Tài liệu Phát triển đội ngũ giảng viên học viện chính trị khu vực i

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ NGỌC TÚ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TẠI HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ KHU VỰC I LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI, năm 2016 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ NGỌC TÚ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TẠI HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ KHU VỰC I Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60140114 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS NGUYỄN THỊ MAI LAN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI, năm 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Các số liệu và tư liệu được sử dụng từ nhiều nguồn tài liệu đáng tin cậy và là kết quả của quá trình tiến hành khảo sát thực tế của tôi. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về công trình nghiên cứu của mình. Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Tú LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong Ban Giám đốc, Khoa Tâm lý học, đội ngũ cán bộ và giảng viên của Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam đã hết lòng giảng dạy, tận tình giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Mai Lan, người hướng dẫn khoa học đã tận tâm chỉ bảo, hướng dẫn em nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn: Ban Giám đốc Học viện Chính trị khu vực I, các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người thân đã tận tình giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng luận văn chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế nhất định. Em kính mong nhận được ý kiến đóng góp của các thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng cảm ơn! Xin trân trọng cảm ơn ! Hà Nội, ngày 20 tháng 07 năm 2016 Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Tú MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...........................................................................................................1 Chương 1 . CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN .................................................................................................................9 1.1. Các khái niệm cơ bản ...................................................................................9 1.2. Nội dung phát triển đội ngũ giảng viên .......................................................18 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị.25 Chương 2 .........................................................................................................30 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ KHU VỰC I ......................................................................30 2.1. Khái quát về Học viện Chính trị khu vực I ..................................................30 2.2. Thực trạng đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị khu vực I ...................36 2.3. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I ........40 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị khu vực I ........................................................................46 Chương 3 .........................................................................................................51 BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN .....................................51 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ KHU VỰC I .............................................................51 3.1. Căn cứ, nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I ....................................................................................51 3.2. Các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I ...54 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................71 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp .......................71 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..........................................................................76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................78 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Cụm từ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá ĐNGV Đội ngũ giảng viên GD- ĐT Giáo dục và Đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GV Giảng viên HV Học viện NCKH Nghiên cứu khoa học PT ĐNGV Phát triển đội ngũ giảng viên DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG Bảng 2.1. Tỉ lệ giảng viên theo chức danh.........................................................................34 Bảng 2.2: Cơ cấu độ tuổi giảng viên...................................................................................34 Bảng 2.3. Thực trạng về vị trí, vai trò của ĐNGV……………………….