Tài liệu Skkn một số biện pháp dạy trẻ lớp lá định hướng trong không gian thông qua một số hoạt động học của trẻ

MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY TRẺ LỚP LÁ ĐỊNH HƯỚNG TRONG KHÔNG GIAN THÔNG QUA MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA TRẺ A. ĐẶT VẤN ĐỀ: Trong chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non, môn làm quen với toán đóng vai trò quan trọng nhằm hình thành cho trẻ những biểu tượng ban đầu về toán học, nhất là đối với trẻ ở độ tuổi 5-6 tuổi, cho trẻ làm quen với số lượng, kích thước, hình dạng, định hướng trong không gian…sẽ là những kiến thức cơ bản nhất là tiền đề giúp trẻ tiếp thu kiến thức khó hơn ở bậc học trên. Ở độ tuổi 5-6 tuổi, thường chú trọng vào việc cho trẻ làm quen với con số, phép đếm đặc biệt là do từ nhận thức mong muốn của phụ huynh mà những kiến thức khác của làm quen với toán bị xem nhẹ và ít được quan tâm nên trẻ nhận thức về vấn đề này chưa sâu nhất là về định hướng trong không gian nên một vài trẻ còn chậm khi xác định phương hướng. Do đó, với vai trò là giáo viên, tôi cần phải nghiên cứu, tìm tòi để truyền thụ những nội dung cần mang đến cho trẻ giúp trẻ nhận thức sâu sắc làm cho trẻ cảm thấy đơn giản, gần gũi mà dễ hiểu. Đối với trẻ 5-6 tuổi dạy trẻ định hướng trong không gian là rất gần gũi với thực tế xung quanh trẻ, có rất nhiều các đồ vật, con vật, hiện tượng khác nhau…có những đồ vật thì gần gũi với thực tế xung quanh trẻ, có những đồ vật thì phạm vi rộng hơn, tất cả đều được sắp xếp bố trí ở các hướng khác nhau đối với trẻ. Để giúp trẻ nắm vững các biểu tượng định hướng trong không gian là một nội dung quan trọng, vừa phù hợp với thực tiễn hiểu biết của trẻ vừa mang tính lâu dài trong việc hình thành kiến thức toán học sau này của trẻ qua đó giúp trẻ nắm bắt rõ hơn được những kiến thức về xác định phương hướng trong không gian đối với bản thân trẻ, đối với bạn khác và đối vơi các đồ vật, để từ đó trẻ áp dụng vào thực tiễn về trí tuệ và phát triển về nhân cách con người mới từ tuổi thơ. Muốn đạt được mục đích trên, ta cần có những biện pháp sáng tạo, phù hợp với thực tiễn, cần phải đồi mới hình thức để hình thành tốt các biểu tượng định hướng trong không gian cho trẻ. B. NỘI DUNG GIẢI QUYẾT: I. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ: Định hướng trong không gian là một hoạt động quan trọng và gần gũi đối với thực tế. Đó là cơ sở để trẻ hiểu về mốt quan hệ vị trí giữa các vật trong không gian như: nhận diện được trước sau của đối tượng mở rộng dần được khoảng cách với vật chuẩn, xác định vị trí của các vật so với một vật làm chuẩn. Thực tế ở lớp lá, trẻ đã cơ bản nắm được khái niệm định hướng trong không gian, trẻ đã định hướng được phía phải phía trái của bản thân, đã xác định được các hướng cơ bản, tìm được các đồ vật theo hướng cho trước, đã sử dụng được các từ chỉ các hướng không gian… Tuy nhiên, các tiết học đạt chưa cao, giáo viên chủ yếu dựa vào chương trình để thực hiện nội dung được biên soạn cho độ tưởi, chứ chưa mở rộng được một số nội dung trong thực tế. Hình thức tổ chức cho trẻ còn gò bó, việc