B GIÁO D C VÀ ÀO T O
B YT
VI N S T RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG
NGUY N THÁI DŨNG
NGHIÊN C U M T S
VÀ K T QU
I U TR N M DA
C I M
B NH NHÂN
N KHÁM VÀ I U TR T I TRUNG TÂM
CH NG PHONG - DA LI U NGH AN 2015 - 2016
Chuyên ngành: KÝ SINH TRÙNG Y H C
Mã s : 62 72 0116
TÓM T T LU N ÁN TI N S Y H C
HÀ N I - 2017
LU N ÁN Ư C HOÀN THÀNH T I:
VI N S T RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG
Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. PGS.TS NGUY N KH C L C
2. TS. LÊ TR N ANH
Ph n bi n 1:
Ph n bi n 2:
Ph n bi n 3:
Lu n án s ư c b o v t i H i ng ch m lu n án c p Vi n
t i Vi n S t rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương
Vào h i:
gi
ngày
tháng
năm 2017
Có th tìm hi u lu n án t i:
- Thư vi n Qu c gia
- Thư vi n Vi n S t rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương.
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U
CÓ LIÊN QUAN
N
TÀI LU N ÁN Ã CÔNG B
1. Nguy n Thái Dũng, Lê Tr n Anh, Nguy n Kh c L c (2016), “M t s y u t
liên quan b nh n m da trên b nh nhân
n khám và i u tr t i Trung
tâm ch ng Phong - Da li u Ngh Anh (2015 - 2016)”, Phòng ch ng
b nh s t rét và các b nh kí sinh trùng, t p 94, s 5, 69 - 74.
2. Nguyen Thai Dung, Le Tran Anh, Nguyen Khac Luc (2016), “Efficacy and
safety of terbinafine in the treatment of dermatophytosis at Nghean
provincipal leprosy, dermatology centre (2015-2016)”, Y dư c h c
quân s , Vol 41, N7, tháng 9, 53 - 58.
3. Nguy n Thái Dũng, Lê Tr n Anh, Nguy n Kh c L c (2016), “Nghiên c u
nh hư ng m t s y u cơ
a
nm c
b nh n m da”, Y h c th c
hành, s 10 (1023), 9 - 12.
4. Nguy n Thái Dũng, Lê Tr n Anh, Nguy n Kh c L c (2016), “M t s y u
t hành vi c a b nh nhân liên quan
nm c
b nh n m da”, Y dư c
h c quân s , Vol 41, N9, tháng 12/2016, 121 - 127.
1
TV N
Trên da có th nhi m nhi u lo i n m khác nhau. B nh n m da là m t trong
nh ng b nh n m ph bi n nh t, phân b kh p nơi trên th gi i. ã có nhi u
công trình nghiên c u cho th y t l b nh khá cao trong c ng ng [9], [35].
B nh n m da do các loài n m thu c ba gi ng n m là Trichophyton,
Microsporum, Epidermophyton gây ra. K thu t sinh h c phân t ã ư c ng
d ng nhi u
nh danh các loài n m do ưu i m v s chính xác cao c a các
k thu t này. Ngh An là m t t nh, có nhi u y u t thu n l i cho các b nh n m
phát tri n, nhưng n nay chưa có công trình nghiên c u nào nghiên c u v
b nh n m da. Xu t phát t th c t trên, chúng tôi ti n hành
tài lu n án
“Nghiên c u m t s
c i m nhi m n m da và k t qu
i u tr
b nh nhân t i
Trung tâm Ch ng Phong - Da li u t nh Ngh An 2015 - 2016” v i m c tiêu sau:
1. Mô t m t s
c i m nhi m n m da trên b nh nhân n khám và i u
tr t i Trung tâm Ch ng Phong - Da li u t nh Ngh An năm 2015-2016.
2. Xác nh thành ph n loài n m gây b nh b ng hình thái h c và k thu t
sinh h c phân t .
3. ánh giá k t qu i u tr n m da b ng terbinafine t i Trung tâm Ch ng
Phong - Da li u t nh Ngh An.
NH NG ÓNG GÓP M I V M T KHOA H C
VÀ Ý NGHĨA TH C TI N C A LU N ÁN
1. Tính m i:
Lu n án ã ng d ng sinh h c phân t trong xác nh thành ph n loài n m
da và là nghiên c u u tiên ánh giá hi u qu i u tr n m da c a Terbinafine
ư ng u ng t i Vi t Nam.
2. Tính khoa h c và th c ti n:
- ã xác nh ư c c i m và m t s y u t liên quan nhi m n m da.
- ã mô t m t s
c i m lâm sàng, nh hư ng c a m t s y u t cơ a,
hành vi... t i m c
b nh n m da.
- Lu n án xác nh ư c thành ph n loài n m da cho th y Trichophyton
rubrum ph bi n nh t (67,2%); sau ó là Trichophyton interdigitale (12,4%),
Trichophyton tonsurans 9,5%, Microsporum gypseum 8,0%, Microsporum
canis 2,2%, Trichophyton verrucosum 0,7%.
