SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HÀ NỘI
PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN BA VÌ
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỔ ĐÔ
Địa chỉ: Thôn Cæ §« xã Cổ Đô – Ba Vì – Hà Nội
Điên thoại : 0433 625 354
Email:
[email protected]
BÀI DỰ THI
Cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết
các tình huống thực tiễn cho học sinh trung học
NHÓM TÁC GIẢ
Hµ ThÞ Ph¬ng Th¶o
Lớp 8B
Ngày sinh:
11/11/2001
NguyÔn ThÞ Ph¬ng Th¶o Lớp 8B
Ngày sinh:
28/10/2001
Năm học 2014-2015
1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ HÀ NỘI
PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN BA VÌ
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỔ ĐÔ
Địa chỉ : Thôn Kiều Mộc xã Cổ Đô – Ba Vì – Hà Nội
Điện thoại : 0433 625 354
Email:
[email protected]
BÀI DỰ THI
Cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết
các tình huống thực tiễn cho học sinh trung học
TÊN TÌNH HUỐNG
Bài giới thiệu: CỔ ĐÔ QUÊ HƯƠNG EM
NHÓM TÁC GIẢ
Hµ ThÞ Ph¬ng Th¶o
- Lớp 8B
Ngày sinh:
11/11/2001
NguyÔn ThÞ Ph¬ng Th¶o - Lớp 8B
Ngày sinh:
28/10/2001
Năm học 2014-2015
2
Bài giới thiệu: CỔ ĐÔ QUÊ HƯƠNG EM
1. Tình huống: Cổ Đô quê hương em là một vùng quê rất đẹp.
Hưởng ứng cuộc thi Vận dụng kiến thức liên môn để giải
quyết tình huống trong thực tiễn, em viết bài giới thiệu về
quê hương mình.
2. Mục tiêu: Bài giới thiệu về Cổ Đô với những nội dung sau:
- Vị trí địa lí
- Nguồn gốc
- Những nét đẹp về phong cảnh, con người, truyền
thống văn hoá, cách mạng.
- Cổ đô ngày nay.
3. Tổng quan về các nghiên cứu liên quan đến việc giải quyết
tình huống:
- Tìm hiểu các tri thức khách quan ở địa phương:
+ Lịch sử hình thành và phát triển
+ Đặc điểm địa lí, địa hình
+ Đặc điểm kinh tế, xã hội, văn hoá.
+ Những phong tục, tập quán tốt đẹp
+ Truyền thống cách mạng.
- Tìm hiểu tư liệu:
+ Lịch sử Đảng bộ Cổ Đô
+ Điểm sáng Cổ Đổ- Tác giả Phan Đà
4. Giải pháp giải quyết tình huống:
- Vận dụng kiến thức liên môn:
+ Lịch sử: Nguồn gốc hình thành và phát triển
+ Ngữ văn: Văn bản thuyết minh, sử dung từ ngữ,
phương thức biểu đạt phù hợp.
+ Địa lí: Vị trí địa lí, địa hình, đặc điểm kinh tế, văn
hoá, xã hội.
+ Giáo dục công dân: Lòng tự hào, tình yêu quê hương,
ý thức trách nhiệm góp phần xây dựng quê hương.
+ Mĩ thuật: Các công trình kiến trúc.
3
+ Âm nhạc: Bài hát Cổ Đô quê tôi, nhạc và lời của
Đoàn Nguyên Hiếu.
5. Thuyết minh tiến trình giải quyết tình huống.
- Viết các ý chính.
- Tìm hiểu tư liệu.
- Thảo luận nhóm.
- Viết bài thuyết minh.
- Giới thiệu.
* Tư liệu sử dụng:
- Sách Lịch sử Đảng bộ Cổ Đô.
- Điểm sáng Cổ Đô.
- Danh nhân Nguyễn Bá Lân.
* Sưu tầm tư liệu thực tế:
- Các gia đình văn hoá tiêu biểu.
- Các bà mẹ Việt Nam anh hùng ở Cổ Đô.
- Truyền thống cách mạng ở Cổ Đô.
4
Bài thuyết minh: Cổ Đô quê hương em.
