Tài liệu Khảo sát hiệu lực của nấm trắng beauveria bassiana (bals.) vuillemin và verticillium sp. trên rệp sáp phenacoccus sp. gây hại cây cà tím tại thành phố cần thơ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG LÊ PHÁT NAM KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM TRẮNG Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin VÀ Verticillium sp. TRÊN RỆP SÁP Phenacoccus sp. GÂY HẠI CÂY CÀ TÍM TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP NGÀNH BẢO VỆ THỰC VẬT Cần Thơ, 2015 TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG BỘ MÔN BẢO VỆ THỰC VẬT ---o0o--- Luận văn tốt nghiệp Kỹ sƣ Bảo Vệ Thực Vật với đề tài: KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM TRẮNG Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin VÀ Verticillium sp. TRÊN RỆP SÁP Phenacoccus sp. GÂY HẠI CÂY CÀ TÍM TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ Sinh viên thực hiện: Lê Phát Nam. Kính trình lên Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp. Cần Thơ, ngày …. tháng …. năm 2015 Cán bộ hƣớng dẫn PGs. TS. Trần Văn Hai Ks. Nguyễn Thị Diệu Hƣơng ii TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG BỘ MÔN BẢO VỆ THỰC VẬT ---o0o--- Hội đồng chấm tốt nghiệp luận văn đã chấp nhận luận văn tốt nghiệp Kỹ sƣ Bảo Vệ Thực Vật với đề tài: KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM TRẮNG Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin VÀ Verticillium sp. TRÊN RỆP SÁP Phenacoccus sp. GÂY HẠI CÂY CÀ TÍM TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ Do sinh viên Lê Phát Nam thực hiện. Ý kiến của hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp. ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... Luận văn tốt nghiệp hội đồng đánh giá ở mức ......................................... Cần Thơ, ngày …. tháng …. năm 2015 Duyệt khoa BCN khoa Nông Nghiệp & SHƢD Chủ tịch Hội Đồng iii LƢỢC SỬ CÁ NHÂN Họ tên sinh viên: Lê Phát Nam Giới tính: Nam Ngày sinh: 01/01/1992 Con ông: Lê Văn Hòa và bà: Lê Thị Út Bé Quê quán: huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang. Sơ lƣợc quá trình học tập: Từ năm 1999-2005: học t i trƣờng Ti u học Ngô Hữu H nh 7, xã Đông Phƣớc, huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang. Từ năm 2005-2009: học t i trƣờng Trung học cơ sở Long Th nh, xã Long Th nh, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang. Từ năm 2009-2011: học t i trƣờng Trung học ph thông Tầm Vu II, thị trấn Cái Tắc, huyện Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang. Từ năm 2011-2015: học t i trƣờng Đ i học Cần Thơ. Tốt nghiệp Kỹ sƣ ngành Bảo Vệ Thực Vật năm 2015. iv LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình luận văn nào trƣớc đây. Tác giả luận văn Lê Phát Nam v LỜI CẢM TẠ Kính dâng! Cha, mẹ suốt đời tận tụy vì sự nghiệp và tƣơng lai chúng con. Tỏ lòng biết ơn sâu sắc Thầy Trần Văn Hai và cô Nguyễn Thị Diệu Hƣơng đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo, truyền đ t nhiều kinh nghiệm quý báu giúp chúng em hoàn thành đề tài tốt nghiệp này. Chân thành cảm ơn Thầy cố vấn học tập Nguyễn Chí Cƣơng cùng toàn th thầy cô Khoa Nông Nghiệp và Sinh Học Ứng Dụng, trƣờng Đ i Học Cần Thơ đã truyền đ t những kiến thức và tâm huyết vô cùng quý báu cho chúng em trong suốt thời gian học tập t i trƣờng. Đặc biệt là quý thầy cô thuộc bộ môn Bảo Vệ Thực Vật đã tận tình chỉ bảo và t o điều kiện thuận lợi cho chúng em hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cám ơn chị Lê Nguyễn Nhựt H , Đặng Hồng Nhƣ, anh Nguyễn Thành Công, Huỳnh Hữu Đức, b n Nguyễn Hoàng Thắng, Huỳnh Hữu Lý, Hồ Nhƣ Ngọc, Nguyễn Thị Hai, em Tô Văn Quý, các b n lớp Bảo Vệ Thực Vật khóa 37 đã nhiệt tình giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình làm đề tài. Thân gửi về Các b n lớp Bảo Vệ Thực Vật khóa 37, chúc các b n luôn thành công và h nh phúc trong tƣơng lai. Trân trọng! vi MỤC LỤC MỤC LỤC ....................................................................................................vii DANH SÁCH BẢNG ....................................................................................ix DANH SÁCH HÌNH ....................................................................................... x DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT ........................................................................xi TÓM LƢỢC..................................................................................................xii MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 CHƢƠNG 1. LƢỢC KHẢO TÀI LIỆU ....................................................... 2 1.1. CÂY CÀ TÍM ..................................................................................... 2 1.1.1. Nguồn gốc ...................................................................................... 2 1.1.2. Đặc đi m thực vật ........................................................................... 2 1.1.2. Yêu cầu điều kiện môi trƣờng ......................................................... 3 1.2. RỆP SÁP Phenacoccus sp. ................................................................. 4 1.2.1. Lịch sử nghiên cứu và phân bố ....................................................... 4 1.2.2. Ph ký chủ...................................................................................... 4 1.2.3. Phân lo i......................................................................................... 5 1.2.4. Đặc đi m hình thái ......................................................................... 5 1.2.5. Gây h i kinh tế ............................................................................... 5 1.2.6. Biện pháp sinh học ......................................................................... 6 1.3. NẤM Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin ..................................... 6 1.3.1. Nguồn gốc, phân lo i và phân bố .................................................... 6 1.3.2. Đặc đi m hình thái, sinh lý ............................................................. 7 1.3.3. Khả năng sinh độc tố ...................................................................... 7 1.3.4. Cơ chế tác động của nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin lên côn trùng .................................................................................................. 8 1.3.5. Triệu chứng sâu h i bị bệnh vi nấm côn trùng................................. 9 1.3.6. Một số yếu tố ảnh hƣởng đến sự sinh trƣởng và phát tri n của nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin .................................................... 10 1.3.7. Một số thành tựu về ứng dụng nấm trắng Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin .................................................................................... 11 1.4. NẤM Verticillium sp. ........................................................................ 12 1.4.1. Nguồn gốc, phân lo i và phân bố .................................................. 12 1.4.2. Đặc đi m hình thái ....................................................................... 12 1.4.3. Khả năng sinh độc tố và cơ chế tác động ...................................... 13 1.4.4. Những thành tựu và ứng dụng của nấm Verticillium sp................. 15 1.5. CHẤT BÁM DÍNH THẦN HỔ…………………………………………...15 CHƢƠNG 2. PHƢƠNG TIỆN VÀ PHƢƠNG PHÁP ............................... 17 2.1. PHƢƠNG TIỆN ............................................................................... 