Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại thành phố hồ chí minh trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM DƯƠNG TRẦN BÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CĂN BẢN VÀ TOÀN DIỆN GIÁO DỤC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM DƯƠNG TRẦN BÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI CĂN BẢN VÀ TOÀN DIỆN GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 62 . 14 . 01 . 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc 2. GS.TS Lê Phương Nga HÀ NỘI, 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục “Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục” là công trình do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng, kết quả nghiên cứu trong luận án này hoàn toàn trung thực, chính xác, có xuất xứ rõ ràng và chưa từng được công bố. Tác giả luận án Dương Trần Bình ii LỜI CẢM ƠN Luận án được hoàn thành tại Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, dưới sự hướng dẫn khoa học nghiêm túc, sự giúp đỡ tận tình, trách nhiệm cao của GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc và GS.TS. Lê Phương Nga. Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu, lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, cán bộ, giảng viên Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã dành cho tác giả những điều kiện hết sức thuận lợi; nhiều nhà khoa học đã nhiệt tình đóng góp những ý kiến quý báu giúp tác giả nâng cao trình độ và hoàn thiện luận án. Tác giả cũng nhận được động viên, đóng góp ý kiến của các nhà khoa học ngoài cơ sở đào tạo như: Trường Đại học sư phạm Hà Nội, Học viện Quản lý Giáo dục, Trường Đại học Giáo dục… Tác giả xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên phụ trách văn xã các quận (huyện); lãnh đạo, cán bộ, giáo viên thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận, huyện, các trường tiểu học trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo những điều kiện thuận lợi nhất giúp cho tác giả có cơ hội phấn đấu trong công tác cũng như trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học của mình. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất với gia đình, bạn bè đã giúp đỡ trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu để thực hiện bản luận án này. Tác giả luận án Dương Trần Bình iii MỤC LỤC TRANG LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC BẢNG THỐNG KÊ ix DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ xi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT xii MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3 4. Phạm vi nghiên cứu 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 4 6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4 8. Đóng góp mới của luận án 7 9. Luận điểm cần bảo vệ 8 10. Cấu trúc, bố cục của luận án 8 Chương 1: Cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học Việt Nam 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 9 1.1.1. Các nghiên cứu về hoạt động dạy học ở tiểu học 9 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở tiểu học 16 1.2. Những khái niệm cơ bản 20 1.2.1. Quản lý 20 1.2.2. Hoạt động dạy học 26 iv 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học 29 1.3. Hoạt động dạy học ở cấp tiểu học 31 1.3.1. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ và quyền hạn của nhà trường tiểu học 31 1.3.2. Đặc trưng hoạt động dạy học ở cấp tiểu học 33 1.3.2.1. Đặc trưng của học sinh tiểu học 33 1.3.2.2. Mục tiêu hoạt động dạy học tiểu học 35 1.3.2.3. Nội dung hoạt động dạy học tiểu học 36 1.3.2.4. Đặc điểm hoạt động dạy học tiểu học 37 1.4. Yêu cầu hoạt động dạy học ở cấp tiểu học trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 39 1.4.1. Mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện đối với hoạt động dạy học ở cấp tiểu học 40 1.4.2. Nội dung đổi mới căn bản và toàn diện đối với hoạt động dạy học ở cấp tiểu học 40 1.5. Quản lý hoạt động dạy học ở tiểu học theo tiếp cận sư phạm tương tác trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 41 1.5.1. Tiếp cận sư phạm tương tác trong quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học 41 1.5.