* Giải quyết tình huống:
C¸ch thñ ®« Hµ Néi chõng 60 km vÒ phÝa t©y, däc theo ®êng 32 mêi b¹n
®Õn th¨m mét vïng quª nhá bÐ n»m nÐp m×nh bªn vïng héi lu cña ba dßng Hång
Giang, §µ Giang, L« Giang.Thùc theo dßng lÞch sö th× ®©y chÝnh lµ mét n¬i tô
nh©n nh tô thñy, ®Þa linh sinh nh©n kiÖt, ®ã lµ ng«i lµng Cæ §« thuéc x· Cæ §«,
huyÖn Ba V× Thµnh phè Hµ Néi.
Cæ §« tªn cò lµ Yªn §«, lu«n cã ch÷ §« ë trong ®Þa danh chÝnh lµ ®Ó nãi vÒ mét
vïng ®« héi trï mËt, n¬i chÊt chøa bao huyÒn tho¹i tõ thña hång hoang.
Xa Cæ §« cã nghÒ dÖt lôa. T¬ng truyÒn c«ng chóa ThiÕu Hoa con g¸i vua Hïng tõ
thµnh Phong Ch©u sang ®©y, d¹y d©n nghÒ t¬ lôa. Lôa Cæ §« lµ s¶n phÈm tiÕn vua,
lôa ®· ®i vµo ca dao nøc tiÕng c¶ níc:
Lôa nµy thËt lôa Cæ §«
ChÝnh t«ng lôa cèng c¸c c« a dïng.
Kh«ng chØ cã vËy, Cæ §« cßn hun ®óc lªn cho riªng m×nh nh÷ng s¾c th¸i vµ c¶nh
quan mµ Ýt n¬i cã ®îc, ®ã lµ c¸i truyÒn thèng v¨n hiÕn thi th, h©m chuéng vµ träng
thÞ viÖc häc hµnh ch÷ nghÜa, nghÖ thuËt vµ v¨n ch¬ng, khiÕn cho ng«i lµng cæ trë
thµnh mét chèn ®« héi cña nh÷ng niÒm vui tinh thÇn ®Ñp ®Ï vµ thanh tao, mµ lêi
ca,tiÕng h¸t cña d©n gian ngay tõ håi ®Çu thÕ kû 19 th× ®· cã thÓ tù hµo mµ vÝ r»ng:
§ån r»ng Hµ Néi vui thay
Vui th× vui thËt cha tµy Cæ §«
Cæ §« trªn miÕu díi chïa
Trong lµng l¾m kÎ nhµ nho cã tµi
Sinh ra hoa cèng hoa kh«i
Trong hai hoa ®ã th× tµi c¶ hai.
5
Những nét đẹp của Cổ Đô còn được người xưa truyền lại bằng bốn câu thơ:
"Tản Viên vi tổ tông
Nhị Hà vi kim bái
Tiên Phong vi đấu giác
Binh Nghĩa vi chảo nga".
Bốn câu thơ trên đã nói lên Cổ Đô là vùng đất cổ thuộc vùng núi Tản Viên, có
con sông Nhị Hà vừa thơ mộng, vừa giàu có, đồng thời còn là nơi có vị trí quan
trọng về mặt quân sự.
Mét danh nh©n thuéc dßng hä NguyÔn ë Cæ §«, ®ç tiÕn sü khoa thi n¨m 1484 tõ
®êi vua Lª Th¸nh T«ng, lµm thîng th bé lÔ ë ®Çu thÕ kû thø 16 tõ ®êi vua Lª HiÕn
T«ng, «ng chÝnh tªn lµ NguyÔn S M¹nh, nhng l¹i vµo bia ®¸, b¶ng vµng vµ sæ s¸ch
víi tÝnh danh lµ Lª Lan Hinh vµ ®Æc biÖt víi danh hiÖu ®îc t«n thê sïng mé, lµ mét
vÞ lìng quèc thîng th, lµm thîng th triÒu ®×nh c¶ hai níc B¾c - Nam.
Sinh n¨m BÝnh dÇn 1446, NguyÔn S M¹nh còng chÝnh lµ mét nh©n vËt ®îc kÕt
tinh tõ nh÷ng gi¸ trÞ quý b¸u vµ linh diÖu cña quª h¬ng Cæ §«. Bấy giê lµ n¨m thø
t cña niªn hiÖu th¸i hßa, ®êi trÞ v× cña vua Lª Nh©n T«ng.