- K t qu nghiên c u cho th y Terbinafine d ng cream bôi có hi u qu
i u tr n m da m c
nh , v a; m c
n ng c n k t h p Terbinafine d ng
cream bôi và u ng. Sau 4 tu n c hai phác
u có t l kh i 100%. B nh
nhân dùng thu c u ng có m t s tác d ng không mong mu n.
C U TRÚC C A LU N ÁN
Lu n án có 133 trang (không k ph l c) bao g m các ph n: t v n
(2
trang); chương 1: T ng quan tài li u (23 trang); chương 2:
i tư ng và
phương pháp nghiên c u (23 trang); chương 3: K t qu nghiên c u (35 trang);
chương 4: Bàn lu n (27 trang); K t lu n và ki n ngh (3 trang); các công trình
ã công b c a tác gi có liên quan n n i dung lu n án (1 trang); nh ng óng
góp m i c a lu n án (1 trang); tài li u tham kh o (15 trang, g m 40 tài li u
ti ng Vi t và 106 tài li u ti ng Anh) và ph l c (27 trang). Lu n án ư c trình
bày v i 34 b ng, 30 hình.
Chương 1
T NG QUAN TÀI LI U
1.1.
I CƯƠNG V N M VÀ N M DA
1.1.1. M t s khái ni m chung
Hi n nay ã phát hi n có kho ng 400 loài gây b nh cho ngư i [12], [28].
N m y h c ư c phân lo i theo nhi u cách khác nhau; g m hai nhóm chính là:
nhóm n m trên da và nhóm n m n i t ng.
1.1.2. M t s thu t ng v n m da
N m da (dermatophytes), là m t nhóm n m s i, g m ba gi ng Trichophyton,
Microsporum và Epidermopyton v i kho ng 40 loài khác nhau [142].
Nhi m n m da là nhi m n m ch xâm nh p vào t ch c s ng. Tùy vào
m c
xâm nh p c a n m và áp ng mi n d ch c a cơ th trên lâm sàng mà
có bi u hi n viêm h n ch ho c viêm rõ [37].
1.1.3. c i m sinh h c c a n m da
*
c i m hình thái h c: Khu n l c n m da d ng s i, ph ng ho c g
cao, có n p g p, b m t d ng lông m n. B ph n sinh dư ng: S i n m có vách
ngăn, không màu. B ph n sinh s n: bào t nh , bào t l n.
* Thành ph n hóa h c c a t bào n m da
Trong thành ph n t bào n m da có cacbonhydrat trong thành t bào. M t
s axit amin trong t bào n m như glutamin, asparagin [37].
*
c i m sinh lý dinh dư ng chuy n hóa: Ký sinh môi trư ng
keratin hóa nhưng cũng có th m c t t môi trư ng khác như môi trư ng
Sabouraud.
*
c i m sinh thái: N m da phát tri n m nh 25 - 30°C.
m cao
cũng là i u ki n thu n l i
n m da phát tri n. pH thích h p v i n m da là
6,9 - 7,2 [37].
1.2. H TH NG PHÂN LO I VÀ NH DANH N M DA
1.2.1. Sơ lư c l ch s nghiên c u n m da
Nghiên c u n m da b t u t JL Shoenlein vào năm 1839. Gruby (1841)
là ngư i t tên cho Microsporum. Malmsten (1845) t tên cho Trichophyton.
Sabouraud (2010) t tên cho Epidermophyton [108].
1.2.2. Các h th ng phân lo i n m da
H th ng phân lo i c a Sabouraud (1910); c a Conant và công s (1954);
c a Novak và Galgoczy (1975); phân lo i n m da ngày nay.
1.2.3. Loài n m da
N m da thu c l p b t toàn, có kho ng 40 loài thu c ba gi ng
Microsporum, Trichophyton và Epidermopyton.
1.2.4. Các k thu t nh danh n m da
nh loài d a vào hình thái n m trong nuôi c y [41]. nh lo i n m da
chính xác hơn v i s h tr c a sinh h c phân t b ng các k thu t khác nhau
như PCR, PCR-RFLP; gi i trình t gen [66].
1.2.5. Nghiên c u thành ph n loài n m da Vi t Nam
ng Văn Ng ã NC v n m u tiên [32]; Nguy n Th ào [13], Dương
Văn Khiêm [23]; Lê Tr n Anh [2] ã nghiên c u thành ph n loài n m da, th y
các loài n m hay g p Vi t Nam là T. rubrum, T. mentagrophytes, T. tonsurans,
M. canis, M. Gypseum.
1.3. D CH T H C N M DA
1.3.1. ư ng lây truy n và kh i c m th c a n m da [64]
Ti p xúc v i bào t , s i n m trong t ho c ng v t; do ti p xúc tr c ti p
gi a ngư i b nh và ngư i lành [64].
