Tài liệu đề tài tìm hiểu về quy trình công nghệ sản xuất tôm đông lạnh

Tôm đông lạnh CHƯƠNG 1: KỸ THUẬT LÀM LẠNH ĐÔNG THỦY SẢN 1.1 MỤC ĐÍCH Ý NGHĨA 1.1.1 Định nghĩa: Làm lạnh đông hay ướp lạnh (freezing) thủy sản là quá trình làm lạnh thủy sản do sự hút nhiệt của chất làm lạnh (băng môi) để đưa nhiệt độ ban đầu của thủy sảnxuống dưới điểm đóng băng và tới -8÷ -10 0C và có thể xuống thấp hơn nữa: -18 oC, -30oC hay -40oC. Như vậy ở phương pháp làm lạnh đông, nước trong thủy sản đóng đông tứng phần tùy theo mức hạ nhiệt. Điểm eutectic (eutecticpoint) là nhiệt độ tối thiểu để toàn bộ nứoc trong tủy sản đông đặc. Nhiệt độ này là -55÷ -65 oC và còn gọi là điểm đóng băng tuyệt đối (absolutefreezing point). Trong công nghiệp chế biến làm lạnh tủy sản, người ta không dung đến mức độ nhiệt này vì chi phí quá cao, hơn nữa về phương diện kỹ thuật, sản phẩm thủy sản ở điểm eutectic sẽ không đạt giá trị thẩm mỹ và độ bền mà chỉ cần đến -40oC là đã đảm bảo chất lượng sản phẩm. 1.1.2 Mục đích làm lạnh đông thủy sản Làm lạnh đông thủy sản là hạ thấp nhiệt độ, làm chậm sự hư hỏng của thủy sản, sao cho đến khi rã đông, ta không thể phân biệt được thủy sản đông lạnh hay tươi sống. Nhu cầu làm lạnh đông và trữ đông ngày càng tăng khi mà việc bảo quản thủy sản bằng ướp nước đá chẳng hạn, không thích hợp với thời gian tồn trữ lâu dài. Bảo quản bằng ướp lạnh chỉ phù hợp trong vài ngày hoặc tối đa một hai tuần, trong khi ướp đông và trữ đông cho phép bảo quản thủy sản nhiều tháng hay có thể kéo dài đến ột năm hay hơn nữa. Bảo quản thủy sản bằng ướp đông có một số ứng dụng. nếu nơi đánh bắt xa cảng cá và việc vận chuyển cá kéo dài nhiều ngày, nên áp dụng kỹ thuật lạnh đông trên tàu để đảm bảo chất lượng của mẽ cá. Nếu từ cảng về chợ cách khoảng quá xa, cũng nên sử dụng làm lạnh đông để bảo đảm phẩm chất thủy sản qua giai đoạn tồn trữ, vận chuyển và phân phối. Vì sản lượng đánh bắt không đồng đều, có những lúc thiếu hụt nên phải làm lạnh đông và trữ đông thủy sản lúc rộ mùa để kịp thời điều hòa và phân phối mọi nơi, mọi lúc -1- Tôm đông lạnh các loại sản chất lượng cao gía cả ổn định. Làm lạnh đông và chế biến thủy sản với mức sản lượng vừa phải sẽ tốt hơn là làm với khối lượng lớn, không theo kế hoạch, chương trình, do đó sẽ kkông sử dụng tốt nguồn lợi này. Nếu để xuất khẩu, thủy sản thường được bảo quản lạnh đông và trữđông. Xuất khẩu thủy sản đông lạnh rất quan trọng đối với các quốc gia đang phát triển, vì những loại thủy sản có giá trị kinh tế cao như Tôm đông lạnh là nguồn ngoại tệ đáng kể, nên dành cho xuất khẩu hơn tiêu thụ nội địa. Rõ rang là làm lạnh đông có ưu điể nhiều mặt. Và chi đến bây giờ nhu cầu lạnh đông mới trở nên bức bách ở các quốc gia đang phát triển do việc ở rộng ngành thủy sản. Phương pháp làm lạnh đông và trữ đông cho phép loại thực phẩm protein có giá trị này được phân phối đến mọi thị trường trên thế giới. 1.2 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC LÀM LẠNH ĐÔNG THỦY SẢN 1.2.1 Sự cần thiết làm lạnh đông thủy sản  Nước trong thủy sản Nước chiếm đa phần trong thủy sản đến khoảng 80%. Tùy theo mức độ lien kết của nước trong thủy sản, người ta phân biệt hai loại: nước tự do và nước liên kết. Theo Heiss tỉ lệ các loại nước này (đối với cá) như sau: -Nước tự do:71,7%, trong đó: nước bất động: 65,6%; nước tự do-cấu trúc: 6,1%; nước liên kết: 7,5%.  Nước tự do Nước tự do trong bắp cơ bị giữ lại bởi mạng lưới cấu trúc bằng những mối liên kết cơ học thuần túy, nên dễ dàng bị tách ra. Nước bất động nằm trong mạng lưới cấu trúc mô cơ dưới hình thức mô cơ để khuếch tán các chất qua thành tế bào. Tách nước này ra phải cần máy hút mạnh và đặc biệt, nếu không có thể gây phá vỡ cấu trúc mô cơ vì tính phức tạp của các vi mao quản. Nước tự do-cấu trúc chuyển động tự do qua các lỗ hốc của mạng cấu trúc, ta có thể tách được nước tự do cấu trúc ra được bằng máy hút thường (40kg/cm2). Khi hạ nhiệt đến điểm đóng băng, lượng nước tự do cấu trúc đông đặc thành đá, còn nước bất động vẫn chưa đông được.  Nước liên kết -2- Tôm đông lạnh Nước này không là dung môi mà là dạng liên kết xôn (sols) với các chất protit tan và các chất vô cơ, hữu cơ tan khác (gọi là nước hấp thụ của xôn) và nó cũng lien kết với protit dạng gels tạo thành các khung cấu trúc của mô cơ (gọi là nước hấp thụ của gels). Nước liên kết: - Nước hấp thụ của xon (nước hydrat hóa) tạo nên dịch bào. - Nước hấp phụ của gen, tạo mạng cấu trúc tế bào. Dạng nước lien kết rất khó tách ra. Để làm đông đặc, cần hạ nhiệt độ xuống điẩm đóng băng thật nhiều.  Cơ chế đóng băng trong việc làm lạnh đông Ta biết rằng nước nguyên chất đóng băng ở 0 oC. Nước tự do trong tế bà thủy sản không giống hẳn như nước nguyên chất cho nên điểm đóng băng của nó phải dưới 0 oC. Tùy theo nồng độ chất tan có trong nước mà ta có các điểm đóng băng khác nhau.  