Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở việt nam hiện nay...

Tài liệu Pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở việt nam hiện nay

.PDF
170
517
131

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ THÚY LIỄU PHÁP LUẬT VỀ TÊN THƢƠNG MẠI CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số : 62 38 01 07 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Hoàng Thế Liên HÀ NỘI - 2016 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ THÚY LIỄU PHÁP LUẬT VỀ TÊN THƢƠNG MẠI CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số : 62 38 01 07 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Hoàng Thế Liên HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi là Phạm Thị Thúy Liễu, nghiên cứu sinh khóa (2013 -2016) tại Học viện Khoa học xã hội, xin cam đoan luận án “Pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của cá nhân tôi. Kết quả nghiên cứu trong luận án là do tác giả thực hiện. Các tài liệu, số liệu, kết quả nghiên cứu của các tổ chức, cá nhân khác được tham khảo, sử dụng, trích dẫn trong luận án đều đã được ghi rõ nguồn gốc một cách trung thực. Tôi xin chịu trách nhiệm về những nội dung đã cam đoan ở trên. Tác giả luận án Phạm Thị Thúy Liễu DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLDS : Bộ Luật Dân sự CP : Cổ phần DN : Doanh nghiệp GCNNHHH : Giấy chứng nhận nhãn hiệu hàng hóa SHTT : Sở hữu trí tuệ TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TRIPS : Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ TPP : Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương WIPO : Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới WTO : Tổ chức thương mại thế giới MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT ................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 8 1.2. Cơ sở lý thuyết nghiên cứu ...................................................................... 20 CHƢƠNG 2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TÊN THƢƠNG MẠI CỦA DOANH NGHIỆP VÀ PHÁP LUẬT VỀ TÊN THƢƠNG MẠI CỦA DOANH NGHIỆP ............................................................................... 25 2.1. Những vấn đề lý luận về tên thương mại của doanh nghiệp........................ 25 2.2. Khái niệm, đặc điểm và nội dung pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp .............................................................................................................. 40 2.3. Tìm hiểu kinh nghiệm pháp luật về tên thương mại ở các nước trên thế giới và bài học cho Việt Nam .................................................................................... .57 CHƢƠNG 3.THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ TÊN THƢƠNG MẠI CỦA DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM..................................................................................................... 66 3.1. Thực trạng pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp .................... .66 3.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam ...................................................................................................... 91 3.3. Đánh giá chung về thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam ....................................... .117 CHƢƠNG 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TÊN THƢƠNG MẠI CỦA DOANH NGHIỆP ..................... 125 4.1. Yêu cầu và định hướng hoàn thiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp……………………………………………………………………......125 4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ....... 136 KẾT LUẬN .................................................................................................. 