Tài liệu Phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh thái bình

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VIỆT HÙNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số : 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS VŨ DŨNG HÀ NỘI, 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ, trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác. Những kết luận khoa học của luận văn này chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Hà Nội, tháng 9 năm 2016 TÁC GIẢ Phạm Việt Hùng LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập, nghiên cứu tại Khoa Tâm lý – Giáo dục, Học viện khoa học xã hội, tôi đã hoàn thành đề tài "Phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình". Có được kết quả này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn, động viên của các cấp lãnh đạo, các cơ quan chức năng, các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình. Xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Tâm lý – Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo trong Học viện Khoa học xã hội và các đơn vị có liên quan đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu tại Học viện. Đặc biệt, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới GS.TS VŨ DŨNG - người thầy đã tận tâm hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh Thái Bình, Ban Tổ chức Tỉnh ủy, Sở Giáo dục và Đào tạo; Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh Thái Bình, Ban Vì sự tiến bộ của phụ nữ tỉnh Thái Bình; Chi uỷ, Ban Giám hiệu và một số giáo viên các trường THPT trong tỉnh; bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn. Dù bản thân đã có rất nhiều cố gắng, song những thiếu sót trong Luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi, kính mong sự góp ý, chỉ bảo của các quý thầy, cô cùng các bạn đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 9 năm 2016 TÁC GIẢ Phạm Việt Hùng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP ............................................................................................................................ 9 1.1. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................. 9 1.2. Phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập ..................................................................................................................... 15 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập ............................................................... 20 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP TỈNH THÁI BÌNH ............................................................................................................ 28 2.1. Thực trạng về tình hình kinh tế - xã hội; giáo dục và đào tạo tỉnh Thái Bình .................................................................................................................. 28 2.2. Thực trạng phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình.......................................................................... 30 Chƣơng 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP TỈNH THÁI BÌNH ................................................................................................ 46 3.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp...................................................................... 46 3.2. Biện pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình.......................................................................... 47 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp ................................................................. 64 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................. 66 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 74 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Giải nghĩa BCH Ban Chấp hành CBQL Cán bộ quản lý CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNTT Công nghệ thông tin CNXH Chủ nghĩa xã hội CSTĐ Chiến sĩ thi đua GD&ĐT Giáo dục và đào tạo HĐND Hội đồng nhân dân KT- XH Kinh tế- xã hội QLGD Quản lý giáo dục QLNN Quản lý Nhà nước QLNT Quản lý nhà trường THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân Nxb Nhà xuất bản DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng số Tên bảng Bảng 2.1 Quy mô các cấp học phổ thông hệ công lập ở Thái Bình. Trang 30 Bảng 2.2 Đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 31 Bảng 2.3 Trình độ lý luận chính trị của đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 31 Bảng 2.4 Trình độ chuyên môn của đội ngũ nữ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 32 Bảng 2.5 Công tác quy hoạch đội ngũ đội ngũ nữ quản lý giáo dục các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 34 Công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân Bảng 2.6 chuyển đối với đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 36 Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 38 Công tác thực hiện chế độ, chính sách đãi ngộ, khen Bảng 2.8 thưởng, kỷ luật đối với đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 39 Bảng 2.9 Công tác kiểm tra, đánh giá đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường Trung học phổ thông tỉnh Thái Bình. 41 Bảng 3.1 Tính cần thiết của các giải pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý. 66 Bảng 3.2 Tính khả thi của các giải pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý. 67 Bảng 3.3 Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý. 68 Bảng 2.7 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trải qua những thăng trầm lịch sử với truyền thống yêu nước và cách mạng, phụ nữ Việt Nam đã có những đóng góp to lớn trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước; ngày nay đang tiếp tục phát huy vai trò, vị trí quan trọng trong công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng khẳng định: Phụ nữ Việt Nam là một bộ phận quan trọng, lực lượng to lớn trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta, phải luôn quan tâm, chăm lo đến phụ nữ, coi đó là vấn đề chiến lược có ý nghĩa quan trọng. Trong đó, giáo dục và đào tạo là một trong những lĩnh vực mà ở đó người phụ nữ thể hiện rất rõ vai trò của mình với nhân lực chiếm số đông và vị trí rất quan trọng. Phụ nữ Việt Nam có truyền thống lịch sử vẻ vang, có những tiềm năng to lớn, là một động lực quan trọng của công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội và giải phóng phụ nữ là một mục tiêu và nội dung quan trọng của công cuộc đổi mới và sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Ở bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm lãnh đạo công tác phụ nữ, chăm lo tới lực lượng phụ nữ và phát triển đội ngũ cán bộ nữ thông qua việc ban hành các chỉ thị, nghị quyết, luật pháp, chính sách có liên quan. Xây dựng, phát triển vững chắc đội ngũ cán bộ nữ tương xứng với vai trò to lớn của phụ nữ là yêu cầu khách quan, là nội dung quan trọng trong chiến lược công tác cán bộ của Đảng và nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học nữ có trình độ cao, cán bộ lãnh đạo, quản lý nữ đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đối với tỉnh Thái Bình, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khoá XVII đã ban hành Nghị quyết số 05-NQ/TU, ngày 01-3-2007 về "Chiến lược xây dựng đội 1 ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giai đoạn 2007-2020 và những năm tiếp theo"; Chỉ thị số 16-CT/TU, ngày 22-10-2003 của Tỉnh uỷ Thái Bình về "Tăng cường công tác cán bộ nữ trong tình hình hình mới"; Chương trình hành động số 21-CTr/TU, ngày 2-3-2008 của Tỉnh uỷ thực hiện Nghị quyết số 11NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhận thức về vai trò, vị trí của phụ nữ trong công cuộc đổi mới và phát triển của đất nước, trong đó có đổi mới và phát triển ngành giáo dục và đào tạo, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành các văn bản: Nghị quyết số 04-NQ/TW ngày 12/7/1993 về đổi mới và tăng cường công tác vận động phụ nữ trong tình hình mới; Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 16/5/1994 về một số vấn đề công tác cán bộ nữ trong tình hình mới; Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 27/4/2007 của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; Chỉ thị 15/GD-ĐT ngày 19/9/1994 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới và tăng cường công tác vận động phụ nữ ngành Giáo dục và Đào tạo trong tình hình mới. Đảng khẳng định: Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Phát triển giáo dục và đào tạo là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý là lực lượng nòng cốt, đóng vai trò quan trọng. Đòi hỏi phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý một cách toàn diện. Đây là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt vừa mang tính chiến lược lâu dài, nhằm thực hiện thành công chiến lược phát triển giáo dục. Đối với ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Thái Bình, những năm qua công tác xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, trong đó có cán bộ, giáo 2 viên nữ tại các trường trung học phổ thông công lập đã được quan tâm triển khai thực hiện. Đến nay, hầu hết cán bộ, nhân viên đều có phẩm chất chính trị đạo đức, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ tốt; nữ cán bộ quản lý đã có những đóng góp to lớn, góp phần tích cực vào phát triển sự nghiệp GD - ĐT tỉnh. Đội ngũ nữ cán bộ quản lý nỗ lực phấn đấu hết sức mình trong công tác và ngày càng chứng tỏ được năng lực, phẩm chất chính trị, có thể đảm đương tốt nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển giáo dục trong thời kỳ CNH-HĐH, đội ngũ nữ cán bộ quản lý của tỉnh còn một số tồn tại, hạn chế, khả năng của nữ cán bộ chưa được nhận thức đúng; việc chăm lo, đào tạo, sử dụng và đề bạt cán bộ nữ chưa được các cấp lãnh đạo quan tâm đúng mức; việc chỉ đạo công tác cán bộ nữ còn thiếu chặt chẽ, chưa thường xuyên. Riêng đối với đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình có số lượng ít, nguồn quy hoạch thiếu, chất lượng chưa đồng đều. Vì vậy, phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ nữ cán bộ quản lý nói chung, đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình ngày càng trở thành vấn đề quan trọng, cấp thiết không chỉ cho nữ cán bộ quản lý mà còn là vấn đề của các cấp lãnh đạo ngành Giáo dục và Đào tạo Thái Bình. Với cách tiếp cận trên chúng tôi chọn đề tài “Phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình” làm đề tài luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục tại Học viện Khoa học xã hội. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Từ trước đến nay, vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ quản lý nói chung và nữ cán bộ quản lý nói riêng không chỉ được các nhà lãnh đạo quản lý quan tâm mà còn được các nhà khoa học cũng hết sức chú ý. Các nghiên cứu trên thế giới về cán bộ quản lý đã tập trung vào: vị ví, vai trò, chức năng, tâm lý của người cán bộ 3 quản lý; mô hình quản trị trường học; quản lý sự thay đổi... Ở Việt Nam trước hết phải nói đến các Văn kiện, Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng như: Chỉ thị Số 40 CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khoá IX) về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, Nghị quyết số 42-NQ/TW ngày 30/11/2004 của Bộ Chính trị về công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 27/4/2007 của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, Nghị quyết số 29NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo… Nghị quyết số 05-NQ/TU, ngày 01/3/2007 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Thái Bình khoá XVII về "Chiến lược xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giai đoạn 2007-2020 và những năm tiếp theo"; Chỉ thị số 16-CT/TU, ngày 22/10/2003 của Tỉnh uỷ Thái Bình về "Tăng cường công tác cán bộ nữ trong tình hình hình mới"; Chương trình hành động số 21CTr/TU, ngày 02/3/2008 của Tỉnh uỷ thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước. Những tài liệu này đã nói lên những yêu cầu, định hướng phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới Giáo dục và Đào tạo. Ngoài ra, còn có những cuốn sách của các tác giả đề cập đến các lĩnh vực quản lý như: Giám đốc - Những yếu tố để thành công (Đỗ Long, Vũ Dũng, 1990), Tâm lý xã hội với quản lý (Vũ Dũng, 1995), Cơ sở Tâm lý của ê kíp lãnh đạo (Vũ Dũng, 1995), Tâm lý học xã hội với quản lý doanh nghiệp (Đỗ Long, Vũ Dũng chủ biên, 1995), Tâm lý học lãnh đạo (Nguyễn Thành Khối, Nguyễn Bá Dương, Nguyễn Văn Tảo, 1996), Tâm lý học quản lý (Vũ Dũng, 2009), Giáo trình Tâm lý học quản lý (Vũ Dũng và Nguyễn Thị Mai Lan, 2013)... Bên cạnh đó, đề tài về tâm lý học quản lý cũng có nhiều bài viết được đăng trên các tạp chí khoa học, trong đó có Tạp chí Tâm lý học. 4 Nghiên cứu, đề xuất các biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý các điạ phương, đã có một số công trình nghiên cứu như: Đề tài: "Thực trạng và các biện pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường trung học phổ thông tỉnh Hà Tây đến năm 2010" của tác giả Đỗ Văn Chinh (năm 2000). Đề tài "Quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông tỉnh Hà Tây" của tác giả Nguyễn Văn Học (năm 2005). Đề tài: "Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Ninh Bình đến năm 2020" của tác giả Đinh Hữu Lực (năm 2008). Đề tài "Các biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ nữ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Hà Tây" của tác giả Bùi Tuấn Quang (2006). Các nghiên cứu đã đề cập vấn đề biện pháp nâng cao chất lượng cán bộ quản lý, cụ thể là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập. Tuy nhiên, việc áp dụng kết quả nghiên cứu trên để phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình chưa thật sự phù hợp. Những tác phẩm, bài viết, công trình nghiên cứu trên mới chỉ dừng lại ở những vấn đề lý luận chung nhất về quản lý hoặc mang tính đặc thù, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh cụ thể ở từng địa phương và trong từng giai đoạn phát triển nhất định. Dưới góc độ địa phương, đến thời điểm này tại tỉnh Thái Bình chưa có công trình nào nghiên cứu vấn đề phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập của tỉnh. Trong khi đó yêu cầu thực tiễn giáo dục và đào tạo của tỉnh đang đặt ra những vấn đề bức xúc phải giải quyết. Ở Thái Bình, vấn đề phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý đã được đề cập đến trong hệ thống các văn kiện của Đảng bộ tỉnh Thái Bình, các báo cáo hằng năm của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh và Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Bình… Nhìn chung, các tài liệu, văn kiện trên ở từng khía cạnh đã đề cập đến vấn đề phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục. Song cho đến nay chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về các biện pháp phát 5 triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình, đối tượng cán bộ quản lý đặc thù hiện đang có số lượng ít so với tỷ lệ chung của các cấp học, bậc học; có chất lượng không đồng đều và thiếu nguồn quy hoạch. Những công trình nghiên cứu chúng tôi đề cập ở trên là nguồn tài liệu tham khảo quý giá giúp chúng tôi phương hướng tiếp cận để hoàn thành đề tài Luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng số lượng, chất lượng đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình, đề xuất những biện pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình trong giai đoạn mới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xác định cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý tại trường trung học phổ thông công lập. - Khảo sát, đánh thực trạng phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình. - Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình, đồng thời khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập trên địa bàn tỉnh Thái Bình. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập 6 tỉnh Thái Bình. Chủ thể phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý là Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình. - Phạm vi khảo sát: Cán bộ nữ làm công tác quản lý nhà trường, cụ thể là Ban Giám hiệu (gồm Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng) tại các trường trung học phổ thông công lập trên địa bàn tỉnh Thái Bình. - Thời gian khảo sát: Giai đoạn 2010 – 2015. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình dựa trên nguyên tắc hệ thống. Điều này có nghĩa là việc nghiên cứu phải xem xét toàn diện tác động của các yếu tố, kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và nghiên cứu thực trạng. Những vấn đề này cần được đặt trong mối quan hệ biện chứng với nhau. 5.1.2. Việc nghiên cứu của đề tài cũng dựa trên lý thuyết phát triển của khoa học quản lý. Đó là nghiên cứu sự phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý theo các nội dung: quy hoạch, tuyển chọn, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, kiểm tra đánh giá... về đội ngũ này. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu. 5.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. 5.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu. 5.2.4 . Phương pháp chuyên gia. 5.2.5. Phương pháp thống kê toán học. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý của tỉnh trong việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình hiện nay. 7 Một số nội dung cơ bản của việc phát triển đội ngũ ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình góp phần làm rõ thêm, cung cấp thêm nội dung cho việc phát triển công tác quản lý giáo dục, ngành tâm lý học giáo dục. Kết quả khảo sát thực tiễn của đề tài đã chỉ ra thực trạng đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình còn thiếu về số lượng và chất lượng chưa đồng đều, chưa tương xứng với yêu cầu đổi mới giáo dục của tỉnh hiện nay. Đề tài đã đề xuất được các biện pháp cơ bản nhằm phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình theo hướng thực hiện đồng bộ của chu trình quản lý nguồn nhân lực hướng tới xây dựng được một đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình đáp ứng được các yêu cầu phát triển giáo dục tỉnh Thái Bình trong giai đoạn tiếp theo. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Một số lý luận của việc phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình. Chương 3: Một số biện pháp phát triển đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập tỉnh Thái Bình. 8 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ NỮ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm phát triển - Phát triển là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực và ngày càng trở nên quen thuộc với các nhà lãnh đạo, quản lý và được các nhà nghiên cứu quan tâm nhiều trong thời gian gần đây. Theo Từ điển Tiếng Việt (1997), phát triển là biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp. - Theo quan điểm triết học, phát triển là khái niệm biểu hiện sự thay đổi tăng tiến cả về chất, cả về không gian lẫn thời gian của sự vật, hiện tượng và con người trong xã hội. Như vậy, phát triển được hiểu là sự tăng trưởng, là sự chuyển biến theo chiều hướng tích cực, tiến