17 2.1.1. Thời gian và địa đi m ................................................................... 17 2.1.2. Vật liệu và dụng cụ ....................................................................... 17 2.2.3. Chuẩn bị nguồn nấm ..................................................................... 17 2.2.4. Chuẩn bị rệp sáp ........................................................................... 17 2.2.5. Chuẩn bị cây cà tím ...................................................................... 17 2.2. PHƢƠNG PHÁP .............................................................................. 17 vii 2.3. BỐ TRÍ THÍ NGHIỆM .................................................................... 18 2.3.1.Trong phòng thí nghiệm ................................................................ 18 2.3.2.Trong nhà lƣới ............................................................................... 19 2.3.3.Phƣơng pháp lấy chỉ tiêu ............................................................... 20 CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................... 21 3.1. THÍ NGHIỆM 1: KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin TRÊN RỆP SÁP TRONG ĐIỀU KIỆN PHÒNG THÍ NGHIỆM .......................................................................... 21 3.1.1. Độ hữu hiệu của nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trên rệp sáp trong điều kiện phòng thí nghiệm ............................................... 21 3.1.2. Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trở l i trong điều kiện phòng thí nghiệm ...................................................... 22 3.2. THÍ NGHIỆM 2: KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM Verticillium sp. TRONG ĐIỀU KIỆN PHÒNG THÍ NGHIỆM ................................ 23 3.2.1. Độ hữu hiệu của nấm Verticillium sp. trên rệp sáp trong điều kiện phòng thí nghiệm ................................................................................... 23 3.2.2. Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm nấm Verticillium sp. trên rệp sáp trong điều kiện phòng thí nghiệm .................................................................... 24 3.3. THÍ NGHIỆM 3: KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin TRONG ĐIỀU KIỆN NHÀ LƢỚI .............. 25 3.3.1. Độ hữu hiệu của nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trên rệp sáp trong điều kiện nhà lƣới ............................................................. 25 3.3.2. Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trở l i trong điều kiện nhà lƣới ..................................................................... 26 3.4. THÍ NGHIỆM 4: KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM Verticillium sp. TRONG ĐIỀU KIỆN NHÀ LƢỚI ................................................... 26 3.4.1. Độ hữu hiệu của nấm Verticillium sp. trên rệp sáp trong điều kiện nhà lƣới .................................................................................................. 26 3.4.2. Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Verticillium sp. trở l i trong điều kiện nhà lƣới ........................................................................................................ 28 CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ ĐỀ NGHỊ ..................................................... 32 4.1. KẾT LUẬN ....................................................................................... 32 4.2. ĐỀ NGHỊ .......................................................................................... 