Cã mét sù tÝch truyÒn k× trong d©n gian vïng Cæ §« kÓ r»ng:
Xa cã mét gia ®×nh vèn quª ë CÈm Thñy TrÊn Thanh Hãa( Thanh Hãa ngµy
nay),lµ ngêi huyÖn CÈm Thñy, tØnh Thanh hãa ra nhËn chøc T¶ M¹c Quan Sø Gia
6
Hng( nay lµ Hng Hãa), lÊy vî ngêi x· Cæ CÈm( nay lµ lµng Cæ §«) thÊy vïng ®Êt
nµy ®Êt lµnh chim ®Ëu, nªn ®· c tró t¹i ®©y. Mét lÇn cã mét thÇy ®Þa lý tõ ph¬ng
B¾c xa x«i t×m ®Õn lµng Cæ §« v× thÊy ë ®©y cã miÕng ®Êt ®ang ë thÕ kÕt long
m¹ch, chÝnh lµ miÕng ®Êt cã ng«i nhµ cha mÑ NguyÔn S M¹nh, thÇy ®Þa lý tr¶ rÊt
nhiÒu tiÒn ®ßi mua miÕng ®Êt Êy ®Ó yÓm triÖt long m¹ch, nhng kh«ng mua ®îc
trong lÇn tr¶ gi¸ ®Çu tiªn, thÇy ®Þa lý vê bá ®i ®Ó råi quay l¹i mua lÇn thø hai, nhng
lÇn nµy thÊy long m¹ch ®· kÕt råi,thÇy ®µnh ng¸n ngÈm bá ®i h¼n. NguyÔn S M¹nh
d· ®îc hoµn thai trong bông mÑ ®óng vµo lóc kÕt long m¹ch Êy. V× nhµ nghÌo cha
mÑ mÊt sím nªn 39 tuæi NguyÔn S M¹nh míi lÒu châng ®i thi, «ng ®ç §Ö tam gi¸p
®ång tiÕn sü xuÊt th©n n¨m Gi¸p Th×n, niªn hiÖu lµ Hång §øc thø 15 vµ lµm quan
®Õn Kim Tö vinh léc ®¹i phu.
Nhµ sö häc Lª V¨n Lan ®· cho biÕt vÒ NguyÔn S M¹nh-«ng lµ mét
ngêi tµi ba ®øc ®é ,lµ niÒm tù hµo cña dßng téc,quª h¬ng, ®Êt níc.
Sau khi ®ç ra lµm quan, ë c¬ng vÞ nµo còng lu«n tá ra lµ ngêi trung thµnh c¬ng
trùc, thanh liªm ®îc nhµ vua hÕt lßng tin cËy, ®· phong cho «ng ®Õn chøc Thîng
Th Bé LÔ. V× «ng lµ ngêi th«ng minh, hiÓu réng vµo trong bèi c¶nh quan hÖ gi÷a
hai níc( §¹i ViÖt vµ Trung Quèc) gi÷a triÒu Lª víi triÒu Minh cã nhiÒu ®iÒu bÊt
hßa, vua Lª ®· cö «ng sang sø Trung Quèc, n¨m Êy lµ n¨m cuèi thÕ kû XV. TruyÖn
«ng ®i sø Trung Quèc cã nhiÒu giai tho¹i ®· ®îc lu truyÒn ®Õn ngµy nay.( TrÝch Lª
V¨n Lan nãi).
Khi sang sø «ng ®îc vua Minh mêi ®Õn yÕt kiÕn, kh«ng hiÓu v× v« t×nh hay h÷u ý
mµ khi ®Õn gÆp vua Minh «ng l¹i cã mÊy cóc ¸o bËt tung hë c¶ bông . ThÊy vËy
vua Minh cho r»ng sø thÇn thÊt lÔ tá lêi cña tr¸ch vµ ®Þnh trôc xuÊt «ng vÒ níc. Tríc sù bùc tøc cña vua Minh, NguyÔn S M¹nh ®· tha: V× ®êng x¸ xa x«i, bông chøa
®Çy v¨n ch¬ng, nhiÒu ngµy ©m u sî Èm ít, nay ®îc cã ¸nh mÆt trêi nªn thÇn cã ý
ph¬i ch÷. Nghe vËy vua Minh liÒn nãi: Nõu quan sø níc §¹i ViÖt cã nhiÒu ch÷ nay
trÉm võa bÞ mÊt mét cuèn s¸ch trong bé sach luËn ng÷, quan sø chÐp l¹i ®îc th× ta
®ì c«ng t×m kiÕm, nÕu kh«ng ta mêi sø thÇn trë vÒ níc. Sau khi viÕt tªn bé s¸ch bÞ
mÊt, NguyÔn S M¹nh nhËn lêi vµ hái vua Minh:§¹i v¬ng cÇn cuèn s¸ch ®ã sau bao
nhiªu ngµy? Vua Minh nãi:CÇn trong ba m¬i ngµy ph¶i cã, nhng víi ®iÒu kiÖn sø
thÇn ph¶i ë l¹i ®©y kh«ng ®îc ra ngoµi dinh thù. Sau ngµy nhËn lêi viets l¹i cuèn
s¸ch ®ã, vua Minh cho ngêi theo dâi suèt ngµy ®ªm xem NguyÔn S M¹nh lµm b»ng
c¸ch nµo. NhËn thö th¸ch , NguyÔn S M¹nh vÉn ung dung d¹o ch¬i, ®¸nh cê kh«ng
viÕt g× c¶, ®Õn ngµy thø 25, vua Minh sî NguyÔn S M¹nh quªn mÊt c«ng viÖc liÒn
cho nh¾c, nguyÔn S M¹nh tr¶ lêi: Ngµy mai thÇn sÏ viÕt. §Õn ngµy thø 29, tríc h¹n
mét ngµy NguyÔn S M¹nh vung bót viets mét m¹ch c¶ mét thiªn s¸ch cò kh«ng sai
mét ch÷.
