Tài liệu Luận văn hoạt động thanh tra thuế ở cục thuế tỉnh hà giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- VŨ ĐỨC HỒNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA THUẾ Ở CỤC THUẾ TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- VŨ ĐỨC HỒNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA THUẾ Ở CỤC THUẾ TỈNH HÀ GIANG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHÍ MẠNH HỒNG XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2015 - Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña luËn v¨n ch-a tõng ®-îc c«ng bè trong bÊt cø c«ng tr×nh nµo. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết luận văn này , tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn , giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trƣờng Đại học Kinh tế - Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i. Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đại học Kinh tế, đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Phí Mạnh Hồng đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................................... ii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG THANH TRA THUẾ .....................................................4 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ..................................................................................4 1.2. Những vấn đề chung về thanh tra thuế ................................................................8 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra thuế ............................... 8 1.2.2. Mục tiêu, yêu cầu đối với hoạt động thanh tra thuế ....................... 14 1.2.3. Nguyên tắc thanh tra thuế ...................................................................15 1.2.4. Nội dung thanh tra thuế.......................................................................17 1.2.5. Quy trình thanh tra thuế ......................................................................19 1.2.6. Phƣơng pháp thanh tra thuế ...............................................................21 1.3. Chỉ tiêu đánh giá, kỹ năng, nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ và công tác phối hợp trong hoạt động thanh tra thuế. ............................................ 24 1.3.1. Chỉ tiêu đánh giá công tác thanh tra thuế đối với NNT tại Cục Thuế tỉnh Hà Giang ................................................................................... 24 1.3.2. Kỹ năng, nghiệp vụ thanh tra tại doanh nghiệp .............................25 1.3.3. Cơ sở dữ liệu về NNT phục vụ cho công tác thanh tra thuế ........26 1.3.4. Các ứng dụng tin học vào công tác thanh tra thuế .........................27 1.3.5. Công tác phối hợp ................................................................................28 1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động thanh tra thuế. ...............................29 1.4.1. Hệ thống văn bản pháp luật ................................................................29 1.4.2. Quy trình, thủ tục, cơ chế giám sát và phƣơng pháp thanh tra thuế ............................................................................................................................30 1.4.3. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra thuế .32 1.4.4. Sử dụng công nghệ, nguồn thông tin, dữ liệu về NNT và cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ cho công tác thanh tra thuế ............................33 1.4.5. Công tác bảo mật trong hoạt động thanh tra thuế ..........................34 1.4.6. Các nhân tố ảnh hƣởng khác ..............................................................34 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CƢ́U ..........................37 2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết ....................................... 