32 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 33 PHỤ LỤC..................................................................................................... 36 viii DANH SÁCH BẢNG Bảng Tựa bảng Trang 3.1 Độ hữu hiệu nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trên rệp sáp trong điều kiện phòng thí nghiệm 21 3.2 Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trở l i trong điều kiện phòng thí nghiệm 22 3.3 Độ hữu hiệu nấm Verticillium sp. trên rệp sáp điều kiện phòng thí nghiệm 23 3.4 Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Verticillium sp. trở l i trong điều kiện phòng thí nghiệm 24 3.5 Độ hữu hiệu nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trên rệp sáp trong điều kiện nhà lƣới 25 3.6 Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trở l i trong điều kiện nhà lƣới 26 3.7 Độ hữu hiệu của nấm Verticillium sp. trên rệp sáp trong điều kiện nhà lƣới 27 3.8 Tỷ lệ rệp sáp nhiễm nấm Verticillium sp. trở l i trong điều kiện nhà lƣới 28 ix DANH SÁCH HÌNH Hình Tên hình Trang 1.1 Cơ chế xâm nhiễm của nấm ký sinh côn trùng 8 3.1 Rệp sáp gây h i cây cà tím 29 3.2 Nhân nuôi rệp sáp trên trái bí đỏ 29 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin đƣợc nuôi cấy trong môi trƣờng SDAY3 Cành bào đìa nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin đƣợc quan sát dƣới vật kính X40 Nấm Verticillium sp. đƣợc nuôi cấy trong môi trƣờng SDAY3 (mặt trên) Nấm Verticillium sp. đƣợc nuôi cấy trong môi trƣờng SDAY3 (mặt dƣới) Cành bào đài nấm Verticillium sp. đƣợc quan sát dƣới vật kính X40 Bào tử nấm Verticillium sp. đƣợc quan sát dƣới vật kính X40 29 29 29 29 30 30 3.9 Cây cà tím đƣợc trồng trong nhà lƣới 30 3.10 Thả rệp sáp lên cà tím chuẩn bị phun dung dịch nấm thí nghiệm 30 3.11 Bố trí thí nghiệm trong phòng thí nghiệm 30 3.12 Bố trí thí nghiệm trong nhà lƣới 30 3.13 Lấy chỉ tiêu trong phòng thí nghiệm 31 3.14 Lấy chỉ tiêu trong nhà lƣới 31 3.15 Tỷ lệ mọc nấm trở l i nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trên rệp sáp 31 3.16 Tỷ lệ mọc nấm trở l i nấm Verticillium sp. trên rệp sáp 31 x DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt PTN NL NSKN NSKP T RH SDAY3 Bb Ver Chữ viết đầy đủ Phòng thí nghiệm Nhà lƣới Ngày sau khi nhúng Ngày sau khi phun Nhiệt độ (0C) Ẩm độ (%) Sabouraud Dextrose Agar Yeast Nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin Nấm Verticillium sp. xi Lê Phát Nam, 2015. Đề tài “Khảo sát hiệu lực của nấm trắng Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin và Verticillium sp. trên rệp sáp Phenacoccus sp. gây hại cây cà tím tại thành phố Cần Thơ”. Luận văn tốt nghiệp Kỹ sƣ Bảo Vệ Thƣc Vật, khoa Nông Nghiệp và Sinh Học Ứng Dụng, trƣờng Đ i Học Cần Thơ. TÓM LƢỢC Nhằm mục đích tìm ra lo i nấm có hiệu quả cao trong phòng trị rệp sáp, giảm áp lực gây h i của chúng trong mùa nắng. Đề tài “Khảo sát hiệu lực của nấm trắng Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin và Verticillium sp. trên rệp sáp Phenacoccus sp. gây hại cây cà tím tại thành phố Cần Thơ” đã đƣợc thực hiện từ 10/2013 đến 11/2014 t i bộ môn Bảo Vệ Thực Vật, khoa Nông Nghiệp, trƣờng Đ i Học Cần Thơ.  Kết quả thử nghiệm nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin - Trong điều kiện phòng thí nghiệm: Hiệu lực nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin ở nồng độ 8.108 bào tử/ml có độ hữu hiệu đ t (82,50%) cho hiệu lực diệt rệp sáp cao hơn các nồng độ 6.108, 4.108, 2.108 bào tử/ml t i thời đi m 12 NSKN. Tỷ lệ nhiễm nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin trở l i ở nghiệm thức 8.108 đ t (82,86%) và là nghiệm thức có tỷ lệ nhiễm nấm trở l i cao hơn và lần lƣợt giảm dần ở các nghiệm thức 6.108, 4.108, 2.108 t i thời đi m 19 NSKN. - Trong điều kiện nhà lƣới: Các nghiệm thức đều có độ hữu hiệu thấp hơn trong điều kiện phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, ở nồng độ 8.108 bào tử/ml, độ hữu hiệu của nấm đ t (59,38%), vẫn là nghiệm thức cho hiệu lực diệt rệp sáp cao nhất và lần lƣợt giảm dần ở các nồng độ 6.108, 4.108, 2.108 bào tử/ml t i thời đi m 12 NSKP. Tỷ lệ nhiễm nấm trở l i đ t (81,63%) ở nghiệm thức 8.108 và là nghiệm thức có tỷ lệ nhiễm nấm trở l i cao và giảm dần ở các nghiệm thức 6.108, 4.108, 2.108 t i thời đi m 19 NSKP.  