Tài liệu Luận án lỗi phát âm tiếng anh của sinh viên việt nam trường hợp sinh viên đại học đồng nai

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THANH HOÀ LỖI PHÁT ÂM TIẾNG ANH CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM TRƢỜNG HỢP SINH VIÊN ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC HÀ NỘI - 2016 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THANH HOÀ LỖI PHÁT ÂM TIẾNG ANH CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM TRƢỜNG HỢP SINH VIÊN ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI Chuyên ngành: Ngôn ngữ học so sánh, đối chiếu Mã số: 62.22.02.41 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. VŨ KIM BẢNG HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận án Lê Thanh Hoà MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT ................................................................................................................... 7 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu lỗi phát âm ....................................................... 7 1.2. Cơ sở lí thuyết .................................................................................................... 13 1.3. Khái quát về âm tiết tiếng Việt và tiếng Anh ..................................................... 29 1.4. Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 40 Chƣơng 2: LỖI PHÁT ÂM PHỤ ÂM TIẾNG ANH CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI ................................................................................................... 41 2.1. Phụ âm tiếng Anh và tiếng Việt ......................................................................... 41 2.2. Lỗi phát âm phụ âm đứng đầu âm tiết................................................................ 58 2.3. Lỗi phát âm phụ âm đứng cuối âm tiết .............................................................. 75 2.4. Một số giải pháp khắc phục lỗi phát âm phụ âm cho sinh viên Đại học Đồng Nai ............................................................................................................................. 96 2.5. Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 100 Chƣơng 3: LỖI PHÁT ÂM NGUYÊN ÂM TIẾNG ANH CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI ......................................................................................... 102 3.1. Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt................................................................. 102 3.2. Lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh ................................................................... 124 3.3. Một số giải pháp khắc phục lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh cho sinh viên Đại học Đồng Nai .......................................................................................................... 137 3.4. Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 139 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 142 DANH MỤC NHỮNG CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN .............................................................................................................. 