37 2.2. Cách tiếp cận ...................................................................................... 37 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................... 38 2.3.1. Cơ sở phƣơng pháp luận .....................................................................38 2.3.2. Các phƣơng pháp nghiên cƣ́u cu ̣ thể ................................................38 2.4. Địa điểm nghiên cứu ...................................................................................................41 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH HÀ GIANG GIAI ĐOẠN 2011 – 2013 ................................................42 3.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của tỉnh Hà Giang và khái quát Cục Thuế Hà Giang ................................................................................................... 42 3.1.1. Đặc điểm tình hình kinh tế xã hội tỉnh Hà Giang ..........................42 3.1.2. Đặc điểm ngƣời nộp thuế trên địa bàn tỉnh Hà Giang ...................43 3.1.3. Khái quát về Cục Thuế tỉnh Hà Giang .............................................45 3.1.4. Biên chế, tổ chức và chức năng nhiệm vụ của phòng Thanh tra thuế.....................................................................................................................47 3.2.1. Hoạt động thu thập thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu, phân tích rủi ro để lựa trọn các trƣờng hợp thanh tra thuế ............................................. 49 3.2.2. Số NNT đƣợc thanh tra trong tổng số NNT ....................................51 3.2.3. Kết quả về chống thất thu ngân sách, xử lý vi phạm hành chính về thuế. ..............................................................................................................52 3.2.4. Kết quả về sự biến chuyển ý thức tự tuân thủ nghĩa vụ thuế của NNT, phòng ngừa vi phạm ............................................................................60 3.3. Đánh giá chung về công tác thanh tra thuế đối với NNT tại Cục thuế tỉnh Hà Giang thời gian qua ...................................................................... 62 3.3.1. Nhƣ̃ng mặt tích cực..............................................................................62 3.3.2. Những hạn chế, yếu kém. ................................................................................64 3.3.3. Nguyên nhân. ........................................................................................67 CHƢƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH HÀ GIANG TRONG THỜI GIAN TỚI .........74 4.1. Quan điểm hoàn thiện công tác thanh tra thuế................................... 74 4.1.1. Viê ̣c hoàn thiện công tác thanh tra thuế phải phù hợp với chiến lƣơ ̣c cải cách thuế , góp phần nâng cao hiệu lực và hiệu quả của quản lý thuế .....................................................................................................................75 4.1.2. Hoàn thiện công tác thanh tra thuế phải trên cơ sở phù hơ ̣p với điề u kiê ̣n thƣ̣c tế khách quan .........................................................................77 4.1.3. Hoàn thiện công tác thanh tra thuế phải góp phần tạo điều kiện thuâ ̣n lơ ̣i cho hoa ̣t đô ̣ng sản xuất, kinh doanh phát triển .........................77 4.2. Các giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra thuế đối với NNT tại Cục thuế tỉnh Hà Giang trong thời gian tới ...................................................... 