149 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 152 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tên thương mại của doanh nghiệp là một trong những yếu tố đầu tiên tạo lên sự thành công của doanh nghiệp trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh. Trước đây, trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, tên thương mại ít được quan tâm không được xem là tài sản quan trọng của doanh nghiệp. Ngày nay, trong nền kinh tế thị trường, tên thương mại đã thực sự trở thành một tài sản quan trọng của doanh nghiệp. Sự thành đạt của mỗi doanh nghiệp thường gắn liền với giá trị tên thương mại mà doanh nghiệp đó đã tạo ra. Để có được một tên thương mại có tên tuổi, doanh nghiệp phải đầu tư rất nhiều nguồn lực tài chính, thời gian để tạo dựng bởi lẽ không doanh nghiệp nào có tên thương mại có giá trị ngay từ khi khởi nghiệp mà nó đòi hỏi một quá trình lâu dài thông qua việc cung cấp ra thị trường những sản phẩm ngày càng tốt hơn, giá cả hợp lý, thể hiện rõ tính văn minh thương mại, sự chăm sóc khách hàng... Nhận thức rõ vấn đề đó, hầu hết doanh nghiệp Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp có chiến lược kinh doanh tốt rất quan tâm đến việc bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp mình. Có thể nói, các quy định của pháp luật liên quan đến tên thương mại của doanh nghiệp đã được xây dựng và đang từng bước được hoàn thiện, các hoạt động bảo vệ quyền đối với tên thương cũng nỗ lực triển khai trên diện rộng. Không phải là hàng hoá nhưng tên thương mại lại có ý nghĩa rất lớn trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, nó là một trong những đối tượng cơ bản của quyền Sở hữu trí tuệ (SHTT), vì vậy, pháp luật của nhiều quốc gia trên thế giới và pháp luật Việt Nam hiện nay rất coi trọng việc bảo hộ tên thương mại. Tên thương mại đã được nhắc đến, được quy định trong các văn bản pháp luật như: Bộ luật Dân sự năm 1995 và 2005; Luật Doanh nghiệp năm 2005 và 2014, Luật Thương mại năm 1997 và 2005; Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Theo đó, hệ thống pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp được xây dựng tương đối hoàn chỉnh, đáp ứng chuẩn mực quốc tế như: Các cam kết tham gia Tổ chức thương 1 mại thế giới (WTO); Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) của Việt Nam, các điều ước quốc tế đang có hiệu lực tại Việt Nam. Các thành tựu đạt được là đáng trân trọng, nó là kết quả của hoạt động lập pháp, thực thi pháp luật và chính sách hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, xét về tính hiệu quả, hệ thống pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam đang đứng trước những thách thức và đòi hỏi lớn, cần được tiếp tục hoàn thiện. Việc đổi mới tổ chức, cơ chế và phương thức bảo hộ đối với những tài sản vô hình của doanh nghiệp như tên thương mại, nhãn hiệu… cần được giải quyết trên cơ sở phân tích một cách khách quan thực trạng pháp luật hiện có, đánh giá các ưu điểm, nhược điểm và chỉ ra những nguyên nhân tồn tại cần khắc phục, đồng thời kết hợp với học tập kinh nghiệm quốc tế để từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao và hoàn thiện pháp luật về tên thương mại nói riêng và hệ thống pháp luật liên quan nói chung. Chính vì những lý do trên, nghiên cứu sinh đã lựa chọn vấn đề “Pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án. Đề tài tập trung nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận đặt ra và phân tích quy định pháp luật Việt Nam về tên thương mại của doanh nghiệp, trong đó có sự so sánh với các quy định pháp luật của các nước và các công ước quốc tế. Phân tích pháp luật về tên thương mại, thực trạng thực hiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp hiện nay, từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện các quy định của pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận án là: nhận diện đầy đủ bản chất của pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp, đưa ra được khái niệm về tên thương mại của doanh nghiệp và pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp; đánh giá khách quan thực trạng quy định của pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp; tiến tới hạn chế và chấm dứt hành vi xâm phạm đối với tên thương mại 2 và nâng cao hiệu quả bảo vệ đối với tên thương mại của doanh nghiệp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, của nhà nước và người tiêu dùng. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, để làm rõ cơ sở lý luận pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp, luận án cần tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về tên thương mại của doanh nghiệp nhằm làm rõ sự phát triển có kế thừa của khoa học pháp lý. - Phân biệt tên thương mại của doanh nghiệp với một số đối tượng tương tự với tên thương mại, từ đó chỉ ra sự khác biệt cơ bản và tầm quan trọng của tên thương mại. - Nghiên cứu nội dung pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp, các điều kiện xác lập, bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp. Thứ hai, để đánh giá đúng thực trạng pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay và thực tiễn áp dụng cần tập trung vào những nhiệm vụ chủ yếu sau: - Nghiên cứu đánh giá đúng thực trạng pháp luật thông qua việc phân tích các quy định của pháp luật hiện hành về tên thương mại của doanh nghiệp. - Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật thông qua việc phân tích thực tiễn xác lập, bảo vệ, thực thi quyền SHTT đối với tên thương mại của doanh nghiệp. Thứ ba, từ thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp, luận án đưa ra những đề xuất phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam. - Chỉ ra những yêu cầu, định hướng quan trọng để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi phù hợp với tình hình trong nước và thế giới. - Đề xuất một số giải pháp phù hợp để hoàn thiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp hiện nay. 3 3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu của luận án 3.1. Phạm vi nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận cũng như thực tiễn của pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay. Tên thương mại được nghiên cứu trong luận án là vấn đề thuộc phạm trù của sở hữu trí tuệ đã được công ước quốc tế cũng như pháp luật Việt Nam quy định. Vì vậy, luận án nghiên các quy định của điều ước quốc tế cũng như của pháp luật về bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là việc bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp bằng pháp luật. Do đó: Về mặt lý luận, luận án không những sẽ làm rõ, làm phong phú, sâu sắc hơn khái niệm tên thương mại với những đặc điểm riêng có, so sánh khái niệm tên thương mại với các khái niệm có mối quan hệ khăng khít với tên thương mại mà còn phân tích nhằm góp phần xác định rõ những nội dung của pháp luật về bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp. Về mặt thực tiễn, luận án tập trung phân tích, đánh giá pháp luật của Việt Nam về tên thương mại của doanh nghiệp, trong đó bao gồm cả việc đánh giá thực trạng pháp luật và thực trạng thực thi pháp luật nhằm góp phần làm rõ những thành tựu, những hạn chế của pháp luật trong quy định cũng như trong thực tiễn thi hành để từ đó đề xuất những giải pháp phù hợp. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án Từ mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu, tác giả tiếp cận đối tượng nghiên cứu bằng những phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: 4.1. Phương pháp luận Trên cơ sở vận dụng phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê nin, luận án sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, các quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế thị trường trong thời kì này để nghiên cứu. 4 Việc phân tích các khía cạnh pháp lý liên quan đến tên thương mại của doanh nghiệp là một nghiên cứu mới, khá phức tạp, vừa mang tính pháp lý, vừa mang tính kinh tế, hơn nữa, việc thu thập thông tin gặp nhiều khó khăn, do vậy việc phân tích số liệu thực tế chủ yếu dựa trên các tài liệu cụ thể được thu thập ở trong và ngoài nước về lĩnh vực này. Chính vì vậy luận án sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống, đa ngành và liên ngành khoa học xã hội nhân văn như lịch sử, kinh tế, luật học nhằm làm rõ bản chất kinh tế, xã hội và pháp lý về pháp luật của tên thương mại của doanh nghiệp, đánh giá mức độ phù hợp, nhất là tính khả thi của các quy định này. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích nhằm làm rõ cơ sở lý luận cũng như cơ sở thực tiễn của pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam, đánh giá các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước về những vấn đề liên quan đến luận án, các số liệu tổng hợp và sự kiện thực tế, phương pháp này được sử dụng trong luận án nhưng trọng tâm là chương 1, chương 2, chương 3. - Phương pháp so sánh luật học: được sử dụng xuyên suốt luận án nhằm đối chiếu quy định pháp luật qua các thời kỳ, với pháp luật các quốc gia để tìm ra những điểm hợp lý trong các quy định pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp, học hỏi kinh nghiệm xây dựng pháp luật để hoàn hiện pháp luật về tên thương mại. - Phương pháp phân tích – dự báo, phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê… được sử dụng trong chương 4 để dự báo xu hướng phát triển của kinh tế xã hội, từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Là công trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc của nghiên cứu sinh, luận án có những đóng góp mới, cụ thể như sau: 5 Thứ nhất, Luận án là công trình nghiên cứu có tính hệ thống pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp, lĩnh vực đặc thù của sở hữu trí tuệ, có tác động trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của các doanh nghiệp trên thị trường và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Các kết quả nghiên cứu của luận án góp phần bổ sung và phát triển những vấn đề lý luận pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam, làm rõ cơ sở khoa học nhằm ghi nhận và bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập quốc tế. Thứ 2, Luận án đã đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thực thi pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay, chỉ ra những hạn chế mà pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp cần phải khắc phục và hoàn thiện trong thời gian tới. Thứ 3, Luận án xác định về các định hướng và đưa ra nhiều giải pháp vừa tổng thể, vừa có tính chất cụ thể nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp và nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định này trong thực tiễn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Về lý luận: Luận án đã nghiên cứu một cách có hệ thống những vấn đề lý luận về tên thương mại của doanh nghiệp và đánh giá tính hiệu quả quy định của pháp luật. Luận án khẳng định vai trò của tên thương mại đối với sự phát triển của doanh nghiệp, luận án cũng chỉ ra các nhân tố tác động đến việc bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp, qua đó đưa ra những nhận xét, đánh giá về thực trạng pháp luật về tên thương mại, chỉ ra nguyên nhân của một số hạn chế còn gặp phải trong thực tiễn. - Về thực tiễn: Luận án đưa ra những yêu cầu cần thiết, những định hướng cơ bản để xây dựng và bảo hộ quyền SHTT đối với tên thương mại của doanh nghiệp, tiếp đến luận án đưa ra ba nhóm giải pháp quan trọng hàng đầu để bảo vệ quyền SHTT đối với tên thương mại của doanh nghiệp. 6 Ngoài ra, luận án còn là nguồn tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và giảng dạy khoa học pháp lý, phục vụ cho việc hoạch định chính sách về bảo hộ tên thương mại của các doanh nghiệp ở Việt Nam. 7. Cơ cấu của luận án Ngoài lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án được kết cấu 4 chương như sau: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết. Chương 2. Những vấn đề lý luận về tên thương mại và pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp. Chương 3. Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp ở Việt Nam. Chương 4. Định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp. 7 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT Theo sát yêu cầu nghiên cứu của luận án, tác giả đã tiến hành tổng quan các công trình nghiên cứu đã công bố có liên quan nhằm phát hiện những điểm mà luận án có thể kế thừa và xác định những điểm luận án cần đi sâu nghiên cứu. Với tinh thần trên, tác giả tập trung tổng quan những vấn đề chính sau đây. 