Tài liệu Luận án tiến sĩ quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của liên bang malaysia từ năm 1957 đến 1990

1 Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh trÞnh thÞ hoa Qu¸ tr×nh ®Êu tranh cñng cè ®éc lËp d©n téc cña Liªn bang Malaysia tõ n¨m 1957 ®Õn 1990 luËn ¸n tiÕn sÜ lÞch sö Hµ néi - 2014 2 Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh trÞnh thÞ hoa Qu¸ tr×nh ®Êu tranh cñng cè ®éc lËp d©n téc cña Liªn bang Malaysia tõ n¨m 1957 ®Õn 1990 Chuyªn ngµnh : LÞch sö phong trµo céng s¶n, c«ng nh©n quèc tÕ vµ gi¶i phãng d©n téc M· sè : 62 22 52 01 luËn ¸n tiÕn sÜ lÞch sö Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: PGS.TS NguyÔn ThÞ QuÕ PGS.TS Phan V¨n R©n Hµ néi - 2014 3 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu nªu trong luËn ¸n lµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña luËn ¸n ch­a tõng ®­îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c. T¸c gi¶ luËn ¸n TrÞnh ThÞ Hoa 4 Môc lôc Trang më ®Çu 1 Ch­¬ng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 7 1.1. Các kết quả nghiên cứu đã công bố 9 1.2. Những vấn đề nhìn từ phía Việt Nam để nghiên cứu, rút kinh nghiệm 21 1.3. Những vấn đề luận án tập trung làm rõ 22 Ch­¬ng 2: NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA LIÊN BANG MALAYA/MALAYSIA TỪ NĂM 1957 ĐẾN NĂM 1990 2.1 2.2. Khái quát lịch sử đấu tranh chống thực dân Anh của Malaya từ năm 1511 đến năm 1957 24 Một số nhân tố quốc tế và khu vực ảnh hưởng đến tiến trình củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia 41 Ch­¬ng 3: NỘI DUNG CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA LIÊN BANG MALAYA/MALAYSIA TỪ NĂM 1957 ĐẾN NĂM 1990 3.1 3.2. 24 56 Giai đoạn 1957 - 1969: đấu tranh vì nhà nước Liên bang và củng cố nền chính trị, kinh tế tự chủ 57 Giai đoạn 1969 - 1990: thực hiện phát triển kinh tế đi đôi với công bằng xã hội, hài hòa dân tộc và hội nhập quốc tế 90 Ch­¬ng 4: NHẬN XÉT VỀ QUÁ TRÌNH CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA LIÊN BANG MALAYA/MALAYSIA TỪ NĂM 1957 ĐẾN NĂM 1990 VÀ KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN 4.1 4.2. Nhận xét về quá trình củng cố độc lập dân tộc của Malaysia Kinh nghiệm từ Malaysia đối với các nước đang phát triển kÕt luËn 115 115 132 148 NHỮNG CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ Đà CÔNG BỐ LIÊN QUAN TỚI ĐỀ TÀI CỦA LUẬN ÁN Danh môc tµi liÖu tham kh¶o CHÚ GIẢI PHô LôC 152 154 169 172 5 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT ASEAN EIC DAP GDP FELDA FIDA IIA INTAN MAMPU MCA MCP MIC NEP NGO OIC OPP1 PAP TÊN TIẾNG ANH Association of Southeast Asian Nations British East India Company Democratic Action Party Gross Domestic Product Federal Land Development Authority Federal Industrial Development Authority Investment Incentive Act Institut National Tadbiran Awan Negara Malaysian Administrative Modernisation and Management Planning Unit Malayan Chinese Association Malayan Communist Party Malaysian Indian Congres New Economic Policy Non-Governmental Organization Organisation of the Islamic Conference The first Outline Perfective Plan People's Action Party NGHĨA TIẾNG VIỆT Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Công ty Đông Ấn Anh Đảng hành động dân chủ Tổng sản phẩm quốc dân Quỹ phát triển đất đai Liên bang Ủy ban phát triển công nghiệp Liên bang Luật khuyến khích đầu tư Học viện Hành chính Quốc gia Đơn vị Hoạch định nhân lực và Hiện đại hóa hành chính Malaysia Hiệp hội người Hoa Malaya Đảng Cộng sản Malaya Đại hội người Ấn Độ ở Malaya Chính sách kinh tế mới Tổ chức phi chính phủ Tổ chức Hội nghị Islam Kế hoạch cho tương lai 1 Đảng nhân dân hành động 6 PAS PLO RM RMN SEATO UMNO UNHCR ZOPFAN Party Islam Se-Melaya Palestine Liberation Organization Ringgit Malaysia Royal Malaysian Navy