78 4.2.1. Kiến nghị hoàn thiện về cơ chế, chính sách, ban hành các văn bản điều chỉnh những bất hợp lý. .........................................................................78 4.2.2. Hoàn thiện quy trình thanh tra, cơ chế giám sát hoạt động thanh tra và tăng cƣờng công tác thanh tra kiểm tra nội bộ nghành .................79 4.2.3. Các giải pháp về tổ chức bộ máy và con ngƣời ..............................81 4.2.4. Các giải pháp về chuyên môn, nghiê ̣p vu ̣, ứng dụng công nghệ .83 KẾT LUẬN ..............................................................................................................................94 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................95 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Số TT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CBTT Cán bộ thanh tra 2 CQT Cơ quan thuế 3 GTGT Giá trị gia tăng 4 NNT Ngƣời nộp thuế 5 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 6 TNCN Thu nhập cá nhân 7 TNDN Thu nhập doanh nghiệp i DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Lực lƣợng cán bộ thanh tra Cục thuế Hà Giang 2011-2013 ........ 47 Bảng 3.2: Các trƣờng hợp đƣa vào kế hoạch thanh tra 2011-2013............... 50 Bảng 3.3: Số NNT đƣợc thanh tra trong tổng số NNT đang hoạt động 20112013 ................................................................................................................ 51 Bảng 3.4: Tình hình thực hiện kế hoạch thanh tra NNT 2011-2013 ............ 52 Bảng 3.5: Kết quả xử lý về thuế và xử phạt vi phạm hành chính sau thanh tra thuế giai đoạn 2011 – 2013 của Cục thuế tỉnh Hà Giang .............................. 53 Bảng 3.6: Số thuế truy thu trong tổng thu NSNN 2011-2013 ....................... 54 Bảng 3.7: Tình hình nợ thuế sau thanh tra của NNT 2011-2013 ................. 55 Bảng 3.8: Số liệu kết quả thanh tra thuế năm 2012 tại Công ty TNHH Hải Hà Hà Giang ........................................................................................................ 58 ii LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Thuế là một trong những chính sách kinh tế - xã hội quan trọng của Đảng và Nhà nƣớc ta, là nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nƣớc, là công cụ điều tiết nền kinh tế phát triển theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa, tạo môi trƣờng thuận lợi cho sản xuất kinh doanh phát triển, giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội của đất nƣớc, góp phần vào tích luỹ ngân sách, tăng tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân, góp phần đảm bảo công bằng xã hội và hội nhập quốc tế. Theo cơ chế quản lý thu thuế hiện nay NNT phải tự khai, tự nộp thuế và tự chịu trách nhiệm. Trong các chức năng trong quản lý thuế, thanh tra thuế đƣợc coi nhƣ là một bộ phận chủ lực của ngành thuế trong phòng ngừa, răn đe gian lận trong chống trốn-tránh thuế, nâng cao tính tuân thủ của NNT. Thanh tra thuế đƣợc sử dụng nhƣ chức năng đảm bảo pháp chế thuế, giúp tăng cƣờng kỷ luật, kỷ cƣơng trong lĩnh vực thuế, nâng cao hiệu quả của quản lý Nhà nƣớc về thuế, phải đƣợc xác định nhƣ một nhân tố tất yếu của công tác quản lý thuế. Thanh tra thuế đƣợc coi nhƣ một biện pháp hữu hiệu của CQT nhằm răn đe, phát hiện, xử lý, hạn chế những sai phạm của NNT, nâng cao tính nghiêm minh của pháp luật, làm cho NNT tự giác tuân thủ, đảm bảo sự công bằng khách quan cho NNT, nhờ vậy mà tác động ngƣợc trở lại thúc đẩy nền kinh tế phát triển lành mạnh, bền vững. Trong những năm qua, ngành thuế tỉnh Hà Giang đã hoàn thành tốt nhiệm vụ thu ngân sách, tốc độ tăng trƣởng năm sau luôn cao hơn năm trƣớc. Trong kết quả chung của ngành thuế tỉnh Hà Giang có phần đóng góp không nhỏ của công tác thanh tra thuế. Tuy nhiên, theo báo cáo chuyên đề về công tác thanh thuế tại hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2013 triển khai nhiệm vụ công tác thuế năm 2014 của ngành thuế tỉnh Hà Giang, công tác thanh tra thuế vẫn còn những hạn chế