1.3.2. Phân b c a n m da
Kho ng 20 - 25% dân s th gi i m c n m da và b nh n m da là m t trong
nh ng b nh ph bi n nh t th gi i [83]. T i Vi t Nam, n m da chi m t l :
37,31% [10] ho c 42,85% [6].
1.3.3. M t s y u t nh hư ng
Nhi t
15°C n 30°C là thích h p nh t [37];
m [130]; n m da phát
tri n thích h p nh t là pH hơi ki m (6,9 - 7,2) [12]; Ch t lư ng l p s ng da
[37]; ngư i m c b nh n m da chi m t l cao trong nh ng tháng mùa hè và có
mưa nhi u [2]; t p quán, hành vi, l i s ng, thói quen v sinh cá nhân, i u ki n
lao ng…[13].
1.4.
C I M LÂM SÀNG VÀ C N LÂM SÀNG N M DA
1.4.1. c i m lâm sàng
Có các th b nh lâm sàng như: N m h c lào; N m k chân; N m da u;
N m móng.
1.4.2. c i m c n lâm sàng n m da
Xét nghi m tr c ti p; nuôi c y và k thu t sinh h c phân t .
1.5. I U TR N M DA
1.5.1. Nguyên t c i u tr n m da
Phát hi n s m, i u tr k p th i; bôi úng phác ,
th i gian, liên t c;
dùng thu c thích h p tùy vùng da, tùy ngư i, m c
b nh.
1.5.2. Thu c và phác
i u tr n m da
Có nhi u lo i thu c i u tr n m da như: C n ASA, c n BSI 2,5%, m
Salicilic 5%, Gricin, Clotrimazol, Econazol …[7].
* Thu c Terbinafin [120]:
Ch nh: N m móng; N m tóc; N m thân. Li u dùng: Cream bôi và viên
u ng 250mg; Li u u ng cho n m da: tr >12 tu i và ngư i l n, u ng 1 viên m i
ngày x 2 - 4 tu n. Thu c tương i an toàn, hay g p r i lo n tiêu hóa [120].
1.5.3. Tình hình nghiên c u i u tr b nh n m da
Dùng terbinafine u ng i u tr n m da thân, b n kh i 71 - 100% [128].
NC c a Nguy n T
(1999) th y có hi u qu t t [14]. Chưa th y tác gi nào
NC hi u qu c a terbinafine u ng trong i u tr n m da.
1.6. PHÒNG B NH N M DA
1.6.1. Các bi n pháp giáo d c tuyên truy n
Bi n pháp v sinh cá nhân là r t quan tr ng
1.6.2. M t s bi n pháp phòng b nh n m da b ng k thu t
Trên th gi i: M dùng b t (foot powder) có ch a acid undecyclenic r c
vào giày, t t
phòng n m k [37]. Vi t Nam: trong quân i dùng gói hóa
ch t NaPCP và sulfat k m phòng n m [10].
Chương 2
I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
2.1.
I TƯ NG, A I M VÀ TH I GIAN NGHIÊN C U
2.1.1. i tư ng nghiên c u
- B nh nhân n khám t i Trung tâm ch ng phong - da li u Ngh An ư c
ch n oán lâm sàng m c b nh n m da th a mãn tiêu chu n l a ch n .
- N m da thu ư c t b nh nhân.
2.1.2. a i m nghiên c u
- Trung tâm ch ng phong - da li u Ngh An.
- La bô N m, BM Ký sinh trùng và côn trùng, HV Quân Y.
2.1.3. Th i gian nghiên c u
T tháng 08 năm 2015 n tháng 08 năm 2016.
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
2.2.1. Thi t k nghiên c u
Thi t k nghiên c u mô t , ti n c u và ánh giá hi u qu phác
i u tr .
2.2.2. Phương pháp nghiên c u
2.2.2.1. Mô t m t s
c i m nhi m n m da trên b nh nhân n
khám và i u tr t i Trung tâm Ch ng Phong - Da li u t nh Ngh An năm
2015 - 2016
* N i dung nghiên c u:
- Mô t
c i m d ch t h c n m da
- Phân tích m t s y u t liên quan n nhi m n m da như nhân kh u h c,
y u t cơ a, y u t hành vi, i u ki n lao ng ...
- Mô t
c i m lâm sàng b nh nhân m c n m da và xét nghi m soi tươi
và nuôi c y n m..
* K thu t s d ng trong nghiên c u:
- Khám phát hi n t n thương và ph ng v n theo b nh án nghiên c u:
- K thu t l y b nh ph m và xét nghi m tr c ti p trong KOH 20% phát
hi n s i n m.
2.2.2.2. Nghiên c u xác nh thành ph n loài n m gây b nh b ng hình
thái h c và k thu t sinh h c phân t
* N i dung nghiên c u
- Xác nh loài b ng phương pháp hình thái.
- nh danh loài n m da b ng k thu t sinh h c phân t .