145 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 146 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 160 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU Các chữ viết tắt Viết đầy đủ CTÂT Cấu trúc âm tiết CTV Cộng tác viên ĐHĐN Đại học Đồng Nai F Nữ HTÂC Hệ thống âm cuối HTÂĐ Hệ thống âm đầu L1 Ngôn ngữ thứ nhất L2 Ngôn ngữ thứ hai M Nam Nxb Nhà xuất bản PÂC Phụ âm cuối PÂĐ Phụ âm đầu SV Sinh viên tr. Trang DANH MỤC BIỂU BẢNG Trang Bảng 2.1: Phụ âm tiếng Anh 42 Bảng 2.2: Những từ miêu tả biến thể phụ âm tắc bật hơi 46 Bảng 2.3: Phụ âm tiếng Việt 51 Bảng 2.4: Phụ âm tiếng Anh và tiếng Việt 55 Bảng 2.5: Lỗi phụ âm [-] 59 Bảng 2.6: Lỗi phụ âm [-] 60 Bảng 2.7: Lỗi phụ âm [d-] 61 Bảng 2.8: Lỗi phụ âm [t-] 62 Bảng 2.9: Lỗi phụ âm [-] 63 Bảng 2.10: Lỗi phụ âm [-] 64 Bảng 2.11: Lỗi phụ âm [z-] 65 Bảng 2.12: Lỗi tổ hợp [r-] 79 Bảng 2.13: Lỗi tổ hợp [w-] 71 Bảng 2.14: Lỗi tổ hợp [r-] 72 Bảng 2.15: Lỗi tổ hợp [skr-] 74 Bảng 2.16: Lỗi phụ âm [-p] 76 Bảng 2.17: Lỗi phụ âm [-] 77 Bảng 2.18: Lỗi phụ âm [-] 78 Bảng 2.19: Lỗi phụ âm [-d] 79 Bảng 2.20: Lỗi phụ âm [-t] 80 Bảng 2.21: Lỗi phụ âm [-] 81 Bảng 2.22: Lỗi phụ âm [-] 82 Bảng 2.23: Lỗi phụ âm [-z] 82 Bảng 2.24: Lỗi phụ âm [-s] 83 Bảng 2.25: Lỗi phụ âm [-l] 84 Bảng 2.26: Lỗi phụ âm [-b] 84 Bảng 2.27: Lỗi phụ âm [-d] 85 Bảng 2.28: Lỗi phụ âm [-g] 86 Bảng 2.29: Lỗi phụ âm [-f] 87 Bảng 2.30: Lỗi phụ âm [-v] 88 Bảng 2.31: Lỗi tổ hợp [-nd] 89 Bảng 2.32: Lỗi tổ hợp [-st] 90 Bảng 2.33: Lỗi tổ hợp [-lf] 92 Bảng 2.34: Lỗi tổ hợp [-mpt] 93 Bảng 2.35: Lỗi tổ hợp [-ksts] 94 Bảng 2.36: Lỗi tổ hợp [-lfs] 95 Bảng 3.1: Giá trị trung bình F1 và F2 của nguyên âm đơn tiếng Anh 105 Bảng 3.2: Giá trị F1 và F2 của nguyên âm đơn tiếng Việt 117 Bảng 3.3: Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt theo vị trí của lưỡi 121 Bảng 3.4: Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt theo độ mở của miệng 122 Bảng 3.5: Nguyên âm tiếng Anh và tiếng Việt theo hình dáng của môi 122 Bảng 3.6: Lỗi nguyên âm [i] 124 Bảng 3.7: Lỗi nguyên âm [u] 127 Bảng 3.8: Lỗi nguyên âm [] 129 Bảng 3.9: Lỗi nguyên âm [] 130 Bảng 3.10: Lỗi nguyên âm đôi [e] 131 Bảng 3.11: Lỗi nguyên âm đôi [a] 132 Bảng 3.12: Lỗi nguyên âm đôi [] 133 Bảng 3.13: Lỗi nguyên âm ba [e] 135 Bảng 3.14: Lỗi nguyên âm ba [a] 136 DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1: Sóng âm, thanh phổ của quát ầm và quá tầm Trang 30 Hình 1.2: Hình biểu thị các thông số âm học của âm tiết toán tiếng Việt 35 với 5 thành tố âm đầu, âm đệm, âm chính, âm cuối và thanh điệu Hình 2.1: Sóng âm của từ pie 46 Hình 2.2: Sóng âm của từ buy 47 Hình 2.3: Sóng âm của từ spy 47 Hình 2.4: Sóng âm và cường độ của từ petrol 48 Hình 2.5: Sóng âm và cường độ của từ patrol 48 Hình 2.6: Các thông số âm học của phụ âm [p] trong âm Pa 52 Hình 2.7: Các thông số âm học của phụ âm [] trong từ rõ ràng 53 Hình 2.8: Sóng âm và quang phổ từ scraped 75 Hình 2.9: Sóng âm và quang phổ từ scripts 75 Hình 2.10: Sóng âm và formant của texts 90 Hình 3.1: Hình thang Nguyên âm Quốc tế 104 Hình 3.2: Nguyên âm đơn tiếng Anh 106 Hình 3.3: Nguyên âm đôi tiếng Anh 109 Hình 3.4: Nguyên âm ba tiếng Anh 112 Hình 3.5: Nguyên âm đơn tiếng Việt 117 Hình 3.6: Nguyên âm đôi tiếng Việt 119 Hình 3.7: Nguyên âm đơn tiếng Anh () và tiếng Việt () 121 Hình 3.8: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [i] trong 125 từ peace Hình 3.9: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [] trong 126 từ piss Hình 3.10: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [u] trong 127 từ who’d Hình 3.11: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [] trong 128 từ hood Hình 3.12: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [] 129 trong từ hawed Hình 3.13: Sóng âm và formant thể hiện trường độ nguyên âm [] trong từ hod 130 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài 1.1. Trong xu thế hội nhập quốc tế, việc học tập và sử dụng các ngôn ngữ không phải là tiếng mẹ đẻ ngày càng