nhất định trong cả hoạt động triển khai các văn bản pháp luật về chính sách 1 thuế lẫn các quy trình nghiệp vụ thanh tra thuế. Mặt khác các văn bản pháp luật về thuế còn nhiều bất cập chƣa phù hợp với thực tiễn và thƣờng có sự thay đổi đã ảnh hƣởng đến chất lƣợng công tác thanh tra thuế . Công tác thanh tra, kiểm tra giám sát đảm bảo sự tuân thủ, tính minh bạch trong cơ quan thuế và ngƣời nộp thuế chƣa đạt hiệu quả. Hiện tƣợng trốn thuế, tránh thuế của ngƣời nộp thuế vẫn còn diễn ra ở nhiều lĩnh vực. Số thuế phải xử lý truy thu sau thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính về thuế còn lớn. Lực lƣợng công chức cũng nhƣ trình độ công chức làm công tác thanh tra thuế chƣa tƣơng xứng với yêu cầu nhiệm vụ đặt ra. Việc áp dụng công nghệ tiên tiến phục vụ cho công tác thanh tra thuế đã đƣợc triển khai nhƣng hiệu quả còn thấp. Trong điều kiện đó việc hoàn thiện và nâng cao chất lƣợng của hoạt động thanh tra thuế ở Hà Giang trở thành một đòi hỏi thực tiễn bức xúc. Xuất phát từ những lý do trên, việc nghiên cứu đề tài “ Hoạt động thanh tra thuế ở Cục Thuế tỉnh Hà Giang’’ là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn thiết thực. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu. - Mục tiêu của luận văn là trên cơ sở chỉ ra đƣợc các vấn đề nẩy sinh, cần giải quyết, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao chất lƣợng công tác thanh tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Giang. - Nhiệm vụ của luận văn: + Làm rõ cơ sở lí luận và thực tiễn về hoạt động thanh tra thuế. + Phân tích làm rõ thực trạng hoạt động thanh tra thuế ở Cục Thuế Hà Giang trong năm 2011-2013, chỉ ra những hạn chế và các vấn đề đặt ra cần giải quyết. + Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao chất lƣợng hoạt động thanh tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Giang. 3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là hoạt động thanh tra thuế tại Cục Thuế Hà Giang. 2 Phạm vi nghiên cứu là công tác thanh tra thuế đối với các Doanh nghiệp, Hợp tác xã ( gọi chung là ngƣời nộp thuế) do ngành thuế tỉnh Hà Giang quản lý trong giai đoạn từ 2011 -2013 4. Những đóng góp mới của luận văn Đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra thuế ở Cục Thuế tỉnh Hà Giang trong giai đoạn 2011-2013, đã đạt đƣợc kết quả nhất định nhƣ tăng thu cho ngân sách, phát hiện, ngăn ngừa đƣợc một số hành vi sai phạm, gian lận của ngƣời nộp thuế. Xác định đƣợc những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân. Đề xuất đƣợc một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thanh tra thuế ở Cục Thuế tỉnh Hà Giang trong thời gian tới theo các nhóm nhân tố ảnh hƣởng đó là: kiến nghị hoàn thiện những bất cập về cơ chế, chính sách; Hoàn thiện chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ và cơ chế giám sát; Hoàn thiện tổ chức bộ máy theo hƣớng chuyên sâu, tăng cƣờng số lƣợng, chất lƣợng đội ngũ cán bộ, ứng dụng hiệu quả công nghệ tiên tiến, tăng cƣờng công tác bảo mật, công tác phối hợp trong hoạt động thanh tra thuế. Các giải pháp đƣợc đƣa ra trên cơ sở lý luận, thực tiễn và tƣơng đối phù hợp, có khả năng áp dụng vào thực tế. 5. Cấu trúc luận văn Gồm phần mở đầu, kết luận và 4 chƣơng. Cụ thể nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiêncứu và cơ sở lý luận của hoạt động thanh tra thuế. Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Hà Giang giai đoạn 2011 – 2013. Chƣơng 4: Các giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Hà Giang trong thời gian tới. 3 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG THANH TRA THUẾ 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Thanh tra thuế là chức năng rất quan trọng của hoạt động quản lý Nhà nƣớc, quản lý thuế nên thời gian qua ở Việt Nam có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề này với sự tham gia nghiên cứu của các nhà khoa học, nhà quản lý, nghiên cứu sinh và học viên cao học. Tiêu biểu là các công trình nghiên cứu sau đây: - Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội “Các giải pháp hạn chế việc trốn thuế và tránh thuế của các công ty đa quốc gia hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam “ của Nguyễn Thị Lan (2009): luận án đã hệ thống hóa lý luận về vấn đề trốn thuế, tránh thuế của các công ty đa quốc gia. Luận án nhấn mạnh: các công ty đa quốc gia là các đối tƣợng nộp thuế có nguy cơ trốn thuế và tránh thuế rất cao, hiện tƣợng lợi dụng việc định giá chuyển giao để trốn, tránh thuế là khá phổ biến. Công tác kiểm tra, thanh tra thuế đối với các công ty đa quốc gia còn nhiều hạn chế, chƣa hữu hiệu và đáp ứng yêu cầu quản lý đối với các đối tƣợng này. Luận án cũng đề cập đến biện pháp đổi mới công tác thanh tra thuế đối với các công ty đa quốc gia theo hƣớng có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào vấn đề định giá chuyển giao giữa công ty ở Việt Nam với công ty liên kết, thành lập bộ phận thanh tra về giá chuyển giao. - Luận án Tiến sĩ kinh tế tài chính- ngân hàng “ Nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra ngƣời nộp thuế ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” (2013) của Nguyễn Xuân Thành: trên cơ sở đánh giá thực trạng thanh tra thuế ở Việt Nam trong giai đoạn 2007-2012, luận án đã đề xuất một số giải pháp mới nhằm góp phần nâng cao hiệu quả thanh tra thuế ở Việt Nam thời gian tới. Các giải pháp đề xuất tập trung vào giải quyết những vấn đề then chốt trong thanh tra thuế 4 nhƣ: tăng tỷ lệ số lƣợng ngƣời nộp thuế đƣợc thanh tra; nâng cao chất lƣợng cuộc thanh tra; áp dụng hệ thống tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác thanh tra; chuẩn hóa quy trình thanh tra thuế; chuyển đổi hình thức thanh tra; lựa chọn tiêu chí phân tích rủi ro lập kế hoạch thanh tra; đƣa vào áp dụng sổ tay kỹ năng thanh tra. - Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội “ Thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao tính tuân thủ của người nộp thuế trong điều kiện Việt Nam hiện nay (2009) của Nguyễn Chí Dũng: luận văn đã phân tích hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế dƣới giác độ tuân thủ của NNT, đã nêu đƣợc một số vai trò của kiểm tra, thanh tra thuế đối với việc nâng cao tính tuân thủ của NNT. Tác giả đã đề cập các điều kiện để nâng cao tính tuân thủ nhƣ xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm tra, thanh tra thuế nhƣ tỷ lệ NNT tiến hành thanh tra, kiểm tra trong vòng một năm, tỷ lệ phần trăm (%) độ chính xác tại khâu phân tích hồ sơ so với kết quả thanh tra. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Hoàn thiện công tác Thanh tra, Kiểm tra thuế đối với các doanh nghiệp tại Văn phòng Cục Thuế tỉnh Hưng Yên”(2013) của Phạm Thanh Bình: công trình này hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với NNT. Từ nghiên cứu lý luận, đề tài đã phân tích đánh giá thực trạng của công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Văn phòng Cục Thuế tỉnh Hƣng Yên, chỉ ra những hạn chế bất cập nhƣ trong thanh tra đối với hoạt động trong lĩnh vực xây lắp, bất động sản, thanh tra chống chuyển giá và nguyên nhân của hạn chế đồng thời đã đƣa ra giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế ở Cục thuế tỉnh Hƣng Yên. - “ Tác động của công tác thanh tra, kiểm tra thuế đối với công tác quản lý thuế” của thanh tra Tổng cục Thuế trong báo cáo chuyên đề tại Hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2012 của Tổng cục Thuế. Tác giả phân tích làm rõ 5 các nội dung liên quan đến kết quả công tác thanh tra thanh tra, kiểm