Tài liệu Skkn một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi

Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục âm nhạc là hoạt động nghệ thuật được trẻ mầm non rất yêu thích. Đây là loại hình được xem như phương tiện để thực hiện các hoạt động giáo dục trẻ một cách hiệu quả ở trưởng mầm non; có tác dụng giáo dục thẩm mỹ, tạo ra đời sống văn hóa lành mạnh, góp phần phát triển trí tuệ, thể chất cho trẻ, giúp trẻ linh hoạt thông minh hơn. Nói đến loại hình văn hóa dân gian trong âm nhạc, không thể không nhắc đến dân ca, đây là một loại hình văn hóa dân gian được lưu truyền từ đời này sang đời khác theo phương thúc truyền khẩu, với âm điệu và nội dung lời ca phong phú, dân ca là bức tranh phản ánh muôn mặt của người dân Việt Nam. Trẻ em được tiếp xúc với những làn điệu dân ca qua câu hát ru từ khi lọt lòng mẹ, chính vì vậy ở độ tuổi mầm non nói chung và trẻ mẫu giáo 5 tuổi nói riêng rất thích được nghe và múa hát theo các làn điệu dân ca. Nhà tâm lý học về trẻ T.S Nguyễn Ánh Tuyết có nói rằng “Tuổi thơ là bình minh của cuộc đời, là giai đoạn phát triển nhanh nhất của các chức năng tâm lý..là thời kỳ tiếp nhận cái đẹp dễ dàng” Trẻ không thể tự nhận ra cái hay cái đẹp nếu ta không tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với thế giới xung quanh, với âm nhạc, với những làn điệu dân ca. Trong khi nghe dân ca, trẻ cảm nhận được tính chất, tình cảm của những làn điệu dân ca, hưởng ứng những trạng thái cảm xúc khi nghe. Dân ca đưa trẻ đến với tình cảm dịu dàng, nhẹ nhàng, ấm áp…Dân ca là cơ sở giúp trẻ nảy sinh tình yêu âm nhạc từ đó có nhu cầu hoạt động âm nhạc. Thực tế hiện nay, việc dạy và thể hiện những bài hát dân ca trong các tiết dạy âm nhạc cho trẻ mầm non 5 tuổi chưa thực sự được chú trọng, năng lực của giáo viên trong việc hát và dạy hát dân ca còn hạn chế, phương pháp dạy học còn rập khuôn, sử dụng dụng cụ âm nhạc chưa thành thạo, một số giáo viên chưa chủ động trong việc sưu tầm cải biên lời mới theo giai điệu dân ca. Vì vậy, để triển khai thực hiện tốt và đáp ứng được những mục tiêu, yêu cầu về sự phát triển chung và nhất là lĩnh vực giáo dục nghệ thuật cho trẻ mầm non 5 - tuổi về hoạt động dạy hát dân ca, rất cần có những nghiên cứu đề xuất các biện pháp khả thi, hữu hiệu thúc đẩy hiệu quả hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi. Là một cán bộ quản lý công tác chuyên môn, tôi luôn băn khoăn và tìm biện pháp để thúc đẩy chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi tại trường Mầm non Hoa Hồng - đơn vị tôi đang công tác. Giúp ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 1 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ các giáo viên nhận thức tốt vai trò quan trọng của việc dạy hát dân ca, tìm ra những phương pháp giảng dạy hấp dẫn sáng tạo góp phần đem lại cho cô và trẻ giờ học hát dân ca đầy hứng thú và có kết quả cao, để trẻ mầm non có thêm nhiều cảm xúc tốt và hiểu biết hơn về phong tục tập quán của các vùng miền từ đó giáo dục trẻ về lòng tự hào văn hóa dân tộc và để những lời hát dân ca tiếp tục được nuôi dưỡng, trân trọng gìn giữ và lưu truyền cho các thế hệ mai sau tôi mạnh dạn chọn đề tài “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi” từ đó áp dụng khả thi trên địa bàn huyện Krông Ana. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài: Mục tiêu: Nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi. Nhiệm vụ: Đánh giá thực trạng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi, đề ra giải pháp nhằm: - Giúp trẻ có kỹ năng cảm thụ âm nhạc tốt hơn, mạnh dạn, tự tin khi thể hiện các bài hát dân ca. - Tuyên truyền để mọi người hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng của dân ca – nét đẹp văn hóa tinh thần con người Việt Nam 3. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp nhằm thúc đẩy chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ mầm non 5 tuổi. 4. Phạm vi nghiên cứu. Trẻ mầm non 5 tuổi tại trường Mầm non Hoa Hồng, xã Băng Adrênh, huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk trong năm học 2015 - 2016 5. Phương pháp nghiên cứu. Để thực hiện nghiên cứu đề tài này, tôi đã sử dụng một số phương pháp như: Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thông qua việc nghiên cứu tài liệu để nâng cao kiến thức và hiểu biết sâu hơn về các vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu. Từ đó có được cơ sở lý luận để thực hiện đề tài. Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế: Tiến hành phỏng vấn đối với từng giáo viên và học sinh sau đó dựa vào phiếu điều tra để chấm điểm, tổng hợp ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 2 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ thông tin để thu thập số liệu về kiến thức cũng như ý thức của giáo viên và học sinh đối với công tác dạy hát dân ca. Phương pháp tổng hợp, đánh giá: Thông qua phiếu điều tra, khảo sát thực tế, tổng hợp và đánh giá về thực trạng dạy hát dân ca cho trẻ 5 tuổi II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận - Giáo dục âm nhạc ở trường mầm non được thực hiện thông qua các dạng hoạt động ca hát, nghe hát, vận động theo nhạc và trò chơi âm nhạc. Ca khúc là trung tâm của các hoạt động âm nhạc. Nhạc và lời của bài hát gắn quyện vào nhau tạo thành tác phẩm âm nhạc. Nội dung lời ca phản ánh các khía cạnh giáo dục tình cảm đạo đức trong sáng, giai điệu dân ca mô phỏng nội dung lời ca mang tính nghệ thuật. Từ đó những làn điệu dân ca gần gũi phù hợp với độ tuổi của trẻ mà trẻ được hát, biểu diễn và