Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
LỜI MỞ ĐẦU
Trong cuộc sống và hoạt động sản xuất kinh doanh, đôi khi chúng ta thường
gặp phải những rủi ro bất ngờ xảy ra. Rủi ro do thiên tai, do sự biến động của khoa
học công nghệ, do môi trường xã hội. Bất kể do nguyên nhân gì, khi rủi ro xảy ra
thường gây thiệt hại về kinh tế, ảnh hưởng đến đời sống, đến hoạt động sản xuất
kinh doanh chưa kể đến là những tổn thất về người, về của. Để đối phó với hậu quả
của rủi ro, người ta sử dụng nhiều biện pháp, nhưng biện pháp hiệu quả nhất là bảo
hiểm. Tuy nhiện, bên cạnh những người thực sự mong muốn tham gia bảo hiểm để
bảo vệ, ổn định cuộc sống của mình thì có không ít người đã lợi dụng bảo hiểm để
thu lợi bất chính bằng các hành vi trục lợi bảo hiểm. Một điều đáng buồn thay là
hiện tượng này ngày càng trở nên phổ biến với mức độ ngày càng nghiêm trọng, đặc
biệt là trong bảo hiểm xe cơ giới.
Trên thế giới, gian lận bảo hiểm đã được quan tâm và bàn luận từ rất sớm. Và
người ta đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau nhằm làm hạn chế số lượng cũng
như mức độ nghiêm trọng của các vụ trục lợi bảo hiểm. Ở Việt Nam, hành vi trục lợi
bảo hiểm cũng đang là một vấn đề bức xúc và đã thu hút được sự quan tâm lớn của
các Công ty bảo hiểm trong nước.
Với tư cách là một sinh viên chuyên ngành kinh tế, nhận thức rõ được tính
cấp thiết của việc nghiên cứu vấn đề này, em xin chọn đề tài tiểu luận của mình là :
“ M ột số biện pháp nhằm phòng chống trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới
ở các công ty bảo hiểm tại Việt Nam ”
Trên cơ sở xem xét thực trạng hiện tương trục lợi bảo hiểm trên thế giới nói
chung và tại các công ty bảo hiểm Việt Nam nói riêng, tiểu luận chủ yếu đề cập đến
các giải pháp cũng như các kiến nghị cần thiết cho công tác phòng chống trục lợi
trong bảo hiểm xe cơ giới tại Việt Nam nhằm góp phần củng cố và nâng cao hiệu
quả kinh doanh của loại hình bảo hiểm này.
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, nội dung của tiểu luận được chia làm 3 phần
chính :
Đề án môn học
Chương I: Khái quát chung về trục lợi bảo hiểm và trục lợi trong bảo hiểm
xe cơ giới.
Chương II: Thực trạng trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới tại các công ty
bảo hiểm ở Việt Nam
Chương III: Các giải pháp phòng chống trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới
tại các công ty Bảo hiểm ở Việt Nam
Trong quá trình tìm tài liệu, phân tích và tìm hiểu thực tế nhằm hoàn thiện
được đề tài, em đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của thầy giáo, Ths Nguyễn Đình
Trung. Tuy nhiên, do thời gian và khả năng còn hạn chế, em không thể tránh khỏi
những thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp và phê bình của
các thầy, cô và các bạn để giúp em có được nhận thức đúng đắn và đầy đủ hơn. Em
xin chân thành cảm ơn !
Hà Nội, tháng 6 năm 2007
Sinh viên
Quách Mai Vân
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
2
Đề án môn học
Chương I:
Những vấn đề về trục lợi trong bảo hiểm
I/
Một số khái niệm chung .
1.
Trục lợi trong bảo hiểm
Theo liên đoàn chống gian lận bảo hiểm Canada (thành lập tháng 6 năm
1994) thì trục lợi bảo hiểm là “hành vi cố ý lừa dối của tổ chức, cá nhân nhằm thu
lợi bất chính khi tham gia bảo hiểm, bồi thường bảo hiểm, trả tiền bảo hiểm và giải
quyết khiếu nại bảo hiểm”. Cho dù xảy ra ở đâu, mức độ thiệt hại đến đâu, song xét
về trước mắt cũng như lâu dài, trục lợi bảo hiểm đều để lại những tác động tiêu cực
đến sự phát triển lành mạnh của thị trường bảo hiểm, các doanh nghiệp bảo hiểm và
người tham gia bảo hiểm. Hành vi này có thể có chủ đích ngay từ khi tham gia bảo
hiểm hoặc phát sinh sau khi xảy ra rủi ro cho đối tượng bảo hiểm nhằm chiếm đoạt
một số tiền từ nhà bảo hiểm mà đáng lý ra họ không được hưởng.
Theo lẽ thông thường rủi ro, tổn thất đã xảy ra thì không được bảo hiểm. Bảo
hiểm thương mại chỉ nhận bảo hiểm cho những rủi ro tiềm ẩn và không lường trước.
Có nghĩa là rủi ro được bảo hiểm chỉ là giả thuyết xảy ra trong tương lai nhưng
không biết chính xác diễn biến sự kiện sẽ xảy ra ở đâu, bao giờ và cụ thể là rủi ro gì,
mức độ tổn thất ra sao...
Hay nói nôm na, bảo hiểm giống như trong điều trị bệnh của ngành y tế
“Phòng còn hơn chữa”. Trong lĩnh vực bảo hiểm, mua bảo hiểm chính là “phòng
tránh rủi ro trước khi nó xảy ra”. Những vụ trục lợi xảy ra trong ngành bảo hiểm
thời gian gần đây đã khiến công luận càng lo ngại hơn về khả năng cấu kết ăn chia
giữa khách hàng và người của công ty bảo hiểm để lập hồ sơ khống nhận tiền bồi
thường.
“Hành vi gian dối trong quá trình làm hồ sơ bảo hiểm không phải là mới, mà
thường xuyên xảy ra vì liên quan đến quyền lợi của cả 2 bên: khách hàng và người
làm thủ tục bồi thường... với cơ chế bảo hiểm thì trong một số trường hợp cũng dễ
xảy ra chuyện ăn chia khi nhận tiền….”. Một chuyên gia bảo hiểm đã nhận xét.
Trục lợi bảo hiểm bị xem là hành vi vi phạm và bị xử phạt theo những cơ chế
khác nhau từ dân sự, hành chính cho đến chế tài. Trục lợi bảo hiểm có thể bắt đầu từ
việc không trung thực trong hợp đồng bảo hiểm như khai báo không đúng với thực
tế, khai báo tình trạng bệnh không đúng của người mua bảo hiểm. Mục đích của trục
lợi bảo hiểm là nhằm chiếm đoạt tài sản của các công ty bảo hiểm mà nguồn tài sản
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
3
Đề án môn học
này do sự đóng góp của nhiều người. Theo các chuyên gia ngành bảo hiểm, hành vi
này trước mắt gây bất lợi cho các doanh nghiệp bảo hiểm, nhưng về lâu về dài sẽ
ảnh hưởng đến người mua bảo hiểm vì họ sẽ phải chịu khoản phí cao hơn từ các nhà
kinh doanh bảo hiểm.