phổ biến ở tất cả các nước trên thế giới. Ở Việt Nam, việc học tập và sử dụng tiếng Anh - ngôn ngữ quốc tế, ngày càng phát triển và phổ biến. Theo xu hướng đó, việc sử dụng ngoại ngữ để giao lưu, hội nhập là một trong những điều kiện không thể thiếu. Trong các ngoại ngữ đang được học và sử dụng tại Việt Nam, tiếng Anh là ngoại ngữ phổ biến nhất. Nhận thức được vai trò của ngôn ngữ này trong cuộc sống, người Việt không những học tiếng Anh để giao tiếp mà còn học để nói hay hơn, giao tiếp với người nước ngoài bằng ngôn ngữ này hiệu quả hơn. 1.2. Trong hai phương tiện giao tiếp phổ biến nhất của con người là hoạt động nói và viết thì hoạt động thứ nhất chiếm vai trò quan trọng hơn trong đời sống hằng ngày. Khi giao tiếp bằng tiếng Anh, người Việt thường mắc khá nhiều lỗi; chẳng hạn như lỗi về từ vựng, ngữ nghĩa, ngữ pháp, ngữ âm v.v. Trong quá trình dạy tiếng Anh cho sinh viên Đại học Đồng Nai, chúng tôi nhận thấy họ gặp rất nhiều khó khăn bởi những sự khác biệt rất rõ rệt trên bình diện ngữ âm - âm vị học giữa hai ngôn ngữ Anh - Việt. Những lỗi phát âm tiếng Anh của họ không chỉ ảnh hưởng đối với bản thân họ, mà về lâu dài, sẽ ảnh hưởng đến nhiều thế hệ học trò mà họ trực tiếp giảng dạy tiếng Anh sau này. 1.3. Cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu lỗi phát âm của người Việt học tiếng Anh. Các tác giả Trần Thị Thanh Diệu [9] và Nguyện Huy Kỷ [22] nghiên cứu về lỗi phát âm các yếu tố siêu đoạn tính như lỗi về trọng âm và ngữ điệu của người Việt nói tiếng Anh. Hiện chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu lỗi phát âm các yếu tố chiết đoạn của sinh viên do ảnh hưởng của tiếng Việt được nói ở Đồng Nai1. Theo chúng tôi, lỗi phát âm các yếu tố chiết đoạn cần được nghiên cứu toàn diện trên cơ sở phân tích sự khác biệt về loại hình ngôn ngữ, sự 1 Trong luận án này, tiếng Việt được nói ở Đồng Nai được quy ước là tiếng Việt. 1 tiến triển trong việc khắc phục lỗi phát âm trong một quá trình học và đặc điểm phương ngữ mà người học đó sử dụng. Vì những lí do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài “Lỗi phát âm tiếng Anh của sinh viên Việt Nam: Trường hợp sinh viên Đại học Đồng Nai”. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận án có hai mục đích nghiên cứu sau: 1/ Luận án xác định các kiểu loại lỗi phát âm chiết đoạn tiếng Anh tiêu biểu của các sinh viên trong một không gian cụ thể, đó là trường Đại học Đồng Nai từ góc độ đối chiếu và sự tiến triển trong việc khắc phục lỗi phát âm này theo thời gian học. 2/ Luận án đề xuất những phương pháp sửa lỗi để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh cho người Việt. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Từ mục đích nghiên cứu trên, chúng tôi xác định những nhiệm vụ nghiên cứu sau: 1/ Tổng quan được tình hình nghiên cứu về lỗi và lỗi phát âm trên thế giới và ở Việt Nam để thấy được vị trí và vai trò của nghiên cứu lỗi phát âm trong ứng dụng dạy học ngoại ngữ. Từ đó, tìm hiểu những vấn đề lí thuyết liên quan đến đề tài như: khái niệm lỗi và phân tích lỗi, ngôn ngữ học đối chiếu, cấu trúc âm tiết v.v. 2/ Khảo sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về lỗi phát âm của sinh viên Đại học Đồng Nai. 3/ Đối chiếu và miêu tả các kiểu lỗi phát âm chiết đoạn tiếng Anh tiêu biểu. 4/ Chỉ rõ các nguyên nhân chi phối các kiểu lỗi: sự khác biệt về mặt loại hình; thời gian học và đặc điểm phát âm địa phương. 