tra thuế 2012, những tác động cụ thể của công tác thanh tra, kiểm tra thuế đối với công tác quản lý thu thuế, đề ra một số giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác thanh tra thuế năm 2013 trong toàn Ngành thuế. - “Thanh tra 585 doanh nghiệp FDI có dấu hiệu chuyển giá” của Tuấn Việt, Tạp chí Thuế nhà nƣớc số 45 (355)-Kỳ I/12/2011. Tác giả phân tích làm rõ các nội dung liên quan đến công tác thanh tra theo chuyên đề chống chuyển giá tại các doanh nghiệp FDI trên phạm vi cả nƣớc đến hết năm 2010, từ đó tập hợp đƣa ra các hành vi vi phạm và các biện pháp tổ chức thực hiện trong thời gian tới đối với cơ quan thuế các cấp. - Tổng cục Thuế tỉnh với báo cáo chuyên đề “Công tác thanh tra, kiểm tra thuế năm 2012, một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra thuế của toàn Ngành thuế” trình bày tại Hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2012 của Tổng cục Thuế. Công trình này đã đánh giá toàn bộ công tác thanh tra thuế năm 2012 của toàn ngành thuế đã từng bƣớc đi vào việc thanh tra có trọng tâm, trọng điểm, tăng cƣờng thanh tra theo chuyên đề’ đánh giá đƣợc tác động của tác thanh tra, kiểm tra đối với công tác quản lý thuế. Đề xuất một số giải pháp để tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra thuế nhƣ: Tập trung vào các nhành nghề, lĩnh vực có khả năng khai thác nguồng thu cao nhƣ: Dƣợc phẩm, Du lịch, Quảng cáo, Truyền thông, Điện lực, Dầu khí, Khoáng sản, Bất động sản...; Triển khai áp dụng hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác thanh tra, kiểm tra thuế; tập trung nghiên cứu xây dựng các tài liệu chuyên sâu về nghiệp vũ, kỹ năng thanh tra, kiểm tra thuế. - Cục thuế tỉnh Quảng Ninh với công trình nghiên cứu “Công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Quảng Ninh” trình bày tại Hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2011 của Tổng cục Thuế. Công trình này trình bày về tầm quan trọng của công tác thanh tra, kiểm tra thuế do cơ quan thuế thực 6 hiện, đánh giá thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Quảng Ninh năm 2011, chỉ ra những nguyên nhân của thành công và hạn chế trong thực tế và đề xuất những định hƣớng giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Quảng Ninh. Nhƣ vậy, công trình này không nghiên cứu toàn diện về công tác thanh tra, kiểm tra thuế, cả trên phƣơng diện lý luận và thực tiễn, mà chỉ tập trung nghiên cứu sâu thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại tỉnh Quảng Ninh. - Cục thuế tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu với công trình nghiên cứu “ Xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra dựa trên tiêu chí rủi ro” trình bày tại Hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2013 của Tổng cục Thuế. Công trình này trình bày về tầm quan trọng, hiệu quả của việc lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuế do cơ quan thuế thực hiện, đánh giá thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại dựa trên phân tích rủi ro của ngƣời nộp thuế và đề xuất những định hƣớng giải pháp nâng cao chất lƣợng công tác lập kế hoach thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu. - Cục Thuế Thái Bình “Một số kinh nghiệm trong công tác thanh tra chống chuyển giá” của Xuân Thị Vinh, trang thông tin Cục Thuế Thái Bình (thaibinh.gdt.gov.vn) ngày 17/01/2013 , tác giả đánh giá tổng quát về nội dung thanh tra chống chuyển giá, kết quả thực hiện của Cục Thuế Thái Bình, các kinh nghiệm rút ra qua công tác thanh tra, biện pháp hoàn thiện. - Cục Thuế tỉnh Hà Giang “ Kết quả công tác thanh tra, kiểm tra chống thất thu thuế” của Phạm Quang Trung, trang thông tin Cục Thuế tỉnh Hà Giang (hagiang.gdt.gov.vn) ngày 20/9/2013, tác giả đánh giá và đƣa ra một số biện pháp để nhằm