Kết quả thử nghiệm nấm Verticillium sp. xii - Trong điều kiện phòng thí nghiệm: Độ hữu hiệu của nấm Verticillium sp. ở nồng độ 8.108 bào tử/ml đ t (65,83%) là nghiệm thức có hiệu lực diệt rệp sáp cao hơn các nghiệm thức ở nồng độ 6.108, 4.108, 2.108 bào tử/ml t i thời đi m 12 NSKN. Tỷ lệ nhiễm nấm Verticillium sp. trở l i ở nghiệm thức 8.108 đ t (81,61%) và là nghiệm thức có tỷ lệ nhiễm nấm trở l i cao và lần lƣợt giảm dần ở các nghiệm thức 6.108, 4.108, 2.108 t i thời đi m 19 NSKN. - Trong điều kiện nhà lƣới: Độ hữu hiệu của nấm ở nồng độ 8.108 bào tử/ml thấp hơn trong điều kiện phòng thí nghiệm, chỉ đ t (44,38%) nhƣng vẫn cho hiệu lực diệt rệp sáp cao hơn các nồng độ 6.108, 4.108, 2.108 bào tử/ml t i thời đi m 12 NSKP. Tỷ lệ nhiễm nấm trở l i đ t (79,07%) ở nghiệm thức 8.108 và là nghiệm thức có tỷ lệ nhiễm nấm trở l i cao và lần lƣợt giảm dần ở các nghiệm thức 6.108, 4.108, 2.108 t i thời đi m 19 NSKP. xiii MỞ ĐẦU Trong sản xuất nông nghiệp, biện pháp hóa học đƣợc sử dụng khá ph biến do có hiệu quả phòng trừ dịch h i tƣơng đối tốt, giá thành hợp lý và dễ sử dụng. Tuy nhiên, nếu thuốc bảo vệ thực vật bị sử dụng quá mức l i làm mất cân bằng sinh học trong hệ sinh thái canh tác nông nghiệp, tiêu diệt nhiều loài sinh vật có ích, xuất hiện các dịch h i thứ cấp, t o nhiều nòi dịch h i kháng thuốc. Do đó đ đ t đƣợc mức độ ki m soát dịch h i mong muốn thì phải gia tăng số lƣợng và liều lƣợng thuốc bảo vệ thực vật, hậu quả là dƣ lƣợng thuốc bảo vệ thực vật còn lƣu tồn trong đất, trong nông sản,...gây nhiều ảnh hƣởng lớn đến sức khỏe con ngƣời và môi trƣờng. Trƣớc thực tr ng đó, biện pháp sinh học nói chung, việc sử dụng nấm ký sinh đ quản lý côn trùng gây h i nói riêng, là một biện pháp đƣợc nhiều nhà khoa học quan tâm đ giải quyết các vấn đề tồn t i mà biện pháp hóa học gây ra và đảm bảo sản xuất theo hƣớng an toàn, bền vững, thân thiện với môi trƣờng. Theo Nguyễn Văn Đĩnh (2004), trong những năm gần đây, biện pháp sinh học trong quản lý dịch h i đang ngày càng đƣợc áp dụng rộng rãi. Đến năm 2005, xu thế chung là phòng trừ sinh học ngày càng đƣợc sử dụng nhiều, chiếm 30-40% các biện pháp phòng trừ dịch h i. Quản lý dịch h i hiện đ i phụ thuộc nhiều vào biện pháp sinh học vì nó là biện pháp bền vững, rẻ và an toàn nhất. T i Việt Nam, nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin và Verticillium sp. đƣợc phát hiện ngoài tự nhiên, ký sinh trên nhiều loài côn trùng gây h i nhƣ sâu cuốn lá nhỏ, sâu ăn t p, rệp sáp,...Chính vì vậy, đề tài “KHẢO SÁT HIỆU LỰC CỦA NẤM TRẮNG Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin VÀ Verticillium sp. TRÊN RỆP SÁP Phenacoccus sp. GÂY HẠI CÂY CÀ TÍM TẠI THÀNH PHỐ CẦN THƠ” đƣợc thực hiện nhằm tìm ra lo i nấm có hiệu quả cao trong phòng trị rệp sáp, giảm áp lực gây h i của chúng trong mùa nắng, t o tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo. 1 CHƢƠNG 1 LƢỢC KHẢO TÀI LIỆU 1.1. Cây cà tím 1.1.1. Nguồn gốc Cây cà tím có tên khoa học là Solanum melongena var. esculentum thuộc họ Solanaceae, họ phụ Solanoideae, giống Solanum, loài Melongena. Nguồn gốc phát sinh của cây cà tím là Ấn Độ (Trần Khắc Thi và Nguyễn Công Hoan, 2005). Từ đây, cây cà phát tri n sang các nƣớc lân cận trong khu vực Đông Nam Á sau đó đến Tây Á và châu Âu (Nguyễn Văn Thắng và Trần Khắc Thi, 1999). Đây là lo i cây dễ tính, dễ trồng và cho thu ho ch dài nên đƣợc trồng ph biến trong các vƣờn rau gia đình và một số nơi thuộc vùng chuyên canh, song với diện tích không lớn do thị trƣờng tiêu thụ còn h n hẹp (Trần Khắc Thi và Nguyễn Công Hoan, 2005). 