÷ng rung
®éng cña t×nh c¶m . ThÕ giíi néi
t©m cña nhµ th¬ kh«ng chØ biÓu hiÖn
b»ng tõ ng÷ mµ b»ng c¶ ©m thanh
nhiÞp ®iÖu cña tõ ng÷ Êy . Nh¹c tÝnh
trong th¬ thÓ hiÖn ë sù c©n ®èi t¬ng
xøng hµi hoµ gi÷a c¸c dßng th¬ .
- §Æc ®iÓm næi bËt
cña th¬ tr÷ t×nh lµ rÊt hµm xóc ®iÒu
®ã ®ßi hái ngêi c¶m thô ph¶i t×m
hiÓu tõ líp ng÷ nghÜa , líp h×nh
¶nh , líp ©m thanh, nhÞp ®iÖu ®Ó t×m
hiÓu nghÜa ®en, nghÜa bãng.
- N¾m râ c¸c
gi¸ trÞ nghÖ thuËt mµ th¬ tr÷ t×nh sö
dông . §ã lµ c¸c phÐp tu tõ Èn dô,
nh©n ho¸, so s¸nh, vÝ von . C¸ch thÓ
hiÖn t×nh c¶m thêng ®îc th«ng qua
c¸c c¸ch miªu t¶ : “ C¶nh ngô tÜnh ”
. Ai còng biÕt , mäi c¶m xóc t©m
tr¹ng suy nghÜ cña con ngêi ®Òu lµ
c¶m xóc vÒ c¸i g× ? T©m tr¹ng hiÖn
thùc nµo - Suy nghÜ vÒ vÊn ®Ò ®ã .
Do vËy c¸c sù kiÖn ®êi sèng ®îc thÓ
hiÖn mét c¸ch gi¸n tiÕp . Nhng còng
cã bµi th¬ tr÷ t×nh trùc tiÕp miªu t¶
bøc tranh phong c¶nh lµm nhµ th¬
xóc ®éng.
- Th¬ tr÷
t×nh cã nÐt kh¸c biÖt h¼n víi lêi th¬
tù sù . Ngêi c¶m nhËn th¬ tr÷ t×nh
ph¶i hiÓu râ ng«n ng÷ th¬ tr÷ t×nh
thêng lµ lêi ®¸nh gi¸ trùc tiÕp chñ
thÓ ®èi víi cuéc ®êi.
+ Tïy bót…
- HiÓu râ
tuú bót lµ thÓ lo¹i v¨n xu«i phãng
kho¸ng.Nhµ v¨n theo ngän bót mµ
suy tëng, trÇn thuËt nhng thùc chÊt
lµ th¶ m×nh theo dßng liªn tëng,
c¶m xóc mµ t¶ ngêi kÓ viÖc.
VÝ dô:
Trong “ Th¬ng nhí mêi hai ” Vò
B»ng, nhµ v¨n ®· ®i s©u theo dßng
håi øc víi nh÷ng kû niÖm ®Çy ¾p
th©n th¬ng vÒ mêi hai mïa trong
n¨m. Mçi th¸ng lµ mét kû niÖm s©u
®Ëm. “ Th¸ng giªng ” víi c¶m xóc
vÒ nh÷ng ngµy tÕt víi “ Giã lµnh
l¹nh - ma riªu riªu - víi tiÕng trèng
chÌo tõ xa v¨ngr l¹i ”.TÊt c¶ nh
muèn “ Ngêi ta trÎ l¹i - tim ®Ëp
nhanh h¬n - ngùc trµn trÒ nhùa
8
sèng ”...
ChÝnh
thÓ lo¹i tuú bót gióp chóng ta hiÓu
®îc nh©n c¸ch, chñ thÓ giµu cã vÒ
t©m t×nhcña nhµ v¨n.
* Trong t¸c
phÈm tr÷ t×nh, t×nh c¶m c¶m xóc cã
khi ®îc biÓu hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp
song th«ng thêng nã ®îc biÓu hiÖn
mét c¸ch gi¸n tiÕp. Khi c¶m nhËn,
thëng thøc t¸c phÈm tr÷ t×nh kh«ng
®îc tho¸t li v¨n b¶n. Ph¶i ®äc thËt
kü v¨n b¶n ( ®äc t×m hiÓu - ®äc c¶m
thô ...) §Æc biÖt kh«ng thªr dõng l¹i
ë bÒ mÆt ng«n tõ mµ ph¶i ®i t×m
hiÓu ý nghÜa hµm Èn - t×m hiÓu gi¸
trÞ nghÖ thuËt vµ néi dung cña t¸c
phÈm.
Th¸ng
1
( tuÇn 2 +
3)
V¨n häc d©n 1. Kh¸i niÖm tôc ng÷.
gian ( tËp 2 … NXB 2. §Æc trng c¬ b¶n cña tôc
Gi¸o dôc ).
ng÷ :VÒ néi dung ( bao qu¸t mét
ph¹m vi ph¶n ¸nh réng lín nhÊt c¶
vÒ tù nhiªn, x· héi, con ngêi), vÒ
h×nh thøc ( tÝnh ®a nghÜa, tÝnh hµm
sóc ng¾n gän ), vÒ chøc n¨ng ( tÝnh
Chuyªn ®Ò
øng dông thùc hµnh ), vÒ diÔn x6 : tôc
íng…
3. Néi dung cña tôc ng÷ :
ng÷
- Tôc ng÷ vÒ thiªn nhiªn, lao
®éng s¶n xuÊt.
- Tôc ng÷ vÒ con ngêi, x·
héi…
4. LuyÖn ®Ò vÒ tôc ng÷ .
Th¸ng
2
( tuÇn 4
cña th¸ng
1 vµ tuÇn
1 + 2 cña
th¸ng 2)
- Lµm v¨n - 1. Kh¸i niÖm v¨n nghÞ luËn.
