Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
Phần nghị luận xã hội
A. LÍ THUYẾT
I.
Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
1.
Đặc điểm:
-Dạng bài nghị luận xã hội này yêu cầu bình luận, bày tỏ thái độ của nười viết
vềmột vấn đề thuộc tư tưởng đạo lí như những vấn đề thuộc đạo đức, tư tưởng,
tìnhcảm, tính cách, ý thức con người gắn liền với cuộc sống hằng ngày như tình
cảmquê hương, gia đình, ban bè, ý thức trách nhiệm, đạo đức,...Những vấn đề này
cóthể đặt ra trực tiếp, cũng có thể được gợi mở qua một ý kiến, một câu nói
nổitiếng, một câu tục ngữ,...
-
Ví dụ:
a.Nhà văn Nga L. Tôn-xtôi nói: “Lí tưởnglà ngọn đèn chỉ đường. Không có lí
tưởng thì không có phương hướng kiên định,mà không có phương hướng thì không
có cuộc sống”. Anh chị hãy trình bày suy nghĩ của mình vềvai trò của lí tưởng
trong cuộc sống con người
b.Có ý kiến cho rằng: “Kẻ mạnh không phải làkẻ giẫm lên vai kẻ khác để thỏa mãn
lòng ích kỉ. Kẻ mạnh là kẻ biết nâng kẻkhác trên đôi vai của mình”. Quan điểm
trên gợi cho anh /chị suy nghĩ gì vềđiều làm nên sức mạnh chân chính của mỗicon
người cũng như của mỗi quốc gia?
c.Nói về chuyện học, tục ngữcó câu: “Học thầy không tầy học bạn" , lại có câu:
“Khôngthầy đố mày làm nên”. Anh/ chịsuy nghĩ gì trước những lời khuyên này?
2.
Hướng dẫn dàn ý:
* Mở bài:
Giới thiệuvấn đề cần nghị luận (Yêu cầu: Có thể giới thiệu trực tiếp hoặc gián
tiếptuy nhiên không nên quá dài dòng, lan man mà phải trúng trọng tâm và trích
dẫn đượcý kiến)
* Thân bài
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
- Giải thích khái niệm:
+ Giải thích thuật ngữ:
+ Giải thích ý nghĩa của ýkiến (nếu có)
- Biểu hiện: Vấn đề ấy được thể hiện nhưthế nào trong đời sống hàng ngày.
- Phân tích, lí giải, chứngminh vấn đề.
(Bản chất của phần này làlàm nổi bật bản chất của vấn đề. Học sinh có thể lập ý
bằng cách đặt ra nhữngcâu hỏi giả định rồi lật đi lật lại vấn đề trong quá trình nghị
luận hoặc phântích những mặt đúng và bác bỏ những biểu hiện sai lệch ...bằng sự
kết hợp nhiềucác thao thao tác lập luận như phân tích, chứng minh, giải thích...)
-Bình luận, đánh giá
- Đánh giá vấn đề ở các khíacạnh, bình diện khác nhau: ý nghĩa tư tưởng, ý nghĩa
thực tế, mức độ đúng, sai,mở rộng vấn đề, áp vấn đề vào cuộc sống...
- Trình bày ý kiến cá nhân;Rút ra bài học nhận thức và hành động:
* Kết bài: Học sinh có thểcó nhiều cách kết bài khác nhau, có thể nhận xét về tầm
quan trọng của vấn đềtrong cuộc sống
3. Yêu cầu hình thức: Diễn đạt cần chuẩn xác, mạchlạc; không mắc lỗi diễn đạt; có
thể sử dụng phép tu từ và yếu tố biểu cảm nhưngphải có chừng mực.
II. Nghị luận về một hiện tượngđời sống
1.
Đặc điểm:
- Dạng đề này thường nêu mộthiện tượng mang tính bức thiết trong đời sống xã
hội. Đó có thể là hiện tượngtích cực cũng co thể là hiện tượng tiêu cực cũng có thể
trong một hiện tượng xuấthiện cả vấn đề tích cực và tiêu cực.