* K thu t s d ng trong nghiên c u
- K thu t phân l p n m trong môi trư ng Mycosel Agar;
- K thu t nh danh n m b ng hình thái;
- K thu t nh danh n m b ng PCR-RFLP v i m i ITS1-ITS4, phân c t
gi i h n b ng enzyme MvaI và HaeIII;
- K thu t nh danh n m b ng gi i trình t .
2.2.2.3. Nghiên c u ánh giá k t qu i u tr n m da b ng terbinafine
t i Trung tâm Ch ng Phong - Da li u t nh Ngh An
* N i dung nghiên c u:
- i u tr n m da b ng phác
terbinafine (Bi t dư c Trigenol cream 10g),
thu c bôi t i ch t n thương do n m da.
- i u tr n m da b ng phác
terbinafine bôi t i ch t n thương k t h p
v i terbinafine (bi t dư c Terbisil 250mg), thu c viên, ư ng u ng.
- ánh giá tác d ng không mong mu n c a thu c terbinafine trong i u tr
n m da.
2.2.4. Phân tích s li u: ph n m m th ng kê SPSS 11.5 for Windows.
2.3.
O
C TRONG NGHIÊN C U: Tuân th các quy nh trong
nghiên c u y, sinh h c.
Chương 3
K T QU NGHIÊN C U
3.1.
c i m nhi m n m da t i Trung tâm ch ng phong - da li u t nh
Ngh An
3.1.1. c i m d ch t h c
* c i m nhân kh u h c c a i tư ng nghiên c u
T ng s 434 b nh nhân nghi nhi m n m trên lâm sàng ư c khám và ưa
vào nghiên c u.
B nh nhân
tu i t 10 - 39 là ch y u, chi m 63,59 % t ng s b nh
nhân. Tu i trung bình 29,71 ± 16,67. Nam gi i là ch y u (63,4%), n chi m
36,6%.
i tư ng nghiên c u nhi u nh t là nông dân (28,57%), h c sinh sinh
viên (25,8). Trình
h c v n: nhóm h c trung h c ph thông (38,71%), ti p
theo nhóm trình
cao ng, i h c (27,4%). Ph n l n i tư ng nghiên c u
s ng nông thôn (72,4%), thành th (27,6%).
* c i m d ch t nhi m n m da:
- T l nhi m n m da: t l nhi m n m
i tư ng NC là 42,4%.
- T l nhi m n m da khu v c sinh s ng: ngư i s ng nông thôn 45,2%
và thành th 35% khác bi t chưa có ý nghĩa.
* M t s y u t liên quan v i nhi m n m da:
Ngư i làm ngh t do có nguy cơ nhi m n m da cao hơn. Tr em, ngư i già
có nguy cơ nhi m n m da th p hơn. B nh nhân có trình
trung h c ph thông
có nguy cơ nhi m n m da cao hơn (OR = 1,66; CI 95% 1,12 - 2,45; p < 0,05).
B ng 3.6. Liên quan gi a m t s y u t ti p xúc v i nhi m n m da (n = 434)
Nhi m n m da
Có
Không
Y ut
Ti p xúc t,
ng v t
Nuôi chó,
mèo
S ng
t p th
M c chung
qu n áo
Dùng chung
khăn
Có
67
76
Không
Có
117
128
174
159
Không
56
91
Có
Không
Có
Không
Có
Không
43
141
29
155
25
159
23
227
14
236
2
248
OR
(CI 95%)
p
1,47
1,31
(0,88 - 1,96)
> 0,05
1,43
1,31
(0,87 - 1,96)
> 0,05
16,50
3,01
(1,74 - 5,21)
< 0,01
11,15
3,15
(1,62 - 6,16)
< 0,01
29,71
19,42
(4,56 - 83,45)
< 0,001
T l nhi m n m da nh ng ngư i s ng t p th , hay m c chung qu n áo,
hay dùng chung khăn có nguy cơ nhi m n m da cao hơn 3,01 l n, 3,15 l n và
19,42 l n.
B ng 3.7. Liên quan gi a m t s hành vi v i nhi m n m da (n = 434)
Y ut
M c qu n
áo m
Hay ti p
xúc nư c
Hay i
giày
Làm vi c
ngoài tr i
Có
Không
Có
Không
Có
Không
Có
Không
Nhi m n m
Có
Không
68
20
116
230
74
72
110
178
41
22
143
228
75
75
109
175
88,02
5,69
15,53
5,43
OR
(CI 95%)
10,14
(5,90 - 17,42)
1,66
(1,07 - 1,65)
2,97
(1,70 - 5,19)
1,61
(1,08 - 2,39)
p
<
0,001
< 0,05
<
0,001
< 0,05
Ngư i hay m c qu n áo m có nguy cơ nhi m n m r t cao, g p 10,14 l n
ngư i không m c qu n áo m v i p <0,05. Ngư i hay ti p xúc nư c, ngư i
hay i giày, ngư i làm vi c ngoài tr i có nguy cơ nhi m n m da cao hơn
ngư i không hay m c qu n áo m, không hay ti p xúc nư c, không hay i
giày, và không làm vi c ngoài tr i tương ng là 1,66 l n, 2,97 l n, 8,32 l n,
1,61 l n v i p < 0,05.
