B
GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
NGUY N MAI THƠM
NGHIÊN C U CH N T O VÀ NHÂN GI NG
CÂY HOA H NG (ROSA SPP. L.) NĂNG SU T, CH T LƯ NG CAO
CHO M T S T NH MI N B C VI T NAM
Chuyên ngành: Di truy n và Ch n gi ng cây tr ng
Mã s :
62 62 05 01
LU N ÁN TI N SĨ NÔNG NGHI P
Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. GS.TS. Tr n Tú Ngà
2. PGS.TS. Vũ Văn Li t
HÀ N I - 2009
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan nh ng s li u và k t qu nghiên c u trong lu n án là
trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào. M i s giúp
ñ vi c hoàn thành lu n án này ñã ñư c c m ơn và các thông tin trích d n
trong lu n án ñ u ñư c ghi rõ ngu n g c.
Hà N i, tháng 6 năm 2009
Tác gi lu n án
Nguy n Mai Thơm
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………i
L I C M ƠN
Tác gi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i hai Th y hư ng d n tr c
ti p là GS.TS.Tr n Tú Ngà và PGS.TS. Vũ Văn Li t ñã h t s c ch b o, hư ng
d n ñ tác gi có th hoàn thành ñư c b n lu n án này.
Tác gi xin trân tr ng c m ơn các Th y, Cô B môn Di truy n ch n
gi ng cây tr ng, Khoa Nông h c, Vi n ñào t o sau ñ i h c, Ban Giám hi u
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà n i, Trung tâm Phát tri n VAC, Vi n Sinh
h c Nông nghi p, Trung tâm Tài nguyên th c v t, Vi n Di truy n Nông
nghi p, Vi n nghiên c u Rau Qu và Khoa Máy - V t lý phóng x - B nh vi n
K Hà N i ñã t o ñi u ki n giúp ñ v h c v n và v t ch t cho tác gi . y ban
Nhân dân xã Mê Linh huy n Mê Linh t nh Vĩnh Phúc,
y ban nhân dân xã
ðông Cương Thành ph Thanh Hóa t nh Thanh Hóa và H p tác xã Tây T u
s 2 huy n T Liêm Thành ph Hà N i ñã t o ñi u ki n giúp ñ v ñ a ñi m
tri n khai thí nghi m cho tác gi .
Công trình ñư c hoàn thành có s ñ ng viên c a gia ñình, b n bè ñ ng
nghi p và các h c viên cao h c, sinh viên th c t p t t nghi p, nghiên c u
khoa h c... Tác gi xin chân thành c m ơn nh ng s giúp ñ quý báu ñó.
Tác gi xin trân tr ng c m ơn !
Tháng 6/ 2009
Tác gi lu n án
Nguy n Mai Thơm
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………ii
M CL C
Trang ph bìa
L i cam ñoan
i
L i c m ơn
ii
M cl c
iii
Danh m c các ký hi u, các ch vi t t t
vii
Danh m c các b ng s li u
viii
Danh m c các hình v , ñ th
xii
M
ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài
1
2. M c ñích và yêu c u
3
3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n
4
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
5
Chương 1 - T NG QUAN TÀI LI U
6
1.1. Cơ s khoa h c và th c ti n c a ñ tài
6
1.1.1. Cơ s khoa h c trong ch n gi ng cây tr ng
7
1.1.2. Cơ s khoa h c trong ch n gi ng b ng ñ t bi n nhân t o
9
1.2. ð c ñi m th c v t h c và s phân b c a cây hoa h ng trên th gi i
10
1.2.1. Phân lo i th c v t
10
1.2.2. S phân b c a cây hoa h ng trên th gi i
14
1.2.3. Phân tích ña d ng di truy n ñ i v i qu n th nghiên c u và thu
th p ngu n gen
16
1.3. Nghiên c u v ch n gi ng hoa h ng
20
1.3.1. Nghiên c u ch n gi ng b ng phương pháp lai h u tính
20
1.3.2. Nghiên c u v ch n gi ng b ng phương pháp gây ñ t bi n
22
1.3.3. Nghiên c u ch n gi ng b ng phương pháp chuy n gen
24
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………iii
1.4. Nghiên c u v nhân gi ng vô tính hoa h ng