chống thất thu ngân sách tại Cục thuế tỉnh Hà Giang nhƣ; lựa chọn có trọng tậm trọng điểm đối tƣợng và nội dung thanh tra đó là các lĩnh vực nhƣ thuế nhà thầu, khoáng sản, xây dựng... tập trung nguồn lực, tăng 7 cƣờng phân tích hồ sơ để phát hiện rủi ro, nâng cao kỹ năng thanh tra và xử kiên quyết sau thanh tra. - Phòng Thanh tra thuế - Cục Thuế tỉnh Hà Giang với các báo cáo tham luận: “Kết quả công tác thanh tra thuế năm 2011 và biện pháp nâng cao chất lượng công tác thanh tra thuế năm 2012”; “Kết quả công tác thanh tra thuế năm 2012 và biện pháp nâng cao chất lượng công tác thanh tra thuế năm 2013”; “Kết quả công tác thanh tra thuế năm 2013 và biện pháp nâng cao chất lượng công tác thanh tra thuế năm 2014” trình bày tại Hội nghị tổng kết công tác thuế năm 2011,2012, 2013 của Cục Thuế tỉnh Hà Giang, Các bài viết đã phân tích đánh giá kết quả công tác tra thuế trong từng năm và chỉ ra những hạn chế, yếu kém, đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng công tác thanh tra thuế trong thời gian tới tại Cục thuế Hà Giang. Tóm lại, nghiên cứu các công trình của các tác giả trƣớc đã công bố gần đây cho thấy chƣa có các công trình nghiên cứu riêng hoạt động thanh tra thuế ở Cục Thuế tỉnh Hà Giang. Do đó, việc sƣu tầm, tổng hợp, hệ thống hóa và phân tích làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận, đánh giá thực trạng, đề xuất khuyến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả thanh tra thuế ở Cục Thuế tỉnh Hà Giang trong giai đoạn hiện nay là vấn đề cần thiết, cần tiếp tục đƣợc nghiên cứu. 1.2. Những vấn đề chung về thanh tra thuế 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra thuế 1.2.1.1. Khái niệm thanh tra thuế Thanh tra thuế là hoạt động kiểm tra của tổ chức chuyên trách của cơ quan thuế đối với đối tƣợng thanh tra nhằm phát hiện, ngăn chặn và xử lý những hành vi trái pháp luật . 1.2.1.2. Đặc điểm của thanh tra thuế Thanh tra thuế mang những đặc điểm chung giống đặc điểm của thanh tra nói chung và thanh tra chuyên ngành nói riêng, đó là: 8 Thứ nhất, thanh tra thuế luôn mang tính quyền lực của Nhà nƣớc: là một chức năng của quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế, thanh tra thuế thực hiện quyền lực của chủ thể quản lý (CQT) đối với đối tƣợng quản lý (NNT). Thanh tra thuế luôn luôn áp dụng quyền năng của Nhà nƣớc trong quá trình hoạt động của mình và nó nhân danh Nhà nƣớc khi áp dụng quyền năng đó. Thứ hai, thanh tra thuế là một chức năng, một giai đoạn của chu trình quản lý thuế. Thanh tra thuế là một là một trong bốn chức năng cơ bản của quản lý thuế, là khâu hậu kiểm, thực hiện tốt chức năng giám sát tuân thủ của CQT. Thanh tra thuế có tác động tới hầu hết các giai đoạn của chu trình quản lý thuế: kê khai thuế, tuyên truyền hỗ trợ và cƣỡng chế nợ thuế. Xét theo chức năng của quản lý thuế thì thanh tra thuế là công cụ, phƣơng tiện để Nhà nƣớc quản lý thuế. Thứ ba, thanh tra thuế là một hoạt động mang tính chuyên môn hóa cao, đƣợc thực hiện theo một quy trình chặt chẽ. Các bƣớc công việc cụ thể để thực hiện một cuộc thanh tra thuế đƣợc chuẩn hóa từng khâu, quy định trách nhiệm rõ ràng cho từng bộ phận, từng cán bộ tham gia quy trình. Để có thể đáp ứng đƣợc quy trình thanh tra thuế, đòi hỏi CBTT phải đƣợc chuyên nghiệp, có trình độ cao, nắm vững đƣợc chính sách, pháp luật, am hiểu về kế toán và phải có kỹ năng phân tích, phát hiện, xử lý gian lận của đối tƣợng thanh tra. Thứ tư, thanh tra thuế có tính độc lập tƣơng đối: đây là đặc điểm vốn có, xuất phát từ bản chất của thanh tra, đặc điểm này phân biệt thanh tra thuế với các bộ phận chức năng khác trong bộ máy quản lý thuế. Thanh tra thuế chủ động và độc lập trong việc lập kế hoạch thanh tra, phân bổ nguồn lực thanh tra, trong việc ra quyết