…………...36 Bảng 2.4. Thực trạng mức độ đáp ứng yêu cầu công việc của ĐNGV………………..37 Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL về thực trạng chuẩn kiến thức ĐNGV………………..37 Bảng 2.6. Đánh giá của GV về thực trạng chuẩn kiến thức ĐNGV…………………...38 Bảng 2.7. Thực trạng cơ cấu ĐNGV……………………………………………….....40 Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL về thực trạng quan điểm phát triển ĐNG…………….40 Bảng 2.9. Đánh giá của GV về thực trạng quan điểm phát triển ĐNGV………………41 Bảng 2.10. Thực trạng áp dụng các cách tiếp cận trong việc phát triển ĐNGV………..42 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng công tác lập quy hoạch PTĐNGV……………………………………………………………………………..43 Bảng 2.12. Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng công tác tuyển chọn giảng viên..43 Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng công tác SD GV theo năng lực……………………………………………………………………………………44 Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng PTGV………………………………………………………………………………....45 Bảng 2.15. Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng công tác ĐG GV theo năng lực…………………………………………………………………………………....45 Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng công tác đãi ngộ GV theo năng lực…………………………………………………………………………………….46 Bảng 2.17. Đánh giá của CBQL về thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến công tác phát triển ĐNGV ………………………………………………………...….47 Bảng 2.18. Đánh giá của GV về thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến công tác phát triển ĐNGV …………………………………………………………….…...47 Bảng 2.19. Đánh giá của CBQL về thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến công tác phát triển ĐNGV ………………………………………………………………....48 Bảng 2.20. Đánh giá của GV về thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến công tác phát triển ĐNGV ………………………………………………………………..…...49 Bảng 3.1. Định hướng chỉ tiêu đào tạo từ 2015 - 2020 của Học viện Chính trị khu vực 1……………………………………………………………………………….51 Bảng 3.2. Định hướng PT ĐNGV từ 2015 - 2020 của Học viện Chính trị khu vực 1……………………………………………………………………………………....52 Bảng 3.3. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cần thiết của các biện pháp…………………………………………………………………………………..72 Bảng 3.4. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ khả thi của các biện pháp………………………………………………………………………………......73 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Mô hình chức năng và năng lực của giảng viên………….....………….....11 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy Học viện Chính trị khu vực I……………………..33 Biểu đồ 2.1: So sánh tỉ lệ độ tuổi giảng viên ………………………………………....34 Biểu đồ 3.1. So sánh mức độ cần thiết của các biện pháp……………………….....…73 Biểu đồ 3.2. So sánh mức độ khả thi của các biện pháp………………………...…....74 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đội ngũ giáo viên luôn được xem là nhân tố quyết định chất lượng đào tạo nguồn nhân lực. Luật Giáo dục [24] đã xác định rõ vai trò của GV là khâu then chốt trong chiến lược đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới của sự phát triển giáo dục trong thời kỳ CNH, HĐH, “Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu, một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp”. Đặc biệt đối với GDĐH, “Đội ngũ nhà giáo đầu ngành bị hẫng hụt; năng lực chuyên môn, kỹ năng thực hành, khả năng giao tiếp bằng ngoại ngữ và trình độ tin học còn hạn chế; tỷ lệ GV có học vị, học hàm thấp” [1,tr4]. Trước tình hình đó, đòi hỏi phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục một cách toàn diện. Đảng và Nhà nước ta trong những năm gần đây đã ban hành nhiều Nghị quyết, Chỉ thị, Nghị định, Quyết định quan trọng liên quan đến chủ trương xây dựng ĐNGV và CBQL giáo dục. Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 06 tháng 8 năm 2008, Hội nghị lần thứ VII BCHTW (khóa X) về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước đã chỉ ra các nhiệm vụ: (1) Nâng cao vị trí xã hội của ĐNGV; (2) Bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, chuẩn hóa ĐNGV; (3) Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của ĐNGV; (4) Quản lý, sử dụng, đãi ngộ ĐNGV [2,tr.3]. Tiếp đó, Nghị quyết số 29/NQ-TW Hội nghị lần thứ 8 BCHTW (Khóa XI) về “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã chỉ ra các nhiệm vụ về phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý: “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Tiến tới tất cả các giáo viên tiểu học, trung học cơ sở, giáo viên, GV các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải có trình độ từ đại học trở lên, có năng lực sư phạm. GV cao đẳng, đại học có trình độ 1 từ thạc sĩ trở lên và phải được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm. CBQL giáo dục các cấp phải qua đào tạo về nghiệp vụ quản lý” [3,tr.8]. Đề án đổi mới căn bản và toàn diện GDĐH Việt Nam giai đoạn 2006-2020 nhấn mạnh mục tiêu nâng cao chất lượng ĐNGV: “Xây dựng ĐNGV và CBQL đủ về số lượng, có phẩm chất đạo đức và lương tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn cao, phong cách giảng dạy và quản lý tiên tiến” [4,tr7]. Việc tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục một cách toàn diện là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài, nhằm thực hiện thành công Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 và chấn hưng đất nước. “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước” [29]. Học viện Chính trị khu vực I là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh được thành lập 1953, tiền thân là Trường Đảng khi đó gọi là Tả Ngạn, Khu Ba, Khu Bốn, Tây Bắc, Việt Bắc trong những năm 1953-1959. Học Viện Chính trị Khu vực I là Trung tâm đào tạo, bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý, cán bộ khoa học lý luận chính trị của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị, xã hội, các doanh nghiệp Nhà nước và các đơn vị sự nghiệp công lập ở khu vực phía Bắc. Với chức năng chính là nghiên cứu khoa học lý luận Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, Chính sách Pháp luật của Nhà nước, các khoa học chính trị, Khoa học lãnh đạo quản lý, Khoa học giáo dục và phương pháp dạy, học trong trường Đảng. Đội ngũ giảng viên của Học viện đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của Học viện ở giai đoạn hiện nay. Đội ngũ giảng viên là lực lượng tiên phong, lực lượng nòng cốt, quyết định hiệu quả công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Đội ngũ giảng viên Học viện trong những năm qua về cơ bản đã đáp ứng được nhiệm vụ đề ra. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay gần với quá trình đổi mới cải cách 2 hệ thống giáo dục quốc dân và đổi mới hệ thống giảng dạy và nghiên cứu khoa học của Học viện, đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa chất lượng đội ngũ giảng viên của nhà trường nhân tố quyết định chất lượng đào tạo, nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra trong tình hình mới. Vì vậy, vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giảng dạy là một đòi hỏi bức thiết. Xuất phát từ những yêu cầu cấp thiết trên tôi chọn đề tài: “Phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I” làm đề tài luận văn Thạc sỹ của mình. Góp phần phát triển đội ngũ giảng viên giảng dạy cho Học viện, đáp ứng ngày càng cao yêu cầu đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo quản lý các tỉnh phía Bắc. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Nghiên cứu về phát triển hay nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên nói chung hoặc ở một cơ sở đào tạo nào đó thì đã có một số công trình công bố ở các góc độ tiếp cận nghiên cứu khác nhau như: Nhóm thứ nhất: Các nghiên cứu vị trí, vai trò, chức năng nhiệm vụ của giảng viên Tiêu biểu cho nhóm này là các công trình nghiên cứu: “Nghề giảng dạy ở Việt Nam” (2013) của Phạm Thành Nghị; “Nhà giáo Việt Nam và thời đại” của Nguyễn Cảnh Toàn (2004); “Nghĩ về chuẩn mực và chất lượng giáo dục đại học” của Hà Minh Đức (2004); “Đổi mới giáo dục đại học để thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và