Southeast Asia Treaty Organization United Malays National Organization United Nations High Commissioner for Refugees A Zone of Peace Freedom and Newtrality Đảng Hồi giáo Malaya Mặt trận giải phóng Palestin Đơn vị tiền tệ ở Malaysia Lực lượng Hải quân hoàng gia Malaysia Hiệp ước phòng thủ Đông Nam Á Tổ chức Dân tộc Thống nhất Malay Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn Khu vực hòa bình tự do và trung lập 7 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Đấu tranh giành và củng cố nền độc lập dân tộc, xây dựng dựng đất nước và lựa chọn con đường phát triển và tiến lên xã hội hiện đại là những vấn đề thường trực, cấp thiết của khoa học và thực tiễn chính trị. Trong bối cảnh gia tăng của toàn cầu hóa, khu vực hóa và cạnh tranh địa - chính trị đang nổi lên thì vấn đề duy trì, củng cố độc lập dân tộc với thúc đẩy và hội nhập quốc tế đang đặt ra không ít thách thức đối với các nước đang phát triển, nhất là về bảo vệ lợi ích kinh tế cũng như duy trì bản sắc, văn hóa dân tộc, chủ quyền quốc gia - dân tộc. Nằm trong khu vực Đông Nam Á, Liên bang Malaysia được biết đến như một quốc gia có cấu trúc tộc người, giai tầng xã hội, văn hóa hết sức đa dạng, lại bị chia cắt thành nhiều vùng lãnh thổ với trình độ phát triển khác nhau. Từ khi giành độc lập đến nay, Malaysia đã vươn lên thành một quốc gia tương đối phát triển với một nền kinh tế năng động, có sức cạnh tranh khá cao, một xã hội phát triển hài hòa và ngày càng có uy tín cao trên trường quốc tế. Vì vậy, việc nghiên cứu quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc, nhất là cách thức, biện pháp thúc đẩy phát triển kinh tế đi đôi với công bằng xã hội và hài hòa dân tộc, giữ vững chủ quyền quốc gia và hội nhập quốc tế trong các giai đoạn lịch sử khác nhau, cụ thể là từ năm 1957 đến năm 1990, giai đoạn đầu của thời kỳ độc lập dân tộc có ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc. Việc nghiên cứu này không chỉ làm rõ tính đặc thù của con đường đấu tranh củng cố nền độc lập dân tộc, mà quan trọng hơn là hiểu rõ các cách thức, biện pháp phát triển kinh tế, ổn định xã hội và hài hòa dân tộc, cũng như việc thích nghi chính sách đối ngoại của quốc gia này trong một bối cảnh căng thẳng của đấu tranh ý thức hệ chính trị - tư tưởng thời kỳ Chiến tranh lạnh. Nghiên cứu 8 những thành công và hạn chế của công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của Malaysia là hết sức bổ ích không chỉ trong học thuật mà còn phục vụ mục tiêu chính trị đối với các đảng cầm quyền ở các nước đang phát triển trong giai đoạn hiện nay. Việt Nam và Malaysia là hai nước láng giềng trong cùng một đại gia đình ASEAN. Do đó, nghiên cứu quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia từ năm 1957 đến năm 1990 đáp ứng yêu cầu tìm hiểu về các nước thành viên trong ASEAN nói chung, tìm hiểu tính quy luật và đặc thù của công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của Malaysia nói riêng. Mặt khác, từ nghiên cứu này rút ra những kinh nghiệm để tham khảo cho công cuộc đổi mới toàn diện ở Việt Nam, trong đó có việc củng cố sự đoàn kết quốc gia - dân tộc, giữ vững chủ quyền lãnh thổ, xây dựng và củng cố bộ máy hành chính nhà nước và hội nhập có hiệu quả trong Cộng đồng ASEAN. Một ý nghĩa quan trọng khác là việc nghiên cứu này sẽ góp phần bổ sung phần còn thiếu, chưa hệ thống về nghiên cứu con đường đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Malaysia trên các mặt, đặc biệt là nhận thức chúng từ góc độ lý luận mácxít. Chính những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài "Quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia từ năm 1957 đến 1990" làm luận án tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử phong trào cộng sản, công nhân quốc tế và giải phóng dân tộc. 