2. §Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña v¨n
§×nh Cao, Lª A.
:
- Gióp c¸c em nghÞ -luËn
Gi¶i
quyÕt mét c¸ch thuyÕt
viÕt tèt c¸c d¹ng
bµi TËp lµm v¨n 7 phôc vÊn ®Ò nµo ®ã.
- LËp luËn chÆt chÏ, hîp lÝ,
– Huúnh ThÞ Thu
toµn
diÖn,
thuyÕt phôc.
Ba.
- Dïng tõ, ®Æt c©u chÝnh x¸c,
- Muèn viÕt bµi
ng«n
ng÷
trong s¸ng.
v¨n hay – Nhãm
3.
RÌn
kÜ
n¨ng nghÞ luËn :
tg NguyÔn §¨ng
a.
KÜ n¨ng ph©n tÝch ®Ò :
M¹nh, §ç Ngäc
TÇm
quan
träng
cña viÖc ph©n tÝch
Thèng, Lu §øc
®Ò, t×m hiÓu kÕt cÊu cña mét ®Ò v¨n,
Chuyªn ®Ò H¹nh.
7
- KÜ n¨ng lµm c¸c thao t¸c ph©n tÝch ®Ò.
b. KÜ n¨ng x©y dùng luËn
bµi v¨n nghÞ luËn
®iÓm
:
– NguyÔn Quèc
TÇm quan träng cña luËn
Siªu…
v¨n
®iÓm.
- T×m ®äc
nghÞ
Yªu cÇu cña luËn ®iÓm.
nh÷ng
bµi nghiªn
luËn
Sè lîng vµ vÞ trÝ cña luËn
9
cøu cña c¸c t¸c gi¶ ®iÓm.
NghÖ thuËt nªu luËn ®iÓm.
cã uy tÝn nh : Chu
Ph¬ng ph¸p lµm s¸ng tá
V¨n S¬n, V¨n
luËn ®iÓm trung t©m.
Gi¸...
c. KÜ n¨ng t×m luËn cø ::
TÇm quan träng cña luËn
cø.
C¸c lo¹i luËn cø thêng
dïng.
Tiªu chuÈn lùa chän luËn
cø.
Nguyªn t¾c vËn dông luËn
cø.
Quan hÖ gi÷a luËn cø sù
thùc vµ luËn cø lÝ luËn.
C¸ch thu thËp luËn cø.
d. Ph¬ng ph¸p lËp luËn :
LËp luËn theo quan hÖ diÔn
dÞch.
LËp luËn theo quan hÖ quy
n¹p.
LËp luËn theo quan hÖ tæng
– ph©n – hîp.
C¸c c¸ch lËp luËn kh¸c :
LËp luËn theo kiÓu mãc xÝch, lËp
luËn so s¸nh, lËp luËn nh©n qu¶, lËp
luËn b»ng c¸ch nªu c©u hái, tr¶ lêi,
råi ph¶n b¸c…
1. PhÐp lËp luËn chøng minh :
Th¸ng
a. ThÕ nµo lµ phÐp lËp luËn
2
chøng
minh
?
( tuÇn 3
b.
Ph¬ng
ph¸p sö dông lÝ
+4
cña
lÏ, dÉn chøng trong lËp luËn chøng
th¸ng 2)
minh :
+ X¸c ®Þnh vÊn ®Ò
Chuyªn ®Ò
chøng minh.
8
+ Yªu cÇu cña dÉn
chøng.
+ Ph©n tÝch vµ tr×nh
bµy dÉn chøng.
v¨n
c. LËp dµn ý trong lËp luËn
nghÞ
chøng minh.
luËn
d. Dùng ®o¹n trong lËp
TiÕp theo
luËn chøng minh.
e. LuyÖn tËp viÕt bµi v¨n
nghÞ luËn chøng minh.
2. PhÐp lËp luËn gi¶i thÝch :
Néi dung chÝnh nh phÐp
lËp luËn gi¶i thÝch.
- HÖ thèng mét sè kiÕn thøc ®·
häc.
Th¸ng
LuyÖn ®Ò tæng hîp.
3
10
Nh÷ng néi dung dù th¶o díi ®©y dùa trªn c¬ së ch¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o
khoa, s¸ch gi¸o viªn m«n Ng÷ v¨n líp 7 vµ môc tiªu cña viÖc båi dìng häc sinh giái
m«n Ng÷ v¨n líp 7. Nh÷ng néi dung dù th¶o díi ®©y gi¸o viªn cÇn linh ho¹t trong
qu¸ tr×nh ¸p dông ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶
cho c«ng t¸c båi dìng häc sinh giái.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu, cã thÓ cßn nhiªï khiÕm khuyÕt, rÊt
mong ®îc sù ®ãng gãp cña ®ång nghiÖp ®Ó tµi liÖu ngµy cµng hoµn thiÖn.
b/ Mét sè ®Ò bµi minh ho¹:
Gi¸o viªn cÇn biªn so¹n l¹i theo c¸c kiÓu bµi (biÓu c¶m, nghÞ
luËn) vµ cã thÓ sö dông ®Ó ra ®Ò kiÓm tra cuèi mçi chuyªn ®Ò ( v¨n biÓu
c¶m, chuyªn ®Ò ca dao, tôc ng÷...).
§Ò sè 1:
Loµi c©y mµ em yªu.
§Ò sè 2:
Bãng d¸ng cña mét ngêi th©n yªu.
§Ò sè 3:
C¶m nghÜ cña em vÒ mét bµi ca dao mµ em yªu thÝch.