Như vậy, đi liền với sự ra đời của bảo hiểm, là sự ra đời của các hành vi gian
lận trong bảo hiểm. Trong lịch sử, không ai là không biết đến vụ chìm tàu TITANIC
ở Đại Tây Dương năm 1912 và câu chuyện về chuỗi hồng nọc trên con tàu đã trở
thành giai thoại cho nhiều trang báo.
Trong một buổi lễ rất long trọng, phu nhân tổng thống Kenardy đã xuất hiện
với chuỗi ngọc cực kỳ lấp lánh khiến tất cả các quan khách có mặt tại đó phải trầm
trồ khen ngợi. Thế nhưng chuỗi ngọc này khiến cho một nhân viên cao tuôit, lúc đó
đang là cố vấn của Lloyd’s không khỏi ngạc nhiên đến sửng sốt. Ông đã nhận ra đây
chính là chuỗi ngọc hồng ngọc đã được Lloyd’s bồi thường từ vụ đắm tàu TITANIC
với trị giá 30.000.000 USD từ mấy chục năm về trước, và ông lập tức tiến hành điều
tra vụ việc. Tuy nhiên, bức màn bí mật về chuỗi hồng ngọc vẫn chưa được khám phá
sau cái chết đột ngột của nhân viên nọ mà nguyên nhân cho đến giừo vẫn chưa được
xác minh.
Gạt bỏ những yếu tố chủ quan, ta vẫn thấy nhiều điều đáng nghi vấn. Tại sao
chuỗi hồng ngọc lại xuất hiện khi mà người cứ ngỡ rằng nó đã bị vùi sâu dưới đáy
biển? Có sự gian dối gì ở đây? Qua đó cho thấy được những trở ngại rất lớn để điều
tra phát hiện ra hành vi gian lận trong bảo hiểm. Và hẳn kẻ gian phải là một đạo diễn
bậc thầy mới có thể dàn dựng cả một sự kiện trên, nhất là những sự kiện đã trải qua
hàng vài thập kỷ.
Và cho đến nay, trên thế giới, trục lợi bảo hiểm được biết đến như một vấn đề
nhức nhối, không những ảnh hưởng tới kết quả hoạt động kinh doanh của các công
ty bảo hiểm mà còn gây tác động xấu tới xã hội, gây thiệt hại trực tiếp đến những
khách hàng mua bảo hiểm trung thực. Các công ty bảo hiểm đã bỏ ra không ít thời
gian và tiền của cho vấn đề này nhưng số lượng các vụ gian lận vẫn gia tăng theo
thời gian và thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn. Rất nhiều nước trên thế giới đã phảitiến
hành thống kê thường xuyên các vụ trục lợi bảo hiểm để có biện pháp đối phó. Ở
Mỹ, năm 2003 có tới 33.000 vụ bị truy tố, trong đó đã xét xử 2.500 vụ với tổng số
tiền gian lận tới 96 tỷ USD. Còn theo Hiệp hội các Hãng Bảo hiểm Châu Âu, hằng
năm họ bị thiệt hại vì gian lận bảo hiểm không dưới 10 tỷ USD, tức là gần 2,5 % số
tiền đóng phí bảo hiểm. Trong những ngành kinh tế có mức độ rủi ro cao ở Châu Âu
thì thất thoát do trục lợi bảo hiểm chiếm khoảng 9-15% tổng phí thu. Trong nhiều
lĩnh vực bảo hiểm, thiệt hại do gian lận bảo hiểm lên tới 10-15% tổng số tiền trả bảo
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
4
Đề án môn học
hiểm.Chỉ tính riêng các vụ gian lận về cháy, mất cắp xe hơi, mất trộm tại nhà , các
hãng bảo hiểm đã phải chi tới gần 12 tỷ FFr, còn ở Canada đã phải chi khoảng từ 1,3
đến 2 tỷ USD.
Đôi khi, để có thể nhận được khoản tiền phi pháp, người ta đã không từ bất
cứ một thủ đoạn dã man nào. Ở Côbê, có một cặp vợ chồng nọ đã đang tâm ném đứa
con gái 14 tháng tuổi của họ xuống cầu thang. Và họ kỳ vọng rằng sau cái chết của
em bé họ sẽ nhận được một khoản tiền bảo hiểm khá lớn để có thể trang trải hết các
nợ nần mà họ đã mắc phải.
2.
Trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới
Hầu hết ở các nước trên thế giới, ý đồ gian lận nảy sinh không chỉ sau khi tai
nạn xảy ra mà còn cả trước khi có tai nạn. Như vậy, trục lợi bảo hiểm xe cơ giới là
hành vi cố ý thay đổi tình tiết (như thay đổi người lái xe, hay thay đổi vị trí người
trên xe, …) hoặc tiện cho việc thay đổi tình tiết ( như tai nạn xảy ra ở nơi vắng vẻ ít
người qua lại) hoặc số tiền đền bù ước tính là lớn.
Những kẻ trục lợi đã cố tình gian dối, lừa đảo để chiếm đoạt một số tiền từ
nhà bảo hiểm mà đáng lý ra họ không được hưởng. Đó là các trường hợp rủi ro gây
thiệt hại cho đối tượng bảo hiểm không thuộc trách nhiệm của nhà bảo hiểm (ngoài
phạm vi bảo hiểm, ngoài thời hạn bảo hiểm) nhưng cố ý tạo lập hồ sơ giả để đòi bồi
thường
Việc trục lợi bảo hiểm được thực hiện thông qua việc hợp lý hoá ngày và
hiệu lực bảo hiểm. Trên thực tế, còn có việc tạo hiện trường giả các vụ tai nạn xe cơ
giới, cháy hoặc chìm tàu, cố ý gây tai nạn trong bảo hiểm tài sản và bảo hiểm trách
nhiệm, gian lận đối với người thứ ba: không bồi thường cho người thứ ba, mặc dù đã
nhận tiền bảo hiểm...
Cách thức gian lận thì ngày càng tinh vi. Từ một ví dụ đơn giản một khách
hàng thông báo đến công ty bảo hiểm về việc chiếc xe môtô của anh ta bị mất cắp
nhưng trên thực tế thì chiếc xe môtô đó đã được tháo rời để bán từng phụ tùng. Hay
như tại Quảng Ninh xe gây tai nạn xong kéo xe về nhà đi mua bảo hiểm rồi mới bắt
đầu khai báo tai nạn, tại Cần Thơ xe tự ngã nhưng đã câu kết với chủ xe khác có
mua bảo hiểm để được bồi thường.
II.
Các hình thức trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới.
Lĩnh vực bảo hiểm ngay` càng phát triển, một phần do mức sống của nhân
dân ngày càng tăng lên, một phần là do những nhận thức ngày càng đúng đắn về bảo
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
5
Đề án môn học
hiểm. Tuy nhiên, lại có một nghịch lý là số lượng các vụ trục lợi cùng với các hình
thức trục lợi ngày càng đa dạng. Đặc biệt là trong bảo hiểm xe cơ giới.