B ng 3.8. Liên quan gi a m t s y u t cơ
Nhi m n m
Có
Có
78
67
Không
106
183
Có
18
38
Không
a da
d u
Béo phì
166
212
Ra m hôi
nhi u
134
88
OR
(CI 95%)
p
11,58
2,01
(1,34 - 3,01)
<
0,001
2,31
0,60
(0,33 - 1,10)
> 0,05
58,56
4,93
(3,26 - 7,48)
<
0,001
Không
Y ut
Cơ
a v i nhi m n m da (n = 434)
Có
T l ngư i có cơ a da d u nhi m n m da cao hơn 2,01 l n ngư i không
có cơ a da d u. T l ngư i có cơ a ra nhi u m hôi cao hơn 4,93 l n so v i
ngư i không ra nhi u m hôi có ý nghĩa th ng kê.
3.1.2. c i m lâm sàng và c n lâm sàng b nh nhân nhi m n m da
- c i m lâm sàng:
Hình 3.2. Phân b nhi m n m da theo gi i (n = 184)
Nam gi i chi m 66,3%, t l nam /n = 1,97/1.
B ng 3.10.
Th i gian b b nh
Dư i 3 tháng
T 3 - 6 tháng
Trên 6 tháng
T ng s
c i m v th i gian b b nh n m da (n = 184)
S lư ng
65
58
61
184
T l (%)
35,3
31,5
33,2
100,0
p
> 0,05
Phân b th i gian m c b nh n khi i khám c a b nh nhân m c b nh n m
da tương i u gi a dư i 3 tháng, t 3 - 6 tháng và trên 3 tháng.
T n thương do n m da hay g p nh t vùng thân chi m 74,4%, ti p n là
vùng b n 39,6% và vùng m t 12,5%. N m vùng bàn tay, bàn chân và vùng da
u chi m t l th p t 2,7% n 5,9%. S lư ng t n thương ch y u là dư i 5
t n thương 90,7%; trên 5 TT ch 9,2%.
Di n tích t n thương dư i 5 bàn tay là ch y u, chi m 90,2%; trên 5 bàn
tay ch 9,7%.
- c i m v tri u ch ng lâm sàng và t n thương cơ b n do n m da:
Tri u ch ng ng a chi m 95,1%; trên 94% b nh nhân có t n thương da v i ranh
gi i rõ, có dát , v y da, có m n nư c b t n thương. T n thương có lành
gi a t n thương và b liên t c có t l r t cao tương ng là 85,3% và 81,5%.
- Các th lâm sàng c a n m da vùng da khác nhau:
Trong 184 b nh nhân m c n m da thì n m vùng da trơn là ch y u chi m
t l 92,9%. Trong ó có 159 b nh nhân m c n m da trơn d ng ng tâm,
chi m t l 86,41%; n m da trơn d ng bùng phát 6,5%.
N m bàn tay/bàn chân chi m t l th p chi m 10,33% (19/184). N m bàn
tay ch g p d ng dày s ng 5,9%, n m bàn chân hay g p d ng k ngón và d ng
loang l . B nh nhân có n m da u r t th p 2,7% (5/184); ch g p d ng nh
không viêm (1,6%) và n m t ong - Kerion (1,1%); không g p d ng favus.
- Phân lo i v m c
b nh n m da: b nh nhân m c m c
nh chi m
t l 44,6%; m c
v a chi m t l 45,6%; ch có 9,8% b nh nhân m c
m c
n ng.
- Liên quan gi a m t s y u t v i m c
b nh n m da:
Ngư i s ng t p th , m c chung qu n áo có nguy cơ m c b nh n m da m c
v a - n ng cao hơn.
Ngư i hay m c qu n áo m có nguy cơ m c b nh n m m c
v a và nh
cao. T su t chênh (OR) tương ng là 3,42.
Ngư i cơ a da d u, béo phì và ra m hôi nhi u u tăng nguy cơ m c
b nh n m m c
v a - n ng.
- C n lâm sàng b nh nhân b nh n m da: Xét nghi m soi n m da tr c ti p
dương tính t 42,4% (184/434); nuôi c y n m da dương tính t 74,5% (137/184).
3.2. K T QU
NH DANH N M DA
3.2.1. K t qu
nh danh n m da b ng hình thái h c
B ng 3.20. Thành ph n loài n m da (n= 137)
Loài
T. rubrum
T. interdigitale
T. tonsurans
T. verrucosum
M. gypseum
M. canis
S lư ng
92
17
13
1
11
3
T l (%)
67,2
12,4
9,5
0,7
8,0
2,2
Có 137 trư ng h p nuôi c y n m da dương tính, phát hi n 6 loài n m da.
Trong ó: T. rubrum chi m t l cao nh t (67,1%); ti p theo là T. interdigitale
(12,4);T. tonsurans (9,5) ...