nghe hát sẽ đặt những cơ sở đầu tiên về cảm xúc âm nhạc của trẻ. (trang 78-Tài liệu BDTX) Dân ca là những bài hát cổ truyền do nội dung sáng tác được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác và được nhân dân ca hát theo phong tục tập quán của từng địa phương từng dân tộc. Dân ca là một loại hình nghệ thuật dân gian do nhân dân sáng tạo, là tài sản chung của dân tộc. Dân ca ra đời từ trước khi có nền âm nhạc chuyên nghiệp. Lúc đó xã hội loài người chưa có chữ viết cũng như chưa có các phương tiện ghi âm. Do đó dân ca tồn tại và phát triển chủ yếu là do sự truyền miệng từ đời này qua đời khác (Giáo trình dân ca – Nhạc viện TPHCM). Có thể nhận thấy các làn điệu dân ca so với các ca khúc thiếu nhi khó nghe và khó hát hơn. Một bài hát dân ca có nhiều nốt luyến láy, buộc người hát phải nhả chữ mềm mại, luyến láy đủ nốt, đảm bảo đủ lượng hơi để hát. Cấu trúc bài tương đối phức tạp, nhiều nốt hoa mỹ... Bài dân ca cho trẻ hát đơn giản dễ hát hơn của cô, vì vậy giáo viên cần tìm hiểu bài dân ca thật kỹ trước khi dạy trẻ. Khi hát dân ca, đặc điểm sinh lý của trẻ mầm non 5 tuổi là có thể xác định được âm thanh cao thấp, to nhỏ và cả hướng chuyển động của giai điệu, âm sắc giọng, tiếng đàn, biết phân biệt tính chất âm nhạc vui vẻ, sôi động, yên tĩnh hay yên ả, nhịp độ nhanh hay chậm. Trẻ hiểu được yêu cầu thể hiện bài hát. Trẻ thường thích hát các bài hát dân ca có cấu trúc đơn giản, ít luyến láy, ca từ dễ hát dễ nhớ, lượng hơi tương đối ngắn...tuy nhiên những bài dân ca phù hợp với trẻ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 3 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ mầm non hiện nay tương đối ít, vì vậy giáo viên mầm non cần phải sưu tầm các bài hát dân ca theo nhu cầu, khả năng và hứng thú của trẻ. Trẻ có khả năng ghi nhớ các giai điệu bài hát và thể hiện lại theo sự hứng thú của trẻ. Không chỉ ở trong lớp mà ở mọi nơi trong cuộc sống đời thường nhiều trẻ vừa đi vừa hát rất vô tư, rất tự nhiên những giai điệu bài hát dân ca. Vì giọng hát của cô là cơ sở để trẻ bắt chước nên cô cần hát thật chuẩn xác về cao độ, ca từ, giai điệu và diễn cảm thật phù hợp với bài dân ca. Ở độ tuổi mầm non hệ thống dây thanh quản ngắn, lưỡi hình thành chưa hoàn chỉnh. Sự phát triển sinh lý của trẻ về tai nghe và trí nhớ âm nhạc chưa hoàn thiện nên trẻ khó có thể hát và nghe tốt các bài hát dân ca khó. Vì vậy giáo viên cần nắm bắt được điều này để lựa chọn các bài hát dân ca phù hợp với độ tuổi của trẻ. Trẻ được sử dụng nhạc cụ gõ đệm theo bài hát, làm quen với tiết tấu âm nhạc từ đó phát triển âm nhạc. Tuy nhiên cấu trúc các làn điệu dân ca tương đối phức tạp, có nhiều nốt luyến láy, đảo phách..khó có thể biểu diễn theo tiết tấu vì thế giáo viên mầm non có vai trò rất quan trọng, cần có khả năng hát dân ca tốt, nâng cao khả năng múa của mình để hướng dẫn trẻ trong việc minh họa các bài hát. Trong khi tập hát, nghe hát hoặc đàm thoại, trẻ cảm nhận âm thanh tiết tâu để biểu diễn, thể hiện tính chất sắc thái của bài hát. Khi nhảy múa vận động theo nhạc, trẻ được rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo và mềm dẻo. Các hoạt động này giúp trẻ phát triển trí tuệ và thể chất. Cho trẻ mẫu giáo 5 tuổi tiếp xúc với âm nhạc giàu tính đân tộc cả về lời ca và âm thanh là một việc rất cần thiết để hình thành cơ sở những năng khiếu thẩm mỹ âm nhạc dân tộc cho trẻ. Bởi vì lúc còn được bế trên tay mẹ, được bà bồng trong lòng, trẻ đã được nghe những làn điệu êm dịu, nhẹ nhàng trìu mến của những bài hát ru, được chơi đùa cùng với những bài đồng dao. Dân ca gắn bó với trẻ như thế thì những giáo viên mầm non cần coi trọng và nâng cao chất lượng dạy hát dân ca trong các giờ hoạt động âm nhạc. 2. Thực trạng Trường Mầm non Hoa Hồng là một đơn vị trường đạt chuẩn Quốc gia cấp độ I. Đơn vị có rất nhiều thành tích trong các hoạt đô nô g của Ngành từ hoạt đô nô g chuyên môn đến mọi hoạt đô nô g phong trào khác.. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 4 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Theo điều tra trên 18 giáo viên với 15 bài hát dân ca của chương trình giáo dục âm nhạc cho trẻ thì có: - 11% giáo viên không biết - 33% giáo viên biết nhưng không thể hát được - 56% giáo viên hát được nhưng không đạt yêu cầu. Các giáo viên gặp trở ngại lớn nhất khi dạy dân ca cho trẻ là năng khiếu về âm nhạc (năng khiếu hát dân ca), cách thức tổ chức hoạt động dạy hát dân ca và các điều kiện cơ sở vật chất cần thiết để giờ dạy hát dân ca đạt hiệu quả cao nhất. 2.1. Thuận lợi - khó khăn Thuận lợi: Ban giám hiệu nhà trường năng động sáng tạo, chỉ đạo sát sao, tạo điều kiện cho giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn, đi học tập tham quan ở các trường bạn. Đội ngũ giáo viên trong trường nhiệt tình tham gia các phong trào do Sở, Phòng, trường tổ chức, yêu nghề, mến trẻ; luôn kiên trì trong cách hoạt động giảng dạy và học tập nâng cao trình độ. Cơ sở vật chất và đồ dùng học tập dành cho trẻ tương đối đầy đủ, có phòng học chức năng môn âm nhạc riêng phục vụ tốt cho các hoạt động dạy âm nhạc Khó khăn Khả năng nhận thức của trẻ chưa đồng đều, gần 50% trẻ đồng bào dân tộc, phát âm tiếng Việt chưa chuẩn, tiếp thu bài học còn chậm, chưa mạnh dạn biểu diễn nên ảnh hưởng đến chất lượng hát dân ca. Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm việc học tập của con em mình nên việc đưa trẻ đến trường không được đều đặn, việc này có ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình rèn luyện của trẻ. Dân ca ít có bài theo chủ đề chương trình GDMN, khó khăn trong việc đặt lời mới cũng như biểu diễn (hát, đàn).. các làn điệu dân ca, kỹ thuật biểu diễn dân ca tương đối khó và phức tạp cần phải luyện tập nhiều 2.2. Thành công - hạn chế Thành công: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 5 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Giúp cho giáo viên mầm non có cái nhìn rõ ràng và sâu sắc hơn về ý nghĩa tầm quan trọng của dân ca đối với trẻ. Từ đó nâng cao khả năng ca hát của mình; tự tin mạnh dạn hơn khi dạy dân ca cho trẻ. Với những giai điệu, tiết tấu...độc đáo của dân ca, giúp trẻ dễ dàng cảm nhận và nảy sinh tình yêu âm nhạc, hứng thú và có nhu cầu hoạt động âm nhạc Thông qua việc cho trẻ mầm non tiếp xúc với làn điệu dân ca góp phần bảo tồn và phát huy di sản âm nhạc dân gian nói chung và dân ca nói riêng, tạo điều kiện cho dân ca có sức sống bền vững trong đời sống nhân dân. Hạn chế: Hầu hết giáo viên trong trường đều là nữ, trong độ tuổi sinh đẻ, tuổi cao, do hoàn cảnh gia đình nên việc tham gia đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn để nâng cao trình độ âm nhạc có lúc chưa thường xuyên. Vì vậy, mặc dù nhà trường có sự quan tâm chỉ đạo đối với công tác nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên, song năng lực chuyên môn nghiệp vụ một số giáo viên, nhất là giáo viên người đồng bào dân tộc thiểu số có mặt còn hạn chế. Các bài dân ca thuộc nhiều vùng miền nên giáo viên rất khó thể hiện đúng chất giọng và ca từ của các vùng miền đó, rất khó truyền tải tốt các bài dân ca khác vùng miền cho trẻ cảm nhận. Nhà trường thiếu các trang phục biểu diễn và dụng cụ âm nhạc nên giáo viên bị hạn chế trong việc truyền tải âm nhạc đến với trẻ. 2.3. Mặt mạnh - mặt yếu Mặt mạnh: Bậc học mầm non đang rất chú trọng tới các hoạt động văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc do vậy các hoạt động cho trẻ hát dân ca, làm quen với các bài ca dao, đồng dao rất được khích lệ thực hiện. Kho tàng ca dao, dân ca rất đa dạng phong phú. Các giải pháp của đề tài đặt ra phù hợp với tình hình thực tiễn nhà trường, đã giải quyết thực trạng, yêu cầu đặt ra về nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ 5 tuổi Mặt yếu: Tuy nhiên đây là những giải pháp mang tính lâu dài, cần được thực hiện thường xuyên, liên tục; trong khi đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên thường ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 6 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ xuyên được luân chuyển, tuyển dụng mới nên kết quả đạt được chưa thật sự toàn diện Do phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ giới hạn trong phạm vi đối tượng nghiên cứu là trẻ 5tuổi tại trường Mầm non Hoa Hồng nên kết quả nghiên cứu của đề tài này, đặc biệt là các số liệu điều tra, khảo sát để đi đến kết luận còn mang tính tương đối. Sự so sánh và kiểm chứng ở phạm vi rộng hơn (giữa các trường trong huyện…) sẽ đưa được kết quả chính xác và toàn diện. Kết quả áp dụng của đề tài được thực hiện trong năm học 2015 – 2016 nhận được sự quan tâm, ủng hộ của các giáo viên trong trường. Tuy nhiên, vấn đề hạn chế ở đây là liệu có thể duy trì việc ứng dụng kết quả này trong thời gian dài hay không? Kết quả lâu dài liệu có đạt được? Đa số các giáo viên trong nhà trường là người miền Trung và miền Bắc, do đó họ thích nghe và hát dân ca Trung Bộ và dân ca Bắc Bộ. Các bài dân ca của đồng bào dân tộc Ê- đê khó hát và trẻ ít được làm quen. 2.4. Các nguyên nhân Nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Phòng giáo dục và đào tạo huyện, sự chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Ban giám hiệu Nhà trường trong công tác đưa dân ca vào các tiết dạy âm nhạc một cách hiệu quả cho trẻ mầm non 5 tuổi. Các bài hát dân ca trong chương trình giáo dục mầm non đa số dễ hát, các giáo viên thực hiện khá tốt về điệu bộ, nét mặt, động tác minh họa, giao lưu với trẻ có hiệu quả cao, một số cô giáo có khả năng đàn và hát tương đối tốt. Các giáo viên ít đưa dân ca vào các tiết dạy âm nhạc vì: nội dung và ca từ các bài dân ca không phù hợp với chủ đề trong chương trình. Số lượng bài dành cho trẻ ít. Với khả năng còn hạn chế, các giáo viên rất khó có thể giải thích hết các từ ngữ trong các bài hát dân ca cho trẻ hiểu, đồng thời khó gieo vần đặt lời mới cho các bài hát dân ca một cách phù hợp. Hiện nay trường mầm non Hoa Hồng thuộc vùng sâu vùng xa, điều kiện vật chất chưa đầy đủ về băng đĩa nhạc, đầu đĩa tivi, nhạc cụ dân tộc, trang phục dân tộc..điều kiện học tập để nâng cao khả năng âm nhạc và luyện tập kỹ năng hát dân ca vì vậy cũng hạn chế. Bên cạnh đó, do sở thích cá nhân, một số giáo viên tuổi đời cao nên không hứng thú dạy hát dân ca, dạy vận động; cho rằng dân ca khó hát, một số bài hát không phù hợp với trẻ, khó ứng dụng vào tiết dạy nên không dạy dân ca. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7 Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Khi tổ chức dạy hoặc lồng ghép các bài hát dân ca vào các hoạt động hằng ngày của trẻ đòi hỏi nhiều công phu (trang phục, đạo cụ âm nhạc dân tộc …). Ngoài ra một số giáo viên ít có năng khiếu hát dân ca nên việc lồng ghép và dạy hát dân ca có phần hạn chế. Phụ huynh đa số thích nghe và hát dân ca nhưng do điều kiện và môi trường sống nên ít khi họ cho con được nghe – hát dân ca. 