1/
Hợp lý hóa ngày xảy ra tai nạn và hiệu lực bảo hiểm
Có thểdo vô tình hay cố ý, chủ xe đã không mua bảo hiểm. Và khi tai nạn
xảy ra sẽ nằm ngoài thời hạn bảo hiểm, người trục lợi sẽ tìm mọi cách để làm hợp lý
hóa ngày tai nạn cũng như hiệu lực bảo hiểm.
Có 2 cách để thực hiên:
+Ghi lại ngày tai nạn cho tai nạn nằm trong thời hạn bảo hiểm
+ Ghi lùi lại ngày trên chứng nhận bảo hiểm cho tai nạn nằm trong thời hạn
bảo hiểm
a/ Ghi lại ngày tai nạn
Trường hợp người bị tai nạn nhưng chưa mua bảo hiểm thì chủ xe sẽ lập tức
mua bảo hiểm cho xe, đồng thời tìm mọi cách mua chuộc các cơ quan chức năng để
ghi lại ngày tai nạn xảy ra sau so với ngày thực tế.
Trường hợp tai nạn xảy ra mà lúc đó đã hết hạn bảo hiểm, thì chủ xe sẽ tìm
mọi cách để ghi ngày tai nạn xảy ra trước so với ngày thực tế.
b/ Ghi lùi ngày trên giấy chứng nhận nhận bảo hiểm
Trongcả 2 trường hợp chưa tham gia bảo hiểm hay đã hết hạn bảo hiểm, thì
người gian lận vẫn có thể dùng cách mua chuộc người bán bảo hiểm cho phù hợp
với tai nạn.
2/
Khai tăng số tiền tổn thất.
-
Đối với bảo hiểm vật chất thân xe :
+ Sửa báo giá sửa chữa cao hơn so với thực tế, thúc ép công ty bảo hiểm
chấp nhận phương án khắc phục hậu quả tai nạn bất hợp lý như thiệt hại bộ phận nhẹ
nhưng đòi thay mới.
+ Không thiệt hại, không sửa chữa nhưng cũng kê khai đưa vào hợp đồng sửa
chữa.
+ Lấy cắp phụ tùng xe ( gương, kính…), tải sản, hàng hóa chở trên xe và thay
vào đồ đã hỏng.
+ Sửa chữa thay thế cả những bộ phận hư hỏng không do tai nạn hoặc bị tai
nạn từ trước khi bảo hiểm.
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
6
Đề án môn học
+ Thay thế những vật tư cũ, tái chế lại…nhưng vẫn kê khai thay mới.
- Đối với bảo hiểm trách nhiệm dân sự : Khai tăng số tiền tổn thất hoặc số
tiền phải bồi thường cho người thứ ba, đưa tài sản hoặc hàng hóa hư hỏng (đối với
bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với hàng hóa) không do tai nạn vào hiện trường tai
nạn hoặc biên bản tai nan.
3.
Thay đổi tình tiết trong vụ tai nạn.
+ Thay đổi lỗi, nguyên nhân trong vụ tai nạn.
+ Sửa chữa hiệu lực bằng lái (do hết hạn hoặc không phù hợp với loại xe
được lái).
+ Thay đổi người lái có giấy phép lái xe hợp lệ ( tai nạn do người lái xe
không có bằng lái hoặc bằng lái không có hiệu lực)
+Sửa chữa hiệu lực giấy phép lưu hành (do hết hạn hiệu lực)
4.
Lập hồ sơ hiện trường giả
+ Di chuyển xe từ nơi bị tai nạn đến nơi khác để lập biên bản
+Đổi biển số của xe không bị tai nạn đã mua bảo hiểm vào xe bị tai nạn chưa
mua bảo hiểm để chụp ảnh, khám nghiệm, lập biên bản.
5.
Lập hồ sơ khiếu nại nhiều lần
Chủ xe tham gia bảo hiểm cùng một nghiệm vụ ở nhiều công ty bảo hiểm
nhưng không thông báo cho các công ty này biết. Khi tai nạn xảy ra thì tiến hành lập
hồ sơ đòi bồi thường ở tất cả các công ty bảo hiểm.
Hai xe đâm nhau, chủ xe một mặt đã được xe khác bồi thường thiệt hại
nhưng một mặt vẫn tiếp tục khiếu nại đòi bồi thường về thân xe.
Hai xe cùng có lỗi gây tai nạn cho người thứ ba, cả hai cùng lập hồ sơ và quy
lỗi toàn bộ về mỗi xe để được hưởng bồi thường về trách nhiệm dân sự.
6. Cố ý gây tai nạn
Đây là cách thức trục lợi ít gặp tuy nhiên, lại nguy hiểm nhất, bằng cách đốt
xe, cho xe lao xuống vực, hủy toàn bộ xe, khi xe đã bị tai nạn thì phá hủy một số bộ
phận khác để được thay mới.
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
7
Đề án môn học
7.
Các loại khác
III/ Hậu quả của hành vi trục lợi bảo hiểm.
1/
Đối với công ty bảo hiểm
Thứ nhất, hậu quả có thể tính toán được đó là làm giảm lợi nhuận, giảm hiệu
quả kinh doanh của công ty bảo hiểm.
Mục tiêu phấn đấu của hầu hết các doanh nghiệp trong cơ chế thị trường là
lợi nhuận:
Lợi nhuận = Tổng doanh thu – Tổng chi phí
Trong mội vụ gian lận, nếu không phát hiện được sẽ làm tăng chi phí bồi
thường, còn nếu phát hiện được thì làm tăng chi phí quản lý. Trong cả hai trường
hợp đều làm tăng tổng chi phí mà không làm tăng tổng thu do đó làm giảm lợi nhuận
của công ty bảo hiểm tức là giảm hiệu quả kinh doanh của công ty bảo hiểm.
Thứ hai, hậu quả khó xác định là sẽ làm giảm số lượng khách hành hiện tại
hay việc thu hút hấp dẫn các khách hàng mới. Bởi xét về bản chất bảo hiểm là một
phương pháp lập quỹ dự trữ bằng tiền do những người có cùng khả năng gặp một rủi
ro nào đó đóng góp tạo nên và hoạt động dựa trên nguyên tắc “số đông bù số ít”. Do
vậy, hành vi trục lợi được thực hiện thì không ai khác chính là các khách hàng trung
thực sẽ phải gánh chịu hậu quả, do vậy không dại gì mà họ tiếp tục tham gia bảo
hiểm hoặc có ý định tham gia bảo hiểm. Theo đó dần dần số lượng khách hàng sẽ
giảm đi.
Thứ ba, hành vi trục lợi bảo hiểm còn có ảnh hưởng xấu đến uy tín của Công
ty Bảo hiểm.