5/ Đề xuất các giải pháp khắc phục lỗi phát âm tiếng Anh cho sinh viên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là các kiểu lỗi phát âm phụ âm và nguyên âm tiếng Anh của 14 sinh viên Đại học Đồng Nai. Các lỗi của họ được quan sát từ năm thứ nhất đến năm thứ tư. Bằng cách nghiên cứu như vậy, chúng tôi có thể đưa ra kết luận kiểu lỗi nào người học có thể khắc phục được theo thời gian học, để từ đó đưa ra những giải pháp sửa lỗi phù hợp. 2 3.2. Phạm vi nghiên cứu Luận án nghiên cứu lỗi phát âm ở những đơn vị chiết đoạn tiếng Anh của sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh tại Đại học Đồng Nai được theo dõi liên tục từ năm thứ nhất đến năm thứ tư. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Để giải quyết những nhiệm vụ nêu trên, trong quá trình triển khai đề tài luận án, chúng tôi sử dụng các phương pháp sau đây: 4.1. Phương pháp miêu tả ngữ âm học - âm vị học Luận án một mặt dựa vào kết quả nghiên cứu ngữ âm - âm vị học tiếng Việt và tiếng Anh của các tác giả đi trước; mặt khác, kết hợp giữa phương pháp quan sát, cảm thụ chủ quan bằng thính giác của người nghiên cứu về các đặc trưng và nét khu biệt ngữ âm - âm vị học giữa hai ngôn ngữ Việt - Anh. Vì nhiệm vụ chính của luận án là xác định các kiểu lỗi phát âm các đơn vị chiết đoạn tiếng Anh nên chúng tôi chủ yếu miêu tả các đối tượng ngôn ngữ ở góc độ ngữ âm học. Với quan điểm như vậy, chúng tôi mong muốn tìm ra được chính xác các kiểu lỗi phát âm của người Việt để từ đó những giải pháp mà chúng tôi đề xuất sẽ có tính hiệu quả hơn. 4.2. Phương pháp ngữ âm học khí cụ 4.2.1. Xây dựng bảng từ Xây dựng bảng từ thử là các âm tiết có đầy đủ các kiểu loại âm đầu, âm chính và âm cuối trong tiếng Anh (Xem Phụ lục 3). 4.2.2. Lựa chọn cộng tác viên Chúng tôi chọn ngẫu nhiên một lớp trong số ba lớp bậc đại học ngành sư phạm tiếng Anh năm thứ nhất. Chúng tôi tiếp tục chọn ngẫu nhiên 14 sinh viên trong tổng số 40 sinh viên của lớp được chọn trước đó. 14 sinh viên này được chọn trên tiêu chí địa lí của những huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh Đồng Nai. Tất cả 14 cộng tác viên đều sinh ra và lớn lên tại Đồng Nai và chưa thay đổi chỗ ở. Trong số đó, có 2 nam và 12 nữ. Có 10 cộng tác viên 22 tuổi (sinh năm 1993) và 4 cộng tác viên 23 tuổi (sinh năm 1992) (Xem Phụ lục 1). 3 4.2.3. Cách ghi âm Chúng tôi tiến hành ghi âm 4 lần với tất cả 14 cộng tác viên vào đầu mỗi năm học, từ khi họ học năm thứ nhất (năm 2012) đến năm thứ 4 (năm 2015). Những phát ngôn (utterance) của cộng tác viên được ghi âm tự nhiên trong giờ thực hành tiếng Anh bằng máy ghi âm số ZOOM H2n Handy Recorder theo cỡ mẫu 22.050 Hz, 16 bit, dưới dạng file có định dạng .wave. Các file ghi âm tiếng Anh của cộng tác viên được tập hợp trong Cơ sở dữ liệu số hoá (computerised database) để thuận tiện trong việc phân tích, thống kê các kiểu lỗi phát âm tiếng Anh của cộng tác viên. 4.2.4. Xử lí tư liệu ghi âm Chúng tôi tiến hành nghe lại những phát ngôn của cộng tác viên và đánh giá lỗi của họ dựa vào thang đánh giá (Xem Phụ lục 4). Chúng tôi sử dụng một số phần mềm chuyên dụng như praat, speech analyzer để phân tích, minh hoạ những kiểu lỗi có tính chất tinh tế. Để từ đó, chúng tôi đi đến những kết luận khoa học và khách quan về lỗi phát âm của cộng tác viên. 4.3. Phương pháp đối chiếu - Đối chiếu cách phát âm của người Việt với cách phát âm chuẩn tiếng Anh để tìm lỗi phát âm. - Đối chiếu các lỗi thống kê được trong từng năm để chỉ rõ sự tiến bộ trong việc khắc phục lỗi phát âm. 4.4. Thủ pháp Bên cạnh các phương pháp trên, trong quá trình thực hiện luận án chúng tôi còn sử dụng một số thủ pháp như thống kê, phân loại để đưa ra các kết quả minh chứng cho các luận điểm trong từng phần của luận án. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Tìm ra các loại lỗi đọc (nói) sai các nguyên âm và phụ âm tiếng Anh (phụ âm đầu, phụ âm cuối âm tiết), tìm nguyên nhân và bước đầu đề xuất giải pháp khắc phục lỗi. Những kết quả nghiên cứu của luận án có thể tham khảo để tìm ra các lỗi phát âm và cách khắc phục cho việc dạy ngoại ngữ khác ở Việt Nam (tiếng Pháp, tiếng Nga, tiếng Trung v.v.). 4 6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án 6.1. Ý nghĩa lí luận Về mặt lí luận, luận án góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lí thuyết liên quan đến ngữ âm học và âm vị học, đặc biệt là vấn đề tương đồng và khác biệt trong cấu trúc âm tiết tiếng Việt và tiếng Anh. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Về mặt thực tiễn, những kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần thiết thực vào việc giải quyết lỗi phát âm của người Việt học tiếng Anh, một ngôn ngữ khác hẳn về loại hình so với tiếng Việt. Kết quả nghiên cứu lỗi của người học trong bốn năm liên tục đã chỉ ra các kiểu lỗi và nguyên nhân lỗi phát âm chiết đoạn tiếng Anh về phụ âm ở vị trí đầu âm tiết, cuối âm tiết cũng như các kiểu lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh của người Việt. Dựa vào kết quả nghiên cứu, luận án đề xuất các phương pháp khắc phục những kiểu lỗi trên cho người Việt, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh ở Việt Nam. 7. Cơ cấu của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận án được triển khai thành 3 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lí thuyết Trong chương này, luận án trình bày hai vấn đề chính. Thứ nhất, luận án điểm luận những công trình đi trước liên quan đến đề tài, trong đó cụ thể là những nghiên cứu lỗi phát âm tiếng Anh trên thế giới và ở Việt Nam. Thứ hai, luận án trình bày những cơ sở lí thuyết về ngôn ngữ học đối chiếu và phân tích lỗi. Bên cạnh những cơ sở lí thuyết trên, trong chương này luận án cũng trình bày khái quát về ngữ âm tiếng Việt và tiếng Anh ở cấp độ cấu trúc âm tiết, vì chúng tôi cho rằng lỗi phát âm tiếng Anh của sinh viên Đại học Đồng Nai có nguồn gốc sâu xa từ sự khác biệt về cấu trúc âm tiết cũng như loại hình hai ngôn ngữ tiếng Việt và tiếng Anh. Chương 2: Lỗi phát âm phụ âm tiếng Anh của sinh viên Đại học Đồng Nai Trong chương này, trước hết luận án miêu tả, đối chiếu hệ thống phụ âm tiếng Việt và tiếng Anh; sau đó luận án dự đoán các kiểu lỗi phụ âm có thể xảy ra đối với 5 sinh viên Đại học Đồng Nai. Dựa vào kết quả phân tích, chúng tôi miêu tả những lỗi phụ âm nào có thể khắc phục được, những lỗi nào mang tính cố hữu, khó khắc phục. Trên cơ sở dữ liệu của luận án, chúng tôi đề xuất biện pháp khắc phục lỗi hợp lí. Chương 3: Lỗi phát âm nguyên âm tiếng Anh của sinh viên Đại học Đồng Nai Đồng cấu trúc với chương 2, chương 3 cũng trên cơ sở tập trung miêu tả, đối chiếu hệ thống nguyên âm tiếng Việt và tiếng Anh; sau đó luận án dự đoán các kiểu lỗi nguyên âm có thể xảy ra đối với sinh viên Đại học Đồng Nai. Tượng tự ở chương 2, chúng tôi sẽ phân loại các kiểu lỗi nguyên âm tiêu biểu qua 4 lần thu âm ở 4 năm học. Dựa vào kết quả phân tích lỗi, luận án miêu tả và phân loại các kiểu lỗi nguyên âm của sinh viên Đại học Đồng Nai và đề xuất biện pháp khắc phục lỗi. 6 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu lỗi phát âm 1.1.1. Trên thế giới Nghiên cứu lỗi nói chung và lỗi phát âm nói riêng đã được nhiều tác giả trên thế giới thực hiện. Mathew [75] nghiên cứu lỗi phát âm tiếng Anh của ba nhóm người nói tiếng Indonesia