- Ví dụ:
- Trình bàysuy nghĩ của anh/ chị về hiện tượng bạo lực học đường
- Trình bàysuy nghĩ của anh/ chị về hiện tượng thừa thầy, thiếu thợ trong xã hội
ta hiệnnay.
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
- Anh/ chịsuy nghĩ gì về hiện tượng chảy máu chất xám trong đất nước ta hiện
nay.
2.
Hướng dẫn dàn ý:
* Mở bài: Mở bài:
Giới thiệu hiện tượng cầnnghị luận
* Thân bài:
- Giải thích vấn đề, hiện tượngcần nghị luận
- Thực trạng vấn đề:Phần này đòi hỏi học sinh phải hiểu biết kiến thức xã hội (học
sinh phải có sựchuẩn bị từ trước bằng việc xem chương trình thời sự, cập nhật
thông tin đời sống...)
- Nguyên nhân, hậu quả (kếtquả)
+ Nguyên nhân: cần chú tớinguyên nhân chủ quan và khách quan.
+ Hậu quả: Khi phân tích hậuquả cần chú ý tới các phương diện: Cá nhân- cộng
đồng, hiện tại, tương lai....
- Giải pháp: (nguyên nhânnào, giải pháp đó)
- Đánh giá, bình luận, bày tỏthái độ của người viết đối với hiện tượng xã hội đó
- Bài học nhận thức vàhành động
* Kết bài: Học sinh có thểcó nhiều cách kết bài khác nhau, có thể nhận xét về ý
nghĩa của vấn đề trong cuộc sống xã hội.
3. Yêu cầu hình thức: Diễn đạt cần chuẩn xác, mạchlạc; không mắc lỗi diễn đạt; có
thể sử dụng phép tu từ và yếu tố biểu cảm nhấtlà phần nêu cảm nghĩ riêng.
B. BÀI TÂP MINH HỌA.
1.
Nghị luận về một tư tưởng, đạolí
Đề bài: Đứng thẳng vươn cao trong cuộc đời hay cúi xuống giúp đỡ người khác,
anh/chị chọn lối sống nào?
Gợi ý:
- Đứng thẳng vươn cao: sống mạnh mẽ bằng lí trí để thành đạt trongcuộc sống
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
- Cúi xuống giúp đỡ người khác: sống nhân văn, sống vì người khác bằng lòng vị
tha, nhân ái, bao dung.
- Trong cuộc sống cần mạnh mẽ,đứng thẳng vươn cao, ý chí để thành đạt, phải biết
phấn đấu vì lí tưởng đạt được mục tiêu và khẳng định mình về danh vọng và địa vị.
Tuy nhiên, tư thế của con người phụ thuộc vào tấm lòng, thái độ của họ. Nếu
quá lí trí tỉnh táo để thực hiện lí tưởng thì con người dễ trở thành ích kỉ, thờ ơ với
đồng loại.
- Cúi xuống giúp đỡ người khác là lối sống nhân văn, làm cho con người luôn
thanh thản nhẹ nhõm.
- Nhưng con người không thể chỉ giúp đỡ người khác bằng tấm lòng, bằng lòng
thương hại đơn thuần được nên cực đoan một lối sống sẽ là không hợ plí và nâng
đỡ người khác cũng không có nghĩa là ban ơn, làm thay, làm hộ mà phải biết giúp
người khác đứng vững trên đôi chân của mình.
- Vừa biết khẳng định bản thân vươn cao, đàng hoàng trong cuộc sống vừa phải
biết giúp đỡ người khác đứng thẳng trong cuộc đời
- Phê phán những lối sống cực đoan và liên hệ bản thân.
Đề: Cho hai hình ảnh sau:
Thứ nhất, con ốc mượn hồn (một loài vật có vỏ ốc, thân cua) tuy mang vỏ ốc
nhưng vẫn giữ được bản chất là một con cua.