§Ò sè 4:
C¶m nhËn cña em vÒ hai ®o¹n th¬ ®îc trÝch trong bµi “Th göi mÑ” cña
Hen-rÝch Hai-n¬.
§Ò sè 5:
“ NÕu truyÖn cæ tÝch chiÕu räi mét ¸nh s¸ng hi väng vµo mét cuéc sèng
kh¸c, kh¸c h¼n cuéc ®êi hµng ngµy tÎ nh¹t, kh« c»n th× ca dao d©n ca t×m
thi høng ngay ë c¸i cuéc ®êi hµng ngµy ®ã…”
B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ ca dao, h·y lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn.
§Ò sè 6:
Mét ngêi ViÖt Nam ®i du lÞch nhiÒu n¬i, khi trë vÒ nhµ, b¹n bÌ, ngêi th©n ®Õn
hái n¬i nµo ®Ñp nhÊt, anh ta tr¶ lêi:
“Kh«ng n¬i nµo ®Ñp b»ng quª h¬ng”.
Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ ý kiÕn trªn? B»ng nh÷ng bµi ca dao viÕt vÒ quª h¬ng,
h·y tr×nh bµy nh÷ng c¶m nhËn cña riªng m×nh ®èi víi t×nh yªu quª nhµ Èn
chøa trong lßng mçi con ngêi ViÖt Nam.
§Ò sè 7:
Bµn vÒ vai trß vµ vÞ trÝ cña nhµ v¨n trong x· héi, cã ngêi cho r»ng: “Nhµ v¨n
lµ kÜ s t©m hån”.
11
Em h·y gi¶i thÝch ý kiÕn trªn. B»ng viÖc c¶m nhËn mét sè v¨n b¶n nghÖ thuËt
chän läc trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7, em h·y lµm râ thiªn chøc vµ sø mÖnh
cao c¶ cña nhµ v¨n trong viÖc båi ®¾p t©m hån con ngêi.
§Ò sè 8:
Nhµ phª b×nh v¨n häc Hoµi Thanh cã viÕt: “V¨n ch¬ng sÏ lµ h×nh dung cña
sù sèng mu«n h×nh v¹n tr¹ng. Ch¼ng nh÷ng thÕ, v¨n ch¬ng cßn s¸ng t¹o
ra sù sèng”. (Theo Ng÷ v¨n 7, tËp hai)
H·y gi¶i thÝch vµ chøng minh ý kiÕn trªn.
§Ò sè 9:
“Gi¶n dÞ trong ®êi sèng, trong quan hÖ víi mäi ngêi, trong t¸c phong, Hå
Chñ tÞch còng rÊt gi¶n dÞ trong lêi nãi vµ bµi viÕt”
(Theo Ng÷ v¨n 7, tËp hai)
B»ng mét sè dÉn chøng trong bµi “Tinh thÇn yªu nøoc cña nh©n d©n ta”
(Hå ChÝ Minh), h·y chøng minh r»ng c¸ch viÕt cña B¸c Hå rÊt gi¶n dÞ.
§Ò sè 10:
Trong truyÖn ng¾n “Sèng chÕt mÆc bay”, t¸c gi¶ Ph¹m Duy Tèn ®· khÐo
lÐo kÕt hîp phÐp t¬ng ph¶n vµ phÐp t¨ng cÊp ®Ó béc lé tÝnh c¸ch nh©n vËt,
v¹ch trÇn b¶n chÊt “lßng lang d¹ thó” cña tªn quan phñ tríc sinh m¹ng cña
ngêi d©n.
Em h·y gi¶i thÝch vµ chøng minh ý kiÕn trªn.
§Ò sè 11:
C©u 1 :
Tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ v¨n b¶n sau ;
Con cß mµ ®i ¨n ®ªm
§Ëu ph¶i cµnh mÒm lén cæ xuèng ao
¤ng ¬i «ng vít t«i nao
T«i cã lßng nµo «ng h·y x¸o m¨ng
Cã x¸o th× x¸o níc
níc trong
§õng x¸o níc
níc ®ôc ®au lßng cß con
C©u 2 :
Tinh yªu quª h¬ng
h¬ng ®Êt níc
níc lµ m¹ch nguån xuyªn suèt trong v¨n häc
ViÖt Nam.
H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh yªu Êy trong
v¨n th¬ tr÷ t×nh hiÖn ®¹i ViÖt Nam.
§Ò sè 12
C©u 1: ( 6 ®iÓm)
Trong bµi th¬ “ Nhí con s«ng quª h¬ng” nhµ th¬ TÕ Hanh cã viÕt:
… Quª h¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc.
Níc gong trong soi tãc nh÷ng hµng tre
T©m hån t«i lµ mét buæi tra hÌ
To¶ n¾ng xuèng dßng s«ng lÊp lo¸ng.…
Em h·y ph©n tÝch c¸i hay, c¸i ®Ñp mµ em c¶m nhËn ®îc tõ bèn c©u th¬.
C©u 2: ( 14 ®iÓm
12
C¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ “TiÕng gµ tra” cña nhµ th¬ Xu©n Quúnh.
§Ò sè 13
§Ò thi häc sinh giái
M«n :Ng÷ V¨n 7
C©u 1 : (4®) §äc ®o¹n v¨n sau :
“ Sµi Gßn vÉn trÎ .T«i th× ®¬ng giµ.Ba tr¨m n¨m so víi n¨m ngµn tuæi cña §Êt
Níc th× c¸i ®« thÞ nµy cßn xu©n ch¸n .Sµi Gßn cø trÎ hoµi nh mét c©y t¬ ®¬ng ®é
nân nµ , trªn ®µ thay da ®æi thÞt , miÔn lµ c d©n ngµy nay vµ c¶ ngµy mai biÕt c¸ch tíi tiªu ch¨m bãn , tr©n träng , gi÷ g×n c¸i ®« thÞ ngäc ngµ.