hội nhập quốc tế” của Trần Hữu Phát (2004); “Ứng dụng phương thức quản lý chất lượng tổng thể (TQM) và đào tạo GV dạy hiệu quả” của Nguyễn Thị Ngọc Bích (2004)... Tuy xem xét vấn đề từ các giác độ khác nhau, nhưng các tác giả đều có chung nhận xét rằng giảng dạy được xem như một nghề, GV là người truyền thụ các kiến thức tinh hoa của nhân loại, đồng thời là người tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn SV lĩnh hội tri thức một cách chủ động và sáng tạo. Bên cạnh đó, GV còn là nhà giáo dục, người định hướng nghề nghiệp cho SV trong tương lai, góp phần trực tiếp, tích cực vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho SV. Các tác giả cũng cho rằng, vai trò, vị trí của GV ngày nay đã có sự thay đổi: Trong quá khứ, GV chủ yếu thực hiện vai trò của người truyền đạt tri thức là chính, ít chú ý đến vai trò khác. Hiện tại, yêu cầu người GV vừa là người truyền đạt tri thức, vừa là nhà nghiên cứu, nhà quản lý và nhà lãnh đạo. Hoặc, GV đại học = nhà giáo + nhà 3 khoa học + nhà quản lý + nhà cung ứng dịch vụ xã hội. Một ĐNGV chất lượng và nhiệt tình là yếu tố quyết định nhất đối với GDĐH. Chuẩn hóa ĐNGV đóng vai trò quyết định đến sự thành công của sự nghiệp giáo dục. GV không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn hướng dẫn SV cách học, cách nghiên cứu, giảng dạy cho họ phương pháp tư duy tiếp cận kiến thức mới. Nhóm thứ hai: Các nghiên cứu về quản lý và phát triển đội ngũ giảng viên Tiêu biểu cho nhóm này là các công trình nghiên cứu: “Những định hướng phát triển ĐNGV cho thế kỷ XXI” của UNESCO (1994); “Một số suy nghĩ về vấn đề quản lý ĐNGV góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ở một trường đại học” của Phan Quang Xưng (2004); “Công tác xây dựng, nâng cao chất lượng ĐNGV cơ hữu và những chính sách phát triển ĐNGV...” của Nguyễn Vũ Minh Trí (2009); “Một số biện pháp phát triển ĐNGV trẻ” của Nguyễn Thế Mạnh (2009); “Chính sách quốc gia về phát triển ĐNGV đại học Việt Nam” của Trần Khánh Đức (2009); “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục” của Đặng Bá Lãm.... Các công trình nghiên cứu đã chỉ rõ việc phát triển ĐNGV đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, đạt chuẩn về chất lượng để thực hiện tốt mục tiêu, nội dung và kế hoạch đào tạo, đáp ứng nhu cầu vừa tăng quy mô, vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả GDĐH. Đổi mới và hiện đại hóa phương pháp dạy-học, chuyển từ việc truyền đạt kiến thức thụ động “Thầy giảng, trò chép” sang hướng dẫn tiếp cận tri thức một cách có hệ thống, người học chủ động tư duy phân tích, tổng hợp, phát triển năng lực riêng của cá nhân. Đổi mới chương trình đào tạo và bồi dưỡng GV, chú trọng việc rèn luyện giữ gìn, nâng cao phẩm chất nhà giáo. Khẩn trương đào tạo, bổ sung ĐNGV có chất lượng cao để đáp ứng mục tiêu đặt ra. Về sử dụng ĐNGV, các tác giả cho rằng phải biết sử dụng đúng người, đúng việc phù hợp với năng lực, sở trường của mỗi người. Đánh giá đúng kết quả lao động của GV để thưởng, phạt rõ ràng. Phải tạo môi trường thuận lợi và tạo động lực cho ĐNGV phát triển, coi trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV. Về quản lý ĐNGV cần phải thực hiện trên cả ba mặt: Xây dựng ĐNGV; Sử dụng ĐNGV; Phát triển ĐNGV. Ngoài ra còn một số công trình nghiên cứu: 4 - Tác giả Nguyễn Thị Thanh (1999): Các giải pháp tổ chức nhằm ổn định đội ngũ cán bộ dạy ở trường Đại học Sư phạm (Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học Sư phạm Hà Nội). - Tác giả Nguyễn Viết Cẩn (2004): Những giải pháp cơ bản xây dựng đội ngũ giáo viên trường chuẩn quốc gia Trung học phổ thông Xuân Đỉnh, Hà Nội (Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học Sư phạm Hà Nội). - Tác giả Đặng Thị Thanh (2004): Một số giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ giảng dạy ở trường Đại học Sân khấu Điện ảnh trước yêu cầu hiện nay (Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học Sư phạm Hà Nội). - Tác giả Nguyễn Sơn Thành (2004): Một số giải pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ giảng viên trường Đại học Hải Phòng đến năm 2010 (Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học Sư phạm Hà Nội). - Tác giả Nguyễn Đình Dũng (2005): Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên trường Cao đẳng