26
1.4.1. Nghiên c u v phương pháp giâm cành
26
1.4.2. Nghiên c u v phương pháp ghép hoa h ng
27
1.4.3. Nghiên c u v phương pháp chi t
29
1.4.4. Nghiên c u v phương pháp nuôi c y mô t bào
30
1.5. Tình hình s n xu t, tiêu th hoa h ng trên th gi i
32
1.6. Nghiên c u, s n xu t và tiêu th hoa h ng
35
Vi t Nam
1.6.1. Tình hình s n xu t và tiêu th hoa h ng Vi t Nam
35
1.6.2. Nh ng nghiên c u v hoa h ng
37
Vi t Nam
Chương 2 - V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
40
2.1. V t li u nghiên c u
40
2.2. N i dung nghiên c u
41
2.3. Phương pháp nghiên c u
42
Chương 3 - K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
50
3.1. Thu th p, ñánh giá t p ñoàn m u gi ng t ngu n ñ a phương
và nh p n i
50
3.1.1. K t qu thu th p các m u gi ng hoa h ng t ngu n ñ a phương
và nh p n i
50
3.1.2. ð c ñi m th c v t h c c a các m u gi ng hoa h ng
53
3.1.3. ð c ñi m c u trúc và hình thái cành hoa
64
3.1.4. ðánh giá m c ñ nhi m m t s sâu b nh h i chính c a các m u
gi ng hoa h ng
66
3.2. ðánh giá s ña d ng di truy n c a các m u gi ng hoa h ng
trong t p ñoàn nghiên c u
69
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………iv
3.3. K t qu
ng d ng ñ t bi n th c nghi m t o v t li u ch n
gi ng hoa h ng
74
3.3.1. nh hư ng c a các li u lư ng x lý phóng x t i sinh trư ng, phát
tri n và xu t hi n bi n d trên cây hoa h ng th h M1V1
74
3.3.2. Bi u hi n m t s tính tr ng hình thái, c u trúc hoa và t n s xu t hi n
các bi n d c a m t s m u gi ng hoa h ng th h M1V2
81
3.3.3. Bi u hi n m t s tính tr ng hình thái, c u trúc hoa và k t qu phân l p
85
m t s d ng ñ t bi n hình thái hoa h ng các th h M1V3
3.3.4.
d c
nh hư ng c a các li u lư ng phóng x t i t l h t ph n h u
các th h M1V1, M1V2 và M1V3
88
3.4. ðánh giá kh năng sinh trư ng phát tri n, năng su t và ch t
lư ng hoa c a m t s m u gi ng hoa h ng có tri n v ng t i m t s
90
t nh mi n B c Vi t Nam
3.4.1. ðánh giá kh năng sinh trư ng, phát tri n, năng su t và ch t lư ng
hoa c a m t s m u gi ng hoa h ng có tri n v ng t i trư ng ð i h c Nông
90
nghi p Hà N i
3.4.2. ðánh giá kh năng sinh trư ng phát tri n, năng su t và ch t lư ng hoa
c a m t s m u gi ng có tri n v ng t i Thanh Hóa, Hà N i và Vĩnh Phúc
97
3.4.3. Phân tích tính n ñ nh năng su t c a các ki u gen v i môi trư ng
104
3.4.4. Kh o sát s ña d ng di truy n c a các m u gi ng có tri n v ng
b ng phân tích ADN qua nhân b n ng u nhiên RAPD-PCR
107
3.5. Nghiên c u k thu t nhân gi ng vô tính cây hoa h ng v i m u
gi ng tri n v ng
113
3.5.1. Nghiên c u th i v nhân gi ng cho các m u gi ng hoa h ng có
tri n v ng b ng phương pháp ghép m t
113
3.5.2. Nghiên c u m t s lo i g c ghép cho m u gi ng hoa h ng tri n
v ng JP30
118
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………v
3.5.3. Nghiên c u nh hư ng c a hai phương pháp ghép m t nh có g
và ghép ño n cành ñ n tình hình sinh trư ng, phát tri n m t s m u
121
gi ng hoa h ng tri n v ng
3.5.4. Nghiên c u th i v giâm cành hoa h ng cho m t s m u gi ng
có tri n v ng
123
3.5.5. Nghiên c u nh hư ng c a chi u dài cành giâm ñ n tình hình
sinh trư ng c a cành giâm c a m u gi ng JP30
131
3.5.6. nh hư ng c a giá th ñ n kh năng sinh trư ng phát tri n c a cành
giâm m u gi ng JP30
3.5.7.