3.2.2. K t qu
nh danh n m da b ng sinh h c phân t
S d ng 137 m u n m phân l p sau khi nh danh b ng phương pháp hình
thái ti p t c nh danh b ng PCR-RFLP, k t qu 137 m u n m ư c nh loài
gi ng như k t qu nh loài b ng phương pháp hình thái h c.
Hình 3.15. S n ph m PCR v i c p m i ITS1, ITS4
c a m t s m u n m da
Các gi ng s 1, 2, 3, 4, 5, 6 và 13 có kích thư c kho ng 680bp - 690bp phù
h p v i kích thư c n m T. interdigitale, T. rubrum, T. tonsurans; Các gi ng 8,
9 có kích thư c kho ng 620bp phù h p v i kích thư c c a n m M. gypseum;
Gi ng 10 kích thư c kho ng 740bp, phù h p kích thư c n m M. Canis.
Hình 3.17. Kích thư c các m nh c t gi i h n v i enzyme MvaI s n
ph m PCR c a m t s m u n m da
Các gi ng s 1, 2, 3 các band phù h p v i kích thư c lý thuy t c a n m T.
interdigitale. Gi ng 4, 7 các band phù h p v i n m T. rubrum. Gi ng 5 các
band không phù h p v i lý thuy t c a n m da nào. Gi ng 8,9 các band phù h p
v i kích thư c lý thuy t c a n m M. gypseum. Gi ng 10 các band phù h p v i
n m M. Canis. Gi ng 11 các band phù h p v i n m T. tonsurans.
ND62_VN
87
70
100
KC595993.1_Trichophyton inte rdigitale
ND52_VN
ND29_VN
ND3_VN
ND59_VN
99 ND176_VN
AB 094063.1_Trichophyton tons urans
100
FM178326.1_Trichophyton rubrum
ND35_VN
100 ND74_VN
ND82_VN
ND132_VN
3
4 ND153_VN
ND6_VN
12
98
ND167_VN
100 ND86_VN
EF581129.1_Micros porum canis
62
100
ND118_VN
99 ND57_VN
EU200408.1_Micros porum gyps e um
KU686683.1_As pe rgillus rube r
KF558867.1_Phomops is s p
0.02
Hình 3.23. Cây ph h c a n m da Vi t Nam so v i th gi i
Các m u n m da c a Vi t Nam (ND-VN) có quan h g n gũi v i loài T.
interdigitale. T. tonsurans. T. rubrum. M. canis và M. gypseum. Có quan h r t
xa v i các n m Aspergillus niger, Phomopsis...
3.3. K T QU
I U TR B NH N M DA
3.3.1. K t qu i u tr
Chúng tôi theo dõi ư c 56 b nh nhân, tu i trung bình 30,02 tu i; 60,71%
là nam gi i.
Phác
1: 29 b nh nhân có ít t n thương, m c
nh và v a ch dùng
thu c bôi; Phác 2: 27 b nh nhân m c
n ng ph i dùng k t h p bôi u ng.
- K t qu i u tr theo phác
1:
B ng 3.24. K t qu i u tr c a phác
Trigenol 10g
bôi 2 l n/ngày sau 2 tu n (n = 29)
Xét nghi m
Lâm sàng
Kh i
Âm tính
S lư ng
T l (%)
Dương tính
S lư ng
T l (%)
82,76
3
10,34
1
T ng
24
3,44
1
3,45
25
86,20
4
13,79
+ Sau 2 tu n i u tr có 93,10% b nh nhân kh i v lâm sàng, 86,2% b nh
nhân có xét nghi m âm tính và 82,76% b nh nhân kh i hoàn toàn, có 5 b nh
nhân không kh i hoàn toàn, chi m t l 17,24%. B nh nhân dùng phác
1 sau
2 tu n chưa kh i hoàn toàn có c m c
v a và nh ; v trí t n thương thân;
b n; m t. Nh ng trư ng h p sau 2 tu n i u tr lâm sàng chưa kh i quay l i
ki m tra u h t t n thương lâm sàng.
+ Nh ng trư ng h p sau 2 tu n i u tr xét nghi m dương tính ki m tra l i
sau 4 tu n k t qu xét nghi m u âm tính.