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học theo tiếp cận sư phạm tương tác 43 1.5.2.1. Quản lý hoạt động dạy 44 1.5.2.2. Quản lý hoạt động học 47 1.5.2.3. Quản lý môi trường dạy học 49 1.5.2.4. Mối quan hệ tương tác giữa ba thành tố cơ bản quản lý hoạt động dạy, quản lý hoạt động học và quản lý môi trường dạy học ở trường tiểu học trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục 52 1.6. Kết luận chương 1 58 Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu v học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 60 2.1. Khái quát về nghiên cứu thực trạng 60 2.1.1. Mục đích nghiên cứu 60 2.1.2. Nội dung nghiên cứu 60 2.1.3. Địa bàn nghiên cứu 60 2.1.4. Đối tượng nghiên cứu 60 2.1.5. Phương pháp nghiên cứu 61 2.2. Kết quả nghiên cứu thực tiễn 61 2.2.1. Khái quát chung về đặc điểm địa lý tự nhiên và kinh tế - văn hóa- xã hội - giáo dục TPHCM 61 2.2.2. Khái quát chung về phát triển giáo dục tiểu học tại TPHCM 65 2.2.3. Thực trạng hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 67 2.2.3.1. Thực trạng quy mô phát triển lớp và học sinh 67 2.2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy 68 2.2.3.3. Thực trạng hoạt động học 71 2.2.3.4. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy và học 75 2.2.4. Thực trạng về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 78 2.2.4.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý 78 2.2.4.2. Quản lý hoạt động dạy 78 2.2.4.3. Quản lý hoạt động học 90 2.2.4.4. Quản lý môi trường dạy học 95 2.2.5. Đánh giá chung 97 2.2.5.1. Những mặt mạnh 97 vi 2.2.5.2. Những mặt hạn chế 98 2.2.5.3. Nguyên nhân của những thành công và những hạn chế trong công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 100 2.3. Kết luận chương 2 102 Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 104 3.1. Những định hướng phát triển giáo dục tiểu học của TPHCM trong những năm tới 104 3.1.1. Phương hướng chung 105 3.1.2. Nhiệm vụ trọng tâm 105 3.2. Nguyên tắc cơ bản của việc đề xuất biện pháp 107 3.2.1. Đảm bảo tính mục tiêu, toàn diện 107 3.2.2. Đảm bảo tính thực tiễn 108 3.2.3. Đảm bảo tính khả thi, hiệu quả 108 3.2.4. Đảm bảo tính khoa học, đồng bộ 109 3.2.5. Đảm bảo tính hệ thống, kế thừa và phát triển 109 3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 110 3.3.1. Biện pháp chung: Nâng cao nhận thức cho đội ngũ CBQL các cấp và GV về công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 110 3.3.2. Nhóm biện pháp quản lý hoạt động DẠY ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 113 3.3.2.1. Biện pháp 1: Đổi mới việc quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học 113 vii 3.3.2.2. Biện pháp 2: Hoàn thiện việc quản lý thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo quan điểm sư phạm tương tác 116 3.3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường việc quản lý triển khai quan điểm sư phạm tương tác vào trong hoạt động dạy học của giáo viên 119 3.3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới việc quản lý sử dụng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên 3.3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới việc quản lý kiểm tra, đánh giá giáo viên 123 126 3.3.3. Nhóm biện pháp quản lý hoạt động HỌC ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 130 3.3.3.1. Biện pháp 6: Tăng cường việc quản lý triển khai học tập theo quan điểm sư phạm tương tác cho học sinh 3.3.3.2. Biện pháp 7: Quản lý việc hình thành kĩ năng tự học cho học sinh 3.3.3.3. Biện pháp 8: Đổi mới việc quản lý kiểm tra, đánh giá kết 130 132 136 quả học tập của học sinh theo mục tiêu phát triển năng lực 3.3.4. Nhóm biện pháp quản lý MÔI TRƯỜNG DẠY