Thống kê (Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học sư phạm Hà Nội) - Tác giả Vũ Thị Kiều Trang (2006): “Biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu nâng cấp trường lên Đại học Công nghệ Giao thông vận tải” (Luận văn thạc sĩ QLGD, ĐHSP HN) đã đề cập đến các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên. Tác giả Từ Bá Thông (2006): “Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên dạy nghề ở trường Cao đẳng nghề thanh niên dân tộc Tây nguyên trong giai đoạn mới” (Luận văn thạc sĩ QLGD, ĐHSP HN). Trong luận văn đã nêu lên “Muốn phát triển giáo dục vấn đề then chốt là phải phát triển đội ngũ giáo viên cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu bộ môn” Ngoài ra, còn có một số công trình, bài viết trên các báo, tạp chí chuyên ngành, nhưng nhìn chung các công trình nghiên cứu về chủ đề này đã dược công bố chủ yếu tập trung vào giải quyết vấn đề nguồn nhân lực hoặc chất lượng nguồn nhân lực cho một ngành hoặc một lĩnh vực cụ thể nào đó hoặc nghiên cứu nhân lực, chất lượng nguồn nhân lực phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói chung, hoặc tiếp cận vấn đề theo từng khía cạnh riêng biệt và theo thời gian, không gian nhất định. 5 Song nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I trong giai đoạn hiện nay thì chưa có công trình nghiên cứu nào đã công bố. Mặt khác việc nghiên cứu phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I có tính đặc thủ bởi phạm vi nghiên cứu của nó. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng công tác phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển đội ngũ giảng viên của Học viện trong giai đoạn hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo Cao cấp lý luận Chính trị cho học viên các tỉnh phía Bắc. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra, luận văn tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên - Phân tích thực trạng công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị khu vực I. - Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị khu vực I. - Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu nội dung và biện pháp để phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I - Về địa bàn nghiên cứu Các khoa, bộ môn của Học viện Chính trị khu vực I - Về khách thể điều tra khảo sát 6 + Cán bộ quản lý 30: Ban Giám đốc, Cán bộ quản lý các khoa, bộ môn. + 120 giảng viên. 5. Phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu vấn đề theo nguyên tắc hệ thống Vấn đề nghiên cứu được xem xét trong các mối quan hệ biện chứng với nhau, trong sự phụ thuộc lẫn nhau theo một logic nhất định. Các yếu tố quy định nhau. 5.1.2. Nghiên cứu vấn đề theo nguyên tắc hoạt động Phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I, đáp ứng yêu cầu đào tạo Cao cấp lý luận Chính trị cho học viên các tỉnh phía Bắc. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản tài liệu Thu thập thông tin khoa học qua đọc sách, báo, tài liệu về giáo dục tiểu học, quản lý giáo dục, quản lý giáo dục tiểu học, quản lý hoạt động tổ huyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học… trên cơ sở phân tích, tổng hợp, phân loại... nhằm mục đích tìm chọn những khái niệm, những tư tưởng cơ bản làm cơ sở lý luận và thực tiễn cho đề tài. 5.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Dùng phiếu điều tra để thu thập ý kiến của các đối tượng về các vấn đề liên quan đến thực trạng của vấn đề nghiên cứu. 5.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Phỏng vấn, trưng cầu ý kiến của đội ngũ chuyên gia có trình độ cao trong quá trình nghiên cứu đề tài như xây dựng đề cương, xây dựng bộ công cụ nghiên cứu, lựa chọn phương pháp nghiên cứu.... 5.2.4. Phương pháp toán học thống kê Sử dụng toán thống kê để xử lý số liệu đã thu thập được, định lượng kết quả nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 7 Luận văn đã xây dựng được khung lý thuyết nghiên cứu về phát triển đội ngũ giảng viên. Trong đó đã xác định được các khái niệm công cụ: giảng viên, đội ngũ giảng viên, đặc điểm - vai trò của đội ngũ giảng viên tại học viện Chính trị, phát triển đội ngũ giảng viên. Kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn đề tài của luận văn đã chỉ ra được nội dung phát triển đội ngũ giảng viên theo phương diện truyền