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng Qua thực tế điều tra, khảo sát thực trạng như: Phát phiếu điều tra, thăm dò cho ban giám hiệu, cho giáo viên, cho phụ huynh. Đi dự giờ dạy dân ca cho trẻ tại các nhóm lớp. Trực tiếp lên tiết dạy dân ca cho trẻ. Kết quả như sau: - Về trình độ đào tạo của giáo viên: Trình độ đào tạo Năm học 2014 - 2015 Giáo viên 18 ĐH CĐ TC SC SL % SL % SL % SL % 11 61 2 11 5 28 0 0 - Khả năng âm nhạc của giáo viên: Khả năng Sử dụng nhạc cụ Hát Múa Chất lượng Tốt Khá TB Tốt Khá TB Tốt 18 giáo viên 0 8 10 12 5 1 11 Khá TB 6 2 * Nhận xét: Theo điều tra, ta thấy rằng hầu hết các giáo viên trong trường đều có khả năng, hát múa và sử dụng nhạc cụ một cách cơ bản. Song, vẫn còn một số ít giáo viên chưa thể sử dụng được nhạc cụ và múa được tốt vì những lý do cá nhân (năng khiếu, thời gian, tuổi đời…) - Khả năng hát dân ca của giáo viên: Chất giọng Phong cách ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 8 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Nét mặt 40% 80% Điệu bộ 70% Động tác minh họa 61% Trang phục 30% * Nhận xét: Các bài hát có trong chương trình mầm non theo các giáo viên đa số dễ hát. Các giáo viên có thuận lợi trong việc dạy dân ca cho trẻ là có lợi thế về thể hiện điệu bộ nét mặt, động tác minh họa. Hiện nay, hiệu quả của việc đưa dân ca đến với trẻ mầm non, phát huy sức sống lâu bền của dân ca trong các hoạt động âm nhạc chưa thực sự đạt hiệu quả như mong đợi. Bởi vì việc dạy và học dân ca chỉ mới dừng ở tính chất giới thiệu, chưa được đánh giá đúng vai trò, giá trị và từ đó chưa được đầu tư, chú trọng. Các giờ dạy hát dân ca trôi qua một cách nặng nề khiến trẻ cảm thấy không hứng thú. Trong số hơn 80 bài hát trong chương trình giáo dục mầm non, chỉ có một số bài hát dân ca được đưa vào giảng dạy. Bên cạnh đó với chương trình giáo dục mầm non mới hiện nay đã tạo rất nhiều điều kiện cho các cô giáo trong việc giáo dục trẻ, các cô có thể “tránh” dạy dân ca cho trẻ nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển cho trẻ về mọi mặt, đặc biệt là giáo dục tình yêu quê hương đất nước, tinh thần dân tộc thông qua các tiết dạy khám phá khoa học, làm quen văn học hay qua các ca khúc thiếu nhi . Tuy nhiên dân ca có tính giáo dục mà không một thể loại âm nhạc nào có thể so sánh được đó chính là giáo dục truyền thống, giáo dục tâm hồn dân tộc, ngôn ngữ dân tộc, phong tục tập quán, tình yêu quê hương đất nước, yêu cha mẹ, yêu hòa bình. Vì vậy cần được giáo dục ngay từ nhỏ, đặc biệt là lứa tuổi mầm non. Thêm vào đó là tình hình thực tế của giáo dục âm nhạc tại trường mầm non hiện nay, dân ca là loại hình âm nhạc ít được quan tâm, yêu thích và có xu hướng xa lạ đối với trẻ mầm non. Giáo viên không biết hát dân ca thì làm thế nào để dạy hát dân ca cho trẻ được tốt? Vậy phương thức nào tiêu chí nào để lựa chọn bài dân ca phù hợp với trẻ? Làm cách nào để các cô giáo mạnh dạn, tự tin dạy dân ca cho trẻ? Khi dạy dân ca cho trẻ giáo viên cần chú ý điều gì? Để giờ hoạt động dạy hát dân ca trở nên hứng thú và hấp dẫn cần có những yếu tố nào? Đây là điều mà có lẽ rất nhiều giáo viên muốn đi tìm câu trả lời. Bởi chúng ta đều nhận thấy cần phải thay đổi để thực hiện tốt nhiệm vụ đưa dân ca đến gần hơn với trẻ. Các bài dân ca thuộc nhiều vùng miền nhưng do điều kiện và nơi sống khác nhau nên một số giáo viên thường gặp khó khăn trong việc hát các bài dân ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 9 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ca thuộc vùng miền khác. Ví dụ: Giáo viên Bắc Bộ (Trung Bộ) khó có thể hát đúng ca từ, chất giọng của các bài dân ca Nam Bộ và ngược lại. Nếu cô giáo phát âm sai thì trẻ cũng có thể bắt chước cách phát âm sai ấy. Vì vậy, giáo viên phải tìm hiểu đặc điểm dân ca các vùng miền, cấu trúc, ca từ và giai điệu của các bài dân ca trước khi giới thiệu cho trẻ. Nhưng do điều kiện sống và môi trường làm việc nên một số giáo viên không có nhiều thời gian, điều kiện học tập rèn luyện nâng cao khả năng hát dân ca. Việc thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy hát dân ca nhằm mục đích không chỉ đơn thuần cung cấp các hiểu biết, kiến thức, kĩ năng thực hành âm nhạc mà còn giúp trẻ có được môi trường trải nghiệm mở rộng những hiểu biết, ứng xử văn hóa, tạo tiền đề cho trẻ bước vào bậc học Tiểu học. Hy vọng rằng quá trình tiếp tục nghiên cứu và mở rộng phạm vi ứng dụng kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ không ngừng nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động giáo dục dân ca trong hoạt động âm nhạc, trong sự tích hợp với các nội dung, lĩnh vực giáo dục ở trường mầm non và đồng thời cũng hài hòa trong hệ thống nội dung chương trình giáo dục trẻ. Đáp ứng những yêu cầu và nhiệm vụ của bậc học mầm non, tạo tiền đề vững chắc cho các bậc học tiếp theo trong nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế. 3. Giải pháp, biện pháp. Với thực trạng đặt ra ở trên, tôi có một số biện pháp để giải quyết vấn đề. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn Biện pháp 2: Giúp giáo viên tự tin, mạnh dạn khi thể hiện các bài hát dân ca cho trẻ mầm non. Biện pháp 3: Rèn kỹ năng hát dân ca cho trẻ. Biện pháp 4: Đổi mới nội dung và phương pháp dạy hát dân ca cho trẻ Biện pháp 5: Lồng ghép dạy dân ca vào các hoạt động của trẻ hằng ngày. Biện pháp 6: Xây dựng môi trường tạo cảm xúc cho trẻ hứng thú hoạt động hát dân ca 3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp - Khắc phục khó khăn của giáo viên mầm non khi hát dân ca cho trẻ nghe. Giúp giáo viên tự tin hơn khi đưa dân ca đến với trẻ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 10 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ - Giúp giáo viên tiếp cận với cách thức và phương pháp dạy dân ca mới. - Tạo cho trẻ hứng thú, ngày càng yêu thích các làn điệu dân ca. - Giúp cho phụ huynh thấy được tầm quan trọng của việc dạy hát dân ca đối với việc giáo dục trẻ và luôn có ý thức thường xuyên cho trẻ nghe và hát dân ca 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp: Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn Trước hết là người cán bộ quản lý chuyên môn phải xây dựng được kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn cụ thể xuyên suốt cả năm học, đồng thời hướng dẫn, chỉ đạo giáo viên xây dựng giảng dạy hoạt động giáo dục âm nhạc phù hợp với điều kiện thực tế của lớp, của trường. Việc xây dựng kế hoạch cần bám sát các văn bản chỉ đạo của ngành, của địa phương và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường Cán bộ quản lý cần đầu tư cho giáo viên nâng cao chất lượng toàn diện cho học sinh theo từng độ tuổi, từng nội dung, phương pháp cho trẻ làm quen với các ca khúc dân ca trong hoạt động âm nhạc theo chương trình mầm non mới trên cơ sở đó xây dựng chuyên đề với các hình thức đa dạng, phong phú cả về lý thuyết và thực hành nhưng mang tính vừa sức. Hướng dẫn giáo viên chọn lựa các bài hát dân ca có nội dung phù hợp với nhu cầu, khả năng và hứng thú của trẻ. Với các nội dung cần thiết phải truyền tải cho trẻ trong những bài hát dân ca, phù hợp với chủ đề. Phối hợp với Công đoàn phát động phong trào làm đồ dùng dạy học, đồ chơi để phục vụ cho các tiết dạy dân ca. Trong đó có đồ dùng đồ chơi cô và trẻ cùng làm. Chỉ đạo các lớp xây dựng môi trường hoạt động cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi. Triển khai xây dựng mục tiêu phát triển 5 mặt cho trẻ. Chọn lớp điểm, bồi dưỡng giáo viên có năng khiếu hát dân ca và biết sử dụng đàn, bước đầu xây dựng bồi dưỡng các lớp 5 tuổi, sau đó tiến hành thực hiện đại trà ở các lớp 4 tuổi, 3 tuổi, Tổ chức chuyên đề với các đề tài khác nhau. Hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy chi tiết cho từng hoạt động. Giáo viên cần nghiên cứu kỹ đề tài dạy hình thức gì, bài hát gì?, nội dung trọng tâm? Lựa chọn cách dạy phù hợp trước khi lên lớp. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 11 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Phối kết hợp với Cụm chuyên môn tổ chức các buổi chuyên đề cho tổ 5 tuổi để các giáo viên trực tiếp thao giảng và đóng góp ý kiến, rút kinh nghiệm. Luôn động viên giáo viên tổ chức giờ học thoải mái, không gò bó, gây hứng thú cho bài dạy, giúp trẻ nhanh làm quen với bài hát và đem lại kết quả cao. Biện pháp 2: Giúp giáo viên tự tin, mạnh dạn khi thể hiện các bài hát dân ca cho trẻ mầm non. Tư thế hát: Chọn tư thế đẹp, duyên dáng, nhẹ nhàng lôi cuốn trẻ vào hoạt động cùng cô. Trong tiết học âm nhạc nói chung và tiết dạy dân ca nói riêng, giáo viên có thể đứng, ngồi hoặc đi lại giao lưu với trẻ nhưng cần phải đạt được yêu cầu của bài dạy đề ra, phù hợp với trẻ và nội dung bài học. Khi ngồi cô giáo có thể đặt tay lên đùi hay minh họa nhẹ nhàng, giao lưu với trẻ, dạy từng câu chữ và cách thức hát một bài dân ca đúng. Khi biểu diễn cho trẻ theo làn điệu, nội dung tư tưởng bài hát cô giáo nên chọn tư thế đứng. Tuy nhiên giáo viên không nên dùng tư thế đứng quá nhiều khi dạy trẻ mà nên ngồi vì khi đó sẽ dễ dàng giao lưu với trẻ, tạo cho trẻ cảm giác gần gũi hơn, an toàn hơn giúp trẻ cảm nhận bài hát tốt hơn. Dù có ở tư thế khác nhau cũng cần phải đảm bảo yêu cầu: Thả lỏng toàn thân, thoải mái tự nhiên khi ca hát, không nghiêng ngả dù đứng hay ngồi hát, nét mặt tươi tắn, linh hoạt diễn cảm bằng ánh mắt, nụ cười khi giao lưu với trẻ. Tư thế đứng thẳng hoặc ngồi thẳng là tư thế tốt nhất cho hơi thở và cũng là tư thế đẹp khi hát. Khi tập hát, trẻ nên ngồi, không dựa lưng vào ghế, tay đặt lên đùi, đầu giữ thẳng, không nghẹo cổ. Khi trẻ thuộc bài hát nên cho trẻ đứng hát vì khi đó trẻ thở sâu hơn, vận động tự do hơn, âm thanh cũng vang lên tốt hơn rõ rệt. Khi cho trẻ đứng hát, giữ đầu thẳng, tay buông xuôi theo người một cách tự nhiên. Hát rõ lời Ca khúc là trung tâm của các hoạt động âm nhạc. Nhạc và lời của bài hát gắn quyện với nhau tạo thành tác phẩm âm nhạc. Nội dung lời ca phản ánh các khía cạnh giáo dục tình cảm đạo đức trong sáng, nhờ có lời ca mà việc cảm thụ âm nhạc trở nên dễ dàng hơn. Vì thế việc ca hát rõ lời là một yếu tố rất quan ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 12 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ trọng của chất lượng biểu diễn bài hát . Nếu ca hát không rõ lời , vô tình làm cho nội dung bài hát diễn tả không đầy đủ, trọn vẹn và đôi khi làm hỏng cả một tác phẩm âm nhạc. Khi dạy một bài hát dân ca rất cần người giáo viên mầm non phải tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ và tính chất phổ biến của bài hát đó, cần tìm hiểu đặc điểm ngôn ngữ tiếng Việt, đặc điểm ngôn ngữ tùng vùng miền để diễn đạt tốt bài hát của mình. Trẻ 5 tuổi thường gặp những lỗi phát âm như: “Le té le te” hát thành “le ché le che”. Từ có dẫu ngã thường hát thành dấu sắc “cũng” hát thành « cúng », ‘ ngựa gỗ’ hát thành « ngựa gố ». Vì vậy giáo viên cần cố gắng tập cho trẻ hát rõ lời nhưng vẫn giữ được độ mềm mại, duyên dáng trong khi hát. Để làm được điều này, giáo viên cần đọc lời hát một cách diễn cảm, chậm rãi và khi học thuộc bài hát ở các trẻ 5 tuổi giáo viên cần cho trẻ đọc tập thể lời bài hát nhẹ nhàng, không đọc to, đọc chậm bằng âm cao, theo tiết tấu bài hát. Như vậy các từ sẽ vang lên rõ rệt, diễn