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Nghiên cứu về khái niệm tên thương mại và pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp. Tên thương mại và pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp được quan tâm nghiên cứu khá nhiều nhưng đa phần được thể hiện dưới dạng bài tham luận hội thảo khoa học hoặc ý kiến tranh luận trong quá trình xây dựng các văn kiện quốc tế về quyền SHTT. Đồng thời cũng có một số sách chuyên khảo nghiên cứu dưới góc độ pháp luật, đáng kể là các công trình sau: Nghiên cứu về tên thương mại và chỉ ra vai trò của tên thương mại phải kể đến các tác giả: Ian McClure, John R Olesen, John Turner 123, 127, 143, kết quả nghiên cứu cho thấy tên thương mại được ghi nhận và thực thi ở trên 200 khu vực địa lý trên toàn thế giới và mang lại những lợi thế kinh doanh cho doanh nghiệp. Tác giả ALRies & Laura Ries 1 trong công trình nghiên cứu của mình đã chỉ ra cách thức xây dựng và phát triển nhãn hiệu, thương hiệu của doanh nghiệp, đặc biệt tác giả tập trung nghiên cứu cách thức để duy trì sự phát triển, cạnh tranh của nhãn hiệu và thương hiệu trên thị trường, chỉ ra cho các doanh nghiệp thấy được vai trò quan trong trọng việc xây dựng, bảo vệ thương hiệu của mình. Nghiên cứu này cũng cho thấy đa số thành công của các doanh nghiệp trên thế giới đều bắt đầu từ việc xây dựng và bảo vệ nhãn hiệu của mình, các nhãn hiệu nổi tiếng lại bắt nguồn từ việc sử dụng tên thương mại của doanh nghiệp và 8 ngày nay trở thành những thương hiệu nổi tiếng trên thế giới: “trong tiến trình xây dựng nhãn hiệu, không gì gây lẫn lộn cho bằng sử dụng trọn vẹn một tên công ty”. Các tên nhãn hiệu hầu như luôn chiếm ưu thế so với các tên công ty, người tiêu dùng mua các nhãn hiệu, họ không mua công ty, do đó khi một tên công ty được dùng làm tên nhãn hiệu (GE, Coca – cola, IBM) khách hàng xem những tên này như là nhãn hiệu 116, tr.114. Thông cáo báo chí năm 2013 của Tổ chức SHTT thế giới (WIPO) đã đưa ra chủ đề “khám phá vai trò của thương hiệu trong nền kinh tế toàn cầu và sự đổi mới trong hệ sinh thái”. Báo cáo chỉ ra rằng “các công ty trên toàn thế giới đã bỏ ra gần nửa nghìn tỷ USD mỗi năm để chi cho hoạt động xây dựng thương hiệu” 145. Francis Curry, Tổng giám đốc WIPO cho biết “một thương hiệu là hiện thân danh tiếng và là hình ảnh của doanh nghiệp. Do đó, nó là một trong những tài sản quý giá nhất của doanh nghiệp, khi thị trường đã trở nên phân tán và ảo hơn thì bảo vệ các thương hiệu danh tiếng càng trở lên quan trọng” 145. Báo cáo cũng kết luận rằng: bằng chứng cho thấy rằng xây dựng thương hiệu là một trong những cơ chế quan trọng nhất đối với các doanh nghiệp để bảo đảm cho việc tồn tại và phát triển. Ở các nước khác trên thế giới, việc xác lập quyền đối với tên thương mại được hình thành trên những cơ sở pháp lý khác nhau như: Sử dụng tên thương mại (đa số các nước); Đăng ký bắt buộc (ở một số nước xã hội chủ nghĩa cũ, khu vực Trung Mỹ…); Sử dụng hoặc đăng ký tên thương mại, trong đó hình thức đăng ký được khuyến khích (ở một số nước như Thụy Điển, Srilanca, Tây Ban Nha 22. Theo công ước Paris 112:“tên thương mại được bảo hộ trong tất cả các nước thành viên mà không bắt buộc phải đăng ký, tên thương mại có thể hoặc không là một bộ phận cấu thành nhãn hiệu hàng hóa”. Vậy tên thương mại và tên doanh nghiệp có trùng nhau không? Nghiên cứu vấn đề này cần tham khảo pháp luật của một số quốc gia trên thế giới, đa số các quốc gia trên thế 9 giới quy định tên thương mại là tên doanh nghiệp và được sử dụng làm nhãn hiệu thương mại tạo thành thương hiệu của doanh nghiệp. Ví dụ: Pháp luật Hoa Kỳ quy định: quyền đối với tên thương mại được xác lập bằng cách ưu tiên thông qua, doanh nghiệp đầu tiên nộp đơn xin bảo hộ tên thương mại với cơ quan nhà nước có thẩm quyền một cách