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án 2.1. Mục đích Đề tài làm rõ nội dung củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội… qua hai giai đoạn: giai đoạn 1957 - 1969; giai đoạn 1969 - 1990. Từ đó rút ra bài học kinh nghiệm đối với các nước đang phát triển. 9 2.2. Nhiệm vụ của luận án Để đạt được mục đích đã nêu trên, luận án đặt ra và tập trung giải quyết những nhiệm vụ chính sau: - Phân tích bối cảnh lịch sử của quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia. - Phân tích nội dung đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, ngoại giao... qua hai giai đoạn: 1957 - 1969 và 1969 - 1990. Từ đó làm rõ sự thành công và hạn chế của công cuộc đấu tranh xây dựng và phát triển quốc gia - dân tộc của Malaysia thời kỳ Chiến tranh lạnh. - Rút ra những nhận xét về quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia và một số kinh nghiệm đối với các nước đang phát triển. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận án nghiên cứu về Liên bang Malaysia ngày nay, bao gồm 11 bang (Johore, Kedah, Kelantan, Labuan, Malacca, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Perlis, Penang, Selangor, Terengganu, Wilayah Persekutuan) (còn gọi là Tây Malaysia) và vùng lãnh thổ nằm ở phía Bắc đảo Kalimantan (hay đảo Borneo) gồm hai bang (Sabah và Sarawak) (còn gọi là Đông Malaysia). Vùng lãnh thổ ở Borneo như Brunei và vùng phía Nam Malaysia là Singapore ngày nay sẽ dừng lại ở mức độ nghiên cứu ở những phần có liên quan. - Về thời gian: thời gian nghiên cứu đề tài được giới hạn từ năm 1957 đến năm 1990. Tuy nhiên, đây là đề tài lịch sử cho nên tác giả sẽ đề cập đến 10 một số nội dung liên quan đến thời kỳ trước năm 1957 và sau năm 1990, nhằm làm rõ những nhân tố tác động tới tiến trình củng cố độc lập dân tộc ở quốc gia này trong tiến trình lịch sử. Mốc thời gian năm 1957, mà cụ thể là ngày 31/8/1957 là mốc thời gian thực dân Anh buộc phải trao trả độc lập cho Malaya sau gần hai thế kỷ cai trị. Mốc năm 1990 là dấu mốc kết thúc "Kế hoạch và triển vọng lần thứ nhất" (OPP1) về phát triển kinh tế - xã hội của Malaysia, đặt ra trong vòng 20 năm, từ 1971 đến 1990, đồng thời cũng là dấu mốc kết thúc "Chính sách kinh tế mới - NEP) (Chú giải 1). - Về phạm vi nội dung: đề tài đề cập đến những biện pháp củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia trên các lĩnh vực chính trị - hành chính, kinh tế, văn hóa xã hội và an ninh quốc phòng, ngoại giao… 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Đề tài được thực hiện trên quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin về hình thái kinh tế xã hội, về nhà nước và giai cấp, về dân tộc và thời đại, về đảng cầm quyền trong hệ thống chính trị; tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc, giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu đề tài "Quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaysia từ năm 1957 đến 1990", tác giả dựa vào phương pháp luận sử học mácxít, trong đó phương pháp lịch sử và phương pháp logic là hai phương pháp chủ yếu. Ngoài ra, tác giả cũng sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê... để hỗ trợ cho việc phân tích các nội dung nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu liên ngành dân tộc học, xã hội học, văn hóa học, 11 chính trị học... cũng được sử dụng trong xử lý tư liệu cũng như trong phân tích làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu của luận án. - Về sử dụng thuật ngữ: Luận án sử dụng thuật ngữ "Malaya" hay "Malaysia" theo đúng tên gọi của đất nước trong từng giai đoạn lịch sử để tiện cho việc theo dõi. Tên gọi "Malaya" được sử dụng trong suốt thời kỳ thuộc Anh với ranh giới về mặt địa lý là toàn bộ bán đảo Malaya (tức phần phía Tây của lãnh thổ Malaysia ngày nay) cho đến sau thời gian Malaya được trao trả độc