thống về số lượng, chất lượng, cơ cấu. Luận văn cũng chỉ ra được thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên theo tiếp cận nguồn nhân lực như: - Lập quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên - Tuyển chọn giảng viên - Sử dụng giảng viên theo năng lực - Đào tạo, bồi dưỡng phát triển giảng viên - Đánh giá giảng viên theo năng lực - Đãi ngộ giảng viên theo năng lực Luận văn cũng đã xác đinh được các yếu khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ giảng viên. Đã đề xuất được 5 biện pháp cần thiết và khả thi để phát triển đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị khu vực I. Là tài liệu tham khảo cho các cán bộ quản lý, cán bộ, giảng viên trong quản lý hoạt động chuyên môn, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị khu vực I. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận văn có ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên Học viện Chính trị khu vực I 8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Giảng viên Điều 70 Luật giáo dục (2005) quy định: Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, cơ sở giáo dục khác. Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây: (a) Phẩm chất đạo đức, tư tưởng tốt; (b) Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ; (c) Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; (d) Lý lịch bản thân rõ ràng. Nhà giáo giảng dạy ở các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng gọi là GV [24]. Điều 54 Luật Giáo dục Đại học có xác định giảng viên như sau: “…1. Giảng viên trong cơ sở giáo dục đại học là người có nhân thân rõ ràng; có phẩm chất, đạo đức tốt; có sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; đạt trình độ về chuyên môn, nghiệp vụ quy định tại điểm e khoản 1 Điều 77 của Luật giáo dục. 2. Chức danh của giảng viên bao gồm trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính, phó giáo sư, giáo sư. 3. Trình độ chuẩn của chức danh giảng viên giảng dạy trình độ đại học là thạc sĩ trở lên. Trường hợp đặc biệt ở một số ngành chuyên môn đặc thù do Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo quy định. Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học ưu tiên tuyển dụng người có trình độ từ thạc sĩ trở lên làm giảng viên. 4. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, quy định việc bồi dưỡng, sử dụng giảng viên. Điều 55. Nhiệm vụ và quyền của giảng viên 1. Giảng dạy theo mục tiêu, chương trình đào tạo và thực hiện đầy đủ, có chất lượng chương trình đào tạo. 2. Nghiên cứu, phát triển ứng dụng khoa học và chuyển giao công nghệ, bảo đảm chất lượng đào tạo. 9 3. Định kỳ học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ và phương pháp giảng dạy. 4. Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của giảng viên. 5. Tôn trọng nhân cách của người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền, lợi ích chính đáng của người học. 6. Tham gia quản lý và giám sát cơ sở giáo dục đại học, tham gia công tác Đảng, đoàn thể và các công tác khác. 7. Được ký hợp đồng thỉnh giảng và nghiên cứu khoa học với các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở nghiên cứu khoa học theo quy định của pháp luật. 8. Được bổ nhiệm chức danh của giảng viên, được phong tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân, Nhà giáo ưu tú và được khen thưởng theo quy định của pháp luật. 9. Các nhiệm vụ và quyền khác theo quy định của pháp luật [25]”. Trong quá khứ, GV chủ yếu thực hiện vai trò của người truyền đạt tri thức là chính. Hiện nay, vai trò của GV đã có sự thay đổi lớn, trong đó giảm đi vai trò người cung cấp thông tin một cách “nhồi nhét”; tăng cường vai trò là người tạo cơ hội học tập và cổ vũ, người bình luận, có trách nhiệm cung cấp thông tin trong những hoàn cảnh rộng lớn để tạo ra sự hiểu biết sâu sắc về lĩnh vực chuyên môn. Hơn thế nữa, với việc cải tiến vai trò, họ sẽ không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo. Như vậy, GV vừa là người truyền đạt tri thức, vừa là nhà nghiên cứu, quản lý và cung ứng dịch vụ xã hội. Vai trò của người GV thích nghi, nhạy bén trong một thế giới đang biến đổi mau lẹ. Người GV tốt là GV phải thay đổi về nội dung phương pháp dạy học, phải chuyển từ cách giảng dạy độc thoại, nặng về phía GV thuyết trình sang phương pháp dạy