Thứ hai, con chim nhại giọng tuy bản thân là một con chim nhưng giọng hót lại
nhái mượn.
Hãy viết bài văn (khoảng 600 từ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về lối sống của
con người trong xã hội ngày nay qua hai hình ảnh trên.
*Yêu cầu chung
- Câu này kiểm tra năng lực viết bài nghị luận xã hội của thí sinh, đòi hỏi thí sinh
phải huy động những kiến thức về đời sống xã hội, kĩ năng tạo lập văn bản và khả
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
năng bày tỏ suy nghĩ của mình để làm bài.
- Thí sinh có thể làm bài theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải có lí lẽ và căn cứ
xác đáng; được tự do bày tỏ suy nghĩ, quan điểm, thái độ của mình trước một hiện
tượng đời sống xã hội. Mỗi thí sinh có quan điểm riêng nhưng phải có một cách
nhìn đúng đắn, toàn diện, phù hợp với chuẩn mực xã hội; suy nghĩ, hành động phải
chân thành, nghiêm túc, phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội. Thí sinh có thể
trình bày theo nhiều cách.
*Yêu cầu cụ thể
Ý 1 Giới thiệu vấn đề cần nghị luận.
Ý 2 Giải thích
- “Ốc mượn hồn” là con vật bé nhỏ mượn vỏ ốc làm nơi trú ngụ bởi chúng rất yếu
ớt và dễ dàng làm mồi cho con vật khác. Tuy nhiên, rời khỏi vỏ ốc thì chúng vẫn
giữ được hình hài và bản chất của một con cua. Hình ảnh “con ốc mượn hồn” ẩn dụ
cho con người. Đôi khi, con người phải đeo một lớp mặt nạ ngụy trang, tạo ra vỏ
bọc cho mình.
- “Con chim nhại giọng” là loài chim có thể nhại lại tiếng của các loài chim khác
như sáo, vẹt,… Tuy nhiên bản thân chúng lại không có một giọng hót riêng hoặc
nếu có thì rất khó nghe. “Con chim nhại giọng” ẩn dụ cho lối sống giả dối, ngụy
tạo của con người nhằm một mục đích trục lợi cá nhân nào đó.
Hai hình ảnh trên gợi lên cho chúng ta hai lối sống tương đối mâu thuẫn nhau của
con người trong cuộc sống hiện tại. Tùy thuộc vào quan niệm sống mà mỗi người
chọn lựa lối đi đúng đắn cho mình. 0,5đ
Ý 3. Bàn luận
- Lối sống của con người qua hình ảnh con ốc mượn hồn tuy mang vỏ ốc nhưng
vẫn giữ được bản chất là một con cua
+ Trong cuộc sống hiện tại, mỗi người đều phải đối mặt với rất nhiều vấn đề mà
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
nếu sử dụng bản chất của riêng mình, có lẽ họ sẽ khó vượt qua được.
+ Con người không thể nào sống thật là mình trong suốt quãng đời, phải biết sống
thật một cách thông minh, đó là sống khéo. Sống khéo là khi con người biết lựa
chọn “chiếc mặt nạ” phù hợp cho từng hoàn cảnh, đối xử với người khác một cách
khéo léo khiến họ yêu quý và tôn trọng mình.
+ Tuy nhiên, đừng quá lạm dụng chiếc vỏ ốc của mình, cần phải thoát khỏi nó khi
cần thiết.
- Lối sống của con người qua hình ảnh con chim nhại giọng tuy bản thân là một
con chim nhưng giọng hót lại nhái mượn
+ Thay vì sống khéo, sống đúng với cảm xúc và bản chất của mình, nhiều người lại
chọn cách sống giả dối, vay mượn.
+ Cuộc sống hiện nay có rất nhiều “con chim nhại giọng”, họ sẵn sàng sống khác
đi để đạt được mong muốn, bất chấp mọi thủ đoạn.