Nhiều hành vi gian lận không thể phát hiện đã đẩy chi phí bồi thường lên
cao. Để giảm bớt chi phí, nhà bảo hiểm buộc phải tìm cách hạn chế tiền bồi thường
do đó ảnh hưởng xấu đến chất lượng sản phẩm. Hơn nữa hiệu quả hòa giải thấp dẫn
đến kéo dài tranh chấp ảnh hưởng xấu đến uy tín của công ty.
Do có nhiều vụ nghi ngờ dẫn đến công tác điều tra, thanh tra mất nhiều thời
gian, ảnh hưởng đến quy trình kinh doanh của Công ty.
2.
Đối với xã hội
Thứ nhất, Đảng và nhà nước đang hướng tới việc xây dựng một nhà nước
trong đó “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh”. Nhưng
nếu vẫn còn tồn tại những người thiếu ý thức chấp hành pháp luật, chỉ nghĩ đến lợi
ích riêng của cá nhân mình bằng các hành vi gian dối sẽ tạo ra sự bất công, những kẻ
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
8
Đề án môn học
lừa đảo thì sống trong giàu có, còn những người nghèo thì vẫn hoàn nghèo, do đó
không thể xây dựng được một xã hội thật sự công bằng, văn minh.
Thứ hai, trong nền kinh tế thị trường tự do cạnh tranh nếu các hành vi trục
lợi tiếp diễn sẽ làm rối loạn an ninh, xã hội và tác động xấu đến môi trường kinh
doanh ở một số lĩnh vực. Sự hoạt động kém hiệu quả của các công ty bảo hiểm kéo
theo đó là nguồn vốn đầu tư giảm, làm giảm các hoạt động đầu tư ở một số lĩnh vực.
Thứ ba, hậu quả to lớn nhất là nguy cơ về đạo đức, bởi tính chất phát triển và
quy mô tổ chức của những vụ trục lợi sẽ kéo theo sự tha hóa, biến chất của những
cán bộ trong ngành bảo hiểm. Những hành vi tiêu cực, thông đồng với nhau trục lợi
của các Công ty Bảo hiểm sẽ tạo tiền đề cho hành vi tham nhũng phát triển ở cả
những ngành khác trong nền kinh tế.
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
9
Đề án môn học
Chương II:
Thực trạng trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới tại các công ty
Bảo hiểm Việt Nam
I/
Sự cần thiết phải phòng chống trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới
Trên thực tế, thị trường bảo hiểm Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức
từ nhiều hành vi trục lợi bảo hiểm, với thủ đoạn tinh vi, đa dạng, gây thất thoát lớn
về tài chính của Nhà nước. Thực tế cho thấy, trục lợi bảo hiểm xuất hiện ngay từ khi
có bảo hiểm. Thị trường càng phát triển, thủ đoạn trục lợi càng tinh vi, trước mắt
khó có thể loại trừ tận gốc rễ tình trạng trục lợi mà chỉ có thể ngăn chăn và giảm đến
mức tối thiểu các hiệu quả tiêu cực do trục lợi bảo hiểm gây ra. Để đạt được mục
tiêu này cần thống nhất nhận thức về trục lợi bảo hiểm, coi đó là một hành vi vi
phạm pháp luật và xử lý nghiêm minh bằng pháp luật
Bảng 1 : TÌNH HÌNH TAI NẠN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ Ở VIỆT NAM
(Từ năm 1995 đến năm 2004)
Năm
Số vụ tai nạn
Số người bị chết
Số người bị thương
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
7.282
9.470
11.682
13.760
15.376
19.075
19.159
20.783
21.420
23.327
2.642
3.077
4.180
5.197
5.530
5.581
5.780
6.394
7.061
7.924
7.214
10.048
11.854
14.174
16.920
21.556
21.905
22.989
24.171
15.963
(Nguồn: Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông vận tải)
Theo thông tin của Hiệp hội Bảo hiểm Anh( ABI) thì số chi bồi thường cho
các vụ bồi thường “giả” của năm 2001 lên đến 1,1 tỷ USD, tăng 8% so với năm
2000. Trong đó :
+ Bảo hiểm xe cơ giới là 481 triệu USD.
+ Bảo hiểm tai nạn con người và du lịch là 287 triệu USD.
+ Bảo hiểm tài sản trong lĩnh vực kinh doanh là 14 triệu USD.
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
10
Đề án môn học
Như vậy, số tiền bị trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới là lớn nhất, chiếm
43,73%. Theo đà này, ở Việt Nam, tình hình gian lận trong bảo hiểm xe cơ giới cũng
ngày càng trở nên phức tạp. Việc phòng chống gian lận trong bảo hiểm xe cơ giới
trở thành một vấn đề cần thiết có tính chất tất yếu khách quan vì một số lý do sau:
1.
Số vụ gian lận ngày càng tăng lên.
Đến năm 2004, trước tình hình trục lợi bảo hiểm trong cả nước ngày càng
lớn, đặc biệt là trong bảo hiểm xe cơ giới, Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam đã yêu
cầu các Công ty thành viên của mình làm báo cáo về tình hình khiếu nại trục lợi bảo
hiểm xe cơ giới. Và kết quả cho thấy chỉ tính riêng năm 2003, Bảo Việt đã phát hiện
ra 224 vụ trục lợi, số tiền ước tính bị trục lợi là 1 tỷ đồng. Mà hiện trên thị trường
bảo hiểm Việt Nam không chỉ có Bảo Việt hoạt động mà còn có Bảo Minh, PJICO,
PTI,…Do đó, không thể biết đựoc con số chính xác trong 1 năm về các vụ trục lợi
bảo hiểm bị phát hiện là bao nhiêu?
Bảng 2: SỐ VỤ TRỤC LỢI BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI TẠI PHÒNG
BẢO HIỂM PHƯƠNG TIỆN ( Từ năm 2003 đến năm 2006 )
STT
1
2
3
4
5
6
Hình thức gian lận
Hợp lý hóa ngày tai nạn và hiệu
lực bảo hiểm
Lập hồ sơ khiếu nại nhiều lần
Thay đổi tình tiết trong vụ tai nạn
Lập hồ sơ hiện trường giả
Khai tăng số tiền tổn thất
Cố ý gây tai nạn
Cộng:
Năm
2003
Năm
2004
1
2
Năm
2005
1
1
2
5
9
1
3
4
10
1
4
6
12
Năm
2006
1
1
2
4
(Nguồn : Phòng bảo hiểm Phương tiện – Tổng Công ty Bảo hiểm Bảo Việt)
2.
Tính chất nghiêm trọng trong mỗi vụ càng ngày càng phức tạp
Từ hành vi gian lận ban đầu mang tính chất “tiện thể” thường hay gặp trong
các vụ có thiệt hại nhỏ. Theo luật pháp của Việt Nam thì các hành vi này chưa đủ để
cấu thành tội phạm nhưng nó cũng ảnh hưởng xấu đến hoạt động kinh doanh bảo
hiểm xe cơ giới.