và hai ngôn ngữ khác là Gayo và Acehnese được nói ở tỉnh Aceh, Indonesia. Kết quả nghiên cứu cho thấy những nhóm người này thường mắc nhiều lỗi phát âm yếu tố chiết đoạn tiếng Anh. Đó là những phụ âm tắc [p]. [b], [t], [d]. [g]; những phụ âm xát [s], [z], [], []; những phụ âm tắc xát [t], [d]; và những phụ âm răng [], []. Bằng cách sử dụng các phương tiện nghiên cứu khác nhau như sự quan sát, ghi âm và khảo sát, Hassan và Muhammad [60] tìm hiểu lỗi phát âm tiếng Anh của những người nói tiếng Ả Rập Saudi, để từ đó đưa ra giải pháp giúp người học cải thiện phát âm tiếng Anh của họ. Kết quả nghiên cứu cho thấy người Ả Rập Saudi gặp khó khăn khi phát âm những nguyên âm có nhiều cách phát âm (sự không nhất quán trong cách thể hiện con chữ và cách phát âm) và một số cặp phụ âm đối lập như [z] và [], [s] và [], [b] và [p], [] và [t]. Dựa vào kết quả nghiên cứu, Elkhair Muhammad Idriss Hassan kết luận rằng người Ả Rập Saudi mắc lỗi phát âm do sự giao thoa ngôn ngữ, sự khác nhau giữa hai hệ thống âm thanh tiếng Ả Rập Saudi và tiếng Anh và sự thể hiện con chữ không nhất quán với cách phát âm, đặc biệt là nguyên âm tiếng Anh. Zhang và Yin [91] nghiên cứu lỗi phát âm của sinh viên Trung Quốc học tiếng Anh. Nhóm tác giả chứng minh được nhiều yếu tố ảnh hưởng đến cách phát âm của người Trung Quốc như sự giao thoa ngôn ngữ, tuổi, thái độ cũng như kiến thức về ngữ âm học - âm vị học tiếng Anh. Trong số những yếu tố đã kể thì sự giao thoa ngôn ngữ Trung - Anh có ảnh hưởng lớn nhất, là nguyên nhân chính dẫn đến lỗi phát âm tiếng Anh của người Trung Quốc. 7 Enli [52] nghiên cứu lỗi phát âm phụ âm và nguyên âm của người nói tiếng phổ thông Trung Quốc. Dựa vào kết quả phân tích phát âm của 50 người, tác giả kết luận người nói tiếng phổ thông Trung Quốc gặp khó khăn khi phát âm phụ âm răng [] và [] và phụ âm cuối ở danh từ số nhiều cũng như động từ số ít [s], [z] hoặc [z]. Về nguyên âm, nhóm người này thường mắc lỗi với nguyên âm [i], [], [e], [u], [a] và [e]. Luo [74] tìm hiểu lỗi phát âm tiếng Anh của sinh viên đại học Trung Quốc ở ba nhóm đối tượng: Thứ nhất là những sinh viên hay nhầm lẫn giữa âm [n] và âm [l] thuộc khu vực sông Dương Tử, Trung Quốc. Thứ hai là những sinh viên nói phương ngữ miền Nam, những người mà hầu như không thể phân biệt được cặp phụ âm [f] và [h]. Thứ ba là những sinh viên nói phương ngữ Chuang ở phía Tây của Trung Quốc, những người không thể phân biệt phụ âm bật hơi và phụ âm không bật hơi. Jianping Luo khẳng định yếu tố giao thoa ngôn ngữ (cụ thể là ba phương ngữ khác nhau ở trên) là nguyên nhân chính gây khó khăn cho sinh viên khi nói hoặc đọc tiếng Anh. Hjollum và Mees [62] đã ghi âm phát ngôn của sáu người trên đảo Faroes ở Đan Mạch khi họ học tiếng Anh. Bằng cách phân tích 3547 phát ngôn của những người này, nhóm tác giả đã kết luận được những người nói tiếng Faroese thường gặp khó khăn khi phát âm tiếng Anh. Những lỗi phổ biến nhất bao gồm thay thế âm tố tiếng Anh bằng một âm tố tương đương trong tiếng Faroese (chẳng hạn thay phụ âm [] bằng phụ âm [t] của tiếng Faroese), giảm độ vang của các phụ âm mũi ([m], [n], [] và phụ âm nước ([l], [r]) và lỗi nhiều nhất ở nhóm phụ âm tắc vô thanh tiếng Anh [p], [t], [k]. Người Faroese áp đặt cách phát âm nhóm phụ âm này có yếu tố bật hơi ở cả vị trí giữa từ và cuối từ tiếng Anh, trong khi đó phụ âm tắc vô thanh tiếng Anh không có yếu tố bật hơi ở hai vị trí này. Ahmad [43] nghiên cứu lỗi phát âm tiếng Anh của sinh viên dự bị đại học tại trường Đại học Najran, Ả Rập Saudi. Dựa vào sự phân tích hệ thống ngữ âm