HỌC ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 140 3.3.4.1. Biện pháp 9: Tăng cường quản lý môi trường dạy học bên trong 140 3.3.4.2. Biện pháp 10: Nâng cao hiệu quả quản lý môi trường bên ngoài nhà trường 143 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp 146 3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 147 3.6. Thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất 153 viii 3.7. Kết luận chương 3 163 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 165 1. Kết luận 165 2. Khuyến nghị 166 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 169 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 170 PHỤ LỤC 177 ix DANH MỤC CÁC BẢNG Danh mục bảng Trang Bảng 1.1: Phân phối chương trình cấp tiểu học 37 Bảng 2.1: Mạng lưới trường, lớp và quy mô phát triển 65 Bảng 2.2: Đội ngũ giáo viên 65 Bảng 2.3: Kết quả chất lượng giáo dục cuối năm 65 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát thực tế 67 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát đội ngũ giáo viên năm học 2014-2015 68 Bảng 2.6: Kết quả khảo sát thực trạng kết quả đổi mới phương pháp dạy học 69 Bảng 2.7: Kết quả khảo sát thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh 70 Bảng 2.8: Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn 71 Bảng 2.9: Kết quả đánh giá phẩm chất học sinh năm học 2014 - 2015 71 Bảng 2.10: Kết quả đánh giá năng lực học sinh năm học 2014 - 2015 72 Bảng 2.11: Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động học các môn học 73 Bảng 2.12: Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động dạy học 1 buổi/ngày 74 Bảng 2.13: Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động dạy học 2 buổi/ngày 75 Bảng 2.14: Kết quả khảo sát cơ sở vật chất năm học 2014 -2015 75 Bảng 2.15: Thống kê tiến độ xây dựng trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia 77 Bảng 2.16: Kết quả khảo sát thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý 78 Bảng 2.17: Kết quả đánh giá việc quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học của các cấp quản lý (Phòng, trường) 79 Bảng 2.18: Kết quả đánh giá việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học của cán bộ quản lý cấp Phòng và cấp trường 81 Bảng 2.19: Kết quả đánh giá việc quản lý soạn bài lên lớp của giáo viên 82 x Bảng 2.20: Kết quả đánh giá cán bộ quản lý cấp Phòng và cấp trường quản lý giờ lên lớp của giáo viên 84 Bảng 2.21: Kết quả đánh giá thực trạng quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên của cán bộ quản lý nhà trường 87 Bảng 2.22: Kết quả đánh giá thực trạng quản lý việc bồi dưỡng giáo viên của cán bộ quản lý cấp Phòng và cấp trường 88 Bảng 2.23: Kết quả đánh giá cán bộ quản lý cấp Phòng và cấp trường quản lý việc kiểm tra, đánh giá giáo viên 89 Bảng 2.24: Kết quả đánh giá thực trạng triển khai học tập theo quan điểm sư phạm tương tác cho học sinh trong nhà trường 91 Bảng 2.25: Kết quả đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh 92 Bảng 2.26: Kết quả đánh giá cán bộ quản lý cấp Phòng và cấp trường quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh 93 Bảng 2.27: Kết quả đánh giá thực trạng quản lý môi trường dạy học bên trong 95 Bảng 2.28: Kết quả đánh giá thực trạng quản lý môi trường bên ngoài nhà trường 96 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp chung 148 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp quản lý hoạt động dạy ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 148 Bảng 3.3: Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp quản lý hoạt động học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 150 Bảng 3.4: Kết quả khảo nghiệm nhóm biện pháp quản lý môi trường dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 151 Bảng 3.5. Kết quả thử nghiệm biện pháp 2 159 Bảng 3.6. Kết quả thử nghiệm biện pháp 4 161 xi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Danh mục sơ đồ, biểu