Việc trục lợi người tham gia bảo hiểm thường xảy ra ở vùng sâu, vùng xa và
thời điểm ban đêm với mức độ tổn thất... vừa phải. Do không có công an lập biên
bản, mà chỉ cần có giấy xác nhận của người làm chứng nên rất dễ thực hiện. Đôi khi
tai nạn xảy ra, các lái xe đã thoả thuận với nhau, mà không trình báo cảnh sát giao
thông và sẵn sàng có "nhân chứng thật" chứng kiến vụ việc xảy ra. Và rồi, họ có thể
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
11
Đề án môn học
đưa ra những lý do rất "hợp lý, hợp tình" nào là bị phương tiện, khác đâm rồi bỏ
chạy, hoặc do tránh người nên đã lao vào cây cối, vỉa hè... Sau đó họ báo với cơ
quan bảo hiểm. Tất nhiên kẻ được lợi ở đây chính là chủ phương tiện bởi vừa được
tiền bồi thường của người gây ra tai nạn, lại vừa có tiền bồi thường của cơ quan bảo
hiểm. Có khi chủ xe lại thông đồng với các ga -ra để thay đổi và nâng giá trị các phụ
tùng nhằm kiếm tiền chênh lệch.
Sau đó la` đến các hành vi mang tính chất “lợi dụng”, tức là các hành vi trục
lợi dân sự.
Theo bộ luật dân sự nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định
trong Điều 142: “Lừa dối trong giao dịch dân sự là hành vi cố ý của một bên nhằm
làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, tính chất của đối tượng hoặc nội dung của
giao dịch nên đã xác lập giao dịch đó”.
Ở đây, người gian lận dùng các cách thức khác nhau để cho nhà bảo hiểm
hiểu rằng tổn thất họ gặp phải là lớn hơn trên thực tế hòng đòi được số tiền bồi
thường lớn hơn. Bao gồm các hành vi:
+ Lập hồ sơ đòi bồi thường khai tăng giá trị tổn thất. Ví dụ, hạng mục sửa
chữa vẫn đúng nhưng khai tăng giá trị thay thế.
+Khai báo sai chất lượng thực tế của hạng mục tổn thất trước tai nạn. Ví dụ,
ban đầu là đồ cũ, chất lượng kém khai thành đồ mới chất lượng cao.
+Khai thêm hạng mục tổn thất không do tai nạn gây ra. Ví dụ, khai những hư
hỏng do hao mòn tự nhiên.
+ Khai báo sai giá trị sử dụng của đối tượng, thành phần, bị tổn thất: Radio
trên xe bị hỏng trước khi tai nạn nhưng khai báo hoạt động tốt.
Cho đến các hành vi gian lận mang tính chất “chiếm đoạt”, cấu thành tội
phậm hình sự.
Theo Bộ Luật hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam:
Điều 134: “Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm tài sản xã hội chủ nghĩa
thì bị phạt tù...”.
Điều 157: “Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người
khác thì bị phạt tù…”.
Ở đây, những kẻ trục lợi đã cố tình gian dối, lừa đảo để chiếm đoạt một số
tiền từ nhà bảo hiểm mà đáng lý ra họ không được hưởng. Đó là các trường hợp rủi
ro gây thiệt hại cho đối tượng bảo hiểm không thuộc trách nhiệm của nhà bảo hiểm
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
12
Đề án môn học
(ngoài phạm vi bảo hiểm, ngoài thời hạn bảo hiểm) nhưng cố ý tạo lập hồ sơ giả để
đòi bồi thường:
+ Lập hồ sơ tai nạn giả cho trường xe có giấy chứng nhận bảo hiểm có hiệu
lực để thu lợi bất chính.
+ Lập giấy chứng nhận bảo hiểm ghi lùi ngày hiệu lực cho xe bị tai nạn trước
đó.
+ Lập giấy chứng nhận bảo hiểm cho xe bị tai nạn trước đó rồi làm hồ sơ tai
nạn ghi lùi ngày tai nạn.
+ Lập hồ sơ giả mạo về nguyên nhân tổn thất thuộc phạm vi bảo hiểm để đòi
bồi thường cho một thiệt hại không thuộc phạm vi trách nhiệm bảo hiểm
3.
Những ảnh hưởng tiêu cực của hiện tượng trục lợi trong bảo hiểm
xe cơ giới.
Đối với các công ty bảo hiểm, thì hiện tượng trục lợi bảo hiểm làm ảnh
hưởng đến hoạt động kinh doanh cũng như hình ảnh của công ty trên thị trường. Khi
trục lợi bảo hiểm xảy ra, các doanh nghiệp là người đầu tiên chịu thiệt hại, song đó
chỉ là những thiệt hại trước mắt. Trên thực tế chính bên mua bảo hiểm mới là người
bị thiệt, vì trục lợi bảo hiểm sẽ làm cho chi phí bồi thường gia tăng và hậu quả là các
doanh nghiệp sẽ buộc phải tăng phí bảo hiểm để bù đắp chi phí. Như vậy, người
gánh chịu cuối cùng lại là những người tham gia bảo hiểm.
Còn đối với xã hội, nó làm tha hóa, biến chất về mặt đạo đức của một số cán
bộ, làm rối ren kỷ cương pháp luật và làm mất công bằng trong xã hội.
Vì vậy, phòng chống trục lợi trong bảo hiểm nói chung và trong bảo hiểm xe
cơ giới nói riêng là hoàn toàn cần thiết và mang tính tất yếu khách quan.
II/
Nguyên nhân dẫn đến hành vi trục lợi bảo hiểm.
Nguyên nhân sâu xa thúc đẩy hành vi trục lợi bảo hiểm được xuất phát từ
lòng tham của con người. Để đạt được mục đích kiếm lợi bất chính, người ta sẵn
sàng thực hiện mọi hành vi từ vi phạm pháp luật cho tới phi đạo đức. Sở dĩ họ có thể
thành công là do một số nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan vừa là nhân tố
thúc đẩy, vừa là phương tiện để họ đạt được mục đích của mình.
1.
Nguyên nhân khách quan
Các nguyên nhân khách quan phải kể đến là ácc nguyên nhân gián tiếp làm
người ta nảy sinh ý đồ gian lận. Bao gồm:
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
13
Đề án môn học
Thứ nhất, hành lang pháp lý hiện nay thiếu tính tổng quát, toàn diện. Công
tác tuyển dụng, đào tạo, quản lý đại lý, cán bộ còn bị buông lỏng; quy trình kiểm tra,
kiểm soát nội bộ; các quy trình nghiệp vụ, quy trình ra quyết định kinh doanh, quản
lý tài chính, hạch toán, kế toán, đầu tư, giải quyết bồi thường v.v. chưa chặt chẽ và
còn có những lỗ hổng có thể bị kẻ xấu lợi dụng. Vai trò kiểm tra, giám sát của hội
đồng quản trị, ban kiểm soát và các cổ đông đối với hoạt động hàng ngày của giám
đốc doanh nghiệp còn chưa được phát huy đầy đủ. Ví dụ như nghiệp vụ bảo hiểm
trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới được quy định là bắt buộc trong Nghị Định
115/CP ngày 17/12/1997 của chính phủ, nhưng việc thực hiện không triệt để, do đó
số lượng xe đang tham gia giao thông nhưng không tham gia bảo hiểm vẫn còn rất
lớn.