cho trẻ rèn kỹ năng định hướng trong không gian chưa nhiều, khả năng chú ý của trẻ còn phân tán nhiều trẻ còn lúng túng trong việc xác định các hướng, tiết dạy có lúc chưa thu hút được sự chú ý của trẻ. Vì thế, giáo viên cần tìm tòi những biện pháp hay, mới để thu hút trẻ và đạt kết quả cao hơn, giúp trẻ nhạy bén khi định hướng trong không gian. Do đó, tôi đã suy nghĩ và tìm ra những biện pháp hay hơn để áp dụng vào dạy trẻ là rất cần thiết. Bên cạnh đó, tôi cũng gặp một số thuận lợi và khó khăn sau: 1. Thuận lợi: - Được sự chỉ đạo sát sao về chuyên môn của phòng giáo dục và sự quan tâm của ban giám hiệu trường mầm non Hoa Hồng 1 tạo điều kiện đầu tư về cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động. - Trẻ ở cùng độ tuổi nên mức độ nhận thức tương đối đồng đều. - Bản thân luôn tìm tòi học tập các đồng nghiệp, đã được dự giờ các hoạt động và dự thao giảng một số tiết mẫu của trường, của huyện nên cũng đã học tập được một số kinh nghiệm trong phương pháp giảng dạy bộ môn làm quen với toán. - Được sự hỗ trợ của phụ huynh học sinh về các phế phẩm, tạp chí, lịch cũ, dụng cụ học tập…giúp tôi có điều kiện làm một số đồ dung, đồ chơi phục vụ cho tiết học. 2. Khó khăn: - Làm quen với toán là một môn học khó, đòi hỏi chính xác, khoa học nên không phải giáo viên nào cũng nắm vững. - Trong lớp có một số trẻ chưa qua lớp mầm, chồi nên việc tiếp thu còn hạn chế, thiếu hệ thống. - Việc tổ chức các tiết học ở lớp nhìn chung còn chưa phong phú. - Một số trẻ khả năng thực hành về định hướng trong không gian còn hạn chế. - Một vài phụ huynh còn coi nhẹ việc học tập của con vì chỉ nghĩ các cháu đến trường mầm non chủ yếu là vui chơi và ăn ngủ và thường cho con nghỉ học tùy tiện nên ít nhiều làm ảnh hưởng tới kết quả học tập của lớp. Từ những thuận lợi trên và nhằm khắc phục những khó khăn, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Môt số biện pháp dạy trẻ lớp lá định hướng trong không gian thông qua một số hoạt động học của trẻ”, nhằm có biện pháp phù hợp để giúp trẻ đạt kết quả cao hơn. II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: Hoạt động làm quen với toán là một trong những hoạt động phát triển nhận thức đòi hỏi trẻ phải nắm vững những kiến thức cơ bản để làm nền tảng cho những kiến thức khó hơn. Đối với trẻ lứa tuổi mầm non những kiến thức về toán là rất quan trọng nhất là về kiến thức định hướng trong không gian, đôi lúc trẻ còn nhầm lẫn việc chính rõ về hướng và phía. Việc xác định phương hướng đối với bản thân thì có thể trẻ làm được nhưng đối với việc xác định phương hướng của người khác, của đồ vật, đôi lúc trẻ còn lúng túng và phải suy nghĩ để xác định cho chính xác. Đặc biệt đối với những thuật ngữ của toán học về định hướng trong không gian còn mơ hồ. Ngoài ra còn do đặc thù của môn học còn áp đặt theo khuôn khổ nên dễ dẫn đến sự khô khan cứng nhắc đối với trẻ. Vì thế, giáo viên cần phải tạo sự thoải mái và hứng thú để giúp trẻ nắm vững về định hướng trong không gian, nhất là tạo cho trẻ vừa học vừa chơi, học mà như đang chơi, chơi mà hóa ra học. Chính vì vậy, tôi đã cố gắng trong việc