đồ Trang Sơ đồ 1.1: Mối quan hệ giữa các thành tố cấu trúc của hoạt động dạy học 28 Biểu đồ 2.1: So sánh tỉ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn 69 Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các BP đã đề xuất 146 Biểu đồ 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các BP 152 Biểu đồ 3.2. Kết quả thử nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục 162 xii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ BGH Ban Giám hiệu BP Biện pháp CB-GV-NV Cán bộ - Giáo viên - Nhân viên CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CSVC Cơ sở vật chất DH Dạy học ĐT Đào tạo GD Giáo dục GV Giáo viên HS Học sinh PHHS Phụ huynh học sinh PP Phương pháp QL Quản lý SGK Sách giáo khoa TBDH Thiết bị dạy học TCM Tổ chuyên môn TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THCN Trung học chuyên nghiệp THPT Trung học phổ thông TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội Chủ nghĩa 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Đảng và Nhà nước ta xác định “Nguồn lực quan trọng nhất để công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là con người”. Nhấn mạnh vai trò nguồn lực con người cũng có nghĩa là nhấn mạnh vai trò của GD và ĐT, GD có một vai trò đặc biệt quan trọng, tác động đến toàn hệ thống xã hội, góp phần cơ bản cho phát triển xã hội, tạo ra sự phát triển con người, nhân tố quyết định cho mọi nhân tố khác. Vì vậy, Nhà nước ta xác định “GD là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng và toàn dân”. Vấn đề đổi mới tư duy GD nói chung và GD trong nền kinh tế tri thức nói riêng là một vấn đề khá mới mẻ đối với nước ta. Trong bối cảnh hiện nay, các nước trên thế giới đều nhận thức được vai trò và vị trí hàng đầu của GD, đều phải đổi mới hoạt động DH nhằm nâng cao chất lượng DH đáp ứng yêu cầu phát triển GD. Đổi mới tư duy GD cần được thấu suốt từ mọi cấp, mọi ngành, từ lãnh đạo, CBQL, đội ngũ GV, HS đến đông đảo tầng lớp nhân dân, nhằm phát huy trí tuệ, khơi dậy tiềm năng, truyền thống hiếu học và sức mạnh sáng tạo của toàn dân trong sự nghiệp đổi mới đất nước, chấn hưng nền GD nước nhà. Đổi mới tư duy GD chỉ có ý nghĩa khi những tư tưởng mới được thể hiện cụ thể trong thực tiễn hoạt động GD. Đổi mới phải bảo đảm tính hệ thống, tầm nhìn dài hạn, phù hợp với từng loại đối tượng và cấp học; các giải pháp phải đồng bộ, khả thi, có trọng tâm, trọng điểm, lộ trình, bước đi phù hợp. Chuyển mạnh quá trình GD từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất HS. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; GD nhà trường kết hợp với GD gia đình và GD xã hội. Phát triển GD và ĐT phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ Tổ quốc; với tiến bộ khoa học và công nghệ; phù hợp quy luật khách quan. Đổi mới hệ thống GD theo hướng mở, linh hoạt, liên thông giữa các bậc học, trình độ và giữa các phương thức GD, ĐT. Chuẩn hóa, hiện đại hóa GD và ĐT. Chủ động phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển GD và 2 ĐT. Phát triển hài hòa, hỗ trợ giữa GD công lập và ngoài công lập, giữa các vùng, miền. Ưu tiên đầu tư phát triển GD và ĐT đối với các vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa và các đối tượng chính sách. Thực hiện dân chủ hóa, xã hội hóa GD và ĐT. Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế để phát triển GD và ĐT. 1.2. Trên thực tế, hoạt động DH ở các bậc học nói chung, hoạt động DH ở TH nói riêng vẫn còn nhiều bất cập đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng DH ở các trường TH. Việc nâng cao chất lượng GD ở các trường TH phụ thuộc vào nội dung chương trình, SGK, các điều kiện CSVC của nhà trường… và đặc biệt phụ thuộc vào hoạt động dạy của GV, hoạt động học của HS và môi trường DH. Bên cạnh đó, ở các trường TH, năng lực tự học, tự phục vụ bản thân và đặc biệt kĩ năng giải quyết vấn đề của HS các trường TH chưa đạt yêu cầu... GD ở các trường