+ Để trở thành một người khác, hót tiếng hót của người khác là điều rất dễ dàng,
nhưng để thể hiện cá tính của mình, dám khác biệt đòi hỏi rất nhiều ở bản lĩnh và ý
chí của mỗi người.
- Nguyên nhân:
+ Một số người thích thể hiện bản thân mình, hoặc vì muốn đi “đường tắt” để đến
thành công.
+ Gia đình cũng là một trong số những tác động ảnh hưởng đến việc hình thành
nhân cách của con trẻ.
+ Nhiều vấn đề phát sinh trong cuộc sống khiến con người phải tạo khoảng cách
với nhau, họ không dám sống thật với mình trước mặt người khác vì nghi ngờ, vì
sợ,...
- Mở rộng: Hai cách sống trên là hai quan điểm sống mà con người phải chọn.
Cuộc sống không cho phép chúng ta “thật” hoàn toàn. Con người phải biết sống
thật một cách thông minh, sống khéo, sống bằng cảm xúc của mình, biết giữ vững
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
bản chất, tiếp thu cái tốt đẹp của người khác để hoàn thiện bản thân mình hơn,...
1,5đ
Ý 4. Bài học nhận thức và hành động
- Sống như một con ốc mượn hồn, biết vay đúng lúc mà vẫn là mình dù trong hoàn
cảnh nào.
- Tự nhủ phải luôn tỉnh táo để có thể giữ vững lập trường, lắng nghe và tiếp thu ý
kiến của người khác để thay đổi tốt hơn,... 0,5đ
Đề: Có người cho rằng “Vào Đại học là con đường duy nhất để thành công”,
nhưng ngày nay có nhiều người không học Đại học nhưng rất thành đạt. Thu Hà –
bà chủ của chuỗi cửa hàng hoa tươi ở Hà Nội, thu nhập hàng tháng lên đến 8 con
số; Cẩm Ly sinh năm 1989 kinh doanh thời trang trên Facebook, thu nhập hàng
tháng 40 triệu đồng (dẫn theo nguoiduatin.vn/ truot –dai-hoc-van-thanh-dai-gia).
Bùi Thị Phương (1989), đã từng là sinh viên của ĐH Ngoại thương. Mặc dù chỉ
còn một thời gian ngắn là tốt nghiệp song cô đã quyết tâm đi theo con đường kinh
doanh không bằng cấp. Với quan điểm sống là phải tạo được giá trị cho bản thân
và cho xã hội, Bùi Thị Phương đã quyết định bỏ đại học để làm kinh doanh. Hiện
Phương đang sở hữu 4 trung tâm Anh ngữ, 1 nhà hàng Pizza và quán ăn sinh viên
với mức thu nhập có khi lên tới 15.000 USD/tháng. Cô còn đang có tham vọng mở
rộng thêm chuỗi kinh doanh và có ước mơ trở thành nữ tỷ phú Bill Gates của Việt
Nam và tham gia nhiều hoạt động từ thiện.
(dẫn theo anninhthudo.vn/Loi-song/Con-duong-thanh-cong-khong-mang-ten-daihoc/512163.antd)
Viết một bài văn (không quá 2 trang giấy thi) bày tỏ suy nghĩ của anh/ chị về
hiện tượng trên.
a. Yêu cầu về kĩ năng
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội. Kết cấu chặt chẽ, diến đạt lưu loát; không mắc lỗi
chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
b. Yêu cầu về kiến thức
Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng luận điểm phải rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng
phải hợp lí; cần làm rõ được các ý chính sau:
Mở bài: Nêu được vấn đề nghị luận.
Thân bài:
- Tóm tắt ngắn gọn hiện tượng trong đề bài: có người cho rằng Vào Đại học là con đường
duy nhất để thành công, nhưng cũng có rất nhiều người không học Đại học cũng rất thành đạt
trong cuộc sống...