133
nh hư ng m t s d ng phân bón lá ñ n tình hình sinh trư ng
c a cành giâm m u gi ng JP30
135
3.5.8. Tóm t t sơ ñ quy trình nhân gi ng hoa h ng b ng phương pháp
ghép m t và giâm cành cho m t s m u gi ng có tri n v ng
138
Chương 4 - K T LU N VÀ ð NGH
140
4.1. K t lu n
140
4.2. ð ngh
142
DANH M C CÔNG TRÌNH ðà CÔNG B
LIÊN QUAN ð N
LU N ÁN
143
TÀI LI U THAM KH O
144
PH L C
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………vi
DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Ký hi u
ADN
CC
CD
CT
CT1
CT2
CT3
ðBðR
ðBHC
ðC
ðK
DT
ðVT
FAO
15
16
17
NS
NST
PCR
18
19
PT
QTL
20
RAPD
21
RFLP
22
23
24
ST
TB
TT
VI T T T
Tên ñ y ñ
Acid deoxyribo nucleotide
Chi u cao
Chi u dài
Công th c
Công th c 1
Công th c 2
Công th c 3
ð b n ñ ng ru ng
ð b n hoa c t
ð i ch ng
ðư ng kính
Di n tích
ðơn v tính
T ch c lương th c và nông nghi p Liên hi p Qu c
(Food and Agricultural Organization)
Năng su t
Nhi m s c th
Ph n ng chu i trùng h p
(polymerase chain reaction)
Phát tri n
Nh ng lôcut ki m soát tính tr ng s lư ng
(Quantitative trait loci)
ða hình các ño n ADN ñư c nhân b i ng u nhiên
(Randomly Amplified Polymorphism DNA)
ða hình chi u dài ño n ADN phân c t b i các
enzym gi i h n
(Restriction Fragment Length Polymorphisms ADN)
Sinh trư ng
Trung bình
Th t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………vii
DANH M C CÁC B NG S
B ng
LI U
Tên b ng
Trang
1.1 M t s nhóm hoa h ng chính và vùng phân b c a chúng
14
1.2 Ngu n g c m t s loài hoa h ng trên th gi i
16
1.3 Di n tích, giá tr kinh t hoa c t và cây trang trí c a m t s nư c
tr ng chính trên th gi i năm 2003
32
3.1 K t qu thu th p các m u gi ng cây hoa h ng
51
3.2 Phân nhóm t p ñoàn theo m t s ñ c ñi m hình thái
55
3.3 Kích thư c và c u trúc hoa c a m t s m u gi ng ñi n hình trong
t p ñoàn nghiên c u
58
3.4 M t s ñ c ñi m v c u trúc hoa c a m t s m u gi ng ñi n
hình trong t p ñoàn
60
3.5 Màu s c và ch t lư ng hoa c a m t s m u gi ng ñi n hình trong
t p ñoàn
62
3.6 M t s ñ c ñi m hình thái và c u trúc cành hoa c a m t s m u
gi ng ñi n hình trong t p ñoàn
65
3.7 M c ñ nhi m sâu b nh h i chính c a m t s m u gi ng ñi n hình
trong t p ñoàn
67
3.8 Phân nhóm các m u gi ng theo h s tương ñ ng di truy n
73
3.9 T l b t m m và s ng sót c a các m t ghép sau x lý phóng x
75
3.10 ð ng thái tăng trư ng chi u dài cành và s lá/m m ghép
th
h M1V1
76
3.11 M t s tính tr ng s lư ng v c u trúc hoa th h M1V1
78
3.12 Các bi n d xu t hi n trên cây hoa h ng sau x lý th h M1V1
80
3.13 M t s ñ c ñi m hình thái, c u trúc hoa h ng th h M1V2
83
3.14 Nh ng bi n d thu ñư c
84
th h M1V2
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………viii
3.15 M t s tính tr ng hình thái, c u trúc hoa
3.16 Các d ng bi n d thu ñư c
th h M1V3
th h M1V3
85
87
3.17 ð c ñi m hình thái c u trúc hoa c a nh ng bi n d thu ñư c sau
x lý tia gamma ngu n v t li u cho công tác ch n gi ng
3.18
88
nh hư ng c a các li u lư ng phóng x t i t l h t ph n h u
d c sau x lý ñ t bi n
89
3.19 M t s ñ c ñi m c u trúc cành hoa c a các m u gi ng hoa h ng
có tri n v ng trong ñi u ki n Gia Lâm Hà N i (v Xuân 2007)