Sau khi nhËn ®îc cuèn s¸ch vua Minh khen: Sø thÇn qu¶ lµ mét con ngêi cã trÝ nhí
tuyÖt vêi, nhng rÊt tiÕc. Trong cuèn s¸ch cã sai mét ch÷. Nghe vua Minh nãi vËy,
nguyÔn S M¹nh kh¼ng kh¸i tr¶ lêi: Nõu thÇn viets sai th× b¶n gèc cña Thîng Quèc
còng kh¾c sai ,thÇn kh«ng d¸m lµm kh¸c. Nghe vËy vua Minh bÌn gi÷ «ng l¹i vµ
cho ngêi ®i t×m b¶n chÝnh®Ó tra cøu l¹i, qu¶ nhiªn ®óng nh b¶n gèc ®· lu gi÷ kh«ng
sai mét ch÷ nµo.
7
ViÖc lµm cña NguyÔn S M¹nh ®· lµm cho vua Minh ph¶i kh©m phôc vµ träng nÎ,
t¹o lîi thÕ cho «ng vît qua nhiÒu thö th¸ch, «ng lu«n tá ra lµ mét nhµ ngo¹i giao tµi
giái gãp phÇn lµm cho 2 níc lu« hiÓu biets lÉn nhau.
Víi sù th«ng minh vµ cèng hiÕn ®ã, l¹i biÕt NguyÔn S M¹nh ®· ®îc phong s¾c lµ
quan Thîng th cña triÒu Lª lóc bÊy giê, vua Minh bÌn chän mét ngµy tèt ®Ó phong
cho «ng chøc Thîng Th cña Trung Quèc, tõ ®ã ngêi ta gäi «ng lµ “ Lìng quãc thîng th” ViÖc NguyÔn S M¹nh ®îc phong lµ thîng th cña Trung Quèc lµ mét sù
hiÕm thÊy, nhÊt lµ trong bèi c¶nh mét níc nhá quan hÖ víi mét níc lín lóc bÊy
giê. Bèn ch÷ “ Lìng Quãc Thîng Th”- Thîng th cña 2 níc- ¸nh vµng chãi läi tõ ®êng hä NguyÔn ë Cæ §«, nh¾c ®Õn chuyÕn ®i sø vÎ vang Êy cña «ng.
Khi vÒ níc NguyÔn S M¹nh ®· t©u hÕt ngän ngµnh víi vua, ®îc vua khen lµ ngêi cã
c«ng lín, vua ®· ra cho «ng mét ®Ò th¬ lµ Th¸i B×nh, NguyÔn S M¹nh ®· ®äc ngay
mét bµi th¬ d©ng tÆng nh sau:
§¹o trêi s¸ng nh mÆt tr¨ng, mÆt trêi
Hoµng thîng trÞ v× níc non hïng vÜ.