T«i yªu Sµi Gßn da diÕt …T«i yªu trong n¾ng sím , mét thø n¾ng ngät ngµo vµo
buæi chiÒu léng giã nhí th¬ng, díi nh÷ng c©y ma nhiÖt ®íi bÊt ngê .T«i yªu thêi tiÕt
tr¸i chøng víi trêi ®ang ui ui buån b· bçng trong v¾t l¹i nh thuû tinh , t«i yªu c¶
®ªm khuya tha thít tiÕng ån.T«i yªu phè phêng n¸o ®éng, dËp d×u n¸o ®éng , dËp
d×u xe cé vµo nh÷ng giê cao ®iÓm. Yªu c¶ c¸i tÜnh lÆng cña buæi sím tinh s¬ng víi
lµn kh«ng khÝ m¸t dÞu , thanh s¹ch trªn mét sè ®êng cßn nhiÒu c©y xanh che chë.”
( “Sµi Gßn t«i yªu” - Lª Minh H¬ng)
a) T¸c gi¶ giíi thiÖu Sµi Gßn b»ng c¸ch nµo ? C¸i hay cña c¸ch giíi thiÖu Êy?
b) Ngêi viÕt ®· béc lé t×nh yªu cña m×nh víi Sµi Gßn nh thÕ nµo ? C¸ch béc lé cã g×
®Æc biÖt?
C©u 2 : (6 ®) Nhµ v¨n ngêi §øc Hen –rich Hai- n¬ cã viÕt ®o¹n th¬ trong bµi “Th göi
mÑ” nh sau :
“Con th¬ng sèng ngÈng cao ®Çu , mÑ ¹
TÝnh t×nh con h¬i ngang bíng , kiªu k×
NÕu cã vÞ chóa nµo nh×n con vµo m¾t
Con ch¼ng bao giê cói mÆt tríc uy nghi
Nhng mÑ ¬i, con xin thó thËt
Tr¸i tim con dï kiªu h·nh thÕ nµo
§øng tríc mÑ dÞu dµng , ch©n thËt
Con thÊy m×nh bÐ nhá lµm sao .”
( TÕ Hanh dÞch)
a) Nªu ý chÝnh cña tõng khæ th¬? Hai ý chÝnh Êy cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo?
b) Hai khæ th¬ trªn nèi liÒn nhau thµnh mét v¨n b¶n. H·y ph©n tÝch sù liªn kÕt chÆt
chÏ cña v¨n b¶n ?
c) Ph¸t biÓu c¶m nghÜ vÒ hai khæ th¬ trªn b»ng mét ®o¹n v¨n ng¾n.
C©u 3 : (10 ®). Cã mét ®äan th¬ rÊt hay , rÊt xóc ®éng viÕt vÒ B¸c Hå kÝnh yªu nh sau :
“ §Êt níc ®Ñp v« cïng . Nhng B¸c ph¶i ra ®i.
Cho t«i lµm sèng díi con tµu ®a tiÔn B¸c
Khi bê b·i dÇn lui lµng xãm khuÊt
Bèn phÝa nh×n kh«ng bãng mét hµng tre …
§ªm xa níc ®Çu tiªn , ai nì ngñ
Sãng díi ch©n tµu ®©u ph¶i sãng quª h¬ng
Trêi tõ ®©y ch¼ng xanh mµu xø së
Xa níc råi ,cµng hiÓu níc ®au th¬ng…”
(“Ngêi ®i t×m h×nh cña níc” – ChÕ Lan Viªn)
a) §o¹n th¬ ®· viÕt vÒ sù kiÖn nµo trong cuéc ®êi ho¹t ®éng cña B¸c Hå kÝnh yªu?
Lóc ®ã B¸c cã tªn lµ g× ?
b) Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña dÊu chÊm c©u gi÷a c©u th¬ thø nhÊt vµ tõ “ nhng”.
c) ViÕt ®o¹n v¨n biÓu c¶m ( 12 -15 c©u) vÒ ®äan th¬ trªn.
§Ò sè 14
§Ò thi chän häc sinh giái líp 7
M«n: Ng÷ v¨n.
13
( Thêi gian lµm bµi: 120 phót )
C©u1 ( 2 ®iÓm ): §äc ®o¹n th¬ sau:
“ Trªn ®êng hµnh qu©n xa
Dõng ch©n bªn xãm nhá
TiÕng gµ ai nh¶y æ
“Côc...côc t¸c côc ta”
Nghe xao ®éng n¾ng tra
Nghe bµn ch©n ®ì mái
Nghe gäi vÒ tuæi th¬.”
( TiÕng gµ tra, Xu©n Quúnh )
1. BiÖn ph¸p tu tõ nµo ®îc sö dông ®Ó diÔn t¶ t©m tr¹ng anh lÝnh trÎ trªn ®êng hµnh qu©n ra trËn?
A. Nh©n ho¸ vµ so s¸nh.
B. So s¸nh vµ ®iÖp ng÷.
C. §iÖp ng÷ vµ Èn dô.
D. §iÖp ng÷ vµ nh©n ho¸.
2. Cã sù chuyÓn ®æi c¶m gi¸c nh thÕ nµo trong ba c©u th¬ cã tõ “nghe”?
A. ThÝnh gi¸c
xóc gi¸c.
B. ThÝnh gi¸c
khøu gi¸c.
B. ThÝnh gi¸c
c¶m gi¸c
C. ThÝnh gi¸c
vÞ gi¸c.