Ngoài ra, việc ít có vụ trục lợi bảo hiểm được phát hiện, điều tra truy tố và
đưa ra xét xử trước pháp luật cũng phần nào làm giảm tác dụng răn đe của các chế
tài xử phạt.
Thứ hai, thị trường bảo hiểm vẫn đang là một thị trường còn non trẻ nhưng
cạnh tranh hết sức sôi động. Nguyên tắc bí mật thương mại còn bao trùm lên hầu hết
các công ty bảo hiểm, do đó việc trao đổi các thông tin cần thiết về các khách hàng
tham gia bảo hiểm giữa các công ty không có. Giữa các Doanh Nghiệp Bảo hiểm
chưa có cơ chế hợp tác, phối hợp, chia sẻ thông tin hoặc tuyên truyền nâng cao nhận
thức của người dân và tranh thủ sự ủng hộ của công luận...Vì vậy, có trường hợp tai
nạn xảy ra, khách hàng đòi bồi thường ở hơn một công ty bảo hiểm mà vẫn không bị
phát hiện. Hoặc nếu có vụ việc nào bị phát hiện thì các công ty không có thông tin
trao đổi cho nhau để đúc rút kinh nghiệm cũng như đề phòng. Do đó đối tượng gian
lận dùng một thủ đoạn nhưng có thể áp dụng trên nhiều địa bàn hoặc trong nhiều địa
bàn mà vẫn không bị phát hiện.
Thứ ba, một bộ phận người tham gia Bảo hiểm không ý thức được trách
nhiệm đạo đức và pháp lý của mình và một số người còn cho rằng quỹ bảo hiểm
tương tự như một quỹ phúc lợi. Vì vậy, nhân chứng sữ không ngần ngại khi nói sai
sự thật để giúp nạn nhân lúc khó khăn. Đã từng có trường hợp một ông chủ tịch xã
xác nhận cho người chết trong giấy chứng tử khác ngày chết thực tế, do vậy cái chết
vẫn xảy ra trong thời hạn bảo hiểm. Khi sự việc được làm sáng tỏ, được hỏi thì ông
ta trả lời rằng ông chỉ có ý định giúp đỡ cho nạn nhân có thể nhận được tiền bảo
hiểm cho họ đỡ khó khăn.
Thứ tư, không gian địa lý cũng là một nguyên nhân thúc đẩy trục lợi bảo
hiểm. Đối với những vụ việc xảy ra nơi hoang vắng ít người qua lại, khó có thể tìm
được nhân chứng hay những nơi khó có thể giữ nguyên được hiện trường sẽ không
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
14
Đề án môn học
khó cho việc tạo ra một hiện trường mới hay thay đổi một vài tình tiết trên hiện
trường có lợi cho người tham gia bảo hiểm nhằm thu được số tiền bảo hiểm lớn hơn.
Ví dụ, người lái xe không ngần ngại khi thay thế hết đồ cũ cho xe của mình, sau đó
cho lao xuống vực để đòi tiền bảo hiểm. Hay sau tai nạn có thể phá hỏng thêm một
vài bộ phận nhằm đòi nhà bảo hiểm thay mới. Hay một người ở giữa rừng đã không
ngần ngại châm chửa đốt nhà của mình sau đó đòi nhà bảo hiểm bồi thường.
2.
Nguyên nhân chủ quan
Bao gồm các nguyên nhân trực tiếp thúc đẩy hành vi trục lợi bảo hiểm.
Thứ nhất, do lỗi vô tình của người làm bảo hiểm. Có thể do vô tình ghi sai
ngày trên giấy chứng nhận bảo hiểm. Hoặc do trình độ chuyên môn, nghiệp vụ kém
nên không phát hiện ra hành vi trục lợi, hay giám định xác định sai tỷ lệ tổn thất
trong khi khách hàng ngày càng có thủ đoạn tinh vi nhằm qua mắt nhà bảo hiểm.
Hoặc do thiếu trách nhiệm đã không kiểm tra kỹ đối tượng bảo hiểm khi tham gia
bảo hiểm, đặc biệt trong bảo hiểm xe cơ giới người bán bảo hiểm thường không
kiểm tra thực tế xe.
Thứ hai, do lỗi cố ý của người làm bảo hiểm. Có thể do thông đồng với
khách hàng ghi sai ngày trên giấy chứng nhận bảo hiểm, hoặc đánh giá cao tỷ lệ tổn
thất hoặc bỏ qua việc kiểm tra tính pháp lý của một số giấy tờ cần thiết, lợi dụng
những kẽ hở trong hợp đồng Bảo hiểm hay quy trình nghiệp vụ của Doanh nghiệp
bảo hiểm để thu lợi bất chính. Nghiêm trọng nhất là trường hợp rủi ro không thuộc
phạm vi bảo hiểm nhưng người làm bảo hiểm vạch đường đi nước bước, các thủ tục
giấy tờ cần thiết để người tham gia có thể nhận được tiền bảo hiểm.
Thứ ba, có sự thông đồng giữa người gian lận và những người có liên quan
(VD: Cảnh sát giao thông, bác sĩ…) để qua mặt người làm bảo hiểm. Nhiều truờng
hợp khách hàng mua chuộc cảnh sát giao thông để hợp lý hóa thời gian cũng như
các tình tiết trong vụ tai nạn nhằm làm rủi ro thuộc phạm vi bảo hiểm hay tổn thất
lớn hơn so với tổn thất thực tế. Hoặc có trường hợp khách hàng mua chuộc bác sĩ để
dựng nên bệnh án giả hay kê các đơn thuốc đắt tiền hòng đòi số tiền bồi thường lớn
hơn.
Thứ tư, bản thân người tham gia bảo hiểm bằng cách này hay cách khác làm
gian dối hồ sơ bồi thường, các bộ bảo hiểm không phát hiện được hoặc có phát hiện
được nhưng không đủ lý lẽ cũng như bằng chứng để phủ nhận các chứng từ mà
người tham gia bảo hiểm đưa ra nên buộc phải bồi thường.
Thứ năm, từ phía doanh nghiệp bảo hiểm, các công ty Bảo hiểm đã phát hiện
ra các hành vi trục lợi nhưng chỉ dừng ở việc từ chối bồi thường thay vì truy tố trước
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
15
Đề án môn học
pháp luật về hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của công dân hay tài sản xã hội chủ
nghĩa. Bởi một mặt công ty đã đảm bảo đuwocj lợi nhuận bằng cách giảm thiểu các
chi phí bồi thường “rởm” hay các chi phí quản lý khác. Mặt khác, nếu làm mạnh sẽ
ảnh hưởng đến tâm lý khách hàng cũ cũng như thu hút thêm khách hàng mới. Ngoài
ra, các công ty luôn bị đe doạn từ phía khách hàng về việc không tái tục hợp đồng.
Vì thế, biện pháp giữ khách hàng này của các Công ty lại làm cơ sở, làm nền móng
cho các ý tưởng gian lận của các khách hàng về sau bởi khách hàng luôn có ý nghĩ
“cứ đòi bồi thường, nếu được thì tốt, không được thì cũng chẳng sao”, tạo thêm cơ
hội mới cho các vụ trục lợi tiếp theo.
Khi thực hiện hành vi gian lận của mình, người gian lận chỉ nhìn thấy lợi ích
cá nhân của mình mà không thấy được hậu quả gây ra bởi hành vi ấy.
III/ Đánh giá về tình hình chống trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới của các
công ty Bảo hiểm hiện nay.
Như báo Sài Gòn Giải Phóng đã đưa tin, trong 2 ngày 11 và 12-6-2005, tại
thị xã Hội An (Quảng Nam), Bộ Tài chính và Thời báo Kinh tế Việt Nam đã tổ chức
hội nghị chuyên ngành về “Bồi thường trong bảo hiểm” với sự tài trợ của Công ty
Bao hiểm Quốc tế Mỹ - AIA. Tại hội thảo, một vấn đề rất “nóng” đã được các đại
biểu đưa ra thảo luận, đó là tình hình trục lợi bảo hiểm đang có dấu hiệu gia tăng.
Đặc biệt là trong Bảo hiểm xe cơ giới. Cho dù xảy ra ở đâu, mức độ thiệt hại đến
đâu, song xét về trước mắt cũng như lâu dài, trục lợi bảo hiểm đều để lại những tác
động tiêu cực đến sự phát triển lành mạnh của thị trường Bảo hiểm, các Doanh
nghiệp bảo hiểm và người tham gia bảo hiểm. Thực tế cho thấy, tại VN, thời gian
qua đã xuất hiện những dấu hiệu trục lợi bảo hiểm. Tuy nhiên, do tính chất mới mẻ
của vấn đề, hiện chưa có số liệu thống kê đầy đủ về số vụ trục lợi bảo hiểm, như
những thiệt hại về vật chất do các hành vi trục lợi bảo hiểm gây ra. Một số hình thức
trục lợi chủ yếu trong Bảo hiểm (BH) đã phát hiện trong thời gian qua tại VN bao
gồm các hình thức như sau: Che giấu tình trạng sức khỏe của người được BH, đại lý
BH chiếm đoạt trái phép số phí BH đã thu của khách hàng mà không nộp lại cho
DNBH; đại lý BH thông đồng với người được BH để lập hồ sơ khống đòi bồi
thường...
Một trường hợp điển hình của hành vi trục lợi bảo hiểm, gây xôn xao trong
giới bảo hiểm trong suốt những năm gần đây, chính là vụ gian lận hàng chục tỷ đồng
của Tổng giám đốc Công ty cổ phần bảo hiểm Petrolimex (PJICO). Qua kết quả xác
minh, Tổng giám đốc Trần Nghĩa Vinh và cấp phó bị bắt do đã chỉ đạo ký hợp đồng
bảo hiểm hàng hoá cho 16 tấn tôm đông lạnh sau khi tàu vận chuyển đã bị cháy. Xét
về khía cạnh nghiệp vụ, Tổng giám đốc Công ty bảo hiểm Viễn Đông, ông Nguyễn
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
16
Đề án môn học
Tiến, cho rằng Luật Bảo hiểm quy định khách hàng không được phép ký hợp đồng
khi đã biết rõ thiệt hại, vì thế đây có thể coi là hành vi trục lợi. Theo ông Tiến, từ
khâu lập hợp đồng đến chi trả bồi thường thiệt hại thường rất chặt chẽ vì phải qua rất
nhiều bộ phận, trong đó quan trọng nhất là giám định bồi thường... "Ở nước ngoài,
khi phát hiện trục lợi bảo hiểm sẽ phạt tù và phạt tiền ngay. Luật quy định có thể
phạt án hình sự và dân sự với hành vi trục lợi bảo hiểm để tham nhũng, tuy nhiên ở
VN từ trước đến nay mới xử lý dân sự chứ chưa có án hình sự nào để răn đe kẻ xấu",
ông Tiến nói.
Thành lập ngày 15/6/1995, PJICO là công ty cổ phần đầu tiên trong lĩnh vực
bảo hiểm của Việt Nam. 7 cổ đông sáng lập đều là những tổ chức kinh tế lớn của
Nhà nước, trong đó Petrolimex nắm cổ phần lớn nhất (51%), tiếp đến là Ngân hàng
Ngoại thương Việt Nam (10%), Công ty Tái bảo hiểm quốc gia (8%), Tổng công ty
Thép Việt Nam (6%)... Số vốn điều lệ của công ty hiện là 70 tỷ đồng, ngoài ra các
quỹ dự phòng nghiệp vụ có giá trị 300 tỷ đồng. Báo cáo tài chính 2003 của công ty
cho thấy, lợi nhuận trước thuế đạt hơn 24 tỷ đồng, trong đó lợi nhuận sau thuế đạt
16,5 tỷ đồng. Sau vụ bê bối này, đảm nhận vị trí Tổng giám đốc thay ông Vinh, la`
ông Nguyễn Anh Dũng, nguyên là một thành viên của Hội đồng quản trị. Bà Lê Thị
Băng Tâm, Thứ trưởng Bộ Tài chính cũng đã nhận định qua vụ việc trên “Bảo hiểm
là lĩnh vực hết sức nhạy cảm, có thể dẫn đến những phản ứng dây chuyền và hậu quả
sẽ rất lớn nếu khách hàng đồng loạt thông báo cắt hợp đồng. Vì vậy, Bộ Tài chính đã
có công văn yêu cầu Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) - cổ đông lớn
nhất - và Chủ tịch hội đồng quản trị PJICO có ngay biện pháp chấn chỉnh hoạt động;
đồng thời cung cấp thông tin cho khách hàng cũng như các cơ quan truyền thông để
thị trường không bị nhiễu thông tin”
Như vậy, mặc dù đã có những bước phát triển vượt bậc, tuy nhiên ở một thị
trường mới, năng động cũng tiềm ẩn nhiều bất trắc. Hiện nay trên thị trường bảo
hiểm Việt Nam còn tồn tại nhiều vấn đề cần nghiên cứu giải quyết. Ngoài những
khó khăn do cơ chế chính sách bảo hiểm chưa hoàn thiện thì nguy cơ rủi ro ngay
trong các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam, do các phương pháp cạnh tranh cũng
như kinh nghiệm quản lý còn non kém.
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
17
Đề án môn học
Bảng 3: TÌNH HÌNH CHI BỒI THƯỜNG BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI
CỦA CÔNG TY BẢO VIỆT HÀ NỘI (từ năm 2001 đến năm 2006)
Năm
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Chi bồi thường
Chi/thu
6.330
8.335
9.655
10.300
9.600
10.899
51,76
49,89
49,10
50,52
44,85
50,92
(Nguồn : Công ty Bảo Việt Hà Nội)
Theo Thạc sỹ Trịnh Thanh Hoan - Tổng giám đốc Tổng công ty Bảo hiểm
Việt Nam (Bảo Việt), để tránh rủi ro, các công ty bảo hiểm trước khi phát hành một
đơn bảo hiểm đều phải tiến hành đánh giá rủi ro được bảo hiểm, xem xét các yếu tố
dẫn đến sự tăng giảm rủi ro... Từ đó mới đưa ra quyết định chấp nhận hay từ chối rủi
ro, với phạm vi bảo hiểm như thế nào, tỷ lệ phí bảo hiểm là bao nhiêu cho phù hợp.
Hiện các doanh nghiệp bảo hiểm mới chỉ đánh giá được rủi ro của đối tượng được
bảo hiểm, nhưng nhiều DN bảo hiểm vẫn chưa xem xét một cách chu đáo những rủi
ro tiềm ẩn trong chính bản thân doanh nghiệp mình.
Cũng theo ông Hoan, ở Việt Nam hiện nay chưa có một tổ chức nào đánh giá
chất lượng hoạt động của các công ty bảo hiểm, cụ thể là công ty đánh giá xếp loại,
xếp hạng doanh nghiệp bảo hiểm. Vì vậy, có tình trạng là khả năng tài chính của
doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam không tương xứng với giá trị tài sản được bảo
hiểm mà vẫn nhận bảo hiểm. Từ đó dẫn đến trách nhiệm và lợi ích của công ty bảo
hiểm là không tương xứng, làm nảy sinh tình trạng một số công ty chạy theo dịch
vụ, tìm mọi cách để càng bán được nhiều bảo hiểm càng tốt mà không tính toán đến
khả năng tài chính của mình. Thêm vào đó, việc cạnh tranh không lành mạnh về hạ
phí bảo hiểm dưới mức an toàn, tăng hoa hồng quá mức quy định của Bộ Tài chính...
càng làm tăng độ rủi ro của các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm ở Việt Nam.
Nguy cơ phá sản, làm ăn thua lỗ, không thu xếp được tái bảo hiểm (do hạ phí quá
thấp...), mất uy tín, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh... là không loại trừ.
Trên thế giới lâu nay đã có nhiều tổ chức quốc tế đánh giá, xếp hạng doanh
nghiệp theo lĩnh vực hoạt động, trong đó có lĩnh vực bảo hiểm. Các tổ chức có uy tín
và được công nhận phải kể đến như A.M.Best, Standard & Poores... . Các tổ chức
này hoạt động một cách khách quan, không phụ thuộc vào bất kỳ một công ty bảo
hiểm nào. Hàng năm họ căn cứ vào khả năng tài chính, chỉ tiêu chất lượng hoạt động
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
18
Đề án môn học
của các công ty bảo hiểm ở nhiều khu vực trên thế giới để có đánh giá, phân loại,
xếp hạng cho các công ty bảo hiểm này theo một chuẩn mực đã quy định. Đây là cơ
sở để khách hàng quyết định lựa chọn nên tham gia bảo hiểm với công ty bảo hiểm
nào và cũng có thể là cơ sở để nhận bảo hiểm của các doanh nghiệp bảo hiểm.
Hiện nay vấn đề trục lợi bảo hiểm đã trở thành một vấn đề nhức nhối, một
thách thức với các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam. Trục lợi bảo hiểm đã và đang
diễn ra ở nhiều nghiệp vụ bảo hiểm. Trong việc cấp đơn bảo hiểm, do tính minh
bạch chưa cao nên người tham gia bảo hiểm có xu hướng muốn trục lợi. Do vô tình
hay cố ý các nhân viên bảo hiểm có thể ghi sai ngày tham gia bảo hiểm trên giấy
chứng nhận bảo hiểm hoặc do thiếu trách nhiệm đã không đánh giá được đầy đủ,
chính xác mức độ trầm trọng của rủi ro. Cũng có thể nhân viên hoặc đại lý bảo hiểm
thông đồng với khách hàng trục lợi bảo hiểm: đánh giá mức độ tổn thất cao hơn thực
tế hoặc “vẽ đường...” cho khách hàng lợi dụng kẽ hở về giấy tờ, thủ tục giám định
để trục lợi...
Thêm vào đó hiện tượng kê khai thông tin không đầy đủ của khách hàng hay
khai sai, khai khống tai nạn của người tham gia bảo hiểm, bằng việc thông đồng
giữa những người tham gia bảo hiểm có hành vi gian lận với những người liên quan
như: y, bác sĩ, công an, những người làm chứng trong các vụ tổn thất... đang khá phổ
biến ở Việt Nam. Từ đó làm nảy sinh những vấn đề không lành mạnh trong đánh giá
rủi ro, giám định bồi thường. Tình trạng khách hàng tham gia bảo hiểm ở nhiều công
ty bảo hiểm tại cùng một thời điểm để trục lợi cũng không phải là hiếm (như vụ ông
Nguyễn Văn U ở Hải Dương tham gia bảo hiểm tại hai doanh nghiệp bảo hiểm lớn
với tổng số tiền bảo hiểm lên tới trên 1 tỷ đồng Việt Nam, khi bị tai nạn ông U đã
đến cả 2 công ty bảo hiểm này đòi bồi thường ...)
Đối với một số lĩnh vực bảo hiểm, nhiều khách hàng thường xuyên thực hiện
hành vi trục lợi. Cụ thể trong bảo hiểm xe cơ giới, bảo hiểm tàu thuyền, trục lợi bảo
hiểm được thực hiện thông qua việc hợp lý hoá ngày và hiệu lực bảo hiểm. Trên
thực tế, còn có việc tạo hiện trường giả các vụ tai nạn xe cơ giới, cháy hoặc chìm
tàu, cố ý gây tai nạn trong bảo hiểm tài sản và bảo hiểm trách nhiệm, gian lận đối
với người thứ ba: không bồi thường cho người thứ ba, mặc dù đã nhận tiền bảo
hiểm...
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
19
Đề án môn học
Về phía quản lý từ các công ty, những năm gần đây, với cơ chế mở cửa nền
kinh tế, sức cạnh tranh trên thị trường bảo hiểm Việt Nam ngày một gay gắt. Để
giành được dịch vụ, một số doanh nghiệp bảo hiểm khi tính tỷ lệ phí bảo hiểm
không theo giá trị thực tế của đối tượng được bảo hiểm, mà hạ phí (không theo quy
định của Bộ Tài chính về biểu phí bảo hiểm), nhiều đơn bảo hiểm quy định không rõ
ràng, chưa chặt chẽ, thiếu đầy đủ hoặc quá bài bản, dẫn đến tình trạng khách hàng
không hiểu rõ hoặc hiểu chưa đúng bản chất vấn đề, gây khó khăn trong việc giải
quyết các hợp đồng Bảo hiểm.
Quách Mai Vân – Công nghiệp 46A
20