§Êt níc th¸i b×nh ®· hiÓn nhiªn
Xin chóc vÜnh viÔn lµ nh thÕ
Do c«ng lao vµ tµi ®øc cña «ng nhµ vua ®· ban tÆng cho «ng quèc tÝnh( lÊy hä
hoµng gia- hä Lª) mü tù Lan Hiªn, trong s¸ch “ b¶n quèc ®¨ng khoa lôc” chÐp lµ
Lan Hinh- Lª Lan Hinh.Mét h¹nh phóc lín ®Õn víi «ng lµ ®îc vua g¶ c«ng chóa
cho. Sau khi thµnh gia thÊt, c«ng chóa ®· sinh cho «ng ®îc 2 ngêi con trai lµ Lª
Kh©m vµ Lª Phu.
¤ng ®· ®em hÕt tµi n¨ng vµ ®øc ®é phôc vô nh©n d©n, ®îc nhµ vua hÐt lßng tin
cËy, ®îc phong ®Õn chøc Vinh Léc §¹i Phu coi viÖc viÖn hµn l©m kiªm §«ng C¸c
§¹i Häc Sü, nhËp thÞ kinh Diªn, l¹i lµ phß m· chØ huy qu©n cÊm vÖ Thîng Th bé
LÔ tíc Sïng T HÇu.
Tuy lµ mét ngêi cã nhiÒu quyÒn cao chøc träng nhng «ng sèng rÊt thanh liªm, khi
vÒ chÝ sÜ( nghØ hu) «ng sèng mét cuéc sèng gi¶n dÞ, nhµ cöa ®¬n s¬, tµi s¶n kh«ng
cã g× sang träng...Nghe ®îc tin ®ã, nhµ vua cßn nghi ngê, liÒn bÝ mËt sai thÞ vÖ
®ãng gi¶ lµm ngêi bu«n t¬ lôa vveef ®Î thÈm tra dß xÐt. ThÞ vÖ vÒ thÈm tra t¹i nhµ
vµ nghe d luËn cña d©n lµng, ®· trë vÒ t©u víi vua cuéc sèng cña «ng ®óng lµ gi¶n
dÞ nh vËy. Trong nhµ chØ cã mét tÊm lôa vµ mét sè tµi s¶n b×nh thêng. Sau khi biÕt
®îc sù thÓ nhµ vua ®· ban thëng cho «ng mét lä vµng ®Ó phông dìng tuæi giµ. Tuy
®îc ban thëng, nhng «ng vÉn sèng mét cuéc sèng thanh cao, gÇn gòi víi mäi ngêi,
®Ó l¹i trong lßng mäi ngêi nÒm tin yªu vµ sù kÝnh phôc. NguyÔn S M¹nh( Tøc Lª
Lan Hinh) ®· cã nh÷ng n¨m th¸ng cuèi ®êi tèt ®Ñp sèng ë vïng ®Þa linh nh©n kiÖt,
bª bê dßng §µ Giang, tríc nói T¶n Viªn tr«ng ra ng· Ba H¹c. ¤ng mÊt ngµy 16-9
n¨m Canh Ngä ë tuæi 82. mé «ng ®Æt ë xø §ång Tranh lµng Cæ §«, hiÖn nay ®îc
con ch¸u x©y d¾p cÈn thËn, xung quanh trång c¸c c©y l©u niªn quanh n¨m táa bãng
m¸t. Hµng n¨m Ýt nhÊt mét lÇn vµo ngµy giç con ch¸u xa gÇn ®Òu ®îc quy tô, híng
vÒ céi nguån, nhí ®Õn tæ t«ng, ®em c¸i ch©n t©m cña m×nh phông sù c¸c vÞ thñy
Tæ còng nh vÞ danh nh©n d©n téc NguyÔn S M¹nh.
§· gÇn 500 n¨m qua, b«ng hoa tµi ®øc NguyÔn S M¹nh- Lª Lan Hinh tiÕn sÜ lÔ
Bé thîng th triÒu Lª s¬ vÉn lµ tÊm g¬ng s¸ng ®Ó dßng hä NguyÔn, chèn danh h¬ng
Cæ §« nãi riªng vµ c¸c thÕ hÖ ngêi Hµ Néi vµ c¶ níc nãi chung tù hµo vÒ ngêi con
cña m¶nh ®Êt ngµn n¨m Th¨ng Long yªu dÊu.
NguyÔn S M¹nh kh«ng cßn n÷a , nhng ©n ®øc cña «ng vÉn ®îc bao thÕ hÖ truyÒn
m·i.
N¨m 1991 Mé vµ nhµ thê NguyÔn S M¹nh ®· ®îc nhµ níc cÊp b»ng c«ng nhËn lµ
di tÝch lÞch sñ cÊp quèc gia.