cảm và sẽ nhớ nhanh, lâu hơn. Hát chính xác. Hát chính xác đối với trẻ chính là sự nhắc lại đúng âm điệu và nhịp điệu bài dân ca. Đối với trẻ 5 tuổi có âm vực giọng từ nốt : Đô 1 – Đô 2. Dựa vào điều này, khi giáo viên lựa chọn các bài dân ca phù hợp với âm vực giọng, hơi thở, vừa sức với trẻ sẽ giúp trẻ phát triển những kỹ năng hát chính xác. Để hỗ trợ cho trẻ hát chính xác cần thực hiện các biện pháp như : + Giáo viên hát chính xác, tập cho trẻ nghe qua các giai điệu trên băng nhạc hoặc cô giáo có thể đàn trực tiếp cho trẻ nghe, tập trẻ hát trên những nốt nhạc mà trẻ đàn. + Cho trẻ ôn tập có hệ thống các bài đã học thuộc. + Cho trẻ hát theo tùng nhóm nhỏ, hát đơn. Trẻ sẽ nghe mình hát rõ hơn, biết mức độ biểu diễn của bản thân. + Có những trẻ hay hát sai do không chú ý, có trẻ rụt rè nhút nhát, vì vậy khi tập hát cô cần động viên, khen ngợi mỗi thành tích trẻ đạt được. Nên xếp những trẻ hay hát sai, nhút nhát ngồi cạnh cô giáo hoặc ngồi xen lẫn với những trẻ hát chính xác. + Có thể thay đổi âm vực bài hát bằng nút transpose để nâng cao hoặc hạ giọng. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 13 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Ta thấy rằng, hát chính xác còn phụ thuộc vào môi trường âm nhạc quanh trẻ. Nếu ở gia đình, bố mẹ thường hay hát, nghe đài, xem tivi...thì trẻ sẽ cố gắng hát theo và những khả năng âm nhạc của trẻ cũng phát triển. Vì vậy, ta cần tạo môi trường hát dân ca quanh trẻ. Cách hát các bài hát dân ca vùng miền. - Dân ca Bắc Bộ : Dân ca Bắc Bộ có phong thái trang trọng, duyên dáng, rất trữ tình tinh tế và đầy vẻ đôn hậu. Nếu có sự dí dỏm thì cũng biểu lộ rất kín đáo, tế nhị như bài : « Hoa thơm bướm lượn », « Cây trúc xinh », « Xe chỉ luồn kim », « Cò lả »...Giáo viên khi thể hiện các bài hát dân ca Bắc Bộ cần luyến láy, hát với luồng hơi ngân dài, mềm mại liên tục với nhau. - Dân ca Trung bộ : Dân ca trung bộ phần lớn mang đậm nét trữ tình, khắc khoải, man mác buồn. Ví dụ : « Lý hoài nam », « Hò ba lý »..Nên khi hát, giáo viên cố gắng lấy hơi và luyến láy ở các quãng rộng, như bài « Lý hoài nam » có câu « Chim ơi kêu »..cần hát đúng để thấy sự « đượm buồn » của bài hát, chủ yếu là các tiếng đệm : i, ơi, ba lý tang tình.. - Dân ca Nam Bộ : Dân ca Nam Bộ tràn đầy tính lạc quan, phóng khoáng, bộc trực, thẳng thắn, hài hước và vui tươi nhưng không kém vẻ trữ tình. Như bài « Lý con sáo », « Lý cây bông »..Khi hát cần thể hiện được giai điệu nhanh gọn, vui nhộn, tiết tấu gọn gàng. - Dân ca Tây Nguyên: Mang nhiều nội dung phong phú, đa dạng, đi sâu vào nhiều lĩnh vực nhằm ca ngợi cái đẹp trong lao động sản xuất, trong tình yêu nam, nữ, tình yêu quê hương đất nước, thiên nhiên hùng vĩ. Mỗi dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên đều có những thang âm tiêu biểu cho dân nhạc của mình: Giai điệu của dân ca Ja rai thường nồng nàn, mạnh mẽ, sâu đậm, thiết tha. Sự tiến hành của các giai điệu có thể thay đổi nhưng tiết tấu thì ít khi thay đổi. Thí dụ bài “Lên nương”, bài “Bơ hơ chim”: Dân ca Ba na có tính chất thiết tha, nồng nàn. Giai điệu Ba na có tính bình ổn, ít có đột biến, thường là những khúc nhạc ngắn, nhịp điệu đơn giản.. Dân ca Ba na cũng đem cảm giác lắng dịu, êm đềm.Ví dụ bài “vui mùa mai vàng” dân ca Ba na: Dân ca Ê đê yếu tố trữ tình và mạnh mẽ, dàn trải và nhịp điệu, có 2 thể hát chính là hát nói (Kứt) và hát có giai điệu (Muynh), sau này có sự xuất hiện của điệu ei rei là sự biến dạng của lối hát có giai điệu (hát đối đáp) “điệu arei của bài dân ca Chi ri ria” ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 14 Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Có thể nói trong mỗi chúng ta ai cũng có một miền quê, quê hương là cánh đồng lúa thơm ngát, lũy tre xanh trải dọc bờ đê, là những hình ảnh thân thương nhất đối với cuộc sống mỗi con người. Hai tiếng quê hương qua những giai điệu ngọt ngào của dân ca như gần gũi hơn, lung linh hơn nhờ những ca từ đầy hình ảnh. Chính vì vậy, khi hiểu được những giai điệu quê hương chúng ta sẽ mang lại niềm tự hào cho chính mình. Cũng từ đó mà có sự hãnh diện trong lòng khi thấy dân tộc mình có một nền âm nhạc dân gian phong phú. Những bài dân ca có giai điệu nhẹ nhàng bay bổng cũng tạo cho trẻ biết cách diễn đạt ngôn ngữ hơn còn những bài có tiết tấu sinh động, rộn ràng, lời ca rắn rỏi, mạnh mẽ sẽ tạo cho trẻ phát huy những tình cảm thẩm mĩ và lành mạnh. Điều quan trọng là thông qua một bài dân ca cụ thể, giáo viên cần giới thiệu được cái hay, cái đẹp của một nền văn hóa đặc trưng của một dân tộc. Biện pháp 3: Rèn kỹ năng hát dân ca cho trẻ. Trẻ 5 tuổi có thể xác định được các âm thanh cao, thấp, to, nhỏ nhưng âm vực giọng chưa ổn định, hơi của trẻ còn ngắn, độ ngân chưa đủ . Trẻ chưa hát chuẩn về cường độ, vận động chưa đúng nhịp phách..