tích hợp sẽ có quyền đối với tên thương mại đó [125]. Quy định của Công ước Paris: “tên thương mại được bảo hộ có thể hoặc không là một phần của một nhãn hiệu hàng hoá” [112]. Theo quy định tại điều 41, Hiệp định TRIPS chúng ta thấy rõ hơn yêu cầu quốc tế đặt ra là “Các thành viên phải bảo đảm rằng các thủ tục thực thi quyền nêu tại Phần này phải được quy định trong luật quốc gia của mình để tạo khả năng khiếu kiện có hiệu quả đối với mọi hành vi xâm phạm các loại quyền sở hữu trí tuệ được đề cập trong Hiệp định này, trong đó có những biện pháp chế tài khẩn cấp nhằm ngăn chặn các hành vi xâm phạm và những biện pháp chế tài nhằm ngăn chặn không để các hành vi xâm phạm tiếp diễn. Các thủ tục đó phải được áp dụng theo cách thức nhằm tránh tạo ra các hàng rào cản trở hoạt động thương mại hợp pháp và nhằm quy định các biện pháp bảo đảm cho các thủ tục đó không bị lạm dụng” 115. Các công trình nghiên cứu liên quan đến tên thương mại nêu trên đã nghiên cứu quy định của pháp luật SHTT các quốc gia trên thế giới và đưa ra các cách thức giúp doanh nghiệp bảo vệ quyền SHTT đó, đây là các tài liệu rất hữu ích mà chúng ta có thể tham khảo trong quá trình xây dựng pháp luật SHTT ở Việt Nam hiện nay. Nghiên cứu về thực trạng thực hiện pháp luật và bảo vệ tên thương của doanh nghiệp. Không chỉ có các công trình nghiên cứu lý luận về tên thương mại mà thực trạng thực hiện pháp luật tại các quốc gia cũng có nhiều tranh chấp đã được giải quyết để làm cơ sở tham khảo cho quá trình nghiên cứu đề tài. 10 Một số vụ tranh chấp điển hình liên quan đến việc xác định tên thương mại, nhãn hiệu của Tòa án EU như: Vụ án 9ECJ liên quan đến: “BABY DRY and DRY BABY” trong vụ việc C-383/99P – Procter&Gamble v OHIM; Hoặc án T-473/11 liên quan đến tuổi thọ sản phẩm sức khỏe v OHMI – WELEDA cho nhãn hiệu (MENOCHRON); Hoặc bản án C-420/13 liên quán đến Netto Marken giảm giá bao gồm các lĩnh vực: “ Phạm vi - Khái niệm về dịch vụ - thương mại bán lẻ dịch vụ - Mức độ yêu cầu rõ ràng và chính xác liên quan đến việc xác định các dịch vụ mà thương mại bảo hộ nhãn hiệu là tìm - Sử dụng các tiêu đề lớp của Bảng phân loại Nice cho các mục đích về việc đăng ký nhãn hiệu thương mại - Khả năng sau đó làm thay thế, bổ sung hợp báo cáo ban đầu chỉ bao gồm các chỉ dẫn hoặc các lớp học chung - Mức độ bảo vệ thương hiệu” [146]; Bản án T-199/13 liên quan DTM RICAMBI v OHMI - STAR (STAR) “Một hành động bãi bỏ mang của người nộp đơn cho các nhãn hiệu tượng trưng chứa từ yếu tố 'STAR' đối với hàng hóa lớp 7, 9 và 12 chống lại quyết định R 124/2012-1 của Hội đồng quản trị đầu tiên của phúc thẩm của Văn phòng Hài hòa hóa thị trường nội (OHIM) của ngày 24 tháng 1 năm 2013, bác bỏ kháng cáo chống lại quyết định của Bộ phận của phe đối lập từ chối đăng ký nhãn hiệu. Hay tranh chấp liên quan đến tên thương mại của các doanh nghiệp nổi tiếng với sản phẩm được tiêu dùng trên toàn thế giới như: Ngày 10 tháng 7 năm 2014, Tòa án Công lý của Liên minh châu Âu (CJEU) đã ra phán quyết trong vụ tranh chấp giữa Apple Inc v Deutches - und Markenamp (Patent Đức và Mark Văn phòng Thương mại) (C-421/13) Apple áp dụng cho một nhãn hiệu thương mại Hoa Kỳ về thiết kế cửa hàng bán lẻ của mình trong năm 2010 [146]. Các nhãn hiệu thương mại của Mỹ đã được đăng ký cho "dịch vụ cửa hàng bán lẻ có tính năng máy tính, phần mềm máy tính, thiết bị ngoại vi máy tính, điện thoại di động, thiết bị điện tử tiêu dùng và các phụ kiện và các cuộc biểu tình của các sản phẩm liên quan quyền có liên quan" . Các nhãn hiệu thương mại đã được cấp vào tháng 1 năm 2013 và Apple sau đó tìm cách mở rộng các thương hiệu quốc tế 11 theo Thoả ước Madrid. Ngày 24 tháng 1 năm 2013, Văn phòng Marks thương mại của Đức từ chối gia hạn nhãn hiệu thương mại quốc tế trên. Apple kháng cáo lên Tòa án Bằng sáng chế Liên bang của Đức, trong đó cho rằng thiết kế của cửa hàng là khác biệt từ cách bố trí thông thường của các cửa hàng bán lẻ trong lĩnh vực điện tử nên có thể được đăng ký là nhãn hiệu thương mại