- Phân tích:
+ Ý kiến Vào Đại học là con đường duy nhất để thành công vừa có khía cạnh đúng vừa chưa
thỏa đáng. Học lên Đại học là nguyện vọng chính đáng của đa số thanh niên vì đây là môi
trường học tập lí tưởng, trang bị những tri thức cơ bản, hiện đại cho sự phát triển của con
người trong tương lai.
+ Tuy nhiên vì nhiều lí do, một số bạn trẻ sau khi tốt nghiệp phổ thông không có điều kiện
theo học Đại học. Để lập thân lập nghiệp, họ có thể học nghề hoặc vận dụng kiến thức đã học
để kinh doanh, sản xuất..., và rất nhiều người đã thành công trong nghề nghiệp đã chọn của
mình.
+ Trong cuộc sống ngày nay cũng có nhiều bạn trẻ học Đại học xong vẫn thất nghiệp, phải đi
làm trái ngành, hoặc làm những công việc không hề cần đến bằng đại học. Có nhiều nguyên
nhân như tình trạng mở các trường đại học tràn lan, tình trạng thừa thày thiếu thợ, bão hòa
các ngành học,...
+ Cần sáng suốt, cân nhắc trong lựa chọn con đường đi trong tương lai: cập nhật thông tin
nhu cầu thị trường lao động, tư vấn từ người đi trước; tùy thuộc vào khả năng, điều kiện của
bản thân và gia đình để có quyết định đúng đắn tiếp tục học lên hay chọn con đường khác;
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
tránh a dua theo số đông hay chạy theo phong trào.
Liên hệ bản thân: lựa chọn nghề nghiệp và con đường đi đúng trong tương
lai rất quan trọng với HSPT; cần có tinh thần ham học, học tập suốt đời chứ
không phải chỉ là học đại học.
*. Lưu ý: giám khảo cần chú ý kĩ năng, các bước làm bài của HS; đánh giá
cao những bài viết đảm bảo các kĩ năng cơ bản của một bài văn nghị luận xã
hội, có những kiến giải sắc sảo, sáng tạo, hợp lí. Những bài viết không đảm
bảo kĩ năng cơ bản thì không cho quá 50% số điểm của câu.
Đề: Tranh nhau hôi tiền của người bán rau bị gió thổi bay
Vào lúc 16h30 chiều 20/9, gió lớn đẩy chiếc xô nhựa đựng tiền văng ra
đường, tiền bị thổi bay khắp nơi thì nhiều người nhanh tay cúi xuống nhặt mà
không trả lại cho khổ chủ.
Nạn nhân là chị Nguyễn Thị Quế (41 tuổi, phường Trung Đô, TP Vinh) người bán rau, đậu hũ, cà muối... ở chợ Bến Thủy, TP Vinh.
Chiếc xô này đựng toàn bộ vốn lẫn lãi chị thu được trong cả ngày bán hàng,
với đủ mệnh giá từ 1.000 - 2.000 đồng đến 50.000 - 200.000 đồng. Thấy tiền bay
tung tóe, nhiều người đi đường vội cúi xuống nhặt rồi lẳng lặng bỏ đi. Một số
người tốt bụng đem lại trả nhưng chủ yếu là tiền mệnh giá thấp. Sau khi bị hôi
tiền, dù trời mưa nhưng chị Quế vẫn phải nán lại bán hàng để kiếm thêm. Để có
được số tiền đó, chị phải dậy từ 2h sáng ra chợ đầu mối mua rau, củ quả về bán
lại ở chợ Bến Thủy. Còn chồng chị trông giữ xe thuê. Thu nhập của hai vợ chồng
chị cũng chỉ đủ trang trải cuộc sống và nuôi 2 con ăn học.
(Dẫn theo http://infonet.vn/tranh-nhau-hoi-tien-cua-nguoi-ban-rau-bi-giothoi-bay-post146686.info, ngày 05/10/2014 )
Viết một bài văn (không quá 2 trang giấy thi) bày tỏ suy nghĩ của anh/chị về
hiện tượng trên.