¦íc nguyÖn mét thêi cña danh nh©n hä NguyÔn dÊt Cæ §« vÒ mét nÒn th¸i b×nh
cña non s«ng ®Êt níc ®îc truyÒn tông qua nh÷ng c©u th¬ øng ®èi cïng vÞ hoµng ®Õ
nhµ Lª th× sau n¨m thÕ kØ vÉn lµ niÒm kh¸t väng cña d©n téc chóng ta r»ng:
LÏ ®¹o tr¨ng sao s¸ng
Non s«ng cã vua hiÒn
Th¸i b×nh lµ dÜ nhiªn
8
NguyÖn m·i lµ nh thÕ
Không chỉ có danh nhân Nguyễn Sư Mạnh, Cổ Đô còn nổi tiếng với danh nhân
Lục bộ Thượng Thư Nguyễn Bá Lân
Nguyễn Bá Lân sinh ngày 27 tháng Giêng năm Canh Thìn- 1700, trong một gia
đình dòng dõi thi thư. Ông là người học rộng, tài cao, đức trọng, tâm sáng. Ông
được người đương thời mệnh danh là một trong “An Nam tứ đại tài năng” cùng với
ông Nguyễn Tông Khuê, Nguyễn Trác Loan, Ngô Tuấn Cảnh. Các bộ sách “Việt sử
thông giám cương mục”, “Lịch triều tạp kỷ”, “Hậu Lê thời sử ký lược”, “Lịch triều
hiến chương loại chí... đều viết tương đối kỹ về ông. Những danh nhân nổi tiếng
như Phan Huy Chú, Lê Quý Đôn không phải ngâu nhiên mà khen ông là người tài
cao, đức rộng, “nổi tiếng trong sạch, cẩn thận, luôn giữ công bằng, không a dua”.
Chúa Trịnh Doanh cũng khen ông là người “ngay thẳng, dám nói”. Khi làm con thì
vô cùng hiếu thảo ( những chuyện về ông với cha là Nguyễn Công Hoàn). Khi làm
quan thì hết lòng thương dân (chuyện ông làm đốc trấn Cao Bằng). Sống có nghĩa,
9
có tình với anh em bè bạn (chuyện vụ án oan Lê Anh Tuấn)...Cuộc đời và sự
nghiệp của ông là một bài ca có ý nghĩa vô cùng sâu sắc, công danh sự nghiệp của
ông từng được gói gọn trong hai câu đối:
Hội nguyên đệ tam giáp tiến sĩ
Thái tể kiêm lục bộ thượng thư
Trong khoảng thời gian ngắn của hội thi hôm nay, chắc chắn chúng ta không
đủ điều kiện để nói hết về ông được, em chỉ xin kể về tình cảm hai cha con
Nguyễn Bá Lân thời ông còn trẻ.
Những chuyện về Nguyễn Bá Lân thời niên thiếu thường gắn liền với hình ảnh
của người cha đáng kính. Cha ông là Nguyễn Công Hoàn, một người nổi tiếng hay
chữ trong kinh, ngoài trấn, được xếp vào hàng “Tứ hổ Tràng An” thời bấy giờ: nhất
Quỳnh, nhị Nham, tam Hoàn, tứ Tuấn. Nhưng thi mãi, nguyễn Công Hoàn chỉ đỗ
đến hương cống. Khi Nguyễn Bá Lân đến tuổi đi học, cụ quyết chí dạy dỗ cho con
làm nên sự nghiệp. Cụ bỏ nghề ông đồ lang thang dạy học cho thiên hạ mà trở về
làng, ngày đêm chăm non việc đèn sách cho con.. Cho đến khi đỗ tiến sĩ, Nguyễn
Bá Lân chỉ có một người thầy dạy học là cha đẻ của mình.
Cách dạy con của cụ Nguyễn Công Hoàn rất nghiem khắc. Cụ cho bắc ván lên
xà nhà, phía dưới đất cắm chông, bắt ông Lân học hành trên đó, lúc nào cho xuống
mới được xuống. Biết con đang tuổi chơi tuổi nghịch, bị “bó cẳng” như vậy là rất
khó chịu, cụ Hoàn bảo gia nhân mang chè lam lên cho ông Lân. Ngoài gói chè cụ
viết hai chữ “Trà Lam”. Đọc lái lại hai chữ “Trà lam” là “làm cha”, ý nói đạo làm
cha buộc phải dạy con nên người, đừng đem lòng oán trách. Ông Lân hiểu ý cha,
chỉ ăn một góc bánh rồi gói lại viết ra ngoài hai chữ “Còn lam” và bảo gia nhân
chuyển lại cho cha. Đọc lái lại “Còn làm” là “Làm con”, ý nói ông hiểu đạo làm
con phải tuân phục sự dạy bảo của cha, một lòng kính thuận, không dám oán trách
gì.