TH dù đã có nhiều cố gắng song vẫn còn nặng về lý thuyết, chưa coi trọng việc thực hành và ứng dụng thực tế. Hoạt động DH và QL hoạt động DH ở trường TH có nhiều bất cập trước yêu cầu đổi mới GD hiện nay, chưa theo sát từng đối tượng HS; GV vẫn còn làm thay cho HS, trong giờ học còn đọc giảng nhiều, ít cho HS được bộc lộ điều mà mình biết, HS chưa tự chiếm lĩnh tri thức, chưa phát huy được tính tích cực học tập của HS, chưa chú trọng GD đạo đức cho HS, chưa thực hiện tốt việc GD toàn diện, chưa có sự quan tâm đúng mức hay những quy định cụ thể cho việc phát triển đội ngũ như bồi dưỡng bắt buộc những kĩ năng mềm cho GV, việc tổ chức kiểm tra, đánh giá ở một số trường TH chưa thật sự nghiêm túc, kế hoạch cho sự phát triển GD chưa lâu dài, đồng thời công tác QL và các điều kiện bảo đảm chất lượng GD TH cũng chưa theo kịp yêu cầu đổi mới. Như vậy, có thể nói công tác QL hoạt động DH ở trường TH chưa đáp ứng được nhu cầu học tập của HS, chưa đáp ứng được sự phát triển của xã hội, chất lượng DH chưa toàn diện, sự phối hợp các lực lượng GD chưa đồng bộ. 3 1.3. Để hoạt động DH ở trường TH đáp ứng được mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện của GD cần có những nghiên cứu cơ bản có hệ thống về hoạt động DH ở TH cũng như công tác QL hoạt động này. Đổi mới căn bản và toàn diện GD TH là chuyển từ hoạt động DH lấy kiến thức (lý thuyết) làm trọng tâm sang hoạt động DH với mục tiêu hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất HS. Việc nghiên cứu BP QL hoạt động DH ở trường TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD có ý nghĩa to lớn về mặt lý luận và thực tiễn. Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài luận án: “QL hoạt động DH ở trường TH tại TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động DH và QL hoạt động DH ở các trường TH trên địa bàn TPHCM, đề xuất các BP QL hoạt động DH ở trường TH trên địa bàn TPHCM tập trung vào chuyển từ QL hoạt động DH lấy kiến thức sang hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực HS thông qua tiếp cận sư phạm tương tác đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện GD TH. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động DH ở trường TH. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: QL hoạt động DH ở trường TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 4. Phạm vi nghiên cứu 4.1. Giới hạn nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về công tác QL hoạt động DH với 2 cấp QL: cấp trường; cấp Phòng GD và ĐT. 4.2. Giới hạn về địa bàn khảo sát: Đề tài tập trung nghiên cứu, tìm hiểu công tác QL hoạt động DH ở trường TH thuộc 12 quận, huyện trên địa bàn TPHCM. 4 4.3. Giới hạn về thời gian: Đề tài dự kiến nghiên cứu công tác QL hoạt động DH ở trường TH trong năm học 2013-2014; 2014-2015; 2015-2016. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của QL hoạt động DH ở trường TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 5.2. Khảo sát thực trạng về công tác QL hoạt động DH ở một số trường TH trên địa bàn TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 5.3. Đề xuất và thử nghiệm các BP QL hoạt động DH ở trường TH trên địa bàn TPHCM trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học 6.1. Câu hỏi nghiên cứu Hoạt động DH ở bậc TH tại TPHCM đang đặt ra những vấn đề gì cần đổi mới căn bản và toàn diện? Bằng cách tiếp cận nào và những BP QL nào có thể đổi mới căn bản và toàn diện DH ở bậc TH? Những yếu tố nào quyết định tới thành công của sự đổi mới đó? 6.2. Giả thuyết khoa học Để chuyển đổi thành công từ hoạt động DH lấy kiến thức làm trọng tâm sang phát triển năng lực của HS, nhà QL có những quan điểm mới phù hợp và có hệ thống: chuyển đổi nhận thức của CBQL và GV; cập nhật cho GV kiến thức và kĩ năng DH theo định hướng hình thành năng lực; mọi hoạt động của nhà trường, đặc biệt là tổ chức hoạt động DH được QL theo quan điểm lấy năng lực của HS làm trung tâm (từ phát triển chương trình đến xây dựng môi trường DH và triển khai các khâu của quá trình DH đều xoay quanh trục năng lực của HS) thì việc QL hoạt động DH ở trường TH sẽ đáp ứng được mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện GD. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở quan điểm tiếp cận sau: 5 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Đề tài xem xét, nghiên cứu vấn đề QL hoạt động DH trong tổng thể các cấp QL của hệ thống GD quốc dân và hoạt động DH ở trường TH là một chỉnh thể với nhiều khía cạnh trong cơ cấu QL nhà trường. 7.1.2. Tiếp cận phát triển Đối tượng HS TH là những cá thể đang phát triển nhanh về thể chất, nhân cách đang hình thành và tiềm tàng khả năng phát triển. Điều quan trọng là nhà trường cần có chiến lược khơi dậy và phát triển đầy đủ những tiềm năng đó. Sự phát triển của khoa học GD, khoa học sư phạm, khoa học QL và của khoa học công nghệ nói chung đòi hỏi các nghiên cứu trong lĩnh vực QL GD nói chung và QL hoạt động DH ở trường TH nói riêng cũng phải tiếp cận theo quan điểm phát triển. 7.1.3. Tiếp cận hoạt động Tiếp cận hoạt động là sự vận dụng lý thuyết hoạt động vào việc nghiên cứu đối tượng đang được xem xét. Với quan điểm này, thực chất của QL hoạt động DH ở trường TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện của GD là khả năng triển khai QL hoạt động dạy và học với các hành động cụ thể theo một trật tự lô-gíc của tiến trình vận động quá trình QL hoạt động DH. 7.1.4. Tiếp cận sư phạm tương tác Tiếp cận sư phạm tương tác là cách tiếp cận hoạt động DH, trong đó nhấn mạnh các mối quan hệ biện chứng giữa ba nhân tố: người học, người dạy và môi trường trong hoạt động GD. Với quan điểm này, tác giả xem QL hoạt động DH ở trường TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện của GD là chuyển từ QL hoạt động DH lấy kiến thức (lý thuyết) làm trọng tâm sang QL hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho HS. 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 6 Tham khảo, nghiên cứu tài liệu, văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước định hướng cho việc nghiên cứu và xây dựng cơ sở khoa học của đề tài. Tìm hiểu và nghiên cứu một số tài liệu, tác phẩm, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về: khoa học QL và QL hoạt động DH liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu nhằm phát triển thành cơ sở lý luận của đề tài. Trên cơ sở phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu và công trình nghiên cứu lý luận, thực tiễn của các nhà khoa học, xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài và hình thành nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác QL hoạt động DH ở TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn và tổng kết kinh nghiệm 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu Xây dựng bộ phiếu thăm dò ý kiến với các nội dung về thực trạng hoạt động DH, thực trạng công tác QL hoạt động DH và thử nghiệm về tính khả thi, tính cấp thiết của các BP QL hoạt động DH ở trường TH. Tiến hành khảo sát ý kiến các đối tượng là CBQL cấp Phòng và cấp trường; tổ trưởng TCM, GV TH, PHHS, HS đối với hoạt động DH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn Trao đổi trực tiếp với một số CBQL Phòng GD và ĐT, Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và GV TH, PHHS, HS để tìm hiểu hoạt động DH và công tác QL hoạt động DH; các yếu tố ảnh hưởng đến công tác QL hoạt động DH ở trường TH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD. 7.2.2.3. Phương pháp thử nghiệm Áp dụng một số BP vào quy trình QL hoạt động DH trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện GD ở một số trường TH trên địa bàn TPHCM. Đánh giá, so sánh kết quả QL hoạt động DH của trường tại thời điểm trước và sau khi tiến hành thử nghiệm nhằm khẳng định tính khả thi và tác dụng những BP đã được đề xuất để đưa ra áp dụng đại trà.