định và kết luận thanh tra và độc lập trong cách quan hệ ứng xử với đối tƣợng đƣợc thanh tra khi cần thiết. Thanh tra thuế là 9 thanh tra chuyên ngành, trực tiếp giúp việc cho Thủ trƣởng CQT và chịu sự quản lý trực tiếp của Thủ trƣởng CQT và có tính chất độc lập tƣơng đối. Thứ năm, thanh tra thuế đƣợc tiến hành đối với mọi cơ quan, tổ chức và cá nhân hoạt động trong phạm vi điều chỉnh của các luật thuế, chịu sự quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế: ví dụ đơn vị sản xuất kinh doanh, đơn vị hành chính sự nghiệp, tổ chức chính trị, xã hội…. Đây chính là điểm khác giữa hoạt động thanh tra chuyên ngành và hoạt động thanh tra hành chính (Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra trong nội bộ bộ máy nhà nƣớc; là thanh tra của cơ quan cấp trên đối với cơ quan, đơn vị, cá nhân cấp dƣới (thuộc quyền quản lý trực tiếp). Thanh tra thuế khác với thanh tra các lĩnh vực khác ở một số nội dung có thể phân biệt đƣợc nhƣ sau: Thanh tra thuế đƣợc tiến hành dựa vào các quy định của các luật thuế và luật quản lý thuế hiện hành, có thể vận dụng một số luật liên quan khi tính toán nghĩa vụ thuế phải nộp của NNT. Do đặc điểm của NNT- đối tƣợng đƣợc thanh tra thuế- tƣơng đối rộng, hoạt động ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực khác nhau vì vậy đòi hỏi kiến thức sử dụng trong thanh tra thuế phải bao quát và đa dạng. Thanh tra thuế không chỉ chấn chỉnh việc thực thi pháp luật mà còn nhằm mục đích chống thất thu, góp phần làm tăng thu cho NSNN. Qua thanh tra thuế, CQT truy thu vào NSNN số thuế thất thu, tiền phạt, tăng tỷ lệ đóng góp vào NSNN. Thanh tra thuế không chỉ tác động đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong lãnh thổ Việt Nam mà còn tác động đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ngoài lãnh thổ Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế. 10 1.2.1.3. Vai trò của thanh tra thuế. Thanh tra thuế đóng vai trò quan trọng trong việc đạt đƣợc các mục tiêu của CQT, đó là chống thất thu thuế, phát hiện ra các gian lận, sai sót, khuyến khích NNT tuân thủ tự nguyện, phát hiện ra những bất cập của chính sách thuế để kiến nghị sửa đổi cho phù hợp... Nhìn chung, thanh tra thuế có những vai trò chủ yếu sau đây: Thứ nhất, thanh tra thuế góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế. Nhà nƣớc thực hiện quản lý thuế thông qua hệ thống các luật, các chính sách, chế độ quản lý để điều chỉnh các quan hệ và thậm chí có thể cƣỡng chế các tổ chức và cá nhân trong xã hội phải tuân thủ nhằm bảo vệ các lợi ích của Nhà nƣớc. Trong đó thanh tra thuế đƣợc sử dụng nhƣ một công cụ để đảm bảo pháp luật thuế đƣợc thực thi nghiêm túc, quyền và lợi ích Nhà nƣớc, của NNT đƣợc bảo đảm. Thanh tra thuế nhằm kiểm soát việc chấp hành pháp luật thuế của NNT, giúp phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về thuế. Thanh tra thuế là một trong những công cụ rất quan trọng và hữu hiệu để đảm bảo hiệu lực quản lý Nhà nƣớc, thiết lập kỷ cƣơng xã hội. Thực tiễn chỉ ra rằng, hiệu lực quản lý của Nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế tùy thuộc vào nội dung, chất lƣợng và biện pháp tổ chức thực hiện các quyết định của CQT. Để các quyết định của CQT đƣợc NNT tuân thủ và chấp hành một cách chính xác, đầy đủ, CQT phải đề ra quy trình thực hiện quyết định- là quy trình quản lý thuế. Trong quy trình đó không thể thiếu đƣợc hoạt động thanh tra thuế. Thanh tra thuế là để đánh giá, nhận xét tình hình chấp hành pháp luật thuế và các kết quả thực hiện quyết định quản lý thuế, làm rõ nguyên nhân, xác định trách nhiệm thuộc khâu nào, thuộc ai để chấn chỉnh hoặc xử lý (khi có hành vi vi phạm), với ý nghĩa đó, thanh tra thuế thực chất đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực thuế. 11