3. NhËn xÐt vÒ cÊu t¹o cña c©u “ Nghe gäi vÒ tuæi th¬”?
A. Lµ c©u ®¬n b×nh thêng.
B. Lµ c©u ®Æc biÖt.
C. Lµ c©u rót gän.
C. C¶ A,B,C sai.
4. Trong bµi th¬, côm tõ “TiÕng gµ tra” ®îc xuÊt hiÖn mÊy lÇn?
A. Hai.
B. Bèn.
C. S¸u.
D. T¸m.
C©u 2 ( 2 ®iÓm ):
“ Nhng chí hiÓu lÇm r»ng B¸c sèng kh¾c khæ theo lèi nhµ tu hµnh, thanh tao
theo kiÓu nhµ hiÒn triÕt Èn dËt. B¸c Hå sèng ®êi sèng gi¶n dÞ, thanh b¹ch nh vËy, bëi
v× Ngêi sèng s«i næi, phong phó ®êi sèng vµ cuéc ®Êu tranh gian khæ vµ ¸c liÖt cña
quÇn chóng nh©n d©n. §êi sèng vËt chÊt gi¶n dÞ cµng hoµ hîp ®êi sèng t©m hån
phong phó, víi nh÷ng t tëng, t×nh c¶m, nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn cao ®Ñp nhÊt. §ã lµ ®êi
sèng thùc sù v¨n minh mµ B¸c Hå nªu g¬ng s¸ng trong thÕ giíi ngµy nay.”
( §øc tÝnh gi¶n dÞ cña B¸c Hå, Ph¹m V¨n §ång )
T¸c gi¶ ®· göi ®Õn chóng ta ®iÒu g× qua ®o¹n v¨n trªn? Suy nghÜ cña em vÒ lêi
göi Êy?
14
C©u 4 ( 6 ®iÓm ):
“§äc mét c©u th¬ nghÜa lµ ta gÆp gì t©m hån con ngêi”
( Ana t«n Prance. )
C©u nãi trªn cña nhµ v¨n Ph¸p gióp em c¶m nhËn ®îc nh÷ng g× khi häc hai bµi
th¬ C¶nh khuya vµ R»m th¸ng giªng cña Hå ChÝ Minh.
UBND huyÖn B×nh Giang
Phßng GD vµ §T
híng dÉn chÊm ®Ò thi hsg huyÖn líp 7
m«n: ng÷ v¨n.
C©u1 ( 2 ®iÓm ): Mçi c©u tr¶ lêi ®óng ®îc 0,5 ®iÓm.
1. C
2. B
3. C
4. B.
C©u2 ( 2 ®iÓm ): Mçi ý tr¶ lêi ®óng cho 1 ®iÓm:
- Lêi göi cña t¸c gi¶ : Qua viÖc kh¼ng ®Þnh sù hoµ hîp gi÷a ®êi sèng vËt chÊt
gi¶n dÞ vµ ®êi sèng tinh thÇn phong phó trong con ngêi B¸c Hå, t¸c gi¶ cßn
muèn nãi vÒ ý nghÜa ®Ých thùc cña ®êi sèng con ngêi: Kh«ng ph¶i lµ sù tho¶
m·n cµng nhiÒu vÒ vËt chÊt, mµ lµ ®êi sèng tinh thÇn, t tëng , t×nh c¶m
phong phó, thËm chÝ lµ v« tËn. Cuéc sèng nh thÕ, theo t¸c gi¶ lµ cuéc sèng
thùc sù v¨n minh mµ B¸c Hå ®· nªu g¬ng s¸ng trong thêi ®¹i ngµy nay.
- Suy nghÜ cña em : HS cÇn nªu ®îc suy nghÜ vÒ ý nghÜa thùc sù cña ®êi sèng
con ngêi, vÒ mèi quan hÖ gi÷a nhu cÇu vËt chÊt vµ ®êi sèng tinh thÇn. NÕu
ch¹y theo hëng thô vËt chÊt sÏ cã thÓ dÉn ®Õn sù nghÌo nµn, quÌ quÆt vÒ tinh
thÇn, t×nh c¶m...
C©u3 ( 6 ®iÓm ):
1. Yªu cÇu chung:
- Trªn c¬ së hiÓu ®óng hai bµi th¬ tr÷ t×nh cña Hå ChÝ Minh ®Ó lµm s¸ng tá
yªu cÇu cña ®Ò bµi, biÕt c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc.
2. Yªu cÇu cô thÓ:
HS cã thÓ tr×nh bµy, s¾p xÕp theo nhiÒu c¸ch, c¶m thô ®«i chç kh¸c nhau nhng cÇn ®¹t ®îc c¸c ý sau:
- T©m hån yªu thiªn nhiªn, g¾n bã chan hoµ víi thiªn nhiªn:
+ ViÕt nhiÒu vÒ thiªn nhiªn ( §Æc biÖt lµ tr¨ng.)
15
+ Cã nhiÒu rung ®éng, sù say mª tríc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt B¾c.
+ Chan hoµ, mËt thiÕt víi thiªn nhiªn, c¶nh vËt.
- T×nh yªu thiªn nhiªn lu«n g¾n liÒn víi t×nh yªu níc s©u nÆng.
+ ChÊt nghÖ sÜ vµ t©m tr¹ng ngêi chiÕn sÜ lu«n thèng nhÊt trong con ngêi
cña B¸c.
3. Tiªu chuÈn cho ®iÓm:
- §iÓm 6: §¸p øng yªu cÇu nªu trªn, diÔn ®¹t m¹ch l¹c, tr×nh bµy khoa häc.
Cã nh÷ng c¶m nhËn vµ ph¸t hiÖn míi mÎ, tinh tÕ.
- §iÓm 4: §¸p øng phÇn lín c¸c yªu cÇu trªn. Cã thÓ cßn mét vµi sai sãt nhá
vÒ diÔn ®¹t, tr×nh bµy.