Đối với bài hát mới, giáo viên cần cố gắng dạy trẻ từng câu, với những đoạn khó hát nên cho trẻ tập luyến láy, lấy hơi. Tổ chức tập luyện cho trẻ thông qua hoạt động “Văn nghệ cuối tuần”. Chú ý rèn nề nếp, kích thích sự hứng thú cho trẻ. Rèn cho trẻ một số động tác múa như nhún chân, cuộn cổ tay nhịp nhàng theo lời bài hát. Bên cạnh đó giáo viên cần giảng giải cho trẻ hiểu được nội dung câu, từ trong bài hát, giúp trẻ hiểu được các từ đã được miêu tả trong bài hát vì ở các vùng miền khác nhau thì cách xưng hô, dùng từ trong bài cũng khác nhau. Ví dụ: Chủ đề Gia đình, bài“Cái Bống” cô phải nói cho trẻ biết đây là bài dân ca Bắc bộ. Đã miêu tả Cái Bống giúp mẹ với những việc làm rất khéo léo “Khéo sảy khéo sàng…” và giúp mẹ gánh gồng để chạy một cơn mưa. Giáo viên phải giải thích những từ trẻ khó hiểu có trong bài hát, “Bống” tên riêng của một cô bé người miền Bắc, ở miền Bắc người ta hay dùng từ đẻ gọi trước tên riêng là “Cái”. “Khéo sảy khéo sàng” là động tác sàng lúa, Bống sàng lúa giúp mẹ rất là khéo léo để hạt lúa lép rơi ra ngoài. Bài hát ca ngợi tấm lòng hiếu thảo của Bống, tuy nhỏ nhưng Bống đã có thể giúp mẹ làm những việc đơn giản. Qua đó giáo viên giáo dục trẻ tình cảm gia đình, là con phải biết yêu thương kính trọng ông bà, cha mẹ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 15 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Bài “Bà Còng đi chợ trời mưa”, đây là bài hát phổ từ ca dao cổ nói về một người bà đã già lưng còng, khi bà đi chợ, đánh rơi tiền. “Cái tôm, cái tép” trong bài hát là những bạn nhỏ giáo dục trẻ biết trung thực, thật thà, biết kính trọng, giúp đỡ người lớn tuổi như ông bà, cha mẹ… giáo dục trẻ thái độ kính trọng người khác. Chủ đề Quê hương, đất nước với bài “Cò lả” hoặc “Inh lả ơi”. Trẻ hóa thân vào bài hát “Bà Còng” “Inh lả ơi” là lời mời gọi các bạn dân tộc Thái, bài hát ca ngợi cảnh núi rừng Tây Bắc xinh đẹp, ca ngợi mùa xuân đất nước muôn hoa tươi đẹp. Qua bài hát trẻ sẽ biết thêm về một vùng đất Tây Bắc của Việt nam, đó là nơi muôn hoa, lá luôn khoe sắc tươi màu. Các bạn ở đó thân thiện và vui vẻ. Bài “Cò lả” lại là một cảnh đẹp khác của đất nước Việt Nam, là một vùng đồng bằng Bắc bộ trù phú với những cánh đồng cò bay thẳng cánh. Nơi đó có những con người chịu thương chịu khó. Khi tiếp xúc với các bài dân ca vốn từ của trẻ tăng lên rõ rệt, trẻ biết được thêm cả từ của các vùng miền khác nhờ sự hướng dẫn, giải thích của giáo viên, điều đó giúp cho trẻ dễ dàng làm quen văn học, làm quen chữ viết. Vì vậy người giáo viên khi chọn phương pháp này phải luôn tìm hiểu các từ địa phương, từ khó hiểu có trong bài dân ca muốn truyền tải để giải thích chính xác có như vậy mới thấm nhuần sự hiểu biết ở trẻ. Biện pháp 4: Đổi mới nội dung và phương pháp dạy hát dân ca cho trẻ Đổi mới trong việc lựa chọn nội dung các bài dân ca, nội dung vận động cũng như trò chơi cho trẻ. Sự kết hợp giữa các nội dung này sẽ giúp trẻ tăng tính tò mò, và tăng mức độ cảm xúc âm nhạc cho trẻ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 16 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Ví dụ: Khi dạy tiết vận động vỗ tay theo nhịp bài hát “Em yêu cây xanh”, phần nghe hát có thể kết hợp với bài hát “Cây trúc xinh” (dân ca quan họ Bắc Ninh) để làm nổi bật chủ đề thế giới thực vật. Hoặc khi dạy bài “Gọi bướm”, cho tre nghe bài “Hoa thơm bướm lượn” (Dân ca quan họ Bắc Ninh), trò chơi âm nhạc cho trẻ chơi “Bướm thụ phấn cho hoa” để làm rõ chủ đề thế giới động vật Đổi mới hình thức, khả năng biểu diễn một cách lôgic từ hoạt động này sang hoạt động khác. Ví dụ: Khi dạy chủ đề Thế giới thực vật, trọng tâm nghe hát bài “Cây trúc xinh” (dân ca quan họ Bắc Ninh). Giáo viên đàn cho trẻ nghe một đoạn nhạc rồi yêu cầu trẻ đoán, sau đó cô hát lên một lần giai điệu để trẻ cảm nhận. Có thể tạo tình huống bất ngờ bằng cách cho trẻ xem máy chiếu về hình ảnh làng quê Bắc Ninh có lũy tre xanh, có mái đình, những cô gái quan họ e ấp và những trò chơi dân gian. Sau đó cô bất ngờ xuất hiện trong trang phục áo tứ thân cùng múa hát với giai điệu bài hát cho trẻ xem. Lúc này trẻ hòa nhịp với cô bằng cách đứng vòng tròn và múa hát cùng cô. Với cách làm này sẽ tạo hứng thú cho trẻ. Trẻ sẽ rất hào hứng với tiết học lần sau. Phương pháp dạy trẻ nghe dân ca: - Nghe trực tiếp: Trẻ được nghe trực tiếp cô hát, trực tiếp chơi đàn và nghe các bạn hát …là phương pháp hiệu quả nhất, đem lại cho trẻ ấn tượng sâu sắc về âm nhạc. Khi nghe trực tiếp, trẻ được quan sát cách trình bày, cách thể hiện sống động của cô và bạn. Phương này đòi hởi cô giáo phải hát thật diễn cảm, chính xác, tự nhiên, mềm mại và thể hiện đúng phong cách tác phẩm. - Nghe qua phương tiện: Giáo viên có thể dùng đĩa hát, băng casset cho trẻ nghe toàn bộ bài hát hay trích đoạn. Nghe bằng phương tiện sẽ mở rộng cho trẻ làm quen với những giai điệu diễn tấu của các nhạc cụ khác nhau. Giáo viên có thể kết hợp cho trẻ vừa nghe vừa xem tranh, xem cô múa minh họa nội dung bài hát. Tuy nhiên các phương tiện cần có sự lựa chọn phù hợp tránh lạm dụng. Những điều cần chú ý đối với giáo viên khi dạy trẻ hát dân ca: - Chuẩn bị dạy hát: Giáo viên cần học thuộc lòng bài hát, luyện tập để bài hát trôi chảy. Nắm bắt giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm, xác định cấu trúc cỡ giọng và sắc thái tình cảm của tác phẩm. Dự kiến những đoạn khó câu khó phát âm, dễ nhầm lẫn đối với trẻ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 17 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Với những bài hát trẻ đã biết giáo viên cần ôn luyện, sửa những chỗ hát sai hoặc nâng cao yêu cầu thể hiện bài hát, rèn luyện kĩ năng ca hát cho trẻ. - Giới thiệu bài hát: Phương pháp dùng lời để giới thiệu bài hát phải ngắn gọn, dễ hiểu và sinh động. Các phương tiện trực quan sử dụng linh hoạt cho phù hợp với khả năng và nhận thức của trẻ. Nên sử dụng thủ thuật gây bất ngờ ở phần mở đầu. Giúp trẻ biết qua về bài hát và hấp dẫn, thu hút trẻ chú ý lắng nghe bài hát. - Hát mẫu: Hát mẫu là sự trình bày bài hát để trẻ có cảm xúc đầy đủ về bài hát: Tính chất âm nhạc, giai điệu tiết tấu, lời ca, sắc thái tình cảm..Nếu giáo viên thể hiện có chất lượng sẽ gây ấn tượng mạnh mẽ và tác động đến trẻ: sẽ gây cho trẻ sự