- K t qu
i u tr theo phác
2:
B ng 3.27. K t qu i u tr c a phác
Trigenol cream 10g
bôi 2 l n/ngày x 2 - 4 tu n và Terbisil 250mg u ng sau 2 tu n (n = 27)
Xét nghi m
Lâm sàng
Kh i
Âm tính
S
lư ng
T ng
Dương tính
T l
(%)
S
lư ng
T l (%)
S
lư ng
T l
(%)
14
51,85
0
0
14
51,85
9
33,33
4
14,81
13
48,15
Không kh i
0
0
0
0
0
0
T ng
23
85,18
4
14,82
27
100
+ Sau 2 tu n i u tr có 51,9% kh i hoàn toàn; 13 b nh nhân không kh i
hoàn toàn, trong ó có 9 b nh nhân
v lâm sàng nhưng xét nghi m n m âm
tính và 4 b nh nhân v n có xét nghi m dương tính. T l b nh nhân kh i v lâm
sàng là 51,85%, có 85,18% b nh nhân xét nghi m n m âm tính. B nh nhân
dùng phác
2 sau 2 tu n chưa kh i hoàn toàn có c m c
nh , v a và n ng;
v trí t n thương thân, b n, m t, bàn tay/ chân
+ Có 18 trư ng h p quay l i ki m tra sau 4 tu n; có 2 trư ng h p sau 2
tu n i u tr chưa kh i lâm sàng quay l i ki m tra u h t t n thương lâm sàng;
2 trư ng h p sau 2 tu n i u tr xét nghi m dương tính ki m tra l i sau 4 tu n
k t qu xét nghi m u âm tính
3.3.2. Tác d ng không mong mu n c a thu c
B nh nhân ch dùng thu c bôi không xu t hi n tác d ng không mong mu n.
B nh nhân dùng thu c u ng Terbisil có m t s tác d ng không mong
mu n như: T l b nh nhân có tri u ch ng chóng m t cao 40,74%, bu n nôn
25,92%.
Chương 4
BÀN LU N
4.1. M T S
N KHÁM VÀ
C
I M NHI M N M DA TRÊN B NH NHÂN
I U TR T I TRUNG TÂM CH NG PHONG - DA
LI U T NH NGH AN
4.1.1.
4.1.1.1.
c i m d ch t nhi m n m da
c i m nhân kh u h c c a
i tư ng nghiên c u
- Chúng tôi ã ti n hành thu th p thông tin c a 434 b nh nhân có t n
thương lâm sàng và có k t qu xét nghi m. Tu i trung bình là 29,71 ± 16,67.
Nhóm tu i g p nhi u nh t là 20 - 29 (27,2%), 30 - 39 (21,4%), 10 - 19 (15%)...
. Nghiên c u t i khoa Ký sinh trùng, B nh vi n
i h c Y Dư c Hu
(BV HYD Hu ) th y t l cao nh t là ngư i 16 - 25 tu i (79,76%), sau ó là
nhóm tu i 26 - 35 (6,51%) [1].
- Gi i: 63,4%
i tư ng nghiên c u là nam gi i, ch có 36,6%
i tư ng là
n gi i. NC c a Tôn N Phương Anh và CS (2012) t i BV HYD Hu th y t
l nam là 53,3%; n là 46,8% [1].
-
c i m ngh nghi p, trình
h c v n và khu dân cư:
Nhóm ngh ph bi n nh t trong nhóm
(28,6%). Nhóm trình
i tư ng nghiên c u là nông dân
ph bi n nh t là trung h c ph thông (38,7%), tương
ph n v i nhóm tu i 10 - 19 ch có 15%. Ph n l n (72,4%)
c u s ng
i tư ng nghiên
nông thôn, thành th ch có 27,6% do t nh Ngh An v n là t nh
nông nghi p, cũng phù h p v i t l nông dân ph bi n nh t trong
i tư ng
nghiên c u.
4.1.1.2. T l nhi m n m
- T l nhi m n m da: nghiên c u thu th p thông tin trên 343 b nh nhân,
xét nghi m phát hi n 184 b nh nhân nhi m n m da, t l 42,4%.
Chúng tôi tính t l nhi m n m da d a trên k t qu xét nghi m, không tính
trên t ng s nh ng ngư i
n khám vì r t có th có nhi u trư ng h p nhi m
n m không có tri u ch ng.
K t qu này phù h p v i m t s k t qu NC Trương Quang Ánh, Tôn N
Phương Anh (2004) t l nhi m n m da chi m 42,85% [6]. Nghiên c u c a Tôn
N Phương Anh và c ng s (2012), t l nhi m n m trên các b nh nhân ư c
xét nghi m là 51,8% [1]. Trong m t nghiên c u c ng
ng, Nguy n Quý Thái
(2002) th y t l n m da là 66,05% [34].
4.1.1.3. M t s y u t
nh hư ng nhi m n m da
- Khu v c sinh s ng: Nghiên c u cho th y t l nhi m trên ngư i s ng
nông thôn khá cao (82,6%) so v i thành th (53,8%) tuy nhiên s khác bi t chưa
có ý nghĩa th ng kê. Nghiên c u c a Tôn N Phương Anh và CS (2012) cho
th y t l nhi m n m
ngư i s ng
nông thôn là 63,13%; tương ương v i
thành th t p th (57,44%) nhưng cao hơn so v i thành th nhà riêng (37,27%)
[1]. Ph n l n b nh nhân
An là t nh nông thôn,
nông thôn (77,2%) cũng phù h p v i
a bàn thành ph còn nh ..