3.20 M c ñ nhi m sâu b nh h i c a các m u gi ng hoa h ng có tri n v ng
91
93
3.21 Năng su t và ch t lư ng hoa c a các m u gi ng hoa h ng có tri n
v ng t i Gia Lâm Hà N i (v Xuân 2007)
95
3.22 Các m u gi ng hoa h ng có tri n v ng ñư c ñánh giá theo ch
s ch n l c (Selindex)
97
3.23 M t s ch tiêu sinh trư ng phát tri n c a các m u gi ng hoa
h ng có tri n v ng t i các ñi m kh o nghi m
99
3.24 Năng su t và các ch tiêu c u trúc hoa c a các m u gi ng hoa
h ng có tri n v ng
101
3.25 Ch t lư ng và ñ b n hoa c t c a các m u gi ng hoa h ng có
tri n v ng
3.26 Các tham s
103
n ñ nh v i môi trư ng c a các m u gi ng hoa
h ng tri n v ng
106
3.27 T ng s băng PCR-RAPD thu ñư c khi th c hi n ph n ng
PCR-RAPD
3.28
109
nh hư ng c a th i v ghép ñ n tình hình sinh trư ng phát
tri n c a m t ghép m t s m u gi ng hoa h ng tri n v ng trong
v Xuân (56 ngày sau ghép)
114
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………ix
3.29
nh hư ng c a th i v ghép ñ n tình hình sinh trư ng phát
tri n c a m t ghép m t s m u gi ng hoa h ng có tri n v ng
trong v Thu (56 ngày sau ghép)
117
3.30 Chi u cao, ñư ng kính g c và s lá c a m t s lo i g c ghép t i
63 ngày tu i
3.31
nh hư ng c a g c ghép ñ n tình hình sinh trư ng c a m t
ghép JP30 (56 ngày sau ghép)
3.32
121
nh hư ng c a phương pháp ghép ñ n tình hình sinh trư ng
c a các dòng hoa h ng tri n v ng (42 ngày sau ghép)
3.34
120
nh hư ng c a g c ghép ñ n năng su t và ch t lư ng hoa c a cây
ghép JP30
3.33
119
122
nh hư ng c a th i v giâm cành ñ n sinh trư ng cành giâm
c a m t s m u gi ng có tri n v ng và g c ghép trong v Xuân
(35 ngày sau giâm)
3.35
124
nh hư ng c a th i v giâm cành ñ n kh năng hình thành r c a
các m u gi ng có tri n v ng và g c ghép trong v Xuân (35 ngày
sau giâm)
3.36
126
nh hư ng c a th i v ñ n các ch tiêu sinh trư ng c a m m
ghép các m u gi ng hoa h ng tri n v ng và c a g c ghép trong
v Thu (28 ngày sau giâm)
3.37
128
nh hư ng c a th i v giâm cành ñ n kh năng hình thành r c a
m t s m u gi ng tri n v ng và g c ghép trong v Thu (28 ngày
sau giâm)
3.38
130
nh hư ng c a ñ dài cành giâm ñ n t l b t m m và kh năng
sinh trư ng c a m u gi ng JP30 trong v Xuân (35 ngày sau
giâm)
131
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………x
3.39
nh hư ng c a ñ dài cành giâm ñ n th i gian ra r c a m u
gi ng JP30 trong v Xuân (35 ngày sau giâm)
3.40
nh hư ng c a giá th ñ n t l b t m m và sinh trư ng m m
c a cành giâm m u gi ng JP30
3.41
135
nh hư ng c a m t s d ng phân bón ñ n ch t lư ng b r c a
cành giâm JP30 (35 ngày sau giâm)
3.44
134
nh hư ng c a d ng phân bón qua lá ñ n kh năng n y m m và
sinh trư ng m m c a cành h ng JP30 (35 ngày sau giâm)
3.43
133
nh hư ng c a giá th ñ n ch t lư ng b r c a cành giâm m u
gi ng JP30
3.42
132
136
nh hư ng c a m t s d ng phân bón ñ n t l nhi m sâu b nh
h i c a cành giâm JP30 (35 ngày sau giâm)
137
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………xi
DANH M C CÁC HÌNH
Hình
Tên hình
Trang
1.1 Thân, lá, gai và hoa c a hoa h ng
11
1.2 Hình dáng, c u trúc nh , nh y và ñ hoa c a hoa h ng
12