1.1.2. Đặc điểm thực vật  Rễ Rễ cà tím thuộc lo i rễ cọc nhƣng do phƣơng thức cấy chuy n (ƣơm cây con trong khay sau đó đem ra đồng, trong quá trình nh cây con từ khay đem trồng làm cho hệ thống rễ cà tím bị đứt một phần) nên rễ biến đ i thành hệ rễ gần giống với rễ chùm, giống nhƣ rễ cà chua và ớt (Mai Thị Phƣơng Anh, 1996). Bộ rễ cây rất khỏe, ăn sâu vào đất, do đó trong canh tác nên chọn đất tốt, tơi xốp đ thuận lợi cho sự phát tri n của bộ rễ (Trần Khắc Thi và Nguyễn Công Hoan, 2005).  Thân Cà tím là cây thân thảo sống hằng năm hoặc nhiều năm, có thân hóa gỗ. Thân cà tím phân cành m nh, chiều cao khoảng 0,8-1,2 m. Các chồi bên phát tri n m nh (đặc biệt là chồi ở dƣới chùm hoa thứ nhất và chùm hoa thứ hai) và cho năng suất tƣơng đƣơng thân chính. Vì thế trong canh tác lo i cây trồng này cần chú ý khoảng cách trồng cho phù hợp đ cây có th phát tri n tốt nhất. (Nguyễn M nh Chinh và Ph m Anh Cƣờng, 2007).  Lá 2 Lá cà tím to, đơn giản, chia thùy và mặt dƣới có nhiều gai. Lá mọc so le, mỗi nách lá thƣờng có một chồi. Tùy thuộc vào vị trí mà các chồi có khả năng sinh trƣởng và phát tri n khác nhau. Chức năng chính của lá là quang hợp, t ng hợp carbohydrate cần thiết cho các ho t động sinh lý, sinh hóa trong cây. Vì thế đ cây phát tri n tốt thì cần bộ lá khỏe m nh. (Mai Thị Phƣơng Anh, 1996).  Hoa Hoa cà tím có màu tím sặc sỡ, hoa thuộc lƣỡng tính, bao phấn nở cùng lúc với sự tiếp nhận của vòi nhụy đ đảm bảo khả năng tự thụ, mặc dù có th bị giao phấn nhờ côn trùng. Hoa thƣờng nở vào lúc 7-11 giờ sáng và sự thụ phấn thƣờng xảy ra từ 9-10 giờ, việc nở hoa và tung phấn phụ thuộc vào độ chiếu sáng ngày dài, nhiệt độ và độ ẩm (Mai Thị Phƣơng Anh, 1996).  Trái Quả cà tím thƣờng có hình oval, treo thòng xuống, khi còn non có màu tím, khi chín chuy n sang màu vàng (Mai Thị Phƣơng Anh, 1996).  Hạt H t đƣợc sinh ra trong giá noãn của thịt quả. Trong quả có rất nhiều h t, h t nhỏ, hình tròn và dẹt. H t cà tím thƣờng có vỏ màu vàng nh t, rất cứng và tƣơng đối dày (Nguyễn Thị Hƣờng, 2004). 1.1.2. Yêu cầu điều kiện môi trƣờng  Khí hậu Cà tím là cây yêu cầu nhiệt độ ấm cho sự sinh trƣởng, phát tri n và là một trong số ít các lo i cây có khả năng cho sản lƣợng cao trong môi trƣờng nóng ẩm. Cây sinh trƣởng tốt nhất dƣới điều kiện nhiệt độ 21-29oC, nhiệt độ thấp hơn tỷ lệ đậu trái giảm, nhiệt độ cao hơn và ẩm độ cao cũng làm giảm năng suất đáng k . Nhiệt độ ban ngày 25-32oC, ban đêm 21-27oC là tốt nhất cho sản xuất h t giống, thời gian sinh trƣởng của cà tím đ lấy h t khoảng 120 ngày. Cà tím có khả năng chịu h n và lƣợng mƣa cao nhƣng sẽ không chống chịu đối với đất sũng nƣớc trong thời gian dài bởi vì độ ẩm cao, kéo dài cây cà dễ bị bệnh thối rễ. Ẩm độ thích hợp nhất cho cây phát tri n là 80%. Ngoài ra, cây cà cũng không chống chịu đƣợc sƣơng muối trong mùa đông (Vũ Văn Liết, 2006).  Đất và dinh dưỡng 3 Cây cà dễ trồng, không kén đất, có th trồng trên đất thịt nặng đến cát pha. Nhƣng do thời gian sinh trƣởng tƣơng đối dài nên cần đất tốt, giàu mùn và thoát nƣớc. Độ pH thích hợp là 6-7 (Nguyễn M nh Chinh và Ph m Anh Cƣờng, 2007). Cây cà tím cần rất nhiều chất dinh dƣỡng nhất là đ m, lân, kali. Đ m và lân giúp cây phát tri n về thân lá và hình thành mầm hoa, tăng kích thƣớc quả, kali giúp quá trình hình thành trái thuận lợi, tăng chất lƣợng trái và khả năng chống bệnh. Ngoài các nguyên tố đa lƣợng, các nguyên tố trung và vi lƣợng cũng rất cần thiết cho các ho t động sống của cây nhƣ: Ca, Mg, Mn, Bo,… Bi u hiện thiếu dinh dƣỡng thƣờng ít thấy trên cây cà tím. Tuy nhiên, dinh dƣỡng khoáng cũng rất cần thiết cho cây, góp phần tăng năng suất và chất lƣợng thƣơng phẩm (Mai Thị Phƣơng Anh, 1996). 