truyền thụ kiến thức định hướng trong không gian cho trẻ đạt kết quả tốt nhất. Tôi đã suy ngẫm tìm tòi đề ra một số biện pháp dạy trẻ định hướng trong không gian thông qua một số hoạt động học của trẻ. 1. Dạy trẻ định hướng các phương hướng đối với bản thân mình thông qua các trò chơi, bài thơ: Đối với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo thì dạy trẻ dưới hình thức thông qua các trò chơi, các bài thơ là trẻ rất hứng thú, thông qua đó giúp trẻ lĩnh hội kiến thức một cách thoải mái hơn, sâu sắc hơn. Tuy đa số các trẻ mẫu giáo lớn đều nhận biết các hướng đối với cơ thể mình nhưng một số vẫn còn nhầm lẫn và có khi phản ứng còn chưa nhanh nhạy nên tôi đã đưa một số trò chơi, bài thơ giúp trẻ nhận biết nhanh và chính xác các hướng đối với bản thân. - Ví dụ: + Trò chơi “Hãy làm nhanh theo yêu cầu” Cô ngồi trước mặt trẻ và nói: “tay cầm viết” – trẻ giơ tay phải “tay giữ tập” – trẻ giơ tay trái Cô ở đâu? – trẻ chỉ lên phía trước và nói “phía trước” Cái lưng của con đâu nhỉ? – trẻ chỉ tay ra sau lưng và nói “phía sau” Cô nói “cái đầu” – trẻ chỉ lên đầu và nói “phía trên” Cô nói “hai chân đẹp” – trẻ chỉ xuống dưới chân và nói “phía dưới” Đổi hình thức và nâng cao yêu cầu cũng hỏi tương tự nhưng trẻ phải cầm thêm một đồ vật cô yêu cầu để về phía đó. + Cô để các đồ vật khác nhau ở các hướng, cô cho một trẻ lên đứng giữa lớp hỏi các phía của con có những đồ vật nào (ví dụ: tay phải con ở đâu?-trẻ giơ tay phải và chỉ đúng hướng rồi đọc tên đồ vật có ở hướng phải…), hỏi trẻ nhiều hướng và lần lượt cho những trẻ khác lên (cô đổi các đồ vật ở các hướng khác nhau sau mỗi lần trẻ khác lên), cho trẻ đứng quay mặt nhiều hướng để xác định. - Trong quá trình dạy trẻ tôi đã sáng tác bài thơ để dạy trẻ xác định các hướng cơ bản của trẻ để thu hút sự chú ý của trẻ hơn Ví dụ: bài thơ “Bên trên bé có cái đầu Gặp người lớn, bé cúi đầu hỏi thăm Kế đến là tới đôi tay Phải - trái dùng để múa hay múa đều Bé còn cầm viết để tô Đó là tay phải viết cho thẳng hàng Tay trái giữ tập đàng hoàng Để cho bé viết ngay hàng không sai Bé ngoan học giỏi hát hay Cô yêu bạn mến bé hay đến trường Đến trường nhờ có đôi chân Bước đi mau mắn lon ton nhẹ nhàng.” Qua bài thơ tôi đã sử dụng hỏi trẻ: Tay phải ở phía nào? Phía trái có tay gì? Con đi được là nhờ gì? Đôi chân ở phía nào? Qua những trò chơi ,bài thơ trẻ rất thích và đã khắc sâu được những kiến thức về xác định hướng cho trẻ học toán. Qua hình thức này kết quả đạt cao hơn. 2. Dạy trẻ xác định đồ vật đối với trẻ và đối với các bạn khác thông qua mọi lúc mọi nơi đồng thời tích hợp nội dung các môn học: Dạy trẻ định hướng trong không gian không những tiến hành trện tiết học mà phải tổ chức cho trẻ mọi lúc, mọi nơi. Tích hợp cho trẻ xác định hướng khác nhau Ví dụ: Phân nhóm một số đồ dùng, đồ chơi trong lớp Để các đồ dùng đồ chơi ở các hướng trên, dưới các kệ và các hướng khác nhau, trẻ tìm đồ dùng đồ chơi theo yêu cầu và hỏi đồ dùng đồ chơi ở hướng nào của con hoặc một trẻ tìm hỏi trẻ khác đồ dùng đồ chơi đó ở hướng nào của bạn. Sau khi tìm các đồ dùng đồ chơi theo yêu cầu và đủ để phân