lên. - Theo tác giả Đặng Bá Lãm, "Phát triển là một quá trình vận động từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, theo đó cái cũ chuyển biến mất và cái mới ra đời.... Phát triển là một quá trình nội tại: bước chuyển từ thấp lên cao xảy ra bởi vì trong cái thấp đã chứa đựng dưới dạng tiềm tàng những khuynh hướng dẫn đến cái cao. Còn cái cao là cái thấp đã phát triển". [16-tr20] Tóm lại, có thể hiểu: Phát triển là quá trình tăng trưởng về số lượng và biến đổi về chất lượng của một sự vật, một hiện tượng đã có, đã được xây dựng nhưng chưa hoàn chỉnh, chưa đầy đủ, phải tiếp tục nâng cao để đạt một mục tiêu nào đó. 1.1.2. Khái niệm nữ cán bộ quản lý Khi xem xét đội ngũ người ta thường chú ý tới ba yếu tố tạo thành đó là: Số lượng, cơ cấu đội ngũ; trình độ đội ngũ; phẩm chất, năng lực đội ngũ. 9 Đội ngũ cán bộ quản lý là những người có trách nhiệm phân bổ các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) của đơn vị và chỉ dẫn sự vận hành của bộ phận hay toàn bộ đơn vị họat động có hiệu quả đạt đến mục đích đề ra. Từ phân tích trên có thể xác định khái niệm đội ngũ nữ cán bộ quản lý như sau: Đội ngũ nữ cán bộ quản lý là tập hợp những người là nữ giới làm công tác quản lý ở một tổ chức, lĩnh vực nào đó nhằm điều hành một các có định hướng quá trình hoạt động của tổ chức hay lĩnh vực này để thực hiện các mục tiêu đã đề ra. Đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập là những chủ thể quản lý của các trường trung học phổ thông công lập, còn gọi là Ban Giám hiệu, gồm Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng. 1.1.3. Đội ngũ nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập Từ các khái niệm trên có thể đưa ra khái niệm đội ngũ nữ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông công lập: Đội ngũ nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập là tập hợp những người là nữ giới ở trường trung học phổ thông công lập đang làm công tác điều hành một cách có định hướng quá trình hoạt động của nhà trường để thực hiện các mục tiêu giáo dục đã đề ra. Đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của giáo dục trung học phổ thông công lập, chính vì vậy Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông công lập và trường phổ thông có nhiều cấp học quy định người cán bộ quản lý có những nhiệm vụ, quyền hạn và tiêu chuẩn sau: a. Về nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng: Khoản 1, Điều 19, Điều lệ quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng như sau: 10 - Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường; - Thực hiện các quyết định của Hội đồng trường được quy định tại khoản 2 Điều 20 của Điều lệ; - Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện nhiệm vụ năm học; - Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công tác, kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công tác khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên, nhân viên theo quy định của Nhà nước; quản lý hồ sơ tuyển dụng giáo viên, nhân viên; - Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ chức; xét duyệt kết quả đánh giá, xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ, ký xác nhận hoàn thành chương trình tiểu học vào học bạ học sinh tiểu học (nếu có) của trường phổ thông có nhiều cấp học và kỷ luật, ken thưởng học sinh theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; - Quản lý tài chính, tài sản của nhà trường; - Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với giáo viên, nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; thực hiện công tác xã hội hóa giáo dục của nhà trường; - Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật; - Chịu trách nhiệm trước cấp trên về toàn bộ các nhiệm vụ được quy định trong khoản 1 Điều này". b. Về nhiệm vụ và quyền hạn của Phó Hiệu trưởng Khoản 2, Điều 19 của Điều lệ quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Phó Hiệu trưởng như sau: - Thực hiện và chịu trách nhiệm trước Hiệu trưởng về nhiệm vụ được Hiệu trưởng phân công; - Cùng với Hiệu trưởng chịu trách nhiệm trước cấp trên về phần việc được 11 giao; - Thay mặt Hiệu trưởng điều hành hoạt động của nhà trường khi được Hiệu trưởng ủy quyền; - Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật". c. Tiêu chuẩn của cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập được quy định tại Mục 2, Điều 18 của Điều lệ như sau: - Về trình độ đào tạo và thời gian công tác: Phải đạt trình độ chuẩn đào tạo của nhà giáo theo quy định của Luật giáo dục đối với cấp học, đạt trình độ chuẩn ở cấp độ cao nhất đối với trường phổ thông có nhiều cấp học và đã dạy học ít nhất 5 năm (hoặc 3 năm đối với miền núi, hải đảo, vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn) ở cấp học đó; - Đạt tiêu chuẩn phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và chuyên môn, nghiệp vụ; có năng lực quản lý, đã được bồi dưỡng lý luận, nghiệp vụ và quản lý; có đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; được tập thể giáo viên, nhân viên tín nhiệm. Cán bộ quản lý là người quản lý đội ngũ giáo viên, những người quyết định đến chất lượng giáo dục; Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: Cán bộ là cái gốc của mọi việc, thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém". Các trường học chỉ có thể hoàn thành được mục tiêu đề ra, đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội khi mà nhà trường có được đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ. Đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập là người quản lý đội ngũ các thầy giáo, cô giáo, cán bộ, nhân viên nhà trường; là hạt nhân xây dựng các mối quan hệ giữa nhà trường với gia đình học sinh, giữa nhà trường với toàn xã hội. Quá trình quản lý của họ là quá trình tác động đến con người, nhằm động viên, khích lệ và tạo ra trong tập thể một sức 12 mạnh đoàn kết, thống nhất vì mục tiêu đã định. d. Những yêu cầu đối với cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập Từ vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn và tiêu chuẩn của cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập nêu trên, trước yêu cầu đổi mới giáo dục, chúng tôi phân tích yêu cầu đối với đội ngũ cán bộ quản lý: - Có đủ phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, tâm huyết với nghề; phải có chuyên môn xếp loại khá trở lên; có năng lực lãnh đạo, quản lý; có sức khỏe; có uy tín, thực sự là nhà sư phạm mẫu mực, là tấm gương để tập thể noi theo. - Được đào tạo, bồi dưỡng để nắm vững kiến thức về quản lý nhà nước, nắm vững hệ thống pháp luật về quản lý và hoàn thiện các kỹ năng quản lý. Trong môi trường sư phạm của trường trung học phổ thông công lập, nơi có hàm lượng chất xám, trình độ học vấn và hiểu biết pháp luật cao hơn môi trường xã hội bên ngoài, thì yêu cầu này đối với cán bộ quản lý càng trở nên cần thiết. Người cán bộ quản lý nếu không nắm vững kiến thức quản lý, nắm vững pháp luật thì dễ bị mắc sai sót trong chỉ đạo, điều hành và mất uy tín trước tập thể. - Thường xuyên rèn luyện để nâng cao năng lực lãnh đạo nắm vững nguyên tắc và biết vận dụng các phương pháp quản lý thích hợp để đạt hiệu quả cao trong quản lý nhà trường. Điều cốt lõi là người lãnh đạo phải biết thu tổng hợp, dự báo để có những quyết định lãnh đạo, quản lý đúng đắn. - Cán bộ quản lý đồng thời phải là người lãnh đạo với các khả năng và phong cách lãnh đạo sau: + Khả năng nhận thức về động cơ hoạt động của giáo viên và học sinh trong nhà trường (biết người); + Khả năng khích lệ, động viên giáo viên nhiệt tình giảng dạy, học sinh chăm chỉ học tập (lôi cuốn); 13 + Khả năng tạo bầu không khí thân thiện, tích cực cho hoạt động của toàn bộ nhà trường; + Phong cách lãnh đạo: Đó là toàn bộ phương pháp, cách thức và một số nguyên tắc tiêu biểu và ổn định của người cán bộ thường được sử dụng trong hoạt động lãnh đạo. Phong cách lãnh đạo phù hợp phải dựa vào chính các kỹ năng có được của người lãnh đạo và tình hình thực tiễn ở đơn vị. Phong cách lãnh đạo tốt nhất phải dựa vào dân chủ, phát huy dân chủ, đồng thời tôn trọng kỷ cương, kỷ luật và tuân thủ pháp luật, vì lợi ích chung của tập thể; vừa mang tính khái quát, tính khoa học và kế hoạch hoá cao, vừa phải cụ thể, uyển chuyển để đáp ứng với các tình huống bất ngờ trong quản lý. Đối lập với phong cách trên là phong cách lãnh đạo độc đoán, chuyên quyền, thiếu khoa học hoặc rập khuôn, máy móc, kinh nghiệm chủ nghĩa. Trong đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ nữ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông công lập có những nét đặc thù riêng với những ưu thế nhất định. Nữ cán bộ quản lý tự tin trong công tác và phấn đấu, rèn luyện; họ cũng đã nhận thức đầy đủ hơn, logic hơn về vai trò, vị trí, trách nhiệm của mình trong nhà trường, cũng như trước yêu cầu nhiệm vụ mới trong tình hình hiện nay. Nữ cán bộ quản lý không chỉ luôn thực hiện tốt vai trò của người vợ, người mẹ trong gia đình; tham gia đầy đủ và nghiêm túc các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đang triển khai ở địa phương như những công dân bình thường khác; họ còn nỗ lực phấn đấu vươn lên và hoàn thành tốt những nhiệm vụ được giao ở vị trí mình đảm nhận; nữ cán bộ quản lý cũng là những người tích cực phấn đấu cho sự bình đẳng giới. Với những đức tính quý báu như kiên trì, bền bỉ, khéo léo, dễ thu phục lòng người... đội ngũ nữ cán bộ quản lý có vai trò rất quan trọng trong giữ gìn đoàn kết nội bộ lãnh đạo, cảm hoá giáo viên và học sinh nhằm đạt được hiệu quả tối đa trong công tác quản lý và công tác giáo dục. Về trình độ, đội ngũ nữ cán bộ 14