1.3 C u t o gi i ph u hoa h ng theo chi u d c
12
1.4 C u t o gi i ph u qu c a hoa h ng
13
1.5 T l giá tr nh p kh u hoa h ng c a các nư c EU năm 2003 (%)
33
3.1 Bi u ñ t l (%) xu t x các m u gi ng hoa h ng thu th p
trong t p ñoàn nghiên c u
52
3.2 Cây phân nhóm c a 42 m u gi ng hoa h ng
70
3.3 Bi u ñ s cành c p 1 trên thân chính c a các m u gi ng hoa
h ng tri n v ng
92
3.4 Bi u ñ năng su t hoa c a các m u gi ng hoa h ng tri n v ng
96
3.5 ði m n ñ nh năng su t gi a m u gi ng và các ñ a ñi m tr ng
104
3.6 ði m kho ng cách m u gi ng và ñi m trung bình
105
3.7 K t qu ñi n di s n ph m PCR-RAPD c a 10 m u gi ng hoa h ng
108
3.8 Cây phân nhóm c a 10 m u gi ng hoa h ng tri n v ng trong
t p ñoàn
110
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………xii
M
ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài
Hoa luôn có trong ñ i s ng tinh th n c a con ngư i, vì hoa là k t tinh
nh ng ñi u kỳ di u nh t trong th gi i c cây ban t ng cho loài ngư i. Xã h i
ngày càng phát tri n, con ngư i có ñi u ki n hư ng ñ n ñ i s ng tinh th n
nhi u hơn và v ñ p c a hoa ñã ñi vào m i gia ñình như là m t ph n t t y u
c a cu c s ng.
m t s nư c như Hà Lan, M , Colombia, Kenia, Trung
Qu c vi c kinh doanh hoa ñư c coi là m t ngành kinh t mũi nh n, góp ph n
không nh vào ngu n thu cho ngân sách qu c gia. Hàng năm, các nư c này
s n xu t m t lư ng l n hoa c t ñ cung c p cho th trư ng trong nư c và xu t
kh u.
Trung Qu c, di n tích s n xu t hoa ñã ñ t t i 3000 ha v i 1,09 t
cành hoa, thu nh p lên t i 18.000 – 65.000 USD/ha. M t trong nh ng nư c
nghiên c u và s n xu t hoa h ng hàng ñ u th gi i là Hà Lan v i t ng kim
ng ch xu t kh u hoa h ng năm 2003 lên t i 430 tri u Euro [47].
Vi t Nam có khí h u ña d ng, ñ t ñai màu m , phong phú là môi
trư ng thu n l i cho s phát tri n c a hàng trăm loài hoa. Th c t , trong
nh ng năm g n ñây, di n tích và s n lư ng hoa
Vi t Nam tăng lên nhanh
chóng và ñang ngày càng ñáp ng tiêu dùng trong nư c.
Năm 2005 di n tích tr ng hoa cây c nh c a c nư c là 15.000 ha tăng
7% so v i năm 2004. S n xu t hoa hàng năm ñã mang l i cho nhi u h nông
dân
các vùng tr ng hoa tr ng ñi m như xã Tây T u - T Liêm - Hà N i, xã
Mê Linh - huy n Mê Linh - Vĩnh Phúc t 70 ñ n 130 tri u ñ ng/ha [47].
S n xu t hoa ñ ñáp ng ñư c nhu c u tiêu th trong nư c, gi m nh p
kh u và bư c ñ u hư ng t i xu t kh u ñã tr thành m c tiêu quan tr ng ñư c
ñ t ra t i các làng ngh tr ng hoa. Theo T ng công ty rau qu Vi t Nam
(2007), l n ñ u tiên Vi t Nam ñã xu t kh u hoa sang các nư c Nh t B n,
H ng Kông, Singapore, Thái Lan và t i c M .
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………1
Trên th gi i và
Vi t Nam hoa h ng ñư c xem là chúa t c a các loài
hoa và là loài hoa ñư c ngư i tiêu dùng ưa chu ng nh t. V i ưu ñi m v ki u
dáng sang tr ng l i ña d ng v màu s c, hương thơm, cũng như có th tr ng
và thu ho ch quanh năm
nhi u vùng khí h u và sinh thái khác nhau nên r t
thu n l i cho vi c phát tri n s n xu t; V i ưu ñi m ñó hoa h ng ñã tr thành
m t trong mư i loài hoa ñ ng ñ u v di n tích tr ng
và
nhi u nơi trên th gi i
Vi t Nam [1], [24].