1.2. Rệp sáp Phenacoccus sp. 1.2.1. Lịch sử nghiên cứu và phân bố Phenacoccus sp. đƣợc phát hiện đầu tiên ở Mỹ vào năm 1898 và gây h i trên diện rộng ở Mỹ đến năm 1992. Trong năm 1992, chúng đƣợc tìm thấy ở Trung Mỹ, Caribbean và Ecuador. Larrain (2002) đã chú ý đến một loài gây h i trên cây Solanum muricatum và sau này đƣợc ghi nhận là loài Phenacoccus sp. lần đầu tiên t i Brazil (trích dẫn bởi Mark P. Culik và Penny J. Gullan, 2005). Hiện nay, loài rệp sáp này đang đƣợc biết có mặt trên nhiều lo i rau màu, cỏ d i t i vùng phía đông của Srilanka và Trung Quốc. Trƣớc đó, Phenacoccus sp. còn là một loài côn trùng gây h i nghiêm trọng trên cây bông vải t i Pakistan, Ấn Độ và trên cây Hibiscus rosa–sinensis t i Nigeria (Vennila, 2010). 1.2.2. Phổ ký chủ Phenacoccus sp. đƣợc ghi nhận gây h i trên 154 loài cây thuộc 53 họ, trong đó có 20 loài là cây trồng, 45 loài cây cảnh và còn l i là cỏ d i. Các loài này chủ yếu thuộc họ Malvaceae, Solanaceae, Ficoidae, Amarantaceae, Asteraceae, Convolvulaceae, Euphorbiaceae, Verbenaceae và Zygophyllaceae. Các cây trồng bị Phenacoccus sp. xâm h i nghiêm trọng thƣờng là Solanum melongena, Solanum nigrum, Datura metel (họ Solanaceae), Xanthium strumarium (họ Asteraceae), Trianthema spp. (họ Aizoaceae), Chenopodium album (họ Chenopodiaceae) và Tribulus terrestris (họ Zygophyllaceae). 4 Những cây trồng khác thì loài này chỉ gây h i trong khoảng thời gian ngắn và với mật số thấp (Vennila, 2010). 1.2.3. Phân loại Giới: Animalia Ngành: Arthropoda Lớp: Insecta Bộ: Hemiptera Họ: Pseudococcidae Chi: Phenacoccus (nguồn http://wiki.pestinfo.org/wiki/Phenacoccus_solenopsis). 1.2.4. Đặc điểm hình thái Rệp sáp cái trƣởng thành có cơ th hình oval hơi dài, toàn cơ th có phủ đầy chất sáp trắng nhƣ bột, xung quanh cơ th xuất hiện 18 cặp tua sáp ngắn, phần cuối bụng có hai sợi tua dài và to hơn các cặp tua hai bên bụng và đầu. Trong cơ th rệp sáp có chứa chất dịch màu nâu nh t. Kích thƣớc rệp cái thƣờng dao động 2-4 mm chiều dài và 1,5-2,5 mm chiều rộng (Nguyễn M nh Chinh, 2002). Theo Williams và Granara de Willink (1992) thì Phenacoccus sp. có hình d ng tƣơng tự với loài Phenacoccus solani Ferris và Phenacoccus defectus Ferris. Phenacoccus sp. thƣờng có những sợi sáp ngắn ở bên và sợi sáp dài ở cuối (ngắn hơn một nửa chiều dài cơ th ) (trích dẫn bởi Mark P. Culik và Penny J. Gullan, 2005). 1.2.5. Gây hại kinh tế Cả ấu trùng và thành trùng (trừ thành trùng đực) đều gây h i bằng cách chích hút lá, cành, cuống trái,...nếu nặng lá vàng, rụng, cành bị khô và chết, trái cũng có th bị biến màu, phát tri n kém và rụng. Rệp sáp gây h i chủ yếu vào mùa nắng. Mật ngọt do rệp sáp tiết ra còn rất hấp dẫn nấm bồ hóng phát tri n, làm ảnh hƣởng đến quang hợp của cây, mất giá trị thƣơng phẩm của trái (Nguyễn Thị Thu Cúc, 2000). Nguyễn M nh Chinh (2002), cho rằng rệp sáp là loài dịch h i nghiêm trọng và khó phòng trị, là loài côn trùng thuộc nhóm chích hút, cách sinh sống 5 và phá h i chủ yếu của các loài rệp sáp là chích hút nhựa cây, làm cho cây suy yếu dần và chết đi. 1.2.6. Biện pháp sinh học Ruồi ký sinh Aenasius bambawalei Haya là loài duy nhất đƣợc ghi nhận ký sinh trên Phenacoccus sp. t i Maharashtra (Ấn Độ). Tuy vậy còn có 5 loài ong ký sinh và ruồi ký sinh đƣợc ghi nhận ký sinh trên Phenacoccus sp., nhƣng Aenasius bambawalei là có ảnh hƣởng nhiều hơn cả. Ngoài ra các loài bọ rùa, bọ cánh lƣới và nhện cũng là thiên địch tự nhiên của loài này (Tanwar, 2011). 