lập (từ 1957 1963). Tên gọi "Malaysia" được bắt đầu từ năm 1963 sau khi sáp nhập thêm hai bang thuộc đảo Borneo là Sabah và Sarawak cùng với bang Singapore ở phía nam Malaya. Vì vậy để đảm bảo tính chính xác khi sử dụng thuật ngữ, tên các chương của luận án, tác giả sử dụng Malaya/Malaysia để diễn đạt về Liên bang Malaysia trong giai đoạn 1957-1990. Luận án sử dụng thuật ngữ "người Melayu" tức là để chỉ cộng đồng người Malay bản địa để phân biệt với hai cộng đồng chính còn lại là người Hoa và người Ấn Độ nhập cư; còn khi sử dụng thuật ngữ "người Malaya" nghĩa là bao gồm toàn bộ người dân sinh sống ở đất nước Malaya; thuật ngữ "người Malaysia" để nói về tất cả các cộng đồng sinh sống tại Malaysia. Ngoài ra, luận án sử dụng thuật ngữ Islam thay cho thuật ngữ Hồi giáo. Bởi lẽ, Islam là tôn giáo lớn trên thế giới mà từ trước tới nay chúng ta vẫn quen cách gọi của Trung Quốc là Hồi giáo. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, thuật ngữ Islam được nhiều nước trên thế giới sử dụng, đồng thời cũng là cách gọi theo nguyên bản ghi trong kinh Coran viết bằng tiếng Arập. Thuật ngữ Muslim - tín đồ Islam (số ít) và Musulman (số nhiều) cũng được sử dụng trong luận án. Bên cạnh đó, luận án cũng giữ nguyên các cách gọi, sử dụng thông dụng các tên gọi, thuật ngữ liên quan đến vấn đề nghiên cứu bằng tiếng Anh và tiếng Malay mà không phiên âm ra tiếng Việt. 12 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án 5.1. Đây là một công trình nghiên cứu tương đối có hệ thống và toàn diện về quá trình, cách thức đấu tranh củng cố độc lập dân tộc trên các mặt khác nhau, từ củng cố nền chính trị - hành chính quốc gia đến chủ quyền lãnh thổ, phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh quốc phòng và hội nhập quốc quốc tế của Liên bang Malaysia thời kỳ Chiến tranh lạnh. 5.2. Luận án làm rõ những thành công, hạn chế của quá trình đấu tranh củng cố nền độc lập dân tộc của Malaysia từ năm 1957 đến năm 1990, từ đó rút ra những kinh nghiệm đối với các nước đang phát triển. 5.3. Luận án là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu và giảng dạy các vấn đề khác nhau về lịch sử phát triển của Liên bang Malaysia, nhất là về sự lựa chọn thể chế chính trị, mô hình phát triển kinh tế - xã hội, về chủ trương đoàn kết quốc gia - dân tộc cũng như về lịch sử đấu tranh vì nền độc lập dân tộc và phát triển đất nước của các nước đang phát triển, trước hết là ở khu vực Đông Nam Á. 6. Bố cục của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận án gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Chương 2: Những nhân tố tác động đến quá trình đấu tranh củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaya/Malaysia từ năm 1957 đến năm 1990 Chương 3: Nội dung củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malaya/ Malaysia từ năm 1957 đến năm 1990. Chương 4: Nhận xét về quá trình củng cố độc lập dân tộc của Liên bang Malay/Malaysia từ năm 1957 đến năm 1990 và kinh nghiệm đối với các nước đang phát triển. 13 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI Nghiên cứu về quá trình đấu tranh giành và củng cố nền độc lập dân tộc và phát triển quốc gia ở các nước đang phát triển nói chung, các nước trong khu vực Đông Nam Á nói riêng luôn là chủ đề được quan tâm, thu hút đông đảo các nhà nghiên cứu, chính khách trong và ngoài nước. Là quốc gia ở Đông Nam Á, tiến trình phát triển dân tộc của Malaysia luôn gắn với sự vận động và phát triển chung của khu vực. Vì vậy các nguồn tài liệu nghiên cứu về quốc gia này cũng có sự liên quan mật thiết với các công trình nghiên cứu về Đông Nam Á nói chung. Để đảm bảo tính khoa học, trong khuôn khổ nội dung luận án, tác giả tham khảo một số tư liệu gốc: (1) Các bản dịch tiếng Việt tại thư Viện quốc gia, thư viện Viện Khoa học xã hội Việt Nam như: Hiến pháp Liên bang Malaysia; Luật pháp và các điều luật bổ sung luật pháp của Malaysia; Các sách thông báo hàng năm của Nhà nước Malaysia v.v. (2) Các văn kiện, tài liệu gốc tiếng Melayu và tiếng Anh gồm: "Our Declaration of Independence" (Tuyên ngôn độc lập) (31/8/1957), là văn kiện đầu tiên của Liên bang Malaya, tuyên bố về sự thành lập Nhà nước độc lập [145]; "Pengisytiharan RUKUNEGARA" (Tuyên ngôn Nền tảng quốc gia-31/8/1970) [120] (Chú giải 2). Văn kiện này được coi là Hệ tư tưởng quốc gia của Malaysia nhằm mục tiêu thống nhất dân tộc; "Kế hoạch và triển vọng lần thứ nhất - OPP1"; "New Economic Policy - Chính sách kinh tế mới" (1971 - 1990) được tác giả sưu tầm từ trang thông tin điện tử của Tổ chức dân tộc thống nhất Malaysia (UMNO) [180]. Nội dung cơ bản của NEP đề cập hai mục tiêu: (a) giảm và cuối cùng xóa bỏ tình trạng nghèo đói bằng cách tăng mức thu 14 nhập và tăng cơ hội có công ăn việc làm cho tất cả mọi người dân Malaysia, không phân biệt sắc tộc; (b) đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch cơ cấu xã hội Malaysia nhằm điều chỉnh sự mất cân đối kinh tế để giảm và cuối cùng loại bỏ việc phân biệt sắc tộc thông qua sự bình đẳng về cơ hội, việc làm, thu nhập và vai trò trong nền kinh tế. Các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội của chính phủ Malaysia được phản ánh trong các kế hoạch 5 năm. Cụ thể là: First Malaysia plan 1966 - 1970 (1965), (Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất) [166]; Second Malaysia Plan 1971 - 1975 (1971), (Kế hoạch 5 năm lần thứ hai) [167]; Third Malaysia plan 1976 - 1985,(1976), (Kế hoạch 5 năm lần thứ ba) [168]; Fourth Malaysia plan 1981 - 1985,(1981), (kế hoạch 5 năm lần thứ tư) [169]; Five Malaysia plan 1986 - 1990,(1986), (kế hoạch 5 năm lần thứ năm) [170]. Đây là những cuốn sách viết về các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội ngắn hạn của Malaysia. Mỗi cuốn sách gồm 2 phần. Phần 1: điểm lại đầy đủ mọi mặt những thành tựu phát triển kinh tế giai đoạn trước; phần 2: đề cập đến kế hoạch 5 năm của Malaysia. Trong đó đề cập tới các số liệu, chỉ tiêu về mọi mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, dịch vụ xã hội... "Wawasan 2020" (Tầm nhìn 2020) [153], là chương trình được cựu Thủ tướng M. Mahathir phát động trong toàn Liên bang (1991) nhằm xây dựng một quốc gia - dân tộc, một Tổ quốc Malaysia hài hòa và thống nhất. (3). Tài liệu của Bộ ngoại giao Việt Nam: Hiến chương ASEAN; Hiệp ước thân thiện và Hợp tác (TAC - Treaty of Amity and Cooperation); Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN I (Tuyên bố hòa hợp Bali I - 1976); Tuyên bố về sự hòa hợp ASEAN II (Tuyên bố hòa hợp Bali II - 2003) và nhiều tài liệu, văn kiện chính thức khác của ASEAN [181]. Bên cạnh đó, tác giả luận án tiếp cận với nguồn tài liệu phong phú của các học giả nước ngoài và các nhà khoa học Việt Nam. Đây là nguồn tài liệu quan trọng tập trung nghiên cứu trên nhiều phương diện: quan điểm về độc 15 lập dân tộc; về đất nước, con người, lịch sử phát triển, các chiến lược, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, thể chế chính trị, mô hình nền hành chính quốc gia, đặc điểm chính trị, tôn giáo và tộc người v.v... Nguồn tài liệu tham khảo này không chỉ giúp tác giả trong việc thu thập, lựa chọn thông tin, mà còn cung cấp khung phân tích, cách lập luận, lý giả các vấn đề có tính đặc thù của lịch sử phát triển của đất nước Malaysia nói chung, quá trình đấu tranh củng cố nền độc lập dân tộc và xây dựng đất nước theo hướng hiện đại nói riêng. 