T nhi u th k trư c ñây các nhà khoa h c trên th gi i ñã chú ý t i
công tác nghiên c u ch n t o gi ng hoa h ng. Ngày nay, có hàng ngàn gi ng
hoa h ng m i ñư c ch n t o theo các hư ng thương m i hóa như các gi ng
hoa h ng ph c v cho th hi u chơi hoa c t có năng su t, ch t lư ng cao, màu
s c ñ p, hương thơm h p d n. Các gi ng hoa h ng mini tr ng trong ch u
ph c v cho nh ng ngư i chơi hoa c nh, trang trí n i th t và các gi ng hoa
h ng có hàm lư ng tinh d u cao, ph c v cho công nghi p s n xu t nư c hoa,
s n xu t dư c li u.
Các gi ng hoa h ng m i có th ñư c ch n t o theo các hư ng: nh p
n i gi ng, lai h u tính, ñ t bi n, chuy n gen ho c lai xoma…Song lai h u
tính và x lý ñ t bi n v n là hư ng ñi ch y u t o ra nh ng gi ng hoa h ng
m i ña d ng. Hi n nay, Hà Lan ñư c xem là m t trong nh ng nư c ñ ng ñ u
trong công tác ch n t o gi ng hoa h ng m i, ch u thâm canh cao, s n xu t
trong nhà lư i, s n xu t theo quy trình công nghi p.
Vi t Nam, trong nh ng năm g n ñây, nhi u gi ng hoa h ng m i ñã
ñư c nh p n i. Trong s ñó có nhi u gi ng có ñ c ñi m n i tr i như hoa to,
màu s c ñ p, hương thơm và ñ b n hoa cao, ñư c b sung vào b gi ng
trong nư c làm phong phú các ch ng lo i hoa h ng ñang ñư c tr ng trong s n
xu t.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………2
Tuy nhiên, cho ñ n nay công tác gi ng hoa h ng
Vi t Nam ch y u
còn t phát, vi c nghiên c u ch là tuy n ch n gi ng hoa h ng m i t nh ng
gi ng nh p n i, sau ñó các gi ng ñư c tr ng theo kinh nghi m truy n th ng.
Các công tác khác v gi ng hoa h ng như lưu gi , b o t n, nghiên c u và
phát tri n ngu n gen hoa h ng r t ít ñư c quan tâm nên ngu n gen hoa h ng
có ngu n g c ñ a phương ngày càng b l n t p và thoái hóa. Th c t cho th y,
m t s cơ quan nghiên c u c a Vi t Nam như Vi n Sinh h c Nông nghi p,
Vi n Di truy n Nông nghi p, Vi n Nghiên c u Rau Qu , Phân Vi n Sinh h c
ðà L t…ñã bư c ñ u th nghi m t o gi ng hoa h ng m i b ng lai h u tính,
gây ñ t bi n, chuy n gen…song k t qu ñ t ñư c còn r t h n ch [37]. Cho
ñ n nay v n chưa có ñư c m t gi ng hoa h ng m i nào ñư c t o ra và ñưa
vào s n xu t b ng các con ñư ng nêu trên. Rõ ràng r ng
Vi t Nam vi c
nghiên c u m t cách h th ng và toàn di n v loài hoa quí này v n chưa ñư c
quan tâm ñúng m c [4]. ð góp ph n kh c ph c nh ng t n t i trên, ñáp ng
ñư c nh ng ñòi h i c p thi t c a th c t s n xu t, chúng tôi ti n hành ñ tài
nghiên c u:
“Nghiên c u ch n t o và nhân gi ng cây hoa h ng (Rosa spp.L.)