1.3. Nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin 1.3.1. Nguồn gốc, phân loại và phân bố Theo Nguyễn Lân Dũng (1981) vào năm 1878, nhà bác học Snoi đã tiến hành một lo t thí nghiệm với nấm trắng Beauveria globuliferus Say. Các nhà khoa học trƣờng Đ i học T ng hợp Kanzac cũng đã thiết lập một tr m tuyên truyền đ ph biến vai trò của nấm Beauveria với việc lây bệnh trên côn trùng, họ đã gửi hơn 500 kiện nấm Beauveria đến các trang tr i đ phòng trừ sâu h i trên củ cải đƣờng. Trong suốt năm năm liền từ 1885-1890, t i trung tâm nuôi tầm ở Pháp, nhà bác học Louis Paster đã phát hiện ra vi sinh vật gây bệnh tằm vôi là nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin. Ở Mỹ, những loài nấm gây bệnh trên côn trùng nhƣ nấm Beauveria đã đƣợc biết từ lâu, cách đây khoảng 100 năm nhƣng ngƣời ta không nghiên cứu mà chỉ nhập phẩm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin từ châu Âu và ứng dụng phòng trừ sâu h i cây trồng (Ph m Thị Thùy, 2004). Ở Việt Nam, việc nghiên cứu sử dụng chế phẩm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin đã đƣợc tiến hành từ năm 1979 đến nay vẫn còn tác dụng đối với sâu róm thông và một số loài sâu gây h i cây trồng (Trần Văn Mão, 2002). Nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin là loài nấm gây h i côn trùng phân bố trên khắp thế giới, xuất hiện ph biến trong tự nhiên, có th phân lập từ xác côn trùng chết hay phân lập từ đất (Yoshinori Tanada và Harry K. Kaya, 1993). Hiện nay, nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin có trên 120 loài thuộc 45 họ, 7 bộ côn trùng, nếu k cả sâu h i nông nghiệp chúng có th ký sinh gần 200 loài (Lê Thị Tú Xinh, 2009). 6 Xếp theo hệ thống phân lo i chung của G. C. Anisworth 1966, 1970, 1971 thì nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin thuộc ngành phụ lớp nấm bất toàn (Deuteromycetes) và giống Beauveria, là loài đi n hình trong chi nấm b ch cƣơng (Ph m Thị Thùy, 2004). 1.3.2. Đặc điểm hình thái, sinh lý Nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin có sợi nấm màu trắng đến màu kem có pha một ít màu đỏ, da cam, đôi khi có pha một ít màu lục, có th tiết vào môi trƣờng sắc tố màu vàng, màu đỏ nh t hoặc màu xanh da trời (Ph m Thị Thùy, 2004). Theo Kirk và ctv. (2001) trong quá trình nuôi cấy, nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin sinh ra các sợi nấm trắng và đính bào tử, khi báo tử già xuất hiện giọt nƣớc màu vàng xuất hiện giữa Beauveria amorpha và Beauveria velata (trích dẫn bởi Võ Thị Thu Oanh, 2010). Trong quá trình nuôi cấy, nấm Beauveria sinh ra các sợi nấm trắng và bào tử đính, khi bào tử già thấy các giọt dịch màu vàng xuất hiện ở bề mặt khuẩn l c. Một số loài khác thì có th xuất hiện giọt dịch màu đỏ trên bề mặt khuẩn l c (Huỳnh Hữu Đức, 2012). Nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin sinh ra những bào tử trần đơn bào (chỉ gồm một tế bào) không màu, trong suốt, không vách ngăn từ hình cầu (đƣờng kính 1-4 µm) đến hình trứng (kích thƣớc 1,5-5,5 µm). Bào tử trần mọc trong vòng xoắn, phát sinh từ sợi sinh dƣỡng mọc thành từng đám, có cuống phình ra. Tế bào sinh bào tử trần có cuống d ng hình cầu hoặc elip, hình thoi trụ, hình c chai. Cuống tế bào sinh bào tử trần có hình zíc-zắc nhƣng là d ng mấu răng nhỏ phát sinh bởi sự kéo dài của gốc ghép (Ph m Thị Thuỳ, 2004). 1.3.3. Khả năng sinh độc tố Năm 1969, Hamill và ctv. đã xác định đƣợc độc tố diệt côn trùng của nấm Beauveria bassiana (Bals.) Vuillemin, đặt tên cho lo i độc tố này là Beavericin và phân tích độc tố sinh ra trong quá trình trao đ i chất là vòng peptid có sắc tố màu vàng là tenelin và basianin, những sắc tố này có th là hydroxylat progesteron và những phần tách nhỏ ra từ testosteron (C19H28O2) sinh ra. Về mặt hóa học, Beauvericin có danh pháp là xyclo (N-metyl Lphenylanin-D-α-hydroxyl-izovalery)3. Đó là một lo i depxipeptid vòng, có đi m sôi khoảng 93-940C. 7