Điểm quá lạnh (supercold temperature) Ở nhiệt độ dưới 0oC mà nước chưa kết tinh thành đá gọi là hiện tượng quá lạnh. Hiện tượng quá lạnh phụ thuộc vào nồng độ chất tan, cấu tạo mạng tế bào và tốc độ hạ nhiệt của môi trường xung quanh. Môi trường lỏng luôn luôn có chuyển động nhiệt (chuyển động brao) và chuyển động tương hổ. Ở nhiệt độ thấp, chuyển động nhiệt giảm mà tăng chuyển động tương hỗ, làm tăng cường các khả năng kết hợp các phần tử với nhau để kết tinh thành đá. Nước nguyên chất ở 0oC, chuyển động nhiệt đã bé và lực tương tác đủ để tạo thành cơ cấu tinh thể. Đối với nước trong tế bào thủy sản, khi hạ nhiệt độ đến 0 o vẫn chưa đóng băng vì các chất tan ở nhiệt độ lớn hơn 0 oC, cho nên phải hạ nhiệt độ xuống đến độ quá lạnh để dung chất đạt 0oC hay thấp hơn thì mới sinh mầm tinh thể được. Thực hiện nhiệt độ quá lạnh sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của kỹ thuật lạnh đông. Nếu độ quá lạnh càng lớn (nhiệt độ quá lạnh thấp), sự tạo thành tinh thể sẽ chậm nhưng ki tạo thành được thì xãy ra nhanh chóng, đồng loạt và hạt tinh thể rất nhuyễn. Nhưng khi độ quá lạnh tăng đến mức nào đó sẽ không tạo được tinh thể mà chỉ tạo được chất rắn vô định hình ở dạng thủy tinh thể Điểm quá lạnh là nhiệt độ quá lạnh thấp nhất để có kết tinh đá. Ở thủy sản điểm quá lạnh trung bình là tql # -5oC. -3- Tôm đông lạnh Nếu: tql = -30÷ -80oC, tinh thể đá sẽ rất nhiều và nhuyễn. Nếu: tql < -80oC: chất lỏng ở dạng thủy tinh thể tql < -30oC, tinh thể có dạng sợi bọc lấy tế bào, bảo vệ tuyệt đối chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên thực tế không thực hiện được độ quá lạnh lon như vậy vì tql =24oC cũng đã gây kết tinh nước rồi, thậm chí kết tinh ở tql cao hơn ở lớp ngoài của thủy sản. Các tinh thể đá xuất hiện ở điểm quá lạnh, tỏa ra ẩn nhiệt đóng băng làm tăng nhiệt độ sản phẩm (do tốc độ thải nhiệt không kịp với tốc độ sinh nhiệt d tạo mầm tinh thể nước đá). Ở điểm này, chủ yếu nước tự do cấu trúc tách ra và kết tinh. Nhiệt độ sản phẩm tăng dến một mức cao nhất và dừng ở đó một lúc để hoàn thành quá trình đóng băng.  Cơ chế đóng băng thủy sản Khi hạ nhiệt độ dưới 0oC, các dạng nước trong thủy sản đóng băng dần dần tùy mức độ lien kết của chúng trong tế bào, liên kết yếu thì nhiệt độ lạnh đông dâng cao, liên kết mạnh thì nhiệt độ lạnh đông thấp hơn. Khái quát; Nước tự do cấu trúc: tql = -1÷ -1.5oC Nước bất động: tql = -1.5÷ -20oC Nước liên kết: tql = -20÷ -65oC Trước tiên, điểm quá lạnh làm xuất hiện mầm tinh thể đá ở gian bào ( khoảng trống giữa các tế bào) mà không xuất hiện trong tế bào vì nồng độ chất tan trong nước tự do ở gian bào rất thấp so với trong tế bào. Khi đến điểm đóng băng, đa phần nước tự do ở gian bào kết tinh và làm tăng nồng độ chất tan lên, làm cho nước trong tế bào ra ngoài gian bào qua màng bán thấm của tế bào. Nếu tốc độ thoát nhiệt kết tinh thấp hơn mức độ vận chuyển của nước ra (tức độ hạ nhiệt chậm) thì có sự dưỡng tinh, nghĩa là không có sự tạo thành tinh thể mới, mà nước từ trong tế bào ra gian bào, làm các tinh thể hiện diện lớn lên. ứng với từng mức hạ nhiệt ngày càng thấp, hiện tượng đóng băng nước tự do trong gian bào vẫn tiếp tục và các tinh thể đá ngày càng lớn them, vì nồng độ cấht tan trong gian bào vẫn thấp hơn tế bào và điểm đóng băng ở gian bào hầu như luôn luôn cao hơn ở tế bào vì nhiệt độ lạnh khó xâm nhập vào trong tế bào. Nếu tốc dộ thoát nhiệt lớn ( dộ hạ nhiệt nhanh), tinh thể dá sẽ tao cả trong tế bào và gian bào thì tinh thể đá sẽ nhuyễn và đều khắp. -4- Tôm đông lạnh Do đó, hạ nhiệt sản phẩm với tốc độ chậm sẽ làm cho tế bào mất nước, tinh thể đá to ở gian bào chèn ép làm rách màng tế bào, cấu tạo mô cơ bị biến dạng, giảm sút phẩm chất sản phẩm. Khi nước tự do đã đóng băng hết thì tới nước ien kết đóng băng, bắt đấu từ nước có liên kết yếu nhất dân dấn đến nước có liên kết mạnh .  Làm lạnh đông chậm và làm lạnh đông nhanh Quá trình làm lạnh đông có 3 giai đoạn: -Giai đoạn 1: làm lạnh tới điểm đóng băng -Giai đoạn 2: đóng băng ở điểm đóng băng -Giai đoạn 3: tiếp tục làm lạnh đông đến nhiệt độ bảo quản lạnh đông. Nếu hạ nhiệt độ nhanh, giai doạn 2 rút ngắn lại, hạ nhiệt độ chậm thì kéo dài giai đoạn 2. Ngoài ra, do bề dày của sản phẩm mà có sự phân bố hiệt độ từ ngaòi vào trong. Khi sản phẩm đến điểm đóng băng, chủ yếu à phần bề mặt, sẽ có hiện tượng khuếch tán ẩm từ trong ra ngoài do ớp trong chưa tới điểm quá lạnh và nồng độ chất tan ở lớp bề mặt tăng lên. Hiện tượng vẫn tiếp tục suốt quá trình làm lạnh đông vì nhiệt độ lạnh đông vẫn tiếp tục xâm nhập từ ngoài vào trong và sự di ẩm vẫn từ trong ra ngoài. Đường ranh giới giữa phần đã đóng băng và