trong Liên minh châu Âu. Sau khi nghiên cứu CJEU cũng cho rằng Apple có thể áp dụng để đăng ký cửa hàng bố trí không chỉ đối với hàng hóa chính mình, mà còn cho các dịch vụ, miễn là các dịch vụ này không tạo thành một phần không thể thiếu của việc chào bán các mặt hàng. Qua cách giải quyết từ các bản án cho thấy Tòa án EU đã tập trung vào các quy định của pháp luật mà các bên đã tham gia để giải quyết sao cho phù hợp nhất nhằm bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp. Từ các tài liệu đã tìm hiểu được cho thấy, hiện nay việc bảo hộ tên thương mại, nhãn hiệu, thương hiệu của các quốc gia trên thế giới đã được quy định cụ thể nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, để nghiên cứu một cách hệ thống về pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp một cách toàn diện thì vẫn cần có các công trình nghiên cứu ở mức độ chuyên sâu hơn. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước Nghiên cứu về khái niệm tên thương mại và pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp. Tên thương mại là sản phẩm trí tuệ và tài sản vô hình của doanh nghiệp, bởi vậy, việc bảo hộ tên thương mại có ý nghĩa rất lớn. Bảo hộ tên thương mại tạo nên một công cụ hữu hiệu cho các doanh nghiệp quảng bá và lưu thông hàng hoá một cách có hiệu quả trên thị trường cũng như bảo vệ và phát triển thị phần của mình, bảo đảm một môi trường cạnh tranh lành mạnh nhằm thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế [22]. Việc bảo hộ tên thương mại đầy đủ và có hiệu quả là cơ sở để chúng ta tham gia vào các sân chơi lớn, các thị trường song phương, khu vực 12 và toàn cầu, thu hút đầu tư và công nghệ nước ngoài, từ đó tạo ra những bước khởi sắc mới cho nền kinh tế. Bảo hộ quyền SHTT nói chung và bảo hộ tên thương mại nói riêng đã trở thành một cam kết quan trọng mà Việt Nam phải thực hiện trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Pháp luật về SHTT đối với tên thương mại còn được tiếp cận trong bối cảnh toàn cầu hoá, khu vực hoá về kinh tế, thương mại diễn ra ngày càng sôi động. Bảo hộ quốc tế quyền SHTT đối với tên thương mại là một hoạt động có tính tất yếu, khách quan, không ngừng được phát triển, các đối tượng được bảo hộ bằng các thiết chế quốc tế và không ngừng chi tiết hoá nội dung bảo hộ 45, 83, 84. Sau khi Việt Nam trở thành thành viên chính thức của WTO, để có thể cạnh tranh với các đối thủ của mình trong khu vực và trên thế giới, các doanh nghiệp nước ta cần phải nhận thức đầy đủ và trang bị cho mình hiểu biết cần thiết về tài sản trí tuệ để xây dựng chiến lược phát triển phù hợp cho doanh nghiệp. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp có được những lợi thế cạnh tranh như mong muốn trên thị trường trong và ngoài nước, có nhiều lợi ích mang lại sau khi doanh nghiệp đã xây dựng cho mình được một chiến lược phát triển tên thương mại phù hợp. Qua các công trình nêu trên, chúng ta có thể thấy các vấn đề lý luận và thực tiễn pháp luật về tên thương mại đã được các tác giả nghiên cứu và giải đáp một cách có hệ thống, có giá trị khoa học và thực tiễn. Nếu như trước đây, hầu hết các doanh nghiệp tập trung vào đầu tư cho các tài sản hữu hình và xem đó như yếu tố tiên quyết trong việc tạo dựng thành công cho doanh nghiệp thì xu thế hội nhập quốc tế đã đem đến cho các doanh nghiệp nhiều cơ hội kinh doanh nhưng cũng không ít thách thức trong cạnh tranh, chính vì vậy, các doanh nghiệp đã thay đổi nhận thức về yếu tố quyết định sức mạnh cạnh tranh trên thương trường đó là phải coi trọng việc bảo vệ tài sản vô hình của doanh nghiệp từ bí quyết kỹ thuật đến các ý tưởng, chiến lược kinh doanh, nhãn hiệu, kiểu dáng, tên thương mại, thương hiệu và các kết quả vô hình khác được tạo ra bởi sự sáng 13 tạo, đổi mới của doanh nghiệp. Trên thực tế, các yếu tố đó đã đem lại giá trị kinh tế cao gấp nhiều lần cho các doanh nghiệp. Pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp trong thời gian qua đã nhận được nhiều sự quan tâm luận giải của các nhà khoa