hai ngôn ngữ Ả Rập và tiếng Anh, cùng với việc phân tích phát ngôn của những cộng tác viên, tác giả đã kết luận 7 phụ âm sau đây gây khó khăn nhất cho sinh viên Ả 8 Rập Saudi (theo thứ tự từ khó khăn nhất đến ít khó khăn nhất): [], [p], [], [d], [t], [v] và [t]. Ahmad và Muhiburrahman [44] tìm hiểu quan điểm về lỗi phát âm phụ âm của người Ả Rập Saudi của giáo viên giảng dạy tiếng Anh ở chương trình dự bị tại trường Đại học Najran, Ả Rập Saudi. Nhóm tác giả kết luận rằng do thiếu chú ý đến việc hướng dẫn phát âm cũng như thiếu động lực học tập nên dẫn đến sinh viên đã mắc lỗi phát âm. Theo dữ liệu nghiên cứu, sinh viên thường phát âm sai những phụ âm như [p], [d], [v], [t], [] và []. Chúng tôi cho rằng nghiên cứu lỗi phát âm mà chỉ đơn thuần dựa vào bảng khảo sát của giáo viên về lỗi của sinh viên không thể mang lại kết quả khách quan. 1.1.2. Ở Việt Nam Cho đến nay, việc nghiên cứu về hiện tượng song ngữ và giao thoa giữa tiếng Việt và các ngôn ngữ ở Việt Nam cũng như giữa tiếng Việt và một số ngôn ngữ phổ biến trên thế giới, đã có nhiều tác giả đề cập và nghiên cứu. Có thể nói, nghiên cứu lỗi nói chung, có thể quy về mấy hướng nghiên cứu chính sau: 1.1.2.1. Hướng nghiên cứu lỗi trong sự tiếp xúc, giao thoa ngôn ngữ Việt - dân tộc, dân tộc - Việt. Tiêu biểu cho hướng này là các công trình như Bùi Khánh Thế [34] đã nghiên cứu và chỉ ra một vài cứ liệu về song ngữ và vấn đề nghiên cứu song ngữ ở Việt Nam; Phùng Thị Thanh [33] đã phân tích đối chiếu hệ thống phụ âm đầu, phần vần và thanh điệu tiếng Việt với tiếng Hmông. Tác giả đã áp dụng khung phân loại lỗi phát âm của Weinreich [90]: Giao thoa dưới mức khu biệt, giao thoa trên mức khu biệt, giao thoa tái thuyết nét khu biệt và giao thoa thay thế âm tố. Trên cơ sở phân chia các kiểu lỗi của học sinh Hmông , tác giả đề xuất giải pháp khắc phục lỗi phát âm tiếng Việt của học sinh Hmông. Bên cạnh những công trình trên, còn có nhiều công trình nghiên cứu về hiện tượng song ngữ và giao thoa giữa tiếng Việt với các ngôn ngữ dân tộc để ứng dụng giảng dạy tiếng dân tộc thiểu số ở Việt Nam [24], [26], [28], [29] và [32]. Hướng nghiên cứu này là một vùng đất còn nhiều khoảng trống chưa được khai phá, bởi sự đối chiếu Việt - dân tộc, dân tộc - Việt để phát hiện ra lỗi phụ thuộc 9 vào trình độ hiểu biết tiếng dân tộc bản địa, cũng như việc thực hiện chính sách ngôn ngữ dân tộc về giáo dục song ngữ trong nhà trường. 1.1.2.2. Hướng nghiên cứu lỗi trong sự tiếp xúc, giao thoa ngôn ngữ giữa tiếng Việt với một ngoại ngữ. Đây là lĩnh vực nghiên cứu được nhiều tác giả đề cập, khảo sát một cách công phu, theo sự phân chia lỗi dựa vào hệ thống cấu trúc ngôn ngữ, có thể chỉ ra sau đây: (1) Những nghiên cứu về lỗi ngữ pháp, ngữ nghĩa - ngữ dụng trong việc học và dạy ngoại ngữ. Chẳng hạn, Nguyễn Thiện Nam [27] đã khảo sát lỗi ngữ pháp tiếng Việt của người nước ngoài và những vấn đề liên quan. Tác giả đã đã bước đầu áp dụng lí thuyết phân tích lỗi của Corder [46] để phân loại lỗi và chỉ ra một số nguyên nhân gây lỗi ngữ pháp của họ trong khi học và sử dụng tiếng Việt. Tác giả dựa vào cứ liệu thu thập từ người nói tiếng Khơ me, tiếng Anh, tiếng Nhật để phân loại lỗi của họ thành hai tiểu loại: lỗi tự ngữ đích (lỗi chung) và lỗi giao thoa (lỗi riêng). Với một số lập luận xác đáng về lỗi, tác giả đã đưa ra một số giải pháp sửa lỗi giúp người nước ngoài vượt qua được những khó khăn khi học và sử dụng ngữ pháp tiếng Việt. Phạm Đăng Bình [4] đi vào khảo sát và chỉ ra các lỗi giao thoa ngôn ngữ - văn hoá trong diễn ngôn của người Việt học tiếng