- §iÓm 2: Cha thËt hiÓu ®Ò, bµi lµm cßn m¾c nhiÒu lçi diÔn ®¹t.
§Ò sè 15
Tõ m«tj bµi cao dao than th©n ®· häc trong ch¬ng
ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 tËp 1,
h·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ th©n phËn ngêi
ngêi phô n÷ trong x· héi xa.
xa.
§Ò sè 16
Nªu c¶m nghÜ s©u s¾c nhÊt cña em vÒ mét truyÖn ng¾n ®· häc trong ch¬ng
ch ¬ng
tr×nh Ng÷ v¨n 7.
c/ giíi thiÖu Mét sè s¸ng kiÕn kinh nghiÖm vµ
tµi liÖu su tÇm :
giíi thiÖu bµi v¨n biÓu c¶m vÒ ngêi th©n
Trong cuộc sống hàng ngày, có biết bao nhiêu người đáng để chúng ta thương
yêu và dành nhiều tình cảm. Nhưng đã bao giờ bạn nghĩ rằng, người thân yêu nhất
của bạn là ai chưa? Với mọi người câu trả lời ấy có thể là ông bà, là mẹ, là anh chị
hoặc cũng có thể là bạn bè chẳng hạn. Còn riêng tôi, hình ảnh người bố sẽ mãi mãi là
ngọn lửa thiêng liêng, sưởi ấm tâm hồn tôi mãi tận sau này.
16
Bố tôi không may mắn như những người đàn ông khác. Trong suốt cuộc đời
bố có lẽ không bao giờ được sống trong sự sung sướng, vui vẻ. Bốn mươi tuổi khi
chưa đi được nửa chặng đời người, bố đã phải sống chung với bao nhiêu bệnh tật:
Đầu tiên đó chỉ là những cơn đau dạ dày, rồi tiếp đến lại xuất hiện thêm nhiều biến
chứng. Trước đây, khi còn khỏe mạnh, bao giờ bố cũng rất phong độ.
Thế nhưng bây giờ, vẻ đẹp ấy dường như đã dần đổi thay: Thay vì những cánh
tay cuồn cuộn bắp, giờ đây chỉ còn là một dáng người gầy gầy, teo teo. Đôi mắt sâu
dưới hàng lông mày rậm, hai gò má cao cao lại dần nổi lên trên khuôn mặt sạm đen vì
sương gió. Tuy vậy, bệnh tật không thể làm mất đi tính cách bên trong của bố, bố
luôn là một người đầy nghị lực, giàu tự tin và hết lòng thương yêu gia đình.
Gia đình tôi không khá giả, mọi chi tiêu trong gia đình đều phụ thuộc vào
đồng tiền bố mẹ kiếm được hàng ngày. Dù bệnh tật, ốm đau nhưng bố chưa bao giờ
chịu đầu hàng số mệnh. Bố cố gắng vượt lên những cơn đau quằn quại để làm yên
lòng mọi người trong gia đình, cố gắng kiếm tiền bằng sức lao động của mình từ
nghề xe lai.
Hàng ngày, bố phải đi làm từ khi sáng sớm cho tới lúc mặt trời đã ngã bóng từ
lâu. Mái tóc bố đã dần bạc đi trong sương sớm. Công việc ấy rất dễ dàng với những
người bình thường nhưng với bố nó rất khó khăn và gian khổ. Bây giờ có những lúc
phải chở khách đi đường xa, đường sốc thì những cơn đau dạ dạy của bố lại tái phát.
Và cả những ngày thời tiết thay đổi, có những trưa hè nắng to nhiệt độ tới 3848 độ C, hay những ngày mưa ngâu rả rích cả tháng 7, tháng 8, rồi cả những tối mùa
đông lạnh giá, bố vẫn cố gắng đứng dưới những bóng cây kia mong khách qua
đường. Tôi luôn tự hào và hãnh diện với mọi người khi có được một người bố giàu
đức hy sinh, chịu thương, chịu khó như vậy.
Nhưng có phải đâu như vậy là xong. Mỗi ngày bố đứng như vậy thì khi trở về
những cơn đau quằn quại lại hành hạ bố. Nhìn khuôn mặt bố nhăn nhó lại, những cơn
đau vật vã mà bố phải chịu đựng, tôi chỉ biết òa lên mà khóc. Nhìn thấy bố như vậy,
lòng tôi như quặn đau hơn gấp trăm ngàn lần. Bố ơi, giá như con có thể mang những
cơn đau đó vào mình thay cho bố, giá như con có thể giúp bố kiếm tiền thì hay biết
mấy? Nếu làm được gì cho bố vào lúc này để bố được vui hơn, con sẽ làm tất cả, bố
hãy nói cho con được không?
Những lúc ấy, tôi chỉ biết ôm bố, xoa dầu cho bố, tôi chỉ muốn với bố đừng đi
làm nữa, tôi có thể nghỉ học, như vậy sẽ tiết kiệm được chi tiêu cho gia đình, tôi có
thể kiếm được tiền và chữa bệnh cho bố. Nhưng nếu nhắc đến điều đó chắc chắn là
bố sẽ buồn và thất vọng ở tôi nhiều lắm.
17
Bố luôn nói rằng bố sẽ luôn chiến đấu. Chiến đấu cho tới những chút sức lực
cuối cùng để có thể nuôi chúng tôi ăn học thành người. Bố rất quan tâm đến việc học
của chúng tôi. Ngày xưa bố học rất giỏi nhưng nhà nghèo bố phải nghỉ học. Vào mỗi
tối, khi còn cố gắng đi lại được, bố luôn bày dạy cho mấy chị em học bài.