học, nhà quản lý, nhà nghiên cứu như: Bùi Huyền, Lê Đình Nghị, Vũ Thị Hải Yến, Lê Thị Nam Giang, Phạm Vũ Khánh Toàn 3, 22, 52, 133 ở nhiều khía cạnh. Qua nghiên cứu các công trình khoa học đã nêu ở mức độ khái quát, có thể thấy các vấn đề sau đây đã được các tác giả nghiên cứu, lý giải như sau: Xuất phát từ đặc tính phân biệt của tên thương mại có thể tạo ra lợi thế trong cạnh tranh giữa các chủ thể kinh doanh trong cùng lĩnh vực. Do đó, khi có uy tín thì tên thương mại có thể giúp cho doanh nghiệp tăng giá trị của hàng hóa trong khi giá trị vật chất không thay đổi. Tên thương mại muốn được bảo hộ thì doanh nghiệp phải xem xét hiện trạng pháp lý của các đối tượng đó có thỏa mãn các tiêu chuẩn bảo hộ theo Luật SHTT không. Cụ thể là, xem tên thương mại hiện có của doanh nghiệp có đáp ứng được tính phân biệt giữa doanh nghiệp với các doanh nghiệp khác trong cùng lĩnh vực, địa bàn kinh doanh và đã được sử dụng trên thực tế chưa. Khi thỏa mãn các điều kiện trên thì tên thương mại của doanh nghiệp sẽ được nhà nước bảo hộ. Tác giả Lê Tùng 55 trong bài viết đã chỉ rõ thế nào là tên thương mại của doanh nghiệp - một việc tưởng dễ mà hoá khó. Việc xác định đâu là tên thương mại để làm cơ sở cho việc huỷ bỏ hiệu lực của một nhãn hiệu đang được bảo hộ còn là vấn đề còn gặp nhiều khó khăn, do vậy cần thiết phải quy định tên thương mại và pháp luật bảo vệ tên thương mại của doanh nghiệp. Còn tác giả Bùi Huyền 21, Nguyễn Thị Quế Anh 67 trong bài viết đã chỉ ra sự cần thiết phải ghi nhận và bảo vệ tên thương mại của doanh nghiệp. Tên thương mại nổi tiếng có thể giúp doanh nghiệp đạt được các vị thế dẫn đầu trong ngành nghề, lĩnh vực mà nó tham gia, người tiêu dùng sẽ bị thu hút mạnh mẽ bởi danh tiếng của nó. Sự nổi tiếng còn tạo ra sự bền vững về vị thế và phạm vi kinh doanh của 14 doanh nghiệp trên thị trường, tạo ra sự linh hoạt chủ động của chủ sở hữu trong kinh doanh. Tên thương mại nổi tiếng sẽ làm tăng giá trị về kinh tế của tên thương mại, tạo cơ hội cho doanh nghiệp hội nhập vào thị trường thế giới. Trong quá trình soạn thảo sửa đổi, bổ sung Luật SHTT năm 2009 đã có nhiều ý kiến đề nghị, thậm chí là đấu tranh để đưa việc xác lập và bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp vào Luật SHTT trong đó có tên thương mại, tiêu biểu là các ý kiến của các tác giả: TS.Dương Tử Giang, TS.Phạm Vũ Khánh Toàn, Công ty luật Baker & Mc Kenzie 101 thực ra ý kiến của các tác giả nên trên rất phù hợp với xu hướng chung của thế giới. Rất nhiều quốc gia trong pháp luật của mình đã ghi nhận, bảo hộ tên thương mại của doanh nghiệp. Do vậy, khi chọn một tên thương mại mạnh có thể tăng tốc cao trong nhận thức thương hiệu và dù bạn là ai thì tên thương mại của doanh nghiệp phải phân biệt được với doanh nghiệp đối thủ. Quyền đối với tên thương mại được xác lập trên cơ sở sử dụng mà không phụ thuộc vào bất kỳ thủ tục đăng ký nào. Việc đăng ký tên chủ thể kinh doanh theo quy định của pháp luật về thủ tục đăng ký kinh doanh, thủ tục đăng ký hoạt động của doanh nghiệp và của các chủ thể kinh doanh khác chỉ có ý nghĩa ghi nhận ý định sử dụng tên gọi của chủ thể đó mà không có ý nghĩa xác lập quyền. Khi cá nhân, tổ chức tiến hành hoạt động kinh doanh thì cần phải có tên gọi, tên giao dịch và thông thường tên gọi này được xác định trong bản khai đăng ký kinh doanh được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận. Luật thương mại Việt Nam quy định “Nội dung đăng ký kinh doanh gồm: Tên thương nhân, tên người đại diện có thẩm quyền, tên thương mại, biển hiệu, địa chỉ giao dịch chính thức, ngành nghề kinh doanh, vốn điều lệ hoặc vốn đầu tư ban đầu, thời hạn hoạt động, chi nhánh, cửa hàng, văn phòng đại diện nếu có”[77]. Ngoài ra, các nghiên cứu lý luận pháp luật về tên thương mại của doanh nghiệp cũng được các tác giả nghiên cứu một cách công phu, có hệ thống qua các công trình 21, 22, 44, 66, 67, 99 đây là cơ sở lý luận quan trọng cho việc làm rõ 15
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan