VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGÔ THÀNH VINH
CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI
CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT (TỈNH LÂM ĐỒNG)
TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 2010
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 62 22 03 13
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS PHAN AN
2. PGS. TS NGUYỄN VĂN NHẬT
HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình sưu tầm, khảo sát, tổng hợp và
nghiên cứu của riêng tôi. Những thông tin, số liệu, kết quả được trình bày
trong luận án là trung thực. Các ý kiến khoa học, các số liệu nêu trong luận
án được tác giả kế thừa và trích nguồn theo đúng quy định.
Hà Nội, ngày 8 tháng 8 năm 2016
Tác giả luận án
NCS.NGÔ THÀNH VINH
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ................................. 8
1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 8
1.2. Những nội dung luận án kế thừa ............................................................. 20
1.3. Những vấn đề luận án cần giải quyết ...................................................... 21
Chương 2: CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT
GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 1986 ............................................. 22
2.1. Khái quát về thành phố Đà Lạt và tình hình kinh tế, xã hội trước năm
1975 ................................................................................................................. 22
2.2. Chuyển biến kinh tế, xã hội thành phố Đà Lạt giai đoạn 1975 – 1986 ... 32
Chương 3: CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT TỪ
NĂM 1986 ĐẾN NĂM 2010 .......................................................................... 65
3.1. Bối cảnh mới và chủ trương, chính sách phát triển kinh tế, xã hội của
Đảng, Nhà nước và của địa phương ................................................................ 65
3.2. Chuyển biến về kinh tế............................................................................. 73
3.3. Chuyển biến xã hội................................................................................. 102
Chương 4: NHẬN XÉT VỀ QUÁ TRÌNH CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ
HỘI THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT ........................................................................ 129
4.1. Thành tựu ............................................................................................... 129
4.2. Hạn chế và một số vấn đề đặt ra ............................................................ 140
KẾT LUẬN ................................................................................................... 148
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 154
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 168
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Nhiệt độ trung bình ........................................................................ 25
Bảng 2.2: Bảng so sánh khí hậu của Đà Lạt ................................................... 26
Bảng 3.1: Số cơ sở công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp ............................... 82
Bảng 3.2: Số lượng du khách (2000 – 2005) .................................................. 86
Bảng 3.3: Doanh thu thương mại dịch vụ (2000 – 2006) ............................... 90
Bảng 3.4: Tình hình thu ngân sách qua các năm ............................................ 93
Bảng 3.5: Giá trị đầu tư xây dựng cơ bản qua các giai đoạn .......................... 99
Bảng 3.6: Cơ cấu thành phần kinh tế ............................................................ 100
Bảng 3.7: Cơ cấu kinh tế và tăng trưởng bình quân các giai đoạn ............... 101
Bảng 3.8: Kết cấu dân số theo nhóm tuổi ..................................................... 105
Bảng 3.9: Lao động của Thành phố theo thành phần kinh tế ....................... 107
Bảng 3.10: Số lượng việc làm mới qua các giai đoạn ................................. 109
Bảng 3.11: Tỷ lệ hộ đói nghèo qua các năm ................................................. 110
Bảng 3.12: Thu nhập bình quân đầu người qua các năm .............................. 111
Bảng 3.13: Giáo dục thành phố Đà Lạt qua các năm học ............................. 116
Bảng 3.14: Tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng ....................................................... 121
Bảng 3.15: Tỉ lệ gia tăng dân số qua các năm .............................................. 124
Bảng 3.16: Tỉ lệ dân số tử vong qua các năm ............................................... 125
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1: Số cơ sở công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp .............................. 83
Biểu đồ 2: Số lượng du khách (2000 – 2005) ................................................. 87
Biểu đồ 3: Doanh thu thương mại dịch vụ (2000 – 2006) .............................. 90
Biểu đồ 4: Tình hình thu ngân sách qua các năm ........................................... 94
Biểu đồ 5: Giá trị đầu tư xây dựng cơ bản qua các giai đoạn ......................... 99
Biểu đồ 6: Cơ cấu kinh tế và tăng trưởng bình quân các giai đoạn .............. 102
Biểu đồ 7: Tỉ lệ dân số theo giới tính ............................................................ 103
Biểu đồ 8: Kết cấu dân số theo nhóm tuổi .................................................... 106
Biểu đồ 9: Lao động của Thành phố theo thành phần kinh tế ...................... 107
Biểu đồ 10: Số lượng việc làm mới qua các giai đoạn ................................ 110
Biểu đồ 11: Tỷ lệ hộ đói nghèo qua các năm ................................................ 111
Biểu đồ 12: Thu nhập bình quân đầu người qua các năm............................. 111
Biểu đồ 13: Giáo dục thành phố Đà Lạt qua các năm học............................ 117
Biểu đồ 14: Tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng...................................................... 121
Biểu đồ 15: Tỉ lệ gia tăng dân số qua các năm ............................................. 124
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế xã hội là bộ mặt của mỗi địa phương, là lĩnh vực rất rộng và rất
quan trọng đối với đời sống xã hội. Từ trước đến nay, lĩnh vực kinh tế - xã hội
đã được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu và đây cũng là vấn đề được
chính quyền các cấp chú trọng. Ở Việt Nam, sau ngày thống nhất đất nước và
đặc biệt là từ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng tháng 12 năm
1986, đã mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử dân tộc Việt Nam, đó là thời kỳ
đổi mới toàn diện và đồng bộ trên nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội của đất
nước. Từ một nước nghèo nàn lạc hậu, chúng ta đã tranh thủ những thời cơ,
thuận lợi, vượt qua nhiều thách thức, nhất là những tác động tiêu cực của hai
cuộc khủng hoảng tài chính – kinh tế khu vực và toàn cầu, trở thành nước
đang phát triển có thu nhập trung bình.
Thành phố Đà Lạt là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh
Lâm Đồng. Sự phát triển của Đà Lạt không chỉ phụ thuộc vào đường lối
phát triển chung của đất nước, mà còn phụ thuộc vào chính sách, kế hoạch
phát triển của tỉnh Lâm Đồng. Ngay sau ngày miền Nam được giải phóng
năm 1975, Nghị quyết Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh
Lâm Đồng chỉ rõ:
Lâm Đồng muốn xây dựng một nền kinh tế toàn diện, vững chắc thì
phải biết khai thác những thuận lợi về tài nguyên và điều kiện thiên nhiên ưu
ái, biết phát huy thế mạnh sẵn có về cây công nghiệp đặc sản, về chăn nuôi và
lâm nghiệp, lấy đó làm phương hướng trong sản xuất và kinh doanh, đồng
thời đẩy mạnh sản xuất lương thực, kinh doanh du lịch, kết hợp các lĩnh vực
đó với nhau để tạo tiền đề cho mục tiêu tiến lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa
[10,tr.34].
1
Trên cơ sở Nghị quyết của Tỉnh ủy Lâm Đồng, Đại hội Đảng bộ thành
phố Đà Lạt lần thứ nhất sau khi đánh giá kết quả hoạt động từ sau ngày giải
phóng đến giữa năm 1977 đã đề ra nhiệm vụ:
Trên cơ sở phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động, ra sức xây
dựng hệ thống chuyên chính vô sản ngày càng vững mạnh, đảm bảo an ninh
chính trị, trật tự xã hội cả bên trong và bên ngoài thành phố ngày càng ổn
định. Ra sức xây dựng phát triển kinh tế và văn hóa theo hướng vừa giữ vững
sản xuất, vừa nhanh chóng phát triển các ngành tiểu thủ công nghiệp, từng
bước xây dựng nền văn hóa mới, con người mới. Đồng thời, khẩn trương đẩy
mạnh cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội theo hướng hoàn
thành công cuộc cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh, giao thông vận
tải, nhà đất, đẩy mạnh cải tạo nông nghiệp, kết chặt tổ chức sản xuất, phân
bổ lại lực lượng lao động, chuyển một phần lớn tiểu thương sang sản xuất,
nhằm xây dựng Đà Lạt trở thành thành phố lao động sản xuất, trung tâm văn
hóa, du lịch, nghỉ dưỡng[9,tr.37].
Đến nay, trải qua hơn 40 năm xây dựng trong hòa bình, đổi mới và hội
nhập, cũng như cả nước và tỉnh Lâm Đồng nói chung, quá trình chuyển biến
kinh tế, xã hội cuả thành phố Đà Lạt diễn ra từng bước với những thuận lợi và
khó khăn đan xen. Tuy vậy, với những thế mạnh của Thành phố có điều kiện
tự nhiên thuận lợi cho phát triển kinh tế nông - lâm nghiệp và du lịch, Đà Lạt
đã tự vươn lên, khắc phụ khó khăn, khai thác thế mạnh, đưa Thành phố đi lên
với những bứt phá đáng ghi nhận. Thành phố đã có bước chuyển mình ngày
càng rõ rệt từ cơ sở hạ tầng đến đời sống kinh tế - xã hội.
Từ sau khi Thành phố được giải phóng đến nay, đã có rất nhiều công
trình nghiên cứu, bài viết từ nhiều góc độ, nhiều lĩnh vực khác nhau về thành
phố Đà Lạt. Tuy nhiên, tất cả những công trình nghiên cứu này chưa quy tụ,
đánh giá một cách hoàn chỉnh có hệ thống vấn đề kinh tế - xã hội của thành
2
phố Đà Lạt, đa số các công trình này mới tập hợp các bài viết giới thiệu, mô
tả khái quát về các lĩnh vực thiên nhiên, con người, các ngành nghề kinh tế cụ
thể…
Nhằm khắc phục những thiếu sót và bổ sung, hoàn chỉnh việc nghiên
cứu các lĩnh vực về kinh tế, xã hội của Thành phố để từ đó có những đánh giá
khách quan, khoa học về bức tranh kinh tế, xã hội của thành phố Đà Lạt qua
các giai đoạn; đồng thời đưa ra những đánh giá, nhận xét về những mặt thành
công và hạn chế trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội; bước đầu nêu lên những vấn
đề mà Thành phố cần tiếp tục nghiên cứu, triển khai để đẩy mạnh phát triển
kinh tế, xã hội phù hợp trong những năm tiếp theo, chúng tôi chọn “Chuyển
biến kinh tế, xã hội thành phố Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) từ năm 1975 đến
năm 2010” làm đề tài luận án tiến sỹ.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Làm rõ quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội của thành phố Đà Lạt từ
năm 1975-2010 qua hai giai đoạn: 1975-1986 và 1986-2010; Đưa ra những
nhận xét về quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội của thành phố Đà Lạt, nêu
được những thành tựu và hạn chế, phân tích nguyên nhân của những thành
tựu và hạn chế đó; Nêu lên một số vấn đề thành phố Đà Lạt cần tiếp tục
nghiên cứu, triển khai để đưa Thành phố phát triển toàn diện và bền vững
trong những năm tiếp theo.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Thu thập, hệ thống và xử lý toàn bộ các tài liệu liên quan trực tiếp và
gián tiếp đến vấn đề kinh tế, xã hội của thành phố Đà Lạt.
- Khái quát về lịch sử hình thành, điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của
thành phố Đà Lạt.
3
- Trình bày và đánh giá quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội của thành
phố Đà Lạt từ đó chỉ ra những thành tựu, hạn chế và phân tích nguyên nhân
của quá trình đó.
- Làm rõ quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội của thành phố Đà Lạt từ
năm 1975 đến năm 2010 qua hai giai đoạn: 1975-1986 và 1986-2010.
- Dựa vào kết quả nghiên cứu đưa ra những vấn đề Thành phố cần
nghiên cứu và triển khai để tiếp tục đưa Thành phố phát triển bền vững trong
những năm tiếp theo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội
của thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng.
- Các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế,
xã hội và việc vận dụng các chủ trương chính sách đó vào địa phương của
Đảng bộ, chính quyền tỉnh Lâm Đồng và thành phố Đà Lạt.
- Về lĩnh vực kinh tế: Luận án tập trung nghiên cứu các ngành nông lâm nghiệp, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, thương nghiệp - dịch vụ, tài
chính - ngân hàng, giao thông - vận tải và xây dựng cơ bản.
- Về xã hội: Luận án tìm hiểu những chuyển biến quan trọng về cơ cấu
dân cư, giải quyết việc làm, thu nhập và đời sống, xóa đói giảm nghèo, văn
hóa giáo dục, y tế môi trường, thông tin thể thao, việc thực hiện các chính
sách xã hội, vấn đề dân số - kế hoạch hóa gia đình.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
3.2.1. Phạm vi về không gian
Luận án nghiên cứu về thành phố Đà Lạt với tổ chức hành chính hiện nay
bao gồm: các phường 1, 2 , 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 và các xã Xuân Thọ,
Xuân Trường, Tà Nung.
4
Tuy vậy, từ năm 1975 đến nay, Thành phố nhiều lần mở rộng địa giới
hành chính, do vậy, luận án sẽ nghiên cứu phạm vị không gian theo từng giai
đoạn lịch sử của thành phố.
3.2.2. Phạm vi về thời gian
Luận án nghiên cứu trong thời gian từ khi thành phố Đà Lạt được giải
phóng (03/4/1975) đến năm 2010. Tuy nhiên, để thấy rõ những chuyển biến
về kinh tế, xã hội của Thành phố qua từng thời kỳ, chúng tôi sẽ phân chia thời
gian nghiên cứu thành 2 giai đoạn: Giai đoạn từ sau giải phóng miền Nam
1975 đến năm 1986 (trước Đổi mới) và giai đoạn từ năm 1986 đến năm 2010.
4. Phương pháp luận và Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Luận án thực hiện dựa trên quan điểm duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về
vấn đề kinh tế - xã hội.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện luận án, tác giả sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử kết hợp với
phương pháp logic; đồng thời kết hợp với các phương pháp thống kê, phương pháp
phân tích kinh tế, phương pháp điều tra xã hội học và phương pháp liên ngành... để
làm rõ thêm quá trình phát triển, quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và những tác
động của nó đối với xã hội qua các thời kỳ phát triển của thành phố Đà Lạt.
4.3. Nguồn tài liệu
Để thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng các nguồn tài liệu sau:
- Các văn kiện của Đảng, nhà nước các bộ ngành liên quan đến kinh tế xã hội Lâm Đồng, thành phố Đà Lạt. Văn kiện, báo cáo, chủ trương của Đảng
và chính quyền, các ban ngành tỉnh Lâm Đồng, thành phố Đà Lạt về phát
triển kinh tế - xã hội; các chương trình nghiên cứu về Tây Nguyên.
5
- Đồng thời để làm rõ quá trình chuyển biến về kinh tế - xã hội của Đà
Lạt chúng tôi còn sử dụng các số liệu thống kê, số liệu điều tra của cục thống
kê Lâm Đồng và chi cục thống kê Đà Lạt.
- Ngoài ra, đề tài còn kế thừa các công trình nghiên cứu của các nhà khoa
học nhà nghiên cứu đi trước, các luận án, luận văn, các bài báo…có liên quan
trực tiếp, gián tiếp đến luận án và phỏng vấn một số nhà khoa học, nhà quản
lý của tỉnh Lâm Đồng và thành phố Đà Lạt.
- Để có những so sánh, đối chiếu tình hình kinh tế, xã hội dưới chế độ cũ
và tình hình kinh tế, xã hội của thành phố Đà Lạt sau giải phóng miền Nam
thống nhất đất nước đề tài có tham khảo một số tạp chí, sách, báo của chính
quyền Việt Nam cộng hòa có liên quan đến đề tài luận án đang được lưu giữ
tại thư viện tỉnh Lâm Đồng.
5. Đóng góp của luận án
- Luận án là công trình nghiên cứu một cách hệ thống và tương đối toàn
diện về quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội thành phố Đà Lạt trong thời gian
từ sau ngày giải phóng 1975 đến năm 2010, nhất là từ khi cả nước tiến hành
công cuộc đổi mới 1986.
- Luận án nêu bật những thành tựu hạn chế, chỉ ra những nguyên nhân
của những thành tựu, hạn chế trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội; đề
xuất một số vấn đề mang tính tham khảo cho Đảng bộ, chính quyền thành phố
trong việc hoạch định, tổ chức thực hiện nhằm tiếp tục đưa Đà Lạt phát triển
bền vững trong những năm tiếp theo.
- Luận án còn là nguồn tư liệu góp phần vào việc nghiên cứu, giảng dạy
lịch sử địa phương trong các nhà trường.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
- Ý nghĩa khoa học:
6
Luận án sẽ tái hiện lại bức tranh toàn cảnh về sự chuyển biến kinh tế,
xã hội của thành phố Đà Lạt trong thời gian 35 năm, từ ngày giải phóng miền
Nam thống nhất đất nước năm 1975 đến năm 2010; nêu bật những thành tựu,
hạn chế, phân tích nguyên nhân của những thành công và hạn chế đó. Kết quả
luận án góp phần vào việc nghiên cứu lịch sử thành phố Đà Lạt, lịch sử tỉnh
Lâm Đồng cũng như lịch sử Việt Nam đương đại.
- Ý nghĩa thực tiễn:
Từ những kết quả nghiên cứu, luận án bước đầu đưa ra những vấn đề
mà Thành phố cần tiếp tục nghiên cứu, triển khai để đẩy mạnh phát triển kinh
tế, xã hội phù hợp trong những năm tiếp theo.
Kết quả luận án có thể làm tài liệu cho việc tuyên truyền, giáo dục
truyền thống cho thế hệ trẻ Thành phố và tỉnh Lâm Đồng hiện nay.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận án được chia thành 4 chương, cụ
thể như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Chương 2: Chuyển biến kinh tế, xã hội thành phố Đà Lạt từ năm 1975
đến năm 1986
Chương 3: Chuyển biến kinh tế, xã hội thành phố Đà Lạt từ năm 1986
đến năm 2010
Chương 4: Nhận xét về quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội thành phố
Đà Lạt
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
7
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu
Để có những đánh giá, nhận xét, một cách khách quan, khoa học những
vấn đề liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến kinh tế, xã hội của thành phố Đà
Lạt, chúng tôi sẽ đưa ra những phân tích, đánh giá tình hình nghiên cứu liên
quan đến đề tài luận án đã được các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu công bố.
1.1.1.Các công trình nghiên cứu về kinh tế - xã hội và chuyển biến kinh tế
xã hội ở Việt Nam
- Cuốn sách“ Kinh tế xã hội Việt Nam: thực trạng, xu thế và giải pháp”
(1996) do Lê Mạnh Hùng (chủ biên), đã phân tích đánh giá chung về tình hình
kinh tế xã hội, thực trạng, xu thế kinh tế xã hội Việt Nam những năm đầu sau
đổi mới (1986 – 1995) và đưa ra những giải pháp, xu hướng phát triển kinh tế
xã hội những năm tiếp theo.
- Công trình “Phát triển toàn diện kinh tế xã hội nông thôn, nông
nghiệp Việt Nam” (1996) của tác giả Chu Hữu Quý đã đưa ra cái nhìn tổng
thể về kinh tế xã hội ở nông thôn Việt Nam những năm đầu sau đổi mới.
- Cuốn sách“Một số vấn đề kinh tế - xã hội trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” (2003) của tác giả Vũ Hồng Tiến đã nêu lên
một số vấn đề về kinh tế xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội.
- Công trình“Nghiên cứu chiến lược và quy hoạch phát triển kinh tế xã hội ở Việt Nam: học hỏi và sáng tạo” (2003) của tác giả Ngô Doãn Vịnh
đã nghiên cứu đến nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn về nghiên cứu chiến
lược quy hoạch phát triển kinh tế xã hội; lý giải những vấn đề về tăng trưởng
8
phát triển, về chiến lược, quy hoạch phát triển kinh tế xã hội và bàn luận việc
vận dụng chúng vào Việt Nam.
- Cuốn sách “Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đến tư duy và đời
sống kinh tế - xã hội ở Việt Nam” (2006) của tác giả Nguyễn Thành Công và
Tô Xuân Dân đã đưa ra những lý luận chung về hội nhập quốc tế, tác động
của hội nhập kinh tế quốc tế đến đời sống kinh tế xã hội ở Việt Nam đồng
thời đưa ra một số giải pháp tiếp tục đổi mới tư duy và thúc đẩy phát triển
kinh tế - xã hội, chủ động tích cực và nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế.
- Các luận án tiến sỹ “Những chuyển biến kinh tế - xã hội của tỉnh Bình
Dương từ 1945 đến 2005” của tiến sỹ Nguyễn Văn Hiệp bảo vệ thành công
năm 2007 tại Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn thành phố Hồ Chí
Minh. Luận án tiến sỹ “Những chuyển biến kinh tế - xã hội của tỉnh Khánh
Hòa từ 1975 đến 2005” của tiến sỹ Nguyễn Thị Kim Hoa bảo vệ thành công
năm 2010 tại Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn thành phố Hồ Chí
Minh. Luận án tiến sỹ “Chuyển biến kinh tế, xã hội tỉnh Thái Nguyên từ năm
1997 đến năm 2010” của tiến sỹ Hoàng Thị Mỹ Hạnh bảo vệ thành công năm
2014 tại Học viện khoa học xã hội.
Các đề tài, luận án tiến sỹ nghiên cứu về đề tài kinh tế xã hội và
Chuyển biến kinh tế - xã hội nêu trên tuy không liên quan trực tiếp đến đề tài
luận án nhưng đây là những tài liệu quan trọng, là cơ sở khoa học, là những
phân tích, đánh giá, nhận xét về vấn đề kinh tế - xã hội người nghiên cứu có
thể tham khảo, đối chiếu rút kinh nghiệm khi nghiên cứu đề tài.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về kinh tế, xã hội Tây Nguyên
Tây Nguyên là địa bàn chiến lược có vị trí hết sức quan trọng trong
việc phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước. Vì
vậy, sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Nhà nước đã có sự
quan tâm đặc biệt đối với khu vực này.
9
-
Các chương trình Tây Nguyên 1 (1976 – 1980), Tây Nguyên 2 (1984 –
1988) và Tây Nguyên 3 (2011 – 2015) do Ban chỉ đạo Tây Nguyên chủ trì.
+ Chương trình điều tra tổng hợp vùng Tây Nguyên (Chương trình Tây
Nguyên I, từ 1976 - 1980) do Viện Khoa học Việt Nam chủ trì, với mục đích
điều tra cơ bản điều kiện tự nhiên và tài nguyên của Tây Nguyên nhằm xây
dựng định hướng phát triển của vùng trong đó có Đà Lạt.
+ Chương trình xây dựng cơ sở khoa học cho phát triển kinh tế - xã hội
Tây Nguyên (Chương trình Tây Nguyên II, từ năm 1984 – 1988) do Viện
Khoa học và Công nghệ Việt Nam chủ trì với sự phối hợp của Ủy ban Khoa
học Xã hội Việt Nam, nhằm đánh giá toàn diện nhu cầu và điều kiện tự nhiên
phục vụ phát triển kinh tế xã hội của vùng.
+ Chương trình Tây nguyên III, “Chương trình nghiên cứu đánh giá tổng
hợp tài nguyên – môi trường, kinh tế - xã hội và đề xuất luận cứ khoa học
công nghệ phục vụ chiến lược phát triển bền vững Tây Nguyên giai đoạn
2011 – 2020 và tầm nhìn 2030” Đánh giá thực trạng tài nguyên môi trường tự
nhiên và kinh tế, văn hoá, xã hội của Tây Nguyên sau hơn 20 năm khai thác
(kể từ sau chương trình Tây Nguyên II, năm 1988) nhằm đề xuất và xây dựng
luận cứ KHCN phát triển bền vững Tây Nguyên giai đoạn 2010 - 2020 và tầm
nhìn 2030. Với những mục tiêu cung cấp cơ sở dữ liệu phục vụ qui hoạch
phát triển kinh tế - xã hội Tây Nguyên và các địa phương xây dựng kế hoạch
5 năm trước mắt và tiếp theo; Nghiên cứu đề xuất chuyển giao công nghệ tạo
ra các sản phẩm hàng hoá và công nghệ xử lý môi trường nhằm nâng cao hiệu
quả kinh tế, bảo vệ môi trường, phát triển tiềm lực khoa học công nghệ Tây
Nguyên. Nghiên cứu cảnh báo thiên tai nguy hiểm thường xảy ra trên Tây
Nguyên; đồng thời xây dựng các giải pháp phòng tránh giảm nhẹ thiệt hại do
thiên tai gây ra.
10
Các chương trình Tây Nguyên 1, Tây Nguyên 2 và Tây Nguyên 3
không chỉ thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với khu
vực có vị trí chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của đất nước, mà
còn là định hướng phát triển kinh tế - xã hội cho toàn vùng cũng như cho từng
địa phương ở Tây Nguyên.
- Công trình“Tây Nguyên các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên
nhiên” (1985) của nhiều tác giả do Nguyễn Văn Chiển chủ biên là công trình
đánh giá khá chi tiết về các điều kiện tự nhiên và các tài nguyên thiên nhiên
của các tỉnh Tây Nguyên trong đó có tỉnh Lâm Đồng và thành phố Đà Lạt.
- Cuốn sách “Địa chất và khoáng sản Tây Nguyên” (1986) của
Nguyễn Xuân Bao đã nghiên cứu một cách chi tiết về địa chất và việc phân
bố khoáng sản ở địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, trong đó có đề cập đến Đà
Lạt, Lâm Đồng.
- Cuốn sách “Một số vấn đề kinh tế - xã hội Tây Nguyên” (1986) của Nhà
xuất bản Khoa học xã hội, nghiên cứu những vấn đề về kinh tế - xã hội Tây
Nguyên nói chung, trong đó có nghiên cứu đến tình hình kinh tế - xã hội tỉnh
Lâm Đồng và một vài nét sơ lược về thành phố Đà Lạt.
- Cuốn sách “Tây Nguyên trên đường phát triển” (1989) của Nguyễn
Tấn Đắc đã phản ánh tình kinh tế, xã hội những năm đầu sau khi thực hiện
đường lối đổi mới của Đảng ở các tỉnh Tây Nguyên.
- Công trình“Tây Nguyên tiềm năng và triển vọng” (1992) của Ngô Văn
Lý và Nguyễn Văn Diệu, đã đánh giá những tiềm năng, triển vọng trong xây
dựng và phát triển kinh tế ở Tây Nguyên, tác phẩm có ý nghĩa khoa học và
thực tế trong việc hoạch định chính sách, biện pháp phát triển cho các tỉnh
Tây Nguyên.
- Đề tài “Nghiên cứu xây dựng luận cứ khoa học cho định hướng phát
triển kinh tế, xã hội các tỉnh Tây Nguyên” (1996) của Trần An Phong là công
11
trình khoa học quan trọng giúp cho các tỉnh Tây Nguyên có căn cứ khoa học
để xây dựng phát triển kinh tế, xã hội.
- Cuốn sách “Một số vấn đề về xây dựng hệ thống chính trị ở Tây
Nguyên” (2003) của các tác giả Phạm Hảo - Trương Minh Dục. Cuốn sách ra
đời trong bối cảnh tình hình kinh tế xã hội ở một số địa phương thuộc khu vực
Tây Nguyên có những bất ổn do sự kích động của các thế lực thù địch trong
và ngoài nước, tác giả đã đề ra nhiều giải pháp nhằm xây dựng hệ thống chính
trị vững mạnh nhằm bảo đảm ổn định tình hình chính trị ở Tây Nguyên.
Các công trình nghiên cứu, các bài viết về Tây Nguyên tuy không liên
quan trực tiếp đến đề tài, song các công trình cũng có những vấn đề, nội dung
có thể làm cơ sở cho người nghiên cứu đưa ra những đánh giá, nhận xét về
tình hình xã hội ở Tây Nguyên nói chung và thành phố Đà Lạt nói riêng.
- Đề tài “Chuyển biến kinh tế - xã hội Bắc Tây Nguyên (1945 – 1995)”
(2008) của tác giả Nguyễn Thị Kim Vân, là một công trình nghiên cứu toàn
diện về kinh tế, xã hội của hai tỉnh Bắc Tây Nguyên (Gia Lai và Kon Tum).
Tác phẩm đã làm rõ một số vấn đề về lịch sử vùng đất Tây Nguyên, đưa ra
các đánh giá nhận xét về quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội ở Bắc Tây
Nguyên và cung cấp một hệ thống tư liệu phong phú.
Tuy không liên quan trực tiếp đến đề tài luận án, nhưng đây là những cơ
sở, tư liệu quý để đề tài tham khảo so sánh cũng như vận dụng.
- Luận án tiến sỹ “Chuyển biến kinh tế - xã hội tỉnh Đắc Lắc từ 1975 đến
2003” của tác giả Nguyễn Duy Thụy bảo vệ thành công năm 2010 là công
trình khoa học đã phản ánh quá trình chuyển biến kinh tế, xã hội của tỉnh Đắc
Lắk, trong đó có nhiều lĩnh vực tương quan với những nội dung nghiên cứu
của luận án.
- Luận án tiến sỹ “Chuyển biến kinh tế - xã hội của thành phố Buôn Ma
Thuột từ năm 1975 đến năm 2010” của tác giả Lương Thy Cân bảo vệ thành
12
công năm 2014, là công trình khoa học nghiên cứu về quá trình chuyển biến
kinh tế, xã hội về thành phố Buôn Ma Thuột trong thời gian tương đồng với
đề tài nghiên cứu. Vì vậy, đây là một công trình rất quan trọng để người
nghiên cứu tham khảo, so sánh trong quá trình nghiên cứu.
1.1.3. Các công trình nghiên cứu về kinh tế, xã hội Lâm Đồng
- Cuốn sách “Vấn đề dân tộc ở Lâm Đồng” (1983) do Mạc Đường chủ
biên, là công trình nghiên cứu khá chi tiết về các dân tộc ở Lâm Đồng, trong
đó có Đà Lạt.
- Công trình “Kinh tế - xã hội Lâm Đồng” (1989) do Ủy ban Khoa học xã
hội và Uỷ ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng xuất bản, là tập hợp các bài viết về
điều kiện tự nhiên và xã hội. Các bài viết đánh giá sơ lược về tình hình kinh
tế, xã hội của các địa phương trong tỉnh Lâm Đồng từ sau giải phóng miền
Nam đến những năm đầu của thời kỳ đổi mới trong đó có đánh giá về kinh tế,
xã hội của một số đơn vị thuộc địa bàn thành phố Đà Lạt.
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh “Dân số lao động và việc làm ở
Lâm Đồng thời kỳ 1991 – 1995 và những năm sau” (1991) do sở Lao động
thương binh – xã hội chủ trì gồm 3 phần: phần thứ nhất là khái quát hiện trạng
về nguồn lực phát triển kinh tế và dân số, lao động, việc làm; phần thứ hai
đưa ra quan điểm, dự báo dân số lao động và việc làm; phần thứ ba nhóm tác
giả đưa ra mục tiêu chương trình việc làm và những biện pháp thực hiện các
mục tiêu. Nội dung đề tài nghiên cứu đến dân số lao động, việc làm toàn tỉnh
Lâm Đồng và thành phố Đà Lạt.
- Đề tài “Một số vấn đề về Dân số Lâm Đồng” (1992) do Trần Sĩ Thứ
chủ biên đã giới thiệu những kết quả nghiên cứu về động thái dân số, những
đặc trưng cơ bản của một số dân tộc thiểu số; số liệu thống kê dân số và dự
báo dân số của thành phố Đà Lạt và tỉnh Lâm Đồng đến năm 2000.
13
- Đề tài nghiên cứu “Quy hoạch phát triển mạng lưới giao thông tỉnh
Lâm Đồng” (1997) do Sở giao thông vận tải tỉnh Lâm Đồng chủ trì đã đưa ra
quy hoạch mạng lưới giao thông toàn tỉnh Lâm Đồng, trong đó có thành phố
Đà Lạt. Đề tài là cơ sở khoa học cho Thành phố sắp xếp bố trí xây dựng các
công trình xây dựng, khu dân cư, khu vui chơi giải trí…
- Đề tài nghiên cứu “Quy hoạch vùng nguyên liệu chè Lâm Đồng”
(1998) do Sở Nông nghiệp phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng chủ trì đã xây
dựng quy hoạch vùng nguyên liệu chè của tỉnh Lâm Đồng và thành phố Đà
Lạt là một trong vùng nguyên liệu được quy hoạch. Đây là cơ sở để thành phố
Đà Lạt quy hoạch các vùng đất canh tác của địa phương.
- Đề tài “Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Lâm Đồng hàng năm
(1992 – 1998)” (1999) do Sở kế hoạch đầu tư công bố, những số liệu công bố
làm cơ sở cho tỉnh Lâm Đồng cũng như thành phố Đà Lạt có những xem xét
điều chỉnh trong xây dựng phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.
- Số liệu “Báo cáo rà soát bổ sung quy hoạch phát triển nông nghiệp,
nông thôn tỉnh Lâm Đồng đến năm 2010” (2001) do Sở Nông nghiệp phát
triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng cung cấp, là cơ sở để thành phố Đà Lạt điều
chỉnh, quy hoạch việc phát triển nông nghiệp nông thôn của Thành phố.
- Cuốn sách “Địa chí Lâm Đồng” (2001) do Uỷ ban nhân dân tỉnh Lâm
Đồng chủ trì. Sách đã giới thiệu đến độc giả về quá trình hình thành phát triển
của tỉnh trên tất cả các lĩnh vực từ điều kiện tự nhiên, điều kiện xã hội, con
người, kinh tế - xã hội, văn hóa…
- Cuốn sách “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng1930 - 1975” (2008) của
Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng nghiên cứu biên soạn, ngoài những
nội dung khái quát về truyền thống yêu nước, cách mạng của nhân dân các
dân tộc tỉnh Lâm Đồng, cuốn sách còn dành một chương để giới thiệu về
14
vùng đất và con người Lâm Đồng, quá trình xây dựng phát triển kinh tế, xã
hội của thành phố Đà Lạt và tỉnh Lâm Đồng.
- Cuốn sách “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng 1975 - 2005” (2010) của
Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng nghiên cứu biên soạn, là công trình
có giá trị lớn đối với luận án, tác phẩm không chỉ phản ánh 30 năm Đảng bộ
và nhân dân Lâm Đồng đã từng bước khắc phục những tàn dư của chiến
tranh, xây dựng Tỉnh vượt qua mọi khó khăn để xây dựng Lâm Đồng ngày
càng giàu mạnh. Đồng thời, cuốn sách còn phản ánh các lĩnh vực kinh tế - xã
hội của tỉnh một cách tương đối đầy đủ qua các giai đoạn 1975 - 1979, 1979 –
1985, 1985 - 2005.
- Đề tài “Nghiên cứu đặc điểm mối quan hệ cộng đồng các dân tộc tỉnh
Lâm Đồng” (2004) do tác giả Nguyễn Văn Hương và các cộng sự thực hiện
đã đưa ra những đặc điểm về các cộng đồng dân tộc trong Tỉnh; đặc điểm mối
quan hệ cộng đồng giữa các dân tộc. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ giúp
cho người nghiên cứu có những tư liệu để đánh giá nhận xét cho nội dung về
dân cư thành phố Đà Lạt.
- Đề tài “Nghiên cứu cơ chế quản lý và đa dạng hoá sản phẩm du lịch
tỉnh Lâm Đồng” (2002) do các tác giả Phan Thiên, Trương Trổ và các cộng sự
thực hiện đã đưa ra được hiện trạng; đa dạng hoá sản phẩm và cơ chế quản lý
du lịch; đưa ra một số giải pháp đẩy mạnh phát triển du lịch Lâm Đồng – Đà
Lạt. Và ngày nay du lịch là một dịch vụ đem lại nguồn đóng góp không nhỏ
trong tổng thu nhập của tỉnh Lâm Đồng.
- Đề tài “Đánh giá hiệu quả việc thực hiện các chính sách đầu tư vào
vùng dân tộc thiểu số ở Lâm Đồng” (2004) do Trương Ngọc Lý và các cộng
sự thực hiện. Đề tài đã đánh giá những mặt đã làm được và những hạn chế,
tồn tại; đánh giá hiệu quả việc thực hiện các chính sách đầu tư vào vùng dân
15
- Xem thêm -