học “Lấy người học làm trung tâm”, khuyến khích tính độc lập, tự chủ, sáng tạo của SV. Nói một cách khác, phải chuyển trọng tâm hoạt động dạy học từ người GV sang SV, có thể xem đây là một cuộc cách mạng Copernic trong giáo dục. Người GV không chỉ là người truyền thụ kiến thức mà chủ yếu là người kích thích sự hứng thú học tập của SV, hướng dẫn SV học tập và nghiên cứu, dạy cho SV cách học và cách nghiên cứu. Để mô phỏng vai trò của người GV trong nền giáo dục hiện đại, tác giả đưa ra mô hình sau đây: 10 Sơ đồ 1.1: Tổng thể mô hình người giảng viên trong nền giáo dục hiện đại - Chức năng của giảng viên Hiện nay ở các trường đại học lớn của các nước phát triển, GV đại học đảm nhận 3 vai trò chính: (1) Nhà giáo, (2) Nhà khoa học, và (3) Nhà cung ứng dịch vụ cho cộng đồng. Tương ứng với vai trò của mình, người GV phải thực hiện 3 chức năng chính: (1) giảng dạy, (2) NCKH, (3) quản lý và phục vụ cộng đồng. Akira Arimoto đã phân tích mối quan hệ giữa 3 chức năng chính (R-T-S) của GV các trường đại học là: Nghiên cứu (Research), giảng dạy (Teaching) và phục vụ (Service). Trong đó, nghiên cứu và giảng dạy được coi là hai phương diện không thể thiếu trong quá trình dạy học và chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau, không thể tách rời nhau. GV đại học giảng dạy SV trên lớp trên cơ sở kết quả nghiên cứu đã được tiến hành trong phòng thí nghiệm, thư viện...[21]. 1.1.2.Đội ngũ giảng viên Đội ngũ là “Tập thể người trong một tổ chức có quy củ” [22]. Như vậy đội ngũ nhân lực trong bộ máy quản lý của một nhà trường (quản lý hiểu theo nghĩa rộng) gồm có các thành phần: - Cán bộ lãnh đạo (hay chỉ đạo): nhiệm vụ vạch ra đường lối, định hướng tổ chức hoạt động nhắm vào tương lai với mục tiêu dài hạn; - Cán bộ quản lý (nghĩa hẹp): nhiệm vụ điều hành các công việc cụ thể để vận hành tổ chức; - Nhân viên trợ giúp cho quản lý: nhiệm vụ thực hiện những công việc về chuyên môn. - Cán bộ giảng dạy (giảng viên): nhiệm vụ giảng dạy, NCKH, tham gia quản lý và phục vụ xã hội; 11 - Cán bộ nghiên cứu (nghiên cứu viên): nhiệm vụ NCKH, làm việc tại các trung tâm NCKH trực thuộc học viện, trường đại học. Như vậy, ĐNGV là tập hợp những người làm nghề học thuật được tổ chức thành một lực lượng, cùng chung một nhiệm vụ là thực hiện mục tiêu giáo dục của một cơ sở giáo dục đại học. Họ làm việc có kế hoạch và gắn bó với nhau thông qua lợi ích vật chất và tinh thần trong khuôn khổ quy định của pháp luật, thể chế xã hội. ĐNGV đóng vai trò quan trọng trong hệ thống đào tạo tại Việt Nam. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học, cần phải thiết kế lại chương trình đào tạo GV. Chất lượng ĐNGV không chỉ thể hiện ở trình độ hiểu biết chuyên môn, năng lực giảng dạy, nghiên cứu khoa học mà còn ở khả năng giáo dục. 1.1.3. Đặc điểm, vai trò của đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị 1.1.3.1. Đặc điểm của đội ngũ giảng viên tại Học viện Chính trị Xuất phát từ những nét đặc thù về chức năng nhiệm vụ của Học viện theo quy định trên, đội ngũ cán bộ giảng dạy ở Học viện Chính trị cũng có những nét đặc thù riêng. Đội ngũ cán bộ giảng dạy của Học viện - những trí thức thuộc lĩnh vực lý luận chính trị, là bộ phận không thể tách rời với đội ngũ trí thức nói chung, song để có thể đảm nhiệm được nhiệm vụ của Học viện, họ có những đặc điểm riêng như sau: Thứ nhất, họ là lực lượng góp phần trong việc xây dựng đường lối chính sách, phát triển và truyền bá lý luận của Đảng và Nhà nước Việt Nam, là những người có phẩm chất chính trị tốt - trung thành với lý tưởng của Đảng, với Nhà nước và lợi ích của nhân dân, có sự nhạy cảm chính trị và bản lĩnh chính trị vững vàng. Thứ hai, để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ và truyền bá lý luận Mác - Lênin trong điều kiện mới của đất nước và thời đại, đội ngũ cán bộ giảng dạy ở Học viện đa phần có trình độ lý luận vững vàng về các khoa học chuyên ngành, có phương pháp nghiên cứu khoa học. Xuất phát từ yêu cầu và nhiệm vụ đào tạo của Học viện Chính trị , đội ngũ cán bộ giảng dạy của Học viện đòi hỏi phải có chất lượng cao. Đối tượng đào tạo của Học viện Chính trị là đội ngũ cán bộ trung cao cấp trong hệ thống chính trị, đội ngũ cán bộ lý luận chính trị, đội ngũ cán bộ lãnh đạo và quản lý trên các lĩnh vực khác nhau. Vì vậy, 12