phần chưa đóng băng sẽ dịch chuyển dần dần vào sâu trong lớp sản phẩm, và các lớp ngoài đã đóng băng vẫn tiếp tục giảm nhiệt độ, tăng ngày càng nhiều lượng ẩm đóng băng. Như vậy chất tan sẽ dịch chuyển về trung tam sản phẩm. Sự gia tăng phần lạnh đông dần dần cho đến toan bộ khối sản phẩm được biểu thị bằng tốc độ làm lạnh đông. Tốc độ làm lạnh đông trung bình là tỷ số bề dày X của lớp sản phẩm đã làm lạnh đông với thời gian T để làm lạnh đông lớp đó. Tùy theo tốc độ làm lạnh đông nhanh hay chậm, người ta phân biệt hai phương pháp làm lạnh đông nhanh và làm lạnh đông chậm Làm lạnh đông chậm khi nhiệt đô quá lạnh t ql ≥-5÷-6 oC, tốc độ lạnh đông Vf = 0.5 cm/ h, thời gian lạnh đông Tf = 10 h -5- Tôm đông lạnh Làm lạnh đông nhanh, khi nhiệt độ quá lạnh t ql ≥-7÷-30oC, tốc độ lạnh đông Tf = 2÷6 h. Ngoài ra còn có lạnh đông cực nhanh, khi nhiệt độ quá lạnh t ql > -30oC, tốc độ lạnh đông Vf≥ 15 cm/h, thời gian lạnh đông Tf < 20 phút. Khi lạnh đông chậm, tinh thể đá tạo thành chủ yếu ở hạt gian bào. Nồng độ dịch gian bào (C2) thấp hơn nông độ dịch trong tế bào (C 1) và quan hệ tương ứng với nồng độ của chúng không đổi: ∆C=C1-C2=const để đảm bảo về than bằng chất của tế bào. Do đó điểm đóng băng của gian bào cao hơn dịch tế bào. Phần gian bào đóng băng, C 2 tăng lên thì nước trong tế bào phải ra gian bào đẻ đảm bảo cân bằng về nồng độ. Điểm đóng băng ở gian bào lại cao hơn điểm đóng băng trong tế bào và dẫn đến gia tăng độ lớn của tinh thể đá trong gian bào. Cứ thế, sự lớn lên của tinh thể đá ở gian bào phá vỡ thành tế bào, và sự tăng nống độ dịch mô kèm theo hiện tượng biến tính một phần protein, vì thế khả năng giữ ẩm của nó thấp. tuy nhiên, lạnh đông chậm có ưu điểm khi lanh đông những thực phẩm ép lấy nước, tăng hiệu suất nước ép (130%). Khi làm lạnh đông nhanh ( cấp đông), sẽ không tạo ra được những tinh thể đá to ở gian bào và cả trong tế bào, nên không có sự di ẩm từ trong ra ngoài và không có sự mất cân đối giữa lượng tinh thể đá ở gian bào và trong tế bào. Do đó đảm bảo chất lượng của sản phẩm khi tan giá. Cần chú ý cả hai phương pháp lạnh đông chậm và lạnh đông nhanh dều trải qua hiện tượng điểm đóng băng cao hơn điểm quá lạnh, do tốc độ thoát nhiệt ra khỏi sản phẩm không kịp với tốc độ sinh nhiệt, do tạo thành những tinh thể đá ở nhiệt độ quá lạnh. Khi đó một số tinh thể đá vừa tạo thành sẽ tan rồi lại bám vào các tinh thể khác, đông lại và làm các tinh hể này lớn lên. Như vậy muốn khắc phục nhược điểm này ở phương pháp đông lạnh nhanh, phải tạo điều kiệnn quá lạnh thấp hơn -6 o C, tức thoát qua gian đoạn từ -1÷-50C, là giai đoạn có kả năng kết tinh đá nhiều nhất, ẩn nhiệt đóng băng lớn mà nhiệt độ lạnh đông sản phẩm còn cao. Cho sản phẩm vào môi trường truyền lạnh thấp hơn – 35oC và tăng nồng độ phân tử của sản phẩm để hạ thấp nhiệt độ quá lạnh là biện pháp cho vấn đề nêu trên. -6- Tôm đông lạnh Trường hợp làm lạnh đông cực nhanh, do thoát nhiệt đều và rất nhanh cấp kỳ, tinh thể đá tạo thành đồng loạt ở mọi nơi trong sản phẩm, nên hạn chế tối đa sự di ẩm từ trong ra ngoài và sự tạo lập tinh thể to ở gian bào. Do đó nhiệt độ sản phẩm hạ thấp nhanh chóng lien tục, không bị xáo trộn thoái lùi ở điểm quá lạnh. Muốn thực hiện lạnh đông cực nhanh phải dung băng môi là khí nitơ lỏng có nhiệt độ bay hơi ở áp suất thường là -196oC. khí nitơ lỏng gần như là khí trơ nên hạn chế quá trình oxy hóa sản phẩm và nhiệt độ quá thấp sẽ tiêu diệt hấu hết vi sinh vật. 1.2.2 Thời gian làm lạnh đông Thời gian làm lạnh đông Đây là thời gian cần thiết để hạ nhiệt độ sản phẩm từ nhiệt độ ban đầu đến nhiệt độ mong muốn tại trung tâm sản phẩm. hầu hết các qui lạnh đông đều yêu cầu nhiệt độ trung bình hoặc cân bnằg của thủy sản lạnh đông phải giảm xuống bằng nhiệt độ trữ dông. Vì vậy ta cần chọn nhiệt độ cuối cùng ở tâm sản phẩm dể đảm bảo nhiệt độ trung bình của sản phẩm giảm xuống đến trị giá bảo quản đó. Nhiệt độ trung tâm sản phẩm phải là -12o C mới kết thúc thời gian lạnh đông. Các yếu tố ảnh hưởng tới thời gian làm lạnh đông thủy sản  Loại máy đông Loại máy đông ảnh hưởng rất lớn đến thời gian lạnh đông. Ví dụ, do có hệ số bề mặt truyền nhiệt tốt hơn, một sản phẩm sẽ lạnh đông trong máy đông kiểu nhúng nhanh hơn trong máy đông thổi gió khi vận hành ở cùng một nhiệt độ. Máy đông càng lạnh, ca càng mau đông. Khi dưa sản phẩm vào máy đông, phải vận hành trước cho nhiệt độ tủ đông xuống thấp (t < 20 oC). nhiệt độ tủ đông càng thấp trước khi đua cá vào thì cá càng mau đông.  Tốc độ gió ở máy đông thổi không khí Tương quan tổng quát giữa tốc độ gió và thời gian lạnh đông cho thấy thời gian lạnh đông giảm khi tốc độ gió gia tăng.  Nhiệt dộ vận hành Tuy nhiên mối tương quan này khá phức tạp và tùy thuộc một số yếu tố. nếu lớp không khí tù hãm ngăn cản truyền nhiệt thì những thay đổi về tốc độ không khí sẽ tạo nên những khác biệt có ý nghĩa đến thời gian lạnh đông. Nhưng nếu sản phẩm quá to và chinh -7- Tôm đông lạnh thủy sản là cản trở truyền nhiệt thì những tốc dộ thay đổi không khí sẽ kém ý nghĩa đi. Nhiệt độ không khí, mật d0ộ không khí, ẩm độ không khí và độ hỏn loạn không khí là những yếu tố khác cũng cần được xem xét khi đề cập dến yếu tố không khí với thời gian lạnh đông, tuy một số yếu này chỉ tác dụng nhỏ mà thôi.  Nhiệt độ sản phẩm trước khi làm lạnh đông. Sản phẩm càng ấm, thời gian tốc độ lạnh đông càng dài. Vì vậy thủy sản nên giữ lạnh trước hi làm lạnh đông để duy trì phẩm chất, đồng thời giảm được thời gian lạnh đông và yêu cầu làm lạnh. Ví dụ, cá thu có đường kính than 150mm đông trong máy đông thổi gió phải cần đến 7h khi nhiệt độ ban đầu là 35 oC, nhưng chỉ cần 5h khi nhiệt độ ban đầu là 5o C. Do đó nên ấn định nhiệt độ ban đầu của sản phẩm khi tính toán thời gian lạnh đông.  Bề dày sản phẩm. Sản phẩm càng dày thời gian lạnh đông càng kéo dài. Đối với những sản phẩm dày dưới 50mm, nếu tăng gấp đôi bề dày có thể tăng thời gian lên gấp đôi, trong khi tăng gấp đôi sản phẩm dày 100mm lại kéo dài thời gian lạnh đông lên gấp 4 lần. vì vậy, tỷ ố thay đổi thời gian lạnh đông theo bề dày tùy vào mức quan trong tương đốiủa lực cản tủy sản đối với sự truyền nhiệt.  Hình dạng sản phẩm Hình dạng thủy sản hoặc sản phẩm thủy sản ảnh huonf773 đáng kể đến thời gian làm lạnh đông. Trong một máy đông làm lạnh đông cá rời từng con, loại cá tròn mình lạnh đông trong 2/3 thời gian để làm lạnh đông cá dẹp có cùng bề dày.  Diện tích tếp xúc và mật độ sản phẩm Trong máy đông bản phẳng, tiếp xúc kém giữa bản phẳng và sản phẩm làm tăng thời gian lạnh đông. Tiếp xúc kém do nước đá đóng trên bản phẳng, hộp chứa sản phẩm chông chênh không đều, hộp sản phẩm chưa đầy hoặc dể khoản trống trên mặt khối sản phẩm, dẫn đến truyền nhiệt cho sản phẩ kém. Những lỗ trống ở lớp mặt khối sản phẩm thường kéo theo những lổ trống bên trong làm giảm mật độ sản phẩm ( hay độ chặt của sản phẩm). tương quan giữa thời gian, mật độ sản phẩm và diện tích tiếp xúc của khối cá 100mm. -8- Tôm đông lạnh  Bao gói sản phẩm Phương pháp bao gói, loại và bề dày vật liệu bao gói ảnh hưởng lớn đến thời gian lạnh đông của sản phẩm. không khí chèn giữa lớp bao bì và sản phẩm thường có ảnh hưởng đến thời gian lạnh đông lớn hơn là lực cản của vật liệu bao gói. Ví dụ như cá xông khói chứa trong hộp gỗ có nắp đậy, chạy đông đến 15 tiếng trong một máy đông thổ gió. Cá xông khói cung loại đặt trong hộp nhôm cùng cỡ có nắp đậy chỉ chạy trong 12 tiếng, nhưng nếu cá trong hộp gỗ mở nắp thi chạy trong 8 tiếng vì không còn lớp không khí chèn.  Loại thủy sản Hàm lượng mỡ của một loại thủy sản càng cao, hàm lượng nước càng thấp. Hầu hết nhiệt lượng tỏa ra trong quá trình lạnh đông là để chuyển nước thành nước đá, vì vậy nếu có ít nước thì yêu cầu nhiệt lượng tách ra để làm đông thủy sản sẽ ít hơn. Vì hàm lượng mỡ của cá có dầu thay đổi theo mùa nen thường sử dụng con số nhiệt lượng của cá thịt trong tinh toán để đảm bảo an toàn. Điều này đảm bảo nang suất máy đông đúng theo yêu cầu, bất luận giống loàicá đông lạnh là gì. 1.2.3 Các phương pháp lạnh đông Khái quát, có thể làm lạnh đông thủy sản theo các phương pháp sau: Làm lạnh đông bằng hỗn hợp nước đá và muối Phương pháp này được thực hiện ở những nơi không có nhà máy lạnh, dựa vào sự hòa tan của muối vào nước đá tạo nên một hỗn hợp sinh hàn. Khả năng làm lạnh tùy theo lượng muối trộn vào. Tỷ lệ % Nhiệt muối so với hỗn hợp độ Khả năng Tỷ lệ % Nhiệt độ Khả năng sinh lạnh muối so với hỗn hợp sinh lạnh -7.5 74 lượng cá 6 -3.5 77 lượng cá 12 8 -4.9 76 14 -9.0 72 10 -6.1 75 16 -10.5 71 Trước tiên đổ vào bể nước lượng muối bằng 5% trọng lượng cá rồi đổ một lớp đá dưới đáy. Sau đó đổ vào lần lượt cứ một lớp cá một lớp đá, trên lớp đá có rắc một lớp muối để đạt t=-120C, trên cùng phủ một lớp đá dày có rải một lớp muối. Thời gian làm -9- Tôm đông lạnh lạnh đông khoảng 14 giờ và nhiệt độ cá đạt được -80C. Khi đạt đến nhiệt độ này, đưa cá qua phòng lạnh sau khi lấy ra khỏi bể. Phương pháp có nhược điểm là mất trọng lượng nhiều và giảm phẩm chất bề mặt: mang cá màu hồng nhạt, da cá màu xám hay trắng. Phương pháp làm lạnh đông bằng không khí (sharp freezing) Người ta đặt ống lạnh trong chứa ammoniac lên trên những tấm giá trong một căn phòng rồi bày sản phẩm lên trên. Tác dụng truyền nhiệt sẽ làm cho phần sản phẩm tiếp giáp với ống lạnh phải lạnh đông trong khi tác dụng đối lưu tự nhiên của không khí xung quanh ống lạnh cũng làm cho các phần khác lạnh đông. Nhiệt độ ướp đông có thể đạt -230C. Thời gian lạnh đông khá dài, từ 13:70 giờ nên phương pháp này được gọi là phương pháp đông châm. Phương pháp làm lạnh đông bằng quạt gió (air blast freezing) Người ta dùng ống lạnh hạ nhiệt độ không khí xuống -23:-40 0C rồi dùng máy quạt thổi hơi lạnh đó vào trong một đường hầm (tunnel) với tốc độ 2:15m/s. Cá để trên dây chuyền hay trên xe rồi được đưa vào đường hầm. Không khí càng lạnh cá càng mau kết đông, cơ thể cá càng đỡ bị kiệt nước khi kết đông. Chẳng hạn khi quạt hơi lạnh -230C vào đường hầm thì cơ thể cá bị toát đoạt mất một lượng nước nhiều gấp 5 lần khi thổi hơi lạnh -40 0C. Hơi lạnh -280C quạt với tốc độ 12m/s được xem như tốc độ đỡ tốn kém nhất. Quan hệ giữa tốc độ gió với tốc độ lạnh đông như sau: Tốc độ gió Cỡ lớn thịt cá phi-lê Tốc độ gió Cỡ lớn thịt Tốc độ gió (m/giây) (m/giây) cá phi-lê 2,5 5 lb 5,2 giờ 15 lb 7,2 giờ 10 3,3 giờ (m/giây) 5 lb 5,7 giờ 5 4,1 6,8 12,5 3,0 5,2 7,5 3,7 6,1 16 2,8 4,9 Phương pháp làm lạnh đông bằng nước muối mạnh Có hai cách:  Ngâm trong nước muối - 10 - Tôm đông lạnh Cá được xếp vào giỏ lưới rồi nhúng vào bể nước muối được làm lạnh bởi giàn bốc hơi ammoniac. Nước muối được lưu động bằng máy bơm, có độ lạnh -18 0C. Thời gian lạnh đông là 3 giờ.  Phun nước muối lạnh Cá vận chuyển trên băng chuyền và được phun nước muối lạnh -25 0C. Khi đã lạnh đông, cá được phun nước sạch 200C để rửa muối bám lên cá, cuối cùng cá được phun nước 00C để mạ băng trước khi chuyển về kho bảo quản. Theo cách này, thời gian lạnh đông ngắn hơn mà hao hụt trọng lượng lại rất ít, lượng muối ngấm vào giảm thiểu nhiều. Tuy nhiên cá vẫn bị ngấm một phần nước muối nên để lâu màu sắc sẽ biến đổi. Phương pháp làm lạnh đông bằng tiếp xúc với tấm kim loại Sản phẩm được kẹp giữa hai tấm kim loại (hay bản phẳng) có chứa đường ống dẫn tác nhân lạnh bên trong. Như vậy việc làm lạnh xảy ra trực tiếp xuyên qua lớp kim loại nên thời gian làm lạnh đông ngắn (2:10 giờ). Nhiệt độ lạnh đông đến -400C. Phương pháp làm lạnh đông cực nhanh Cá được chuyển trên băng chuyền và khí nitơ lỏng được phun trực tiếp vào cá. Khí nitơ lỏng bốc hơi phát sinh nhiệt độ thấp -196 0C làm lạnh đông sản phẩm trong 5:10 phút (bằng 1/60 thời gian làm lạnh đông nhanh). Hiện nay các nước phát triển ứng dụng phương pháp lạnh đông cực nhanh cho 50% sản phẩm làm lạnh đông. 1.2.4 Biến đổi của thủy sản trong quá trình làm lạnh đông  Biến đổi vi sinh vật Khi thủy sản hạ nhiệt xuống đén điểm đóng băng, VSV hoạt động chậm lại. Xuống đến -100C vi trùng các loại không phát triển được nhưng men mốc chưa bị ức chế. Phải xuống đến -150C sẽ ngăn chặn được vi trùng lẫn men mốc vì ở khoảng nhiệt độ này ẩm độ thủy sản chỉ xấp xỉ trên dưới 10%. Tuy nhiên, người ta thấy rằng ở nhiệt độ -20 0C vẫn còn vài loại vi trùng sống được. Ngoài ra, ở khoảng nhiệt độ -1:-50C gần như đa số nước tự do của tế bào thủy sản kết tinh thành đá. Nếu lạnh đông chậm, các tinh thể nước đá to, sắc làm vỡ tế bào vi trùng mạnh nhất ở giai đoạn này. Do đó phương pháp lạnh đông chậm tiêu diệt vi trùng hơn là phương pháp lạnh đông nhanh nhưng lại gây hại cho thể chất của sản phẩm. - 11 - Tôm đông lạnh  Biến đổi hóa học  Biến đổi chất đạm Ở -200C chất đạm bị đông lại, sau sáu tháng bảo quản có phân giải nhẹ. Ở khoảng nhiệt độ -1:-50C, protein bị biến tính, đặc biệt myosin bị kết tủa. Thời gian lạnh đông càng kéo dài (chậm) thì protein bị biến tính. Làm lạnh đông nhanh sẽ đỡ bị biến tính protein. Dưới -20C thì hầu như protein không bị biến tính.  Biến đổi chất béo Cá béo dễ bị oxy hóa chất béo. Chất béo bị hóa chua (thủy phân) và hàm lượng axit béo ở thể tự do phụ thuộc vào nhiệt độ và thời gian bảo quản. Nếu nhiệt độ -120C sau 10 tuần lễ chỉ số peroxit tăng lên rõ rệt; sau 30 tuần chỉ số này vượt quá quy định về phẩm chất vệ sinh. Tính chất hòa tan của vitamin A trong mỡ cũng thay đổi, chất mỡ sẽ đặc lại và dẻo.  Biến đổi gluxit Khi lạnh đông chậm, glycogen phân giải ra nhiều acid lactic ở nhiệt độ thấp hơn là ở trường hợp lạnh đông nhanh.  Biến đổi sinh tố Sinh tố ít bị mất trong giai đoạn lạnh đông, đa số bị mất trong lúc chế biến, rửa. Ở nhiệt độ lạnh, sinh tố A tỏ ra bền vững. Sunh tố B 2, PP mất một ít. Sinh tố C mất nhiều khi sản phẩm mất nước, cháy lạnh. Bị hao hụt toàn bộ phải kể đến sinh tố E. tôm làm lạnh đông không còn sinh tố E nữa.  Biến đổi chất khoáng Nhiệt độ lạnh không ảnh hưởng lên chất khoáng nhưng do sự biến đổi cơ cấu sản phẩm khi làm lạnh đông khiến hao hụt một lượng lớn khoáng chất tan trong dịch tế bào chảy ra ngoài khi rã đông.  Biến đổi lý học  Tăng thể tích Nước trong thủy sản đóng băng làm tăng thể tích lên tới 10%.  Thay đổi màu sắc Do mất nước, các sắc tố hemoglobin, mioglobin và hemoxyanin chuyển thành methmoglobin làm sắc, màu sậm lại. Ngoài ra do tốc độ lạnh đông chậm hay nhanh, tinh - 12 - Tôm đông lạnh thể băng hình thành lớn hay nhỏ mà có tiết xạ qung học khác nhau. Tinh thể băng nhỏ thì thủy sản đông lạnh có màu nhạt hơn thủy sản làm lạnh đông chậm có tinh thể băng to.  Giảm trọng lượng Sản phẩm đông lạnh bị giảm trọng lượng do bốc hơi nước hoặc do thiệt hại lý học trong quá trình làm lạnh đông. Thiệt hại lý học có thể do xáo động trong khi lạnh đông khiến cho nhiều mảnh nhỏ bị vỡ vụn; chẳng hản khi sản phẩm bị hóa lỏng bởi luồng không khí mát. Hình thức thiệt hại khác là thủy sản dán chặt vào mâm cấp đông hoặc đai chuyền, làm tróc mất một phần trọng lượng khi tách khỏi mâm. Nếu xịt nước dưới mặt đáy để tách sẽ giảm được thiệt hại này. Thiết hải lý học trong một máy đông không đáng kể và hơn 1% nếu thực hiện làm lạnh đông đúng cách. Riêng việc giảm trọng lượng do bốc hơi tùy vào các yếu tố như loại máy đông, thời gian lạnh đông, loại sản phẩm, cỡ dạng sản phẩm, tốc độ không khí và điều kiện vận hành máy. Hao hụt do bốc hơi trong máy đông bản phẳng không nhiều bằng hao hụt do đông trong máy đông quạt gió, và máy dùng hơi lạnh trực tiếp như hay cacbonic. Tuy nhiên, việc giảm trọng lượng sản phẩm trong máy đông nito, cacbonic sẽ thấp do thời gian lạnh đông ngắn quá. Hao hụt trọng lượng cá tuyết trong máy đông cacbonic bằng phân nửa lượng hao hụt trong máy đông thổi gió. Quan hệ giửa tỷ lệ của tỷ suất hao hụt với thời gian lạnh đông ta thấy ở thời gian đầu trọng lượng cá bị hao hụt tăng nhan hơn so với thời gian sau. Mức giảm trọng lượng ở thủy sản nhỏ cao hơn ở thủy sản lớn. Tỷ suất hao hụt tỷ lệ thuận với diện tích bề mặt, mà cá nhỏ lại có tổng diện tích bề mặt lớn hơn cá lớn. Ngoài ra, cá đông từng con hao hụt nhiều hơn cá đông dạng bánh. Bao gói cá khi lạnh đông cũng làm giảm hao hụt rất nhiều; nhưng nếu bao gói không chặt, trọng lượng sẽ vẫn hao hụt do bốc hơi bề mặt bên trong lớp bao gói. Gói sản phẩm sẽ vẫn còn nguyên trọng lượng nhưng bên trong lượng nước đã bị tách ra bớt. - 13 - Tôm đông lạnh Sản phẩm Phương pháp Hao hụt Sản phẩm Phương Hao hụt (%) Tôm IQF Máy thổi gió (%) 2 ÷ 2.5 Cá fillet pháp Máy thổi gió 1.0 Cá tuyết IQF Máy thổi gió 1.2 Bánh cá Máy thổi gió 0.5 Cá tuyết IQF Máycacbonic 0.6 Bánh cá Máy tiếp xúc 0 Sản phẩm IQF Máy nito lỏng 0.3 ÷ 0.8 Hộp cá Máy tiếp xúc 0.5 trong hộp 1.2.5 Xử lý thủy sản sau khi làm lạnh đông Ngay sau khi lấy thủy sản đông lạnh ra khỏi máy đông, cần phải mạ băng hoặc bao gói sản phẩm (trừ khi sản phẩm đã bao gói trước khi làm lạnh đông), và chuyển đến kho thấp độ ngay. Nếu biết trước là chỉ bảo quản ngắn hạn thì không cần mạ băng hoặc vô bao. Ví dụ, loại cá mú nguyên con đông lạnh trên biển thường được chuyển về kho trữ dưới dạng không có bao bì hay lớp áo bảo vệ. Sau đó người ta sẽ tiến hành mạ băng, vô bao trước khi đem trữ đông trên bờ. Tuy nhiên, có khi thủy sản không có mạ băng, vô bao, được trữ đông ngắn hạn vẫn bị mất nước rất nhiều nếu được chứa trong một kho trữ đông tồi.  Mạ băng hay làm láng Mạ băng là tạo nên một lớp băng mỏng lên trên bề mặt sản phẩm bằng cách phun sương, phết nước, hay nhúng để bảo vệ sản phẩm, tránh ảnh hưởng mất nước và oxy hóa. Lớp băng này thăng hoa trước lớp thủy sản, do đó giảm được tỷ suất oxy hóa. Quá trình mạ băng htu nhiệt rất nhiều, do đó sau khi mạ băng sản phẩm cần được làm lạnh trong một thời gian trong máy đông trước khi chuyển đến kho trữ. Cần kiểm soát chặt chẽ việc mạ băng để tạo lớp áo băng đầy đủ và đồng đều. lượng nước mạ băng được hình thành trên bề mặt sản phẩm, tùy thuộc vào thời gian mạ băng, nhiệt độ sản phẩm, nhiệt độ nước, cỡ, dạng sản phẩm.  Mạ băng bằng cách nhúng trong thau nước là phương pháp không được khuyến khích. Nhiệt độ ban đầu của nước tương đối cao nhưng sẽ giảm khi tiến hành mạ; vì thế bề dày lớp mạ sẽ thay đổi. lớp mạ trên cá phi –lê đông rời (IQF) cho thấy thay đổi 2 ÷ 14% dù thời gian giữ cố định. Trên thực tế, thời gian này không cố định và tạo thành một lượng đột biến nhiệt làm lớp mạ càng không đều. Cần cung cấp nước mạ băng liên tục và cho chảy tràn. - 14 - Tôm đông lạnh  Mạ băng bằng cách phun sương: phương pháp này tiện lợi. Cá được trở qua, lại để đảm bảo các bề mặt đều được mạ băng. Loại thiết bị vừa nhúng vừa phun có một số đặc điểm cho phép lớp mạ đầy đủ và đồng đều. - Vận tốc đai chuyền cố định đảm bảo thời gian mạ cố định. - Mức nước trong máng được điều chỉnh để đảm bảo mạ được mặt dưới mà sản phẩm không nổi lên. - Vòi phun sương bên trên sẽ phun nước điều hòa để mạ mặt trên của sản phẩm. - Một tấm gạt điều chỉnh để trải đều sản phẩm trên đai chuyền. - Phương pháp này chỉ sử dụng nước mạ băng bằng phân nứa lượng nước nếu dùng thiết bị mạ tự đông có đai chuyền lưới và phun sương ở hai mặt trên và dưới sản phẩm. Mạ băng một sản phẩm ở -70oC hay thấp hơn sẽ làm lớp mạ nứt, vỡ do độ biến nhiệt trong quá trình tạo băng. Lớp mạ này dễ bong tróc khi thao tác tiếp theo. Nếu nhúng trong nước mạ lâu, lớp băng sẹ dày và nhiệt độ cân bằng của thủy sản và băng sẽ cao. Thực hiện mạ băng tốt rất có lợi, kh các đều kiện vận chuyển, bảo quản còm kém, nhưng nếu mạ băng tồi sẽ làm tăng giá tan giá từng phần thủy sản, kh vào kho trữ đông thủy sản sẽ tái đông chậm làm thiệt hại to lớn hơn nữa.  