năng su t, ch t lư ng cao cho m t s t nh mi n B c Vi t Nam"
2. M c ñích và yêu c u
2.1. M c ñích
- Thu th p và ñánh giá t p ñoàn công tác m u gi ng hoa h ng trong nư c và
nh p n i, làm cơ s cho công tác ch n t o gi ng;
- T o thêm ngu n v t li u ph c v cho công tác ch n gi ng hoa h ng b ng
phương pháp x lý ñ t bi n;
- Tuy n ch n ñư c 1 - 2 dòng, gi ng hoa h ng có tri n v ng, năng su t, ch t
lư ng hoa cao ñ gi i thi u vào s n xu t;
- Xác ñ nh các bi n pháp k thu t nhân gi ng vô tính cho gi ng hoa h ng
tri n v ng b ng phương pháp ghép và giâm cành.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………3
2.2. Yêu c u
- Thu th p t p ñoàn m u gi ng hoa h ng có ngu n g c ñ a phương và nh p n i;
- Nghiên c u các ñ c ñi m hình thái, sinh trư ng, phát tri n, năng su t và ch t
lư ng hoa c a các m u gi ng trong t p ñoàn;
- ðánh giá m c ñ ña d ng di truy n c a t p ñoàn m u gi ng hoa h ng thu th p;
- X lý ñ t bi n m t s dòng, gi ng ñ t o thêm ngu n v t li u cho công tác
ch n gi ng;
- Tuy n ch n và ñánh giá kh năng sinh trư ng phát tri n, năng su t và ch t
lư ng các dòng có tri n v ng t t p ñoàn;
- Nghiên c u k thu t nhân gi ng vô tính nh ng gi ng hoa h ng có tri n v ng
ñ t t l nhân gi ng cao
3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n
3.1. Ý nghĩa khoa h c c a ñ tài
- Là công trình nghiên c u có h th ng và tương ñ i toàn di n ñ u tiên v cây
hoa h ng
Vi t Nam. Các k t qu nghiên c u c a ñ tài có th làm cơ s
khoa h c cho nghiên c u ch n gi ng hoa h ng và làm tài li u tham kh o ph c
v gi ng d y
các trư ng ñ i h c và trung c p ngành nông nghi p.
- ðã thu th p và ñánh giá t p ñoàn g m 44 m u gi ng hoa h ng trong nư c và
nh p n i v các ñ c ñi m th c v t h c và nông sinh h c, giúp các nhà ch n
gi ng có ñ nh hư ng khi s d ng chúng làm v t li u, rút ng n ñư c quá trình
nghiên c u t o gi ng.
- ðã t o ñư c m t s bi n d hình thái hoa có giá tr b ng x lý γ Co60, ñây là
nh ng ki u hình m i
cây hoa h ng làm phong phú hơn cho ngu n v t li u
ch n t o gi ng hoa h ng m i.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………4
3.2. Ý nghĩa th c ti n
- Ch n, t o ñư c 1 - 2 gi ng hoa h ng có tri n v ng cho s n xu t, phù h p
v i m t s t nh
mi n B c Vi t Nam;
- ð xu t quy trình nhân gi ng cây hoa h ng có tri n v ng ñư c tuy n ch n
b ng phương pháp ghép và giâm cành. Quy trình này s ñư c gi i thi u cho
các cơ s s n xu t hoa h ng
mi n B c Vi t Nam áp d ng.
- Các ki u bi n d hình thái hoa ñ p, l m t t o ñư c t gây ñ t bi n có th
nhân nhanh hoàn thi n quá trình t o gi ng m i và gi i thi u cho các vùng
tr ng hoa ñ tăng thêm m t hàng hoa h ng m i cung c p cho th trư ng.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u bao g m các m u gi ng hoa h ng thu th p ñư c
t ngu n ñ a phương và nh p n i.
ð a ñi m nghiên c u và tri n khai thí nghi m:
Trung tâm Phát tri n VAC - Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i;
H p tác xã Tây T u 2 - huy n T Liêm - Thành ph Hà N i;
Xã Mê Linh - Huy n Mê Linh - T nh Vĩnh Phúc;
Xã ðông Cương - Thành ph Thanh Hóa - T nh Thanh Hóa;
Th i gian nghiên c u: ð tài ti n hành t
tháng 8/2003 ñ n tháng
5/2008.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………5
CHƯƠNG 1
T NG QUAN TÀI LI U
1.1. CƠ S KHOA H C VÀ TH C TI N C A ð TÀI
Cây hoa h ng (Rosa L.), có th phát tri n ñư c
r t nhi u nơi trên th
gi i. T vùng hàn ñ i, ôn ñ i ñ n c n nhi t ñ i [123], [66]. V i ñi u ki n khí
h u Vi t Nam cây hoa h ng có th tr ng ñư c
h u h t các vùng trong c nư c.
Theo Nguy n Xuân Linh (1998) [21], hoa h ng ñã tr ng ph bi n t r t lâu ñ i
Vi t Nam, có th cho thu ho ch quanh năm t i các t nh ñ ng b ng sông H ng, ðà
L t, thành ph H Chí Minh và nhi u nơi khác trong c nư c [22].
Các nư c tr ng hoa h ng có ñi u ki n khí h u r t ña d ng, tuy nhiên cây
hoa h ng sinh trư ng và phát tri n t t nh t trong ñi u ki n khí h u ôn hòa, m ñ
không quá th p vào mùa Xuân và mùa ðông, không có sương mu i cũng như
nhi t ñ không quá cao (>250C) và không quá th p (< 60C) [166]. V i khí h u
vùng ñ ng b ng sông H ng [14], t tháng 9 ñ n tháng 4 năm sau là ñi u ki n
thích h p cho hoa h ng sinh trư ng phát tri n [10]. Th c ti n ngoài s n xu t
cũng ñã ch ng minh, cây hoa h ng sinh trư ng phát tri n t t và cho năng su t
hoa cao, bông to trong ñi u ki n v Thu ðông và ðông Xuân [38]. Các tháng
trong v hè do nhi t ñ quá cao không thích h p cho s sinh trư ng phát tri n
c a hoa h ng, nên cây y u, hoa nh và ch t lư ng hoa kém.
Trong ngh tr ng hoa h ng, gi ng hoa có kh năng thích nghi cao, cho
năng su t hoa cao, ch t lư ng hoa t t r t ñư c coi tr ng ñ s n xu t hoa
thương m i [37], [39]. ð nhanh chóng t o ñư c các gi ng hoa m i ñư c th
trư ng ưa chu ng thì công tác thu th p ngu n gen ñ a phương và nh p n i
ph i ñư c xem là bư c kh i ñ u quan tr ng nh t, t ñó ñánh giá và phát tri n
nh ng ñ c tính ưu vi t c a ngu n gen ñ tuy n ch n ra nh ng gi ng m i có
tri n v ng ph c v tr c ti p cho s n xu t ho c s d ng làm v t li u cho ch n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………6
t o gi ng m i b ng lai, gây ñ t bi n... t ñó t o ra nh ng gi ng hoa h ng m i
có nhi u ưu ñi m thích h p v i các vùng sinh thái
Vi t Nam [39].
nư c ta nh ng nghiên c u xung quanh cây hoa h ng v ch n gi ng,
nhân gi ng m i, ch có m t s k t qu ñư c công b c a Vi n nghiên c u
Rau Qu , Vi n Di truy n Nông nghi p [26], [20] và Trư ng ð i h c Nông
Nghi p Hà N i. Cho ñ n nay chưa có k t qu nghiên c u nào v t o thành
công gi ng hoa h ng m i theo các hư ng lai, ñ t bi n ho c t o gi ng cho
vùng sinh thái c th , chưa có m t công trình nghiên c u nào v hoa h ng
m t cách toàn di n, các nghiên c u còn t n m n và chưa ñáp ng ñư c s ñòi
h i c p thi t v gi ng cũng như v k thu t s n xu t c a th c ti n [29].
M t b t c p hi n nay là gi ng h ng trong s n xu t ph thu c g n như
hoàn toàn vào các gi ng nh p n i, d n ñ n s n xu t mang tính th ñ ng; Công
tác gi ng không ñáp ng ñư c cho s phát tri n và nh ng ñ nh hư ng riêng,
ñ c thù trong tương lai c a Vi t Nam. ði u ñó th hi n r ng vi c ti n hành
nghiên c u c a ñ tài ñ t ra là hoàn toàn có cơ s và h t s c c n thi t.
1.1.1. Cơ s khoa h c trong ch n gi ng cây tr ng
ð t o ra m t gi ng m i c n s d ng ngu n gen th c v t: các d ng r t khác
nhau c a cây tr ng và c cây d i, thông qua các phương pháp ch n gi ng xác
ñ nh. Các d ng cây tr ng có th là gi ng ñ a phương, gi ng ñư c t p h p t nhi u
vùng sinh thái khác nhau, các d ng cây d i cùng chi v i cây tr ng ñư c thu th p
t nhi u nơi trên th gi i [19].
Ngu n gen cây tr ng càng ña d ng phong phú và càng ñ y ñ thì càng t o
ñi u ki n thu n l i cho quá trình sáng t o c a nhà ch n gi ng. ð vi c thu th p,
nghiên c u và s d ng ngu n gen th c v t ñư c thu n l i, d dàng và chính xác
thì công tác quĩ gen ph i ñư c xây d ng trên cơ s lý lu n khoa h c v ng ch c.
Theo N. I. Vavilov, tác gi h c thuy t v dãy bi n d tương ñ ng c a th c
v t thì các lo i hình th c v t g n nhau như cùng h , cùng chi, cùng loài có hàng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn Ti n s khoa h c Nông nghi p ………………………7
- Xem thêm -