nhóm các đồ vật, cô vào bài mới dạy tìm hiểu môi trường. Hoặc có thể tích hợp sau khi học bằng trò chơi củng cố “Hãy sắp xếp các đồ dùng đồ chơi theo nhóm và theo các hướng khác nhau đối với bản thân mình” như: nhóm đồ dùng để học tập ở bên phải, đồ dùng vệ sinh cá nhân bên trái, đồ chơi ở trước mặt… và nâng cao yêu cầu sắp xếp các nhóm đồ dùng đồ chơi theo các hướng đối với người khác: một trẻ lên đứng và trẻ khác lên sắp xếp các nhóm đồ dùng theo các hướng của bạn. (Hoặc ta có thể áp dụng trò chơi này vào tiết học “Phân nhóm đồ dùng trong gia đình: đồ dùng để ăn, đồ dùng để uống, đồ dùng để mặc, đồ dùng sinh hoạt, đồ dùng giải trí… và cách chơi tương tự ví dụ như đồ dùng để mặc thì nón đội phía trên đầu, dép đi phía dưới chân…). Ví dụ: Trong hoạt động ngoài trời quan sát chiếc xe máy tôi cho trẻ chỉ các bộ phận của chiếc xe máy, cho trẻ phát âm và cứ sau mỗi lần cho từng cháu lên chỉ kết hợp cho trẻ xác định hướng cơ bản của trẻ, của các bạn khác và đồ vật như: + Xe máy đứng ở phía nào của cháu? Phía sau xe máy là ai? Phía trên xe có gì? Phía dưới xe có gì? Phái trước xe có gì? Phía sau xe có gì? Qua những lần thao tác được luyện tập không những khắc sâu kiến thức về xác định hướng, mà còn giúp được trẻ xác định hướng cơ bản giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và phát âm dược nhiều từ, phát âm chính xác hơn. Ví dụ: Tiết học tạo hình “Vẽ ngôi nhà của bé” Cho trẻ xem tranh về các ngôi nhà của bé có các hình ảnh được bố trí cân đối và chính xác theo hướng cơ bản để trẻ xác định các hướng: + Các con nhìn xem phía trên ngôi nhà có gì? (có ông mặt trời, có đám mây) +Phía dưới ngôi nhà có gì? Có mặt đất +Bên phải ngôi nhà bạn đã vẽ gì? (vẽ vườn hoa) +Bạn đã vẽ đàn gà ở bên nào của ngôi nhà? Phía bên trái) + Vậy thì bên phải vườn hoa có gì(cây chuối) Sau khi cho trẻ định được hướng các đồ vật ở mọi lúc mọi nơi trẻ sẽ nhớ được lâu hơn và khả năng định hướng của trẻ trong không gian được nhanh hơn. Ví dụ: Tiết dạy thể dục khi chuyển đổi hình thức, tôi hô: bên phải quay, bên trái quay, đằng sau quay, qua đó trẻ sẽ nhớ lại và định hướng được bản thân mình. Ví dụ: chủ đề một số luật lệ giao thông. Trong tiết học âm nhạc tôi cho trẻ hát bài “đường em đi” vừa cho trẻ hát và kết hợp hỏi trẻ. + Đường em đi bên nào? Bên phải + Đường em không đi là đường bên nào? Bên trái Qua đó trẻ sẽ định hướng dược bên phải, bên trái bản thân mình. 3. Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy trẻ: Trong thời đại công nghệ thông tin như hiện nay thì việc cho trẻ học qua máy vi tính, máy chiếu là điều cần thiết. Nên trong quá trình dạy cho trẻ làm quen với toán tôi đã sử dụng cho trẻ học qua máy chiếu để tăng thêm sự hứng thú cho trẻ. Ví dụ: Trong chủ đề “phương tiện giao thông” ở tiết dạy trẻ định hướng không gian: trên, dưới, trước, sau. Tôi cho trẻ em xem tất cả các loại phương tiện giao thông đường thủy, đường bộ, đường sắt và trò chuyện nhẹ nhàng về chúng, sau đó tôi có một số hình ảnh về bầu trời có máy bay bay ra và hỏi trẻ là trên bầu trời có gì? (Máy bay). Phía dưới có gì? (Thuyền buồm) và ngược lại. Tiếp theo tôi cho một đoàn tàu ra và hỏi trẻ : phía trước toa tàu là gì? (đầu tàu), phía sau đầu tàu có gì?