Trong những bữa cơm bố thường nhắc chúng tôi cách sống, cách làm người
sao cho phải đạo. Tôi phục bố lắm, bố thuộc hàng mấy nghìn câu Kiều, hàng trăm câu
châm ngôn, danh ngôn nổi tiếng…
Chính vì vậy, tôi luôn cố gắng tự giác học tập. Tôi sẽ làm một bác sĩ và sẽ
chữa bệnh cho bố, sẽ kiếm tiền để phụng dưỡng bố và đi tiếp những bước đường dở
dang trong tuổi trẻ của bố. Tôi luôn biết ơn bố rất nhiều, bố đã dành cho tôi một con
đường sáng ngời, bởi đó là con đường của học vấn, chứ không phải là con đường đen
tối của tiền bạc. Tôi sẽ luôn lấy những lời bố dạy để sống, lấy bố là gương sáng để
noi theo.
Và tôi khâm phục không chỉ bởi bố là một người giỏi giang, là một người cao
cả, đứng đắn, lòng kiên trì chịu khó mà còn bởi cách sống lạc quan, vô tư của bố.
Mặc dù những thời gian rảnh rỗi của bố còn lại rất ít nhưng bố vẫn trồng và chăm sóc
khu vườn trước nhà để cho nó bao giờ cũng xanh tươi.
Những giỏ phong lan có bao giờ bố quên cho uống nước vào mỗi buổi sáng;
những cây thiết ngọc lan có bao giờ mang trên mình một cái lá héo nào? Những cây
hoa lan, hoa nhài có bao giờ không tỏa hương thơm ngát đâu? Bởi đằng sau nó luôn
có một bàn tay ấm áp chở che, chăm sóc, không những yêu hoa mà bố còn rất thích
nuôi động vật.
Tuy nhà tôi bao giờ cũng có hai chú chó con và một chú mèo và có lúc bố còn
mang về những chiếc lồng chim đẹp nữa. Và hơn thế, trong suốt hơn năm năm trời
chung sống với bệnh tật, tôi chưa bao giờ nghe bố nhắc đến cái chết, nhưng điều đó
không đồng nghĩa với việc trốn tránh sự thật, bố luôn đối mặt với “tử thần”, bố luôn
dành thời gian để có thể làm được tất cả mọi việc khi chưa quá muộn.
Nhưng cuộc đời bố bao giờ cũng đầy đau khổ, khi mà cả gia đình đã dần khá
lên, khi các chị tôi đã có thể kiếm tiền, thì bố lại bỏ chị em tôi, bỏ mẹ, bỏ gia đình
này để ra đi về thế giới bên kia. Bố đi về một nơi rất xa mà không bao giờ được gặp
lại. Giờ đây khi tôi vấp ngã, tôi sẽ phải tự đứng dậy và đi tiếp bằng đôi chân của
mình, bởi bố đi xa, sẽ không còn ai nâng đỡ, che chở, động viên tôi nữa.
Bố có biết chăng nơi đây con cô đơn buồn tủi một mình không? Tại sao nỡ bỏ
con ở lại mà đi hả bố? Nhưng con cũng cảm ơn bố, bố đã cho con thêm một bài học
nữa, đó chính là trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta hãy trân trọng những gì đang
18
có, hãy yêu thương những người xung quanh mình hơn, và đặc biệt hãy quan tâm,
chăm sóc cho bố của mình, tha thứ cho bố, khi bố nóng giận và nỡ mắng mình bởi bố
luôn là người yêu thương nhất của chúng ta.
Bố ra đi, đi đến một thế giới khác, ở nơi đó bố sẽ không còn bệnh tật, sẽ thoát
khỏi cuộc sống thương đau này. Và bố hãy yên tâm, con sẽ luôn nhớ những lời dạy
của bố, sẽ luôn thương yêu, kính trọng biết ơn bố, sẽ sống theo gương sáng mà bố đã
rọi đường cho con đi. Hình ảnh của bố sẽ luôn ấp ủ trong lòng con. Những kỷ niệm,
những tình cảm bố dành cho con, con sẽ ôm ấp, trân trọng, nó như chính linh hồn của
mình.
NGUYỄN THỊ HẬU
(Lớp 10A2, Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng, TP Vinh, Nghệ An
biÓu c¶m vÒ loµi c©y em yªu
Trong cõi trần, có những loài cây nở hoa đẹp và buồn như những huyền thọai,
như những triết nhân. Người ta khó vui được khi nhìn thấy một giàn hoa ty-gôn đỏ
như màu máu vẳng về những câu thơ của TTKH. Nhìn hoa sen, lòng người chợt nhận
ra lẽ vô thường thanh sạch của kiếp người. Ai đã từng có một đêm thức với hoa
quỳnh, hẳn khó cầm được tấc lòng trước hình ảnh cái đẹp quá đỗi mong manh, mau
chóng tàn phai. Người xưa một lần qua núi, thấy hoa lau nở trắng bạt ngàn, đã thảng
thốt buông một câu hỏi buồn trong gió: Sao vừa nở ra đã vội bạc đầu thế hở lau ơi?...
Và có một lòai cây chỉ nở hoa lúc cuối đời, nở xong là chết; nở như biết mình đã đến
và sẽ ra đi trong cuộc đời; nở như những giây phút dọn mình để giã từ thế giới; nở
tưng
bừng
như
điệp
khúc
một
giai
điệu
tráng
ca.
Loài
đó
là
TRE.