Nhưng tình trạng “học trên xà nhà” mãi như thế cũng khổ quá, ông Lân nghĩ ra
một mẹo. Một buổi tối khi lên học ông ngầm mang theo một khúc cây chuối. Lúc
cả nhà sắp đi ngủ, boongc nghe “rầm” một tiếng ở bãi chông dưới chỗ ông Lân
học. Cả nhà hốt hoảng chạy lại, cụ Hoàn kêu to: “Thế là nhà ta mất một tiến sĩ rồi”.
Nhưng khi chạy đến thì chỉ thấy khúc chuối, còn ông Lân vẫn ung dung ngồi học
phía trên. Từ đó cụ Hoàn cụ Hoàn bỏ lệ “học trên xà nhà”.
Trong khi dạy con học, cụ Hoàn thường ra đề để hai cha con cùng làm, ai làm
xong sau thì bị phạt. Một hôm đi thuyền dạo chơi trên sông Đà, cụ Hoàn ra đề một
bài phú, tục truyền đó là bài “Dịch đình dương xa phú”. Ông Lân vốn giỏi thể Phú
từ khi còn niên thiếu. Do đó ông Lân làm xong bài phú mà cụ Hoàn mới xong một
nửa. Thế là cụ Hoàn tự nhảy xuống sông khiến ông Lân hỏng sợ phải nhảy xuống
vớt lên.
Lần khác, cũng đi thuyền, thấy một chiếc chày cháy dở trôi trên mặt nước, cụ
Hoàn liền đọc một vế đối:
Chày cháy trôi sông, lão ngư ông tưởng cá.
Ông Lân đối ngay:
Hôm mai vượt biển, người tinh tú trông sao.
10
Vế đối của ông Lân rất chỉnh mà ý tứ cũng khoáng đạt, ẩn chứa một chí khí cao
rộng khác thường khiến cụ Hoàn rất quý trọng. Từ đó, cụ giảm bớt luật lệ hà khắc
trong việc dạy con.
Những giai thoại về hai cha con Nguyễn Công Hoàn- Nguyễn Bá Lân mãi được
lưu truyền đến muôn đời sau bởi ở đó không chỉ chất chứa tình cha con sâu nặng
mà còn sáng lên tình thầy trò thắm thiết. Nhờ có sự dạy bảo ân cần, chu đáo,
nghiêm khắc của cha và lòng ham học hỏi, trí thông minh tuyệt vời của mình mà
sau một thời gian ngắn Nguyễn Bá Lân đã trở nên rất giỏi giang. Năm 18 tuổi, ông
thi đỗ giải Nguyên, năm Tân Hợi- 1731, ông đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân
và được bổ làm thượng thư ở 6 bộ triều Lê, được phong tước Lê Trạch Hầu, hàm
thiếu bảo.
Danh nhân là tinh hoa của đất nước, là những ngôi sao sáng chói, tiêu biểu cho
truyền thống tốt đẹp muôn hình muôn vẻ của dân tộc.
Cổ Đô là mảnh đất giàu truyền thống cách mạng với những tấm gương cao đẹp về
lòng yêu nước, thương nòi, tinh thần dũng cảm, xả thân vì độc lập, tự do của Tổ
quốc. Hình ảnh cán bộ, liệt sỹ như Nguyễn Văn Cát và Nguyễn Thị Xuyên khi bị
quân giặc dùng xiên sắt dò tìm hầm bí mật. Chị Xuyên bị xiên thẳng vào vai xiên
sâu vào tim mà chị vẫn phải nghiến răng cùng đồng đội cố lau sạch giọt máu của
chính mình khỏi mũi xiên để kẻ thù không phát hiện ra hầm bí mật và đồng đội của
mình.