Bao gói: Để bảo vệ hàng hóa và tăng vẻ mỹ quan sản phẩm và cũng nhằm thu hút khách hàng, thì vấn đề bao gói cần được quan tâm đúng mức. Bao gói phải kín để ngăn cản sự oxy hóa sản phẩm. Vật liệu làm bao bì phải có sức đề kháng mạnh với sự tham nhập hơi nước, để bảo vệ thủy sản khỏi bốc hơi nước trong khi bảo quản. bao gói phải vừa sít với sản phẩm, không khí bên trong bao bì sẽ xúc tiến oxy hóa sản phẩm. Các vật liệu bao bì gồm có thùng các tông tráng sáp hoặc nhựa (plastic), một số bao bằng giấy đặc biệt, giấy nhôm. Cách bao gói tùy vào trường hợp sản phẩm được bao gói trước hay sau khi làm lạnh đông. Thời gian lạnh đông có thể kéo dài do tác dụng cách nhiệt của bao bì, do đó cần xem xét sản phẩm nên bao gói trước hay sau khi làm lạnh đông. Thủy sản bao gói không chặt sẽ để không khí bên trong bao bì làm cản truyền nhiệt và thời gian lạnh đông tăng gấp - 15 - Tôm đông lạnh đôi. Tuy nhiên bao gói theo cách này có thể được làm lạnh đông nhanh chóng trong máy đông thổi gió nếu gỡ nắp đi và gió lạnh đi luồn được vào trong bao bì. Cách làm lạnh đông thủy sản xong rồi bao gói cũng không hẳn là phương pháp để rút ngắn thời gian lạnh đông. Thủy sản đông lạnh trở thành một khối cừng nhắc cho nên không thể gói gọn được trong bao bì. Do đó, thường chỉ có loại sản phẩm đông rời (IQF) mới được cho lạnh đông trước rồi bao gói. Loại cá lớn nguyên con nên mạ băng hơn là bọc lớp bao gói. Trong những điều kiện hàng có thể dùng giấy sáp hay plastic để ngăn từng con cá ra. Đây là kiểu đóng ngăn. Thủy sản được lạnh đông bằng khối để tiếp tục chế biến ngay sau khi trữ đông sẽ được mạ băng tốt hơn là cho bao bọc thủy sản lại, trừ trường họp cá mòi phải có bọc giấy nhựa để bảo vệ cá khi thao tác ở tình trạng lạnh đông. Cá sau kh xếp gọn trên palet, được phủ lên trên một tấm plastic để tránh cá tiếp xúc trực tiếp với khí lạnh kho trữ làm tăng tỷ suất bốc hơi nước.  Tái đông – làm lạnh đông kép Làm lạnh đông kép (double freezing) có nghĩa là làm lạnh đông một sản phẩm, tan giá hoặc tan giá một phần, rồi tái đông. Qui trình này cần thiết cho việc sản xuất đã đông lạnh và đông hàng khối. Cần nhớ rằng, lạnh đông nhanh cũng làm thay đổi chất lượng thủy sản, vì vậy lạnh đông kép lại càng có sự thay đổi chất lượng thủy sản nhiều hơn. Cho nên chỉ những thủy sản rất tươi, lúc ban đầu được đem làm lạnh đông mới có thể thực hiện tái đông hay làm lạnh đông kép mà sản phẩm vẫn có thể đáp ứng với tiêu chuẩn chất lượng quy định. Làm lạnh đông kép thích hợp với loại thủy sản cần làm lạnh đông trên biển ngay sau khi đánh bắt. - 16 - Tôm đông lạnh CHƯƠNG 2: CÔNG NGHỆ CHẾ BIẾN TÔM ĐÔNG LẠNH 2.1. Giới Thiệu Tổng Quát Về Tôm 2.1.1. Chu kỳ sống của tôm sú: Vòng đời phát triển của tôm biển thường được chia làm các giai đoạn: trứng ( phôi), ấu trùng, hậu ấu trùng, tôm giống, tiền trưởng thành và trưởng thành. Giai đoạn trứng Được tính từ khi trứng đẻ đến khi trứng nở, trứng sau khi đẻ sẽ chìm xuống nước và khi trương nước sẽ nổi lơ lửng. Thời gian trứng nở từ 12÷18 giờ sau khi đẻ, tùy thuộc vào nhiệt độ của nước. Giai đoạn ấu trùng Được chia làm 3 giai đoạn là ấu trùng nauplius, zoea, mysis. Mỗi giai đoạn ấu trùng được chia làm nhiều giai đoạn phụ. - 17 - Tôm đông lạnh Ấu trùng nauplius: Gồm 6 giai đoạn được chia từ N 1 đến N6, trải qua sáu lần lột xác để biến thành ấu trùng zoea, thời gian mất từ 2,5÷3 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ nước. Thời gian này chúng sống trôi nổi, không ăn thức ăn mà chủ yếu nhờ vào noãn hoàn. Ấu trùng zoea: Gồm 6 giai đoạn được chia từ Z 1 đến Z6, trải qua ba lần lột xác để biến thành ấu trùng, thời gian mất từ 3÷5 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ của nước. Thời gian này chúng sống trôi nổi, đặc trưng giai đoạn này là thả ngửa, bơi ngược, thức ăn chủ yếu là thực vật. Ấu trùng mysis: Gồm 3 giai đoạn được chia từ M 1 đến M3, trải qua ba lần lột xác để biến thành hậu ấu trùng, thời gian lột xác mất từ 3÷5 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ nước, chúng sống trôi nổi, đặc trưng giai đoạn giai đoạn này là thả ngửa bơi ngược, thức ăn chủ yếu là thực vật. Giai đoạn hậu ấu trùng Giai đoạn này chúng bắt đầu bơi phía trước, dần dần hoàn chỉnh các cơ quan, cơ thể gần giống tôm trưởng thành, sống trôi nổi, cuối giai đoạn này người