1.1. CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Đà CÔNG BỐ 1.1.1. Về lịch sử của Malaysia 1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Đề tài tiếp cận tư liệu tiếng Anh và tiếng Malaysia, đây cũng là hai ngôn ngữ chính được sử dụng ở Malaysia. Về tư liệu tiếng Anh. Nghiên cứu về lịch sử Malaysia có các tác giả tiêu biểu như: Winstedt R.O (1948) với cuốn Malaya and its history [174]; Swetteenham F.A (1955) với cuốn British rule in Malaya [163]; Heussler Robert (1981) với cuốn Bristih rule in Malaya: The Malayan Civil Service and its predecessors 1867 - 1942 [137]... Những công trình trên phản ánh về bức tranh lịch sử xã hội và con người Malaya và lý giải việc áp dụng những luật lệ, chính sách của người Anh tại đây như một "trách nhiệm" của những người da trắng đối với "những chủng tộc non nớt" nhằm ngụy biện cho chính sách bóc lột thuộc địa của họ. Mặc dù những công trình khoa học trên mang dấu ấn chủ quan của người nghiên cứu với những mức độ đậm nhạt khác nhau. Tuy vậy, với tinh thần khách quan khoa học, chúng tôi vẫn cố gắng chọn lọc và tiếp thu, kế thừa những giá trị thông tin từ nguồn tư liệu này. Nhà nghiên cứu Tregonning K.G (1962) với cuốn A History of modern Malaya của [171] đi sâu nghiên cứu về Malaya trong buổi đầu của quá trình 16 xâm thực cho đến trước năm 1957. Tác giả Nonini Donald M. (1992) với cuốn British Colonial Rule and the Resistance of the Malay Peasantry, 1900 1957 [152]. Cuốn sách đã phác họa một cách khái quát về những thay đổi của giai cấp nông dân Mã Lai, của nông thôn Mã Lai trong hơn nửa thế kỷ bán đảo phải gánh chịu ách thống trị của thực dân phương Tây và quân phiệt Nhật. Công trình này được tác giả luận án tham khảo phục vụ chủ đề nghiên cứu của đề tài ở một số khía cạnh sau: những tác động của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở bán đảo Mã Lai - hệ quả của công cuộc khai thác thuộc địa của chính quyền Anh; chủ nghĩa dân tộc Malay; sự đàn áp đối với lực lượng cánh tả ở đây; sự điều chỉnh mối quan hệ giữa chính quyền Anh và Tổ chức Dân tộc thống nhất Mã Lai (UMNO) ảnh hưởng trực tiếp đến phong trào giải phóng dân tộc ở Malaya. Học giả D.G.Hall (1997) với cuốn Lịch sử Đông Nam Á [22]. Cuốn sách do nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Hà Nội giới thiệu (tiếng Việt). Học giả D.G.E. Hall đã tỏ ra hết sức am hiểu Đông Nam Á, khi ông đề cập khá chi tiết về lịch sử vùng đất này từ thời kỳ sơ sử đến giai đoạn cận hiện đại. Ông đã giành nhiều công sức khi mô tả quá trình thực dân phương Tây thôn tính các quốc gia Đông Nam Á từ thế kỷ thứ XVI; chỉ ra những chính sách cai trị đặc trưng ở từng quốc gia trong khu vực; đường lối phát triển của các quốc gia sau độc lập. Đề tài đã tiếp công trình này ở một số nội dung liên quan đến khu vực Đông Nam Á nói chung và Malaysia nói riêng như: chính sách thực dân ở khu vực; các con đường giành độc lập của các quốc gia Đông Nam Á; các mô hình phát triển kinh tế - xã hội của các nước trong khu vực sau khi giành độc lập v.v... Vấn đề sáp nhập lãnh thổ nhằm thống nhất hệ thống hành chính Liên bang là một nội dung nghiên cứu của đề tài. Mảng chủ đề này được đề cập trong một số công trình tiêu biểu của các nhà nghiên cứu sau: Nhà nghiên cứu Tregonning K.G (1962) với cuốn Paper on Malayan History [171]. Cuốn sách đề cập tới các thỏa thuận của các chính quyền Đông Nam Á trong vấn đề 17 tuyên bố độc lập của Malaya. Nhà nghiên cứu Brackman Arnold. C (1966) với cuốn Southeast Asia's Second Front. The Power Struggle in the Malay Archipelago [129]. Tác giả phân tích tình hình Liên bang Malaysia sau khi sáp nhập năm 1963; tái hiện lại cuộc đấu tranh giành quyền lực ở quần đảo Malaya, khởi điểm từ Singapore bất ngờ rút lui khỏi Liên bang Malaysia, ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản trên quần đảo này. Bên cạnh đó tác giả cũng đề cập tới vai trò của Mỹ đối với các nước trong khu vực Đông Nam Á. Nhà nghiên cứu Tan Tai Yong (2008) với cuốn Creating "Greater Malaysia": Decolonization and the Politics of Merger [175]. Cuốn sách phân tích chuyên sâu và tỉ mỉ các quá trình đấu tranh chính trị - ngoại giao để đi tới việc thành lập Liên bang Malaysia năm 1963. Liên bang này là sản phẩm của sự kết hợp các phương thức chính trị giữa Malaya, Singapore, Sarawak và Sabah. Nó cũng phản ánh nhu cầu hội nhập dưới góc độ kinh tế, chính trị của cả Malaya, Sabah, Sarawak và Singapore. Cuốn sách nêu rõ những chi tiết thỏa thuận trong các cuộc đàm phán phức tạp và khó thỏa ước giữa hai bên về các vấn đề nóng bỏng như quyền công dân, kiểm soát tài chính và sự phát triển của một trọng tâm thị trường có liên kết với vùng ngoại vi kinh tế của hai bang Sabah, Sarawak. Ngoài ra, cuốn sách còn nghiên cứu kỹ những chi tiết trong các cuộc đàm phán giai đoạn 1961 - 1963 (thời kỳ Singapore tồn tại ngắn ngủi trong liên bang), những lý do dẫn đến bất đồng chính trị giữa hai chính phủ Malaya và Singapore. Học giả Regina Lim (2008) với cuốn Federal-State Relations in Sabah, Malaysia [160]. Tác giả đặt vấn đề tìm ra chiến lược nhằm điều hòa các vấn đề của dân tộc bản địa ở Sabah; Đồng thời tác giả cũng nghiên cứu lịch sử các cộng đồng tôn giáo khác, nghiên cứu những nỗ lực của chính phủ trong việc củng cố nền chính trị Liên bang và chế độ kinh tế - xã hội nhằm duy trì được mối liên kết Liên bang - Tiểu bang. Những vấn đề phức tạp nảy sinh trong quá trình sáp nhập lãnh thổ và thành lập Liên bang Malaysia được phân tích và lý giải khá chi tiết trong 18 cuốn sách của học giả Shirashi Takashi (2009), Across the Causeway: A Multi-dimensional Study of Malaysia-Singapore Relations [164]. Cuốn sách gồm tổng hợp 13 bài nghiên cứu về lịch sử, chính trị, an ninh khu vực, luật pháp và kinh tế. Các công trình nghiên cứu đa ngành để khám phá sự phức tạp và đa dạng của mối quan hệ giữa Malaysia và Singapore. Chẳng hạn như sự pha tạp về địa lý, liên kết kịch sử, các sự kiện và các phong trào đã từ lâu kết nối con người và lãnh thổ của hai quốc gia này. Tác giả đưa ra những dẫn chứng về mối quan hệ giữa hai quốc gia trên được kiến tạo không chỉ bởi những quan điểm khu biệt về tính dân tộc và các quỹ đạo chính trị khác nhau mà còn bởi hiện thực của sự tương tác kinh tế và cạnh tranh lẫn nhau. Bên cạnh đó là các lĩnh vực về hợp tác an ninh và việc xây dựng khu vực Đông Nam Á định hướng thị trường cũng góp phần quan trọng vào sự tồn tại và phát triển của hai quốc gia này. Về tư liệu tiếng Malaysia Các công trình nghiên cứu tiếng Malaysia tiêu biểu như: Al-Attas, S. M. Naguib (1972), Islam Dalam Sejarah dan Kebudayaan Melayu [119]. Các công trình này đã đưa ra những bằng chứng lịch sử của Islam đối với đời sống tinh thần của người Melayu; sự tiếp nhận Islam và sự phát triển lịch sử Đông Nam Á nói chung và thế giới Melayu nói riêng. Tham khảo các công trình này gợi ý hướng tiếp cận về vai trò của Islam trong lịch sử cũng như trong sự nghiệp xây dựng và phát triển của đất nước Malaysia sau độc lập đến nay; lý giải mối quan hệ chặt chẽ giữa tôn giáo - nhà nước - sự thống nhất dân tộc v.v... 1.1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước Nghiên cứu về Malaysia ở Việt Nam chủ yếu được bắt đầu vào thập niên cuối của thế kỷ XX. Hai công trình chuyên sâu về chủ đề giải phóng dân tộc được đánh giá mang tầm bao quát những nét chung cả về lý luận lẫn thực tiễn của các phong trào ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh đó là: Đỗ Thanh Bình (chủ biên) (1999), Con đường cứu nước trong cuộc đấu tranh 19 giải phóng dân tộc ở một số nước châu Á (từ cuối thế kỷ XIX đến 1945) [4]; Đỗ Thanh Bình (2006), Lịch sử phong trào giải phóng dân tộc thế kỷ XX Một cách tiếp cận [6]. Trong các công trình này, các tác giả đã đi sâu phân tích về điều kiện đặc thù của các quốc gia Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia... có ảnh hưởng trực tiếp