Tôi nghĩ đã là người Việt Nam, dù ở đâu và làm gì, ai cũng mang trong mình một
bóng tre của quê hương, xứ sở. Sau lũy tre làng, đó là nơi hội ngộ buồn vui của cả
một cộng đồng người, của hàng bao thế hệ. Không biết tự bao giờ, tre đã tham dự vào
cuộc sống con người như một thành tố không thể thiếu được. Chuyện cổ tích ngày xửa
ngày xưa đã có cây tre trăm đốt. Và dẫu bây giờ nông thôn đã công nghiệp hóa, tre
vẫn không thể thiếu được đối với người. Đó là cái đòn gánh có thể đàn hồi làm nhẹ vai
cô thôn nữ gánh nước từ bến sông, gánh hàng ra chợ. Đó là mười sáu vành nón lá của
mẹ tảo tần qua nắng qua mưa nuôi ta khôn lớn, của em dấu nụ cười e ấp mối tình
đầu. Đó là giàn bí, giàn bầu nặng lòng câu ca” bầu ơi thương lấy bí cùng” mà cha ngồi
hóng mát mỗi chiều. Đó là sợi lạc buộc chiếc bánh chưng xanh luôn gợi nhắc truyền
thuyết Lang Liêu...Tre thủy chung một mối tình vĩnh cửu với người dân Việt.
19
Tre lặng lẽ hiến dâng cho đời và hy sinh tất cả. Trong hành trình dâng hiến của mình,
tre dâng tặng con người âm thanh từ máu thịt của nó. Tre tạo nên tiếng sáo Trương
Chi làm điêu đứng người con gái cành vàng lá ngọc. Tre tạo nên cây đàn bầu khiến cả
thế giới phải nghiêng mình trước ngón độc huyền của một dân tộc, mà dân tộc ấy lại
đa tình làm sao: Đàn bầu ai gảy nấy nghe, làm thân con gái chớ nghe đàn bầu! Trên
non ngàn Tây Nguyên, hồn tre nứa nhập vào đàn t’rưng, nhập vào đàn klông put, đàn
chim đing, đàn đinh pah, và cả ching kram (chiêng tre) nữa...tạo nên âm sắc núi rừng
Việt Nam độc đáo, không nơi nào có được. Và trong những ngày hội tưng bừng trên
đỉnh non ngàn này, không thể thiếu những ché rượu cần mà những chiếc cần như
những
chiếc
cầu
của
tình
bạn,
tình
yêu,
của
men
nồng
cuộc
sống...
Từ măng non, tre vươn thẳng làm bạn với người, làm ngọn roi dạy dỗ con người,
giúp con người bao điều trong cuộc sống, để rồi một buổi sáng kia, tre nở một chùm
hoa và chết. Rất hiếm khi được nhìn thấy hoa tre nở. Cho đến nay, tôi cũng chỉ thấy
hoa tre nở hai lần. Lần thứ nhất vào năm tám mươi lăm thế kỷ hai mươi. Năm đó, vào
một buổi sáng mùa hè, rặng tre la ngà dọc bờ sông Bồ trước làng tôi đột nhiên bừng
nở. Cả một rặng tre bung nở từng chùm hoa vàng xuộm màu thổ hoàng. Cái màu đất
bình dị nổi lên nhờ màu xanh của lá, bình dị đến nao lòng. Cả lũ học trò chúng tôi hồi
đó chiều nào cũng rủ nhau nhìn ra sông vì nghe nói tre nở hoa xong là chết. Nhiều
đứa, trong đó có tôi, cố cãi lại lời tiên tri ấy, đến mức phải chia phe thách nhau.
Nhưng ngày qua ngày, cả rặng tre từ màu xanh dần chuyển sang ngà. Cho đến một
chiều nọ, không tin nổi vào mắt mình khi rặng tre cứ nhạt thếch hẳn đi, chúng tôi
chạy ra xem thì thân tre đã khô lại. Trên cao kia, những chùm hoa tre khô cong rủ
xuống như một bàn tay tiễn biệt. Bất giác cả bọn cứng lưỡi không nói nên được câu
nào, cũng không thấy mấy đứa thắng cuộc yêu sách một điều gì. Trong làng có chú
Tin đã ngoài bốn mươi vẫn còn độc thân chưa vợ. Chú xin làng chặt một cây tre về
làm đàn bầu. Đêm đêm, tiếng đàn của chú nỉ non vang vọng khắp làng. Chẳng bao
lâu sau thì có người chịu cùng chú kết tóc se tơ. Người già nói, tre nở hoa cả rặng như
vậy là có điềm lành. Quả nhiên sau đó ít lâu thì không khí công cuộc đổi mới cũng tràn
về nông thôn, đời sống của người nông dân có đỡ cực nhọc hơn. Nhưng cũng sau khi
rặng tre la ngà ấy chết, làng không còn một cây tre la ngà nào nữa. Bấy giờ cả làng
mới thấy do tre la ngà nhiều gai nên ít người trồng. Sau này tôi lang thang khá nhiều
nơi, chú tâm tìm gặp một bóng dáng tre la ngà, ấy vậy đến giờ vẫn chưa một lần thấy
lại.
Lần thứ hai tôi nhìn thấy hoa tre nở chỉ mới cách đây vài năm, vài tháng sau cơn
đại hồng thủy tháng 11 năm 1999. Ấy là một hôm giá rét đầu năm 2000, qua khỏi cầu
TâyThành bỗng thấy một bụi tre nhỏ bên sông nở hoa trong mưa. Cũng những chùm
hoa tre vàng nhạt như màu đất, vươn giữa trời xanh bất chấp mưa gió phủ phàng, rét
buốt, bản lĩnh vô cùng. Bây giờ nghiệm lại, thấy loài tùng bách như người quân tử ẩn
dật, tre lại như người quân tử dấn thân. Từ khi sinh ra, tre đã sống và trả nghĩa cho
đất cho người, đến khi hoa tre nở lần đầu tiên, cũng là lúc tre từ giã sự góp mặt của
20
- Xem thêm -
.DOC 
126 
3144 
97 