Những thanh niên như Nguyễn văn Năng, Phan
Văn Quang đặc biệt là Nguyễn Văn Đạt , bản thân
không đủ cân, không đủ tuổi đánh giặc, cha là liệt
sỹ, chỉ có một mình với mẹ già mà anh nhất nhất
viết đơn xin ra trận mạc, để rồi Mẹ anh- bà mẹ
Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thử từng tiễn
chồng con lên đường đánh giặc mà mòn mỏi đợi
chờ chồng con không có ngày trở lại, Mẹ chỉ còn
thấy chồng ,con trên nền cờ đỏ sao vàng tung bay
trước gió.Một làng xã nhỏ bé thôi mà có 15 bà mẹ
Việt Nam anh hùng đồng nghĩa với ngần ấy câu
chuyện về sự hy sinh mất mát của các anh các chị ,
mỗi người một vẻ đẹp riêng về sự cống hiến cao
cả, máu của các anh các chị đã điểm tô cho làng quê Cổ Đô nói riêng và Ba Vì ,
đất nước nói chung về những tấm gương cho mỗi chúng ta noi theo.
Cổ Đô là một xã trong vùng tạm chiếm và thuộc vùng vành đai trắng, trong xã
đã có tới 3 bốt giặc chiếm đóng, hàng ngày chúng khủng bố kìm kẹp rất dã man.
Chúng đã đốt hơn 500 ngôi nhà, hàng trăm người bị tù đầy, nhưng phong trào cách
mạng vẫn được giữ vững. Du kích Cổ Đô đã đánh địch hàng trăm trận, tiêu diệt
nhiều sinh lực địch, trong đó có cả quan hai Pháp. Cổ Đô đã tiễn đưa hơn 300
11
thanh niên ra mặt trận, kết thúc chống Pháp đã có 93 người con không trở về, trong
xã có 23 thương binh, trong đó có 2 thương binh hỏng cả 2 mắt (anh Phan Văn
Khoáng và anh Nguyễn Văn Khung). Cổ Đô cũng đã làm tốt chính sách hậu
phương quân đội, chăm sóc 1.707 gia đình thuộc diện chính sách
Cổ Đô đã có vinh dự lớn được Nhà nước phong tặng danh hiệu "Anh hùng
lực lượng vũ trang", cả xã có 15 bà mẹ được phong tặng danh hiệu "Bà mẹ Việt
Nam anh hùng", là xã duy nhất đã được cả hai Chủ tịch nước - Bác Hồ và Bác
Tôn về thăm.
Bạn hãy một lần đến Cổ Đô, ngược dòng thời gian với ký ức để thấy nét đẹp
văn hóa, chốn văn vật một thời, một chốn góc quê thật bình dị mà sâu lắng.
Cổ Đô với những câu chuyện có cả sự hoài niệm, một Cổ Đô xưa, một ngày xưa
đong đầy nỗi nhớ với miền ký ức không trở lại, như một cơn gió, một làn
hương,một vị giác cho người ta yêu mãi mảnh đất này.
12
Cổ Đô đó là niềm vinh dự, tự hào cho các thế hệ học sinh hôm nay. Chúng em như
được chắp cánh, được kiêu hãnh về mảnh đất quê mình để mà gắng vươn lên trong
học tập, tự hào về một truyền thống vốn có mà đâu phải nơi nào cũng có được.
Chúng em rất mong các quý vị đến thăm Cổ Đô để cùng sẻ chia niềm vui hôm
nay:Cổ Đô đang trên đà phát triển, đổi mới. Bài hát Cổ Đô quê tôi –sáng tác của
nhạc sỹ Đoàn Nguyên Hiếu là thông điệp xin gửi tới quý vị về bức tranh rực rỡ
sắc màu và lời mời trân trọng nhất của Cổ Đô tới các bạn hãy về thăm đất Cổ Đô
quê tôi dẫu chỉ một lần thôi.
6.Ý nghĩa của việc giải quyết tình huống:
- Vận dụng những kiến thức đã học về các phân môn: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí
với những tư liệu của địa phương về Địa lí, Lịch sử, Văn hoá, Xã hội, truyền thống
cách mạng, con người Cổ Đô, chúng em đã giới thiệu những nét đẹp của quê
hương mình để mọi người cùng biết.
Qua bài viết, chúng em muốn khơi dậy lòng tự hào về quê hương, bồi dưỡng tình
yêu quê hương trong lòng người đọc. Từ đó, nhắc nhở mọi người phải có ý thức
trách nhiệm giữ gìn, phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương, cố gắng
học tạp và rèn luyện tốt để sau này góp phần xây dựng quê hương giàu đẹp hơn.
Cổ Đô ngµy 22 tháng 12 năm 2014
13