hứng thú, yêu thích nghe hát và nảy sinh nhu cầu tập hát. Khi hát mẫu có nhiều cách như: + Giáo viên hát trọn vẹn bài hát thật diễn cảm, chuẩn xác. + Nếu sử dụng được nhạc cụ, giáo viên vừa hát vừa đệm theo. + Giáo viên cũng có thể cho trẻ nghe qua băng, đĩa hát,… Giáo viên cần lựa chọn cho phù hợp với nội dung, tính chất bài hát, tâm thế cũng như sức khỏe của cô và của trẻ để thay đổi linh hoạt. - Cho trẻ học thuộc bài hát: Phương pháp dạy hát chung cho trẻ mầm non là dạy hát “truyền khẩu”, tức là giáo viên hát, trẻ hát theo cho đến khi trẻ tự hát được. Tùy mức độ khó, dễ, dài, ngắn, phức tạp của bài hát có thể chọn các cách cho trẻ học thuộc khác nhau. Tuy nhiên, không yêu cầu phải dạy trẻ thuộc bài hát ngay trong tiết học thứ nhất mà có thể dạy hát tiếp tục ở các tiết sau. Trẻ sẽ khi nhớ nhanh hơn nếu được hát ở mọi lúc mọi nơi. - Luyện tập, củng cố: Đây là bước giúp trẻ không quên bài hát, đẩy mạnh khả năng cảm thụ âm nhạc, nâng cao trình độ thể hiện tình cảm, phong cách khi hát. Qua đó phát triển năng khiếu âm nhạc cho trẻ. Khi luyện tập, giáo viên chú ý dạy trẻ: Thể hiện đúng sắc thái tình cảm bài hát, hát đúng nhịp và cường độ; phát âm chính xác các từ; biết lấy hơi và ngắt hơi đúng câu nhạc; biết hát với nhạc cụ; cùng trò chuyện về nội dung bài hát, giải thích rõ hơn về nội dung lời ca từ đó kết hợp giáo dục nhẹ nhàng. Biện pháp 5: Lồng ghép dạy dân ca vào các hoạt động của trẻ hằng ngày. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 18 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Giáo viên cần phải linh hoạt lồng ghép dân ca vào các hoạt động trong ngày của trẻ; lồng ghép vào các môn học khác: Làm quen văn học, làm quen toán, làm quen môi trường, tạo hình… Không những vậy, vào giờ đón trẻ, giáo viên cần tạo bầu không khí thoải mái, vui vẻ và lôi cuốn trẻ bằng cách cho trẻ nghe một số bài dân ca lời mới “Hoa trong vườn” theo giai điệu “Đi cấy” (dân ca Thanh Hóa) … Hì nh ảnh Chơi Tập Tầm Vông Trong hoạt động tạo hình, sự xuất hiện một số bài dân ca cũng kích thích sự sáng tạo, khơi gợi, phát triển trí tưởng tượng khi trẻ vẽ, nặn, xé dán..Ví dụ: Khi dạy trẻ vẽ mưa, giáo viên nên cho trẻ nghe hát bài “Mưa rơi” (Dân ca Xá).. Ví dụ: Giáo viên cũng có thể sử dụng dân ca trong môn khám phá khoa học ở những chủ đề phù hợp như ở chủ đề “Thế giới động vật” cô có thể cho trẻ hát bài “Lí kéo chài” để dẫn dắt vào bài, cô giới thiệu cho trẻ biết bài hát nói về con khỉ là động vật sống ở trong rừng và hiện nay đang cần được bảo vệ. Trong hoạt động ngoài trời cô tổ chức trẻ những trò chơi dân gian tập tầm vông, để lồng ghép vào đó là những câu hát dân ca, các bé có thể vừa chơi vui vẻ mà vừa thuộc được những bài dân ca hay. Trong hoạt động góc ở góc âm nhạc giáo viên có thể xen kẽ các bài hát múa có trong chủ đề với làn điệu dân ca để thay đổi hình thức giúp trẻ tham gia hào hứng, sôi nổi hơn. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 19 Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động dạy hát dân ca cho trẻ MN 5 tuổi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Với tiết toán về số lượng ta có thể lồng ghép bài hát: “Rềnh rềnh ràng ràng, Lý cây bông, Hoa trong vườn” vào các trò chơi động để củng cố cho trẻ về số lượng như vậy trẻ vừa hát rất hào hứng lại vừa đếm, thêm bớt số lượng trong phạm vi mà trẻ đang học rất tốt, trong trò chơi thì giáo viên cũng nên linh hoạt, sáng tạo để tạo cho trẻ một không gian học thoải mái không bị gò bó mà lại mang lại được hiệu quả cao khi kết hợp dân ca vào bài dạy. Đặc biệt trong giờ tập thể dục buổi sáng cô có thể mở cho trẻ nghe các bài hát dân ca như “Gà gáy le te” (Dân ca Cống Khao) hay “ Hò ba lí” ( Dân ca Quảng Nam) tạo cho trẻ không khí vui tươi của một ngày mới. Như vậy dân ca sẽ đến gần hơn với trẻ mỗi ngày một cách rất nhẹ nhàng. Lồng ghép, khơi gợi lòng yêu âm nhạc, yêu thích dân ca cho trẻ chính là người giáo viên biết dùng các giai điệu dân ca đúng lúc, đúng chỗ để giúp trẻ luôn cảm nhận được rằng dân ca là người bạn thân của trẻ. Biện pháp 6: Xây dựng môi trường tạo cảm xúc cho trẻ hứng thú hoạt động hát dân ca Với những giai điệu, tiết tấu..độc đáo của dân ca, giúp trẻ thể hiện một cách diễn cảm trong hoạt động âm nhạc của bản thân. Trẻ cảm nhận cái háy, cái hấp dẫn khi nghe cô và các bạn biểu diễn. Dân ca đưa trẻ đến với tình cảm dịu dàng nhẹ nhàng, ấm áp… Để thực hiện được một giờ hoạt động dạy hát dân ca đạt kết quả cao, trước hết phải nói đến các yếu tố cần thiết như: phòng âm nhạc, đàn, loa đài, và các phương tiện phục vụ âm nhạc, trang trí phòng hấp dẫn, dụng cụ âm nhạc dân tộc như: Đàn T’Rưng, sáo.. Ví dụ: Với bài hát “Hoa thơm bướm lượn”, giáo viên cắt và khâu hai cánh bướm mỏng, dán kim sa nhiều màu sắc, làm mô hình vườn hoa để bướm bay lượn; làm mũ con cò, cánh trắng để múa minh họa cho bài hát dân ca “Cò lả”.. Trẻ được nghe cô biểu diễn, được hát các bài hát dân ca yêu thích và được cùng cô trò chuyện về ý nghĩa, nội dung bài hát sẽ giúp trẻ cảm nhận nghệ thuật và liên hệ giáo dục tình cảm đạo đức, thẩm mỹ thông qua nội dung của bài hát dân ca. Ví dụ: Khi cho trẻ nghe bài “Múa đàn” (Dân ca Thái), cô có thể giới thiệu trang phục dân tộc Thái, cho trẻ quan sát và đàm thoại, nhận xét về một số nét đặc trưng của nền văn hóa dân tộc Thái và mặc trang phục đó biểu diễn cho trẻ xem. Chắc chắn trẻ sẽ hứng thú nghe, thưởng thức và cảm xúc nghệ thuật được phát triển. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nguyễn Thị Mến Thương – Trường MN Hoa Hồng 20