Anh, đặc biệt đi sâu vào phân tích lỗi giao thoa văn hóa. Trên cơ sở phân tích lỗi của người học, tác giả chỉ ra các kiểu lỗi phụ âm ở vị trí đầu âm tiết, phụ âm cuối âm tiết, nguyên âm, lỗi về ngữ pháp, từ vựng và văn hóa. Nhìn chung tác giả đã khái quát được một số lỗi của người Việt học tiếng Anh nhưng chưa thật sự phân tích sâu các nguyên nhân gây lỗi. Vì tác giả bao quát khá rộng các lỗi liên quan đến nhiều góc độ nên tác giả không thể đề xuất các giải pháp khắc phục lỗi hiệu quả trong giới hạn một luận án. (2) Những nghiên cứu về lỗi ngữ âm của người nước ngoài trong việc học tiếng Việt. Đây là hướng nghiên cứu thu hút nhiều nhà nghiên cứu đi vào khảo sát, tiến hành nghiên cứu thực nghiệm từ thực tiễn giảng dạy ngoại ngữ. Chẳng hạn, Nguyễn Văn Phúc [30] nghiên cứu và cung cấp một cách nhìn hệ thống đối với thực trạng các lỗi phát âm tiếng Việt của sinh viên nước ngoài nói tiếng Anh. Chúng tôi cho rằng tác giả đã có những đóng góp đáng kể khi đưa ra những miêu tả về lỗi trên góc độ ngữ âm học, xét lỗi ở ngôn ngữ động, tức là miêu tả lỗi trong sự hành chức của 10 ngôn ngữ. Buarapha [5] đã phân tích đối chiếu hệ thống thanh điệu tiếng Thái Lan và tiếng Việt. Trên cơ sở miêu tả các loại thanh điệu tiếng Việt và tiếng Thái, tác giả chỉ ra nguyên nhân gây lỗi và cách khắc phục lỗi phát âm thanh điệu tiếng Việt của sinh viên Thái Lan học tiếng Việt. (3) Những nghiên cứu về lỗi ngữ âm của người Việt trong việc học ngoại ngữ. Đây là những nghiên cứu có liên quan trực tiếp đến đề tài luận án, đặc biệt là trường hợp lỗi phát âm tiếng Anh của người Việt. Vấn đề nghiên cứu lỗi phát âm của người học ngoại ngữ cũng đã được các nhà nghiên cứu dành cho một sự quan tâm đáng kể. Vũ Bá Hùng [21] nghiên cứu các hiện tượng giao thoa ngôn ngữ trên bình diện ngữ âm và sửa lỗi phát âm trong quá trình dạy tiếng Đức cho học viên người Việt. Miller [79] nghiên cứu các kiểu giao thoa ngữ âm của người Việt khi phát âm tiếng Anh. Bằng cách so sánh hệ thống nguyên âm, phụ âm tiếng Việt và tiếng Anh, tác giả đã khái quát một kiểu lỗi phát âm tiếng Anh của người Việt theo khung phân loại lỗi của Weinreich [90]. Nguyên Huy Kỷ [22] nghiên cứu lỗi ngữ điệu tiếng Anh đối với người Việt để giúp họ nói tiếng Anh ngày càng tốt hơn, cụ thể là sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội. Bằng phương pháp miêu tả âm vị học, Dương Thị Nụ [49] đã nghiên cứu lỗi phát âm 4 âm vị tiếng Anh [], [], [t] và [d]. Tác giả kết luận rằng lỗi phát âm tiếng Anh là do thiếu kiến thức về cách phát âm và quan trọng hơn cả là do ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ. Với những lí luận xác đáng về lỗi trên cơ sở những sự khác nhau của vị trí cấu âm và phương thức cấu âm, tác giả đã đã chỉ ra 4 cặp lỗi tương ứng: [] thành [s], [] thành [z], [d] thành [z] hoặc [s] và [t] thành [c] và đề xuất biện pháp khắc phục lỗi. Trần Thị Thanh Diệu [9] đã tiến hành nghiên cứu thực nghiệm để khảo sát cách phát âm trọng âm và ngữ điệu tiếng Anh của người Việt. Dựa vào kết quả nghiên cứu thực nghiệm, tác giả đã bước đầu miêu tả được các kiểu loại lỗi phát âm những yếu tố ngôn điệu tiếng Anh của người Việt và đưa ra giải pháp khắc phục lỗi liên quan đến trọng âm từ và trọng âm câu tiếng Anh. Nghiên cứu lỗi và đưa ra giải pháp ứng dụng trong việc dạy ngoại ngữ cũng đã được nghiên cứu ở một số luận văn thạc sĩ. Chẳng hạn, Nguyễn Vũ Phương [82] so sánh nguyên âm kép trong tiếng Việt và tiếng Anh, chỉ ra được những tương đồng và dị biệt giữa chúng và từ đó tìm giải pháp giúp đỡ người Việt học tiếng Anh tránh 11