đến việc lựa chọn con đường giành độc lập dân tộc. Hai công trình trên gợi ý hướng tiếp cận mới khi nghiên cứu về con đường phát triển đất nước của các quốc gia trên thế giới. Trong khi đó, nghiên cứu về lịch sử các nước Đông Nam Á nói chung và Malaysia nói riêng được Viện Nghiên cứu Đông Nam Á - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (1983) công bố cuốn sách Chính sách của các cường quốc tư bản và phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á [113]. Công trình đưa ra cứ liệu khoa học về các chính sách của thực dân tư bản phương Tây áp đặt tại thuộc địa Đông Nam Á và hệ quả tất yếu của chính sách thực dân là phong trào chống thực dân phương Tây đã bùng nổ ở khắp các quốc gia Đông Nam Á; Trần Thị Vinh (1998) với cuốn Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay [112], là công trình nghiên cứu chuyên sâu về các quốc gia Đông Nam Á sau khi giành được độc lập. Hai công trình này đưa ra cơ sở dữ liệu để đề tài tiếp cận về chủ đề con đường đấu tranh giành độc lập; quá trình xây dựng và phát triển của Malaysia và các quốc gia trong khu vực với hoàn cảnh lịch sử và điều kiện riêng của mỗi nước. Lương Ninh (2005) (chủ biên) Lịch sử Đông Nam Á [61]; Hai tác giả Lương Ninh và Vũ Dương Ninh (đồng chủ biên) (2009), Tri thức Đông Nam Á [62]. Đây là công trình mang tính khái quát cao về lịch sử hình thành, những nét văn hóa cơ bản, các mô hình chính trị, kinh tế - xã hội của 11 quốc gia Đông Nam Á. Trong đó mô hình xây dựng nền chính trị, kinh tế - xã hội của Malaysia gợi mở sự tiếp cận về sự nghiệp củng cố độc lập của quốc gia này. Học giả Trần Khánh chủ biên (2012), Lịch sử Đông Nam Á, Tập IV [46]; Phạm Đức Thành (chủ biên) (2012), Lịch sử Đông Nam Á, Tập V [96]. Các công trình này cung cấp lượng kiến thức tương đối có hệ thống về quá trình 20 xâm nhập, bành trướng, thiết lập chế độ cai trị và khai thác thuộc địa của chủ nghĩa thực dân phương Tây, quân phiệt Nhật và con đường đấu tranh giành và củng cố nền độc lập dân tộc của Malaysia nói riêng và các quốc gia Đông Nam Á nói chung trong suốt chiều dài lịch sử, nhất là từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Qua đó gợi mở hướng nghiên cứu về tính đặc thù của Malaysia khi lựa chọn cách thức giành độc lập khác với các nước trong khu vực. Ngoài ra tác giả tiếp cận nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến mảng nội dung này được công bố trong các luận án và đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành như: Nghiên cứu lịch sử, Nghiên cứu Đông Nam Á, Nghiên cứu quốc tế v.v... (được đề cập trong danh mục tài liệu tham khảo). 1.1.2. Về việc xây dựng nền dân chủ tư sản, lựa chọn con đường phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng chính sách ngoại giao... nhằm củng cố độc lập dân tộc và phát triển đất nước của Malaysia 1.1.2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Về tư liệu tiếng Anh Trước hết, góc độ nghiên cứu về các nền chính trị - xã hội, về sự lựa chọn con đường phát triển của Malaysia. Tiêu biểu là Pye Lucian. W (1956) với cuốn Guerrilla Communism in Malaya: It's Social and Political Meaning [155]; học giả Funston, N.J (1980) với cuốn Malay Politics in Malaysia, UMNO and PAS [134]. Hai công trình này đề cập tới nền chính trị ở Malaysia; về hai đảng chính trị lớn tại Malaysia là UMNO và PAS. Trong các công trình này, tác giả đã cung cấp những nét cơ bản về hệ thống chính trị của Malaysia; về sự đối lập của hai đảng này; những chiến lược, chiến thuật khác nhau của hai đảng nhằm nâng cao vai trò và vị trí của mình trong nền chính trị Malaysia; khẳng định tính quyết định của UMNO về nội dung và khuynh hướng chính trị của đất nước này. Học giả Comber Leon (2008), Malaya’s secret police 1945 - 1960 [132]. Công trình đã cung cấp tư liệu về tình hình an ninh ở