ta gọi là tôm bột, sống bám. Chúng rất háu ăn và thức ăn chủ yếu trong giai đoạn này là những sinh vật phù du, thời gian của giai đoạn này thường kéo dài từ 8÷10 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ nước. Giai đoạn tôm giống Lúc này hệ thống mang đã phát triển hoàn toàn và chúng thường ở dưới đáy. Thức ăn là động vật dưới đáy, mùn bã hữu cơ, xác động vật chết. Chúng di chuyển vào thủy vực nước lợ để sinh sống thời gian mất từ 20÷30 ngày, thông thường tôm đạt kích cỡ 4÷5cm thì có thể phân biệt được đực và cái. Giai đoạn thiếu niên Cơ thể tôm phát triển cân đối, tôm đã có cơ quan sinh dục đực cái, chúng thường ở dưới đáy. Thức ăn là động vật dưới đáy, mùn bã hữu cơ, xác động vật chết… Giai đoạn sắp trưởng thành Tôm lúc này hoàn toàn thành thục sinh dục, tôm đực có tinh trùng trong nang, một số tôm cái đã nhân túi tinh từ con đực qua lột xác tiền giao vĩ. Giai đoạn này con cái lớn hơn con đực, đây là thời kỳ tôm từ các ao đầm nuôi đi ra các bãi để ra ngoài khơi. Giai đoạn trưởng thành - 18 - Tôm đông lạnh Đặc trưng cho sự chín muồi về sinh sản, chúng thực hiện giao phối ở các bãi và con cái đẻ trứng. 2.1.2.Đặc điểm dinh dưỡng Tôm là loại ăn tạp, tập tính ăn và thức ăn cho mỗi giai đoạn cũng khác nhau theo từng thời kỳ sinh trưởng và phát triển. Giai đoạn ấu trùng Do tập tính sống trôi nổi và bắt mồi thụ động nên thức ăn phải phù hợp với cỡ mồi trong tự nhiên. Trong tự nhiên ấu trùng thường sử dụng các thức ăn như khuê tảo, ấu trùng artemia, thịt tôm, cá, mực…xay nhuyễn cho tôm dạng ấu trùng ăn. Giai đoạn từ tôm bột đến tôm trưởng thành Chúng ăn các loại động vật đáy như giáp xác nhỏ, các nhuyễn thể (thân mềm), giun nhiều tơ, các loại ấu trùng dưới đáy, xác chết động vật, mùn bã hữu cơ… Nhìn chung tôm là loại động vật háo ăn, chúng sử dụng các đôi chân bò như cái kẹp để kẹp thức ăn và có bộ hàm rắn chắc để nghiền thức ăn. Ngoài ra tôm còn dùng bộ râu để tìm kiếm thức ăn. 2.1.3.Đặc điểm sinh trưởng Tôm là loại giáp xác được bao bọc bởi lớp vỏ kitin, vì vậy trong quá trình sống muốn phát triển thì tôm phải lột xác nhiều lần, tùy vào điều kiện dinh dưỡng, môi trường nước và giai đoạn phát triển mà tôm lột vỏ nhiều hay ít. Thông thường thời gian của hai lần lột xác ngắn nhất là giai đoạn tôm con và kéo dài trong thời kỳ tôm trưởng thành. Thời gian tích lũy năng lượng để lột xác lâu, nhưng thời gian lột xác lại nhanh, chỉ mất khoảng 5 ÷10 phút. Sau khi lớp vỏ cũ được lột ra, lớp vỏ mới non mềm dưới áp suất của các khối mô lâu ngày bị dồn ép sẽ lớn lên, sau 3÷6 giờ thì lớp vỏ mới đủ cứng để tôm hoạt động bình thường. 2.2.Các dạng sản phẩm chế biến: Tôm tươi được chế biến lạnh đông dưới nhiều dạng như sau: Tôm nguyên con: tôm còn đầu và còn vỏ. Tôm bỏ đầu: tôm bỏ đầu và còn vỏ. Tôm còn đuôi: tôm bỏ đầu, bỏ ruột và bóc một phần vỏ - Tôm xẻ lưng, bóc vỏ đến đốt áp chót. - 19 - Tôm đông lạnh - Tôm cánh bướm, bóc vỏ đến đốt áp chót, cắt dọc theo chiều dài sống lưng, xẻ banh ra. -Tôm có 4 đốt đầu được bóc vỏ và cắt theo chiều dài. Tôm bóc nõn: tôm bỏ đầu, bóc vỏ và bỏ ruột. - Tôm bóc nõn. - Tôm bóc nõn xẽ lưng. - Tôm bóc nõn không nguyên vẹn. - Tôm bóc nõn và cắt cánh bướm: tôm bóc nõn được cắt đọc theo chiều dài đến đốt cuối cùng. - Tôm bóc nõn có 4 đốt đầu tiên được cắt theo chiều dài. Tôm chín bóc vỏ. 2.3. Qui trình chế biến 2.3.1. Tiếp nhận nguyên liệu: Tôm là loại hàng thủy sản có giá trị kinh tế rất cao cho nên người sản xuất phải nắm được giá mua của nguyên liệu. Đối với mỗi lô tôm nguyên liệu tiếp nhận, quản đốc phân xưởng phải xác định số lượng giống, loài tôm để định giá nguyên liệu khách quan hơn, từ đó mới hoạch định chương trình thu mua, chế biến tiếp theo. Tiếp nhận nguyên liệu là đầu vào của máy chế biến nên phải được thiết lập ở khu riêng biệt, thoáng mát, rộng rãi, đủ cho xe tải nguyên liệu vào, ra được. Tại đây phải xây một sàn tiếp nhận chắc chắn, lát gạch hay xi măng, cao hơn mặt nền và có độ dốc vừa phải để thoát nước dễ dàng. Ngoài ra cần xây dựng bể rửa nguyên liệu, xịt rửa sàn tiếp nhận, hệ thống mương rãnh tốt. Bờ tường được tráng men hoặc tô đá mài khoảng 1m để dễ cọ rửa. Trước khi tiếp nhận, tất cả khu vực sàn tiếp nhận được quét rửa sạch bằng nước pha chlorine 100ppm. Những thùng trữ tôm bốc từ xe tải xuống nên xếp trên sàn sạch sẽ. Không nên trữ tôm trong những thùng chứa quá nặng để hai người có thể vận chuyển các thùng được dễ dàng. Nếu tôm chứa trong những hộc gỗ, có thể xếp chồng các hộc lên xe đẩy chuyển vào khu tiếp nhận. Nếu tôm muối xóa trên xe tải, dùng cào bới tôm và dùng xẻng xúc tôm vào dụng cụ chứa hoặc cần xé để đưa xuống xe đẩy và chuyển vào khu tiếp nhận. Nên làm máng chuyển nguyên liệu từ xe xuống cần xé hứng bên dưới xe để giảm nhẹ thao tác và - 20 -