- Ngh nghi p: B nh g p
hay g p nh t
c i m Ngh
nhi u ngh nghi p, trình
h c v n khác nhau,
h c sinh sinh viên ( 27,7%), nông dân (27,2%). T l cao
nhóm
i tư ng h c sinh, sinh viên có th do ây là tu i trư ng thành, m t khác
nhóm
i tư ng này có nhi u ngư i ph i
chung nhà t p th ho c ký túc xá
sinh viên, i u ki n sinh ho t nhi u h n ch do ó d m c n m da cũng là phù
h p. NC c a Ph m Th Lan và c ng s (2012) t i B nh vi n Da li u Trung
ương (BVDLTƯ) th y t l b nh g p cao nh t
h c sinh - sinh viên (35,9%)
[26]. NC c a Lê Tr n Anh (2014) cũng th y b nh g p nhi u nh t
h c sinh
sinh viên (20,7%) [4].
- Trình
h c v n: Phân tích cho th y nhóm ngư i trình
trung h c ph
thông có nguy cơ nhi m cao hơn (OR = 1,66), phù h p v i k t qu nghiên c u
nh hư ng v tu i, th y ngư i tr tu i có t l nhi m cao. NC t i B nh vi n
Quân Y 103 (BV 103) c a Lê Tr n Anh, Vũ Văn Ti n (2014) cũng th y ngư i
m c n m da có trình
-
ph thông trung h c cao nh t (46,7%) [4].
nh hư ng c a m t s y u t ti p xúc: Chúng tôi ti n hành thu th p
thông tin và phân tích m t s y u t ti p xúc như ti p xúc v i
t,
ng v t,
nuôi chó/mèo, s ng t p th , m c chung qu n áo, dùng chung khăn. K t qu
phân tích cho th y s ng t p th , m c chung qu n áo, dùng chung khăn là y u t
nguy cơ nhi m n m da v i t su t chênh (OR) là 3,01; 3,15 và 19,42.
K t qu có 29/184 = 15,8% b nh nhân hay m c chung qu n áo. M t s
nghiên c u t i Vi t Nam cũng cho th y v n còn m t s ngư i m c chung qu n
áo, ch y u là ngư i tr tu i. Nghiên c u trên nh ng b nh nhân
n khám t i
BV HYD Hu th y có 53,53% m c chung qu n áo [1], t i b nh vi n 103 là
8,66% [4]. Có nhi u v d ch n m b n là h u qu c a i u ki n s ng ông úc
và/ ho c dùng chung nhà t m trong doanh tr i quân
i, các
i th thao, tù
nhân [58]. Nghiên c u phân t cho th y n m da có th lây nhi m gi a các
thành viên trong cùng gia ình [75]. K t qu nghiên c u cũng cho th y nguy
cơ nhi m n m da
ngư i hay ti p xúc v i
t,
ng v t hay nuôi chó mèo
chưa rõ. K t qu này cũng phù h p v i NC c a Tôn N Phương Anh và c ng
s (2012) th y nuôi
ng v t, ti p xúc
ng v t chưa th y tăng nguy cơ nhi m
n m da [1]. Ngư i hay m c qu n áo m, hay ti p xúc nư c, hay i giày, làm
vi c ngoài tr i có nguy cơ m c n m da cao hơn, t su t chênh (OR) tương ng
là 10,14; 1,66; 2,97; 8,32 và 1,61. NC c a Sharma A et al. (2012) th y n m da
tăng trư ng và hình thành bào t t i a
i u ki n
m tương
i cao (75%
- 95%) [130].
-
nh hư ng c a m t s y u t cơ
a: Nh ng ngư i cơ
a da d u, ra m
hôi nhi u có nguy cơ nhi m n m da cao hơn ngư i không cơ
a da d u, ra m
hôi nhi u. Phân tích ơn bi n th y ngư i ra m hôi nhi u có nguy cơ nhi m
n m da cao hơn 4,93 (3,26 - 7,48) l n so v i ngư i không ra m hôi nhi u. NC
t i Hu th y t l ngư i ra m hôi nhi u m c n m da (56,4%) cao hơn so v i
ngư i ra m hôi nhi u nhưng không m c n m (42,9%, p<0,05) [1]. NC t i b nh
vi n 103 (BV 103) cũng có t i 71,65% ngư i m c n m da ra m hôi nhi u [4].
4.1.2.
4.1.2.1.
c i m lâm sàng, c n lâm sàng b nh n m da
c i m lâm sàng, c n lâm sàng
- Th i gian m c b nh: th i gian b b nh cho
n khi BN
n khám dư i 3
tháng là 35,3%; t 3 - 6 tháng là 31,5%; trên 6 tháng là 33,2%. K t qu cho
th y nhi u b nh nhân còn
quan tâm
m c b nh kéo dài. BN m c b nh n m da thư ng ít
n ch a tr . NC t i BV 103 c a Lê Tr n Anh, Vũ Văn Ti n (2015)
th y t l b nh nhân m c b nh dư i 3 tháng là 44,1%; t 3 - 6 tháng là 18,1%;
trên 6 tháng là 37,8% [5]. T l này cũng phù h p v i nghiên c u c a
oàn
- Xem thêm -