(có toa tàu). Tôi có hình ảnh một chiếc ô tô con ra trước tiếp theo là xe máy ,xích lô và xe đạp. Lần lượt cô mời trẻ nhận xét về các vị trí đứng của các phương tiện giao thông… 4. Cần phối hợp chặt chẽ với phụ huynh Tôi nghĩ việc nâng cao chất lượng làm quen với toán nói chung và định hướng trong không gian cho trẻ nói riêng sẽ không đem lại kết quả cao nếu không kết hợp chặt chẽ với phụ huynh. Sau những buổi học tôi trao đổi với phụ huynh về việc học toán không gian của trẻ ở lớp, nhờ phụ huynh hỗ trợ cho trẻ luyện tập thêm ở gia đình từ đó trẻ sẽ hiều hơn. Cung cấp một số kiến thức cần thiết hơn. Tôi đã động viên những phụ huynh có điều kiện hướng dẫn trẻ một số trò chơi trên máy vi tính phù hợp với lứa tuổi của trẻ giúp trẻ phát triển tư duy, nhận thức để trẻ có thêm kiến thức cho những hoạt động học sau này. Tôi đã làm tốt công tác tuyên truyền bằng những hình ảnh minh họa về lợi ích của môn học nên nhận thức của phụ huynh đã được nâng cao , phụ huynh tuân thủ quy định của nhà trường của lớp. Nhờ có những biện pháp trên đã giúp tôi thực hiện các hoạt động đạt kết quả cao trong việc giảng dạy trẻ. C. KẾT LUẬN: I. K ẾT QU Ả: Trong năm vừa qua, tôi đã thử áp dụng các biện pháp trên để dạy trẻ định hướng trong không gian và đạt một số kết quả sau: - Đa số trẻ học hứng thú hơn, tích cực hoạt động hơn, trẻ tiếp thu kiến thức nhẹ nhàng, thoải mái hơn, định hướng trong không gian tương đối chính xác. - Quá trình dạy trẻ giúp bản thân thành thạo trong việc sử dụng máy vi tính, áp dụng được nhiều trò chơi trong kidsmart, happykid để dạy trẻ đạt kết quả cao. - Phụ huynh đã có nhận thức tốt hơn trong việc coi trọng việc học của con em mình. II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM: Khi áp dụng các biện pháp trên cho trẻ vận động theo nhạc, tôi đã rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân như sau: - Luôn có gắng sáng tạo trong phương pháp giảng dạy để làm phong phú cho tiết dạy, giúp trẻ hứng thú và thoải mái trong những tiết dạy - Bản thân được nâng cao hơn về chuyên môn, phương, trình độ tay nghề được nâng lên, bản thân tôi đã có thêm nhiều kinh nghiệm hơn trong việc dạy trẻ. - Giáo viên phải yêu nghề, nhiệt tình, sáng tạo đi sâu nghiên cứu để có nhiều giờ học với hình thức đa dạng phong phú, tiết học diễn ra thoải mái, chất lượng giáo dục tốt nhằm nâng cao sự hứng thú của trẻ vào những tiết học làm quen với toán. III. KẾT LUẬN: Dạy trẻ làm quen với toán đối với bậc học mầm non chiếm vị trí rất quan trọng. Đặc biệt nội dung dạy trẻ định hướng trong không gian có một ý nghĩa lớn để góp phần hình thành nhân cách con người mói, nó góp phần giúp trẻ sau này nắm bắt nhanh hơn, sâu sắc hơn các khái niệm về định hướng trong không gian trong việc học toán ở trường phổ thông. Qua một số biện pháp vừa nêu trên, đa số trẻ đều nắm bắt nhanh và xác định các hướng một các chính xác đồng thời giúp trẻ nhạy bén trong các hoạt động khác. Dĩ An, ngày 10 th áng 02 năm 2011 Người viết Nguyễn Thị Trung Thu