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
a. Yêu cầu về kĩ năng
Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội về hiện tượng đời sống. Kết cấu chặt chẽ, diến đạt
lưu loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
b. Yêu cầu về kiến thức
Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng luận điểm phải rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng
phải hợp lí; cần làm rõ được các ý chính sau:
Nêu được vấn đề nghị luận: hiện tượng đời sống đáng lên án
Tóm tắt ngắn gọn hiện tượng trong đề bài: hôi tiền của người lao động bán rau công khai
giữa phố.
Đánh giá:
- Người VN vốn có truyền thống tương thân tương ái, luôn sẵn lòng giúp đỡ chia sẻ người
gặp hoạn nạn hoặc gặp bất hạnh. Ông cha ta luôn dạy con cháu về lối sống nhân ái; biết quan
tâm, nghĩ về người khác.
- Câu chuyện trên cho thấy hình ảnh và hiện tượng những “người Việt xấu xí” đang bị báo
chí và công luận lên án: tham lam, vô cảm với nỗi bất hạnh của người khác; sống ích kỉ, chỉ
nghĩ đến mình, ham cái lợi trước mắt; sẵn sàng bán rẻ nhân cách linh hồn vì vật chất...
- Hôi tiền của người lao động bán rau tội nghiệp thu nhập ít ỏi bấp bênh càng đáng lên phê
phán hơn.
Liên hệ bản thân:
- Lên án những hành động xấu xa, tham lam.
- Cần có chế tài để xử phạt những hành vi vi phạm đạo đức, văn hóa
* Lưu ý: giám khảo cần chú ý kĩ năng, các bước làm bài của HS; đánh giá cao những bài viết
đảm bảo các kĩ năng cơ bản của một bài văn nghị luận xã hội, có những kiến giải sắc sảo,
sáng tạo, hợp lí. Những bài viết không đảm bảo kĩ năng cơ bản thì không cho quá 50% số
điểm của câu.
Đề: Đọc câu chuyện có thật sau:
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
Một buổi trưa, thầy hiệu trưởng lấy làm lạ khi thấy một cậu học sinh cứ cặm
cụi đi nhặt từng cái bao nilông, từng chiếc lá trong sân trường bỏ vào thùng rác.
Khi thầy hỏi tại sao buổi trưa không ngủ mà tha thẩn ngoài sân trường, em cho
biết bố mẹ đều làm việc vất vả nhưng gia đình rất khó khăn. Đăng ký học bán trú
như các bạn thì bố mẹ kham không nổi. Buổi sáng, bố mẹ đưa em đến trường và
phát cho 5.000 đồng. Trong đó, 1.000 đồng em dùng để mua xôi ăn sáng và 4.000
còn lại là cho đĩa cơm trưa chỉ toàn rau với cá vụn. Ăn xong, em ở luôn tại trường
để tự ôn tập, rồi chiều học xong bố mẹ đến đón. Và em bảo với thầy: “Ăn trưa
xong con không biết làm gì nên đi lượm rác để trường mình sạch và đẹp hơn”. Cậu
bé ấy tên là Trần Phú Tài, học sinh lớp 7A7 Trường Lương Thế Vinh, quận 1, TP
Hồ Chí Minh.
(Báo Tuổi Trẻ ngày 27-92006)
Viết một bài văn (không quá 2 trang giấy thi) bày tỏ suy nghĩ của anh/chị về
bài học rút ra từ câu chuyện trên.
a. Yêu cầu về kĩ năng
Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội về một hiện tượng xã hội tích cực. Kết cấu chặt chẽ,
diễn đạt lưu loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
b. Yêu cầu về kiến thức
Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng luận điểm phải rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng
phải hợp lí; cần làm rõ được các ý chính sau:
- Nêu được vấn đề nghị luận
- Tóm lược lại câu chuyện
- Bàn luận:
+ Khâm phục trước ý thức và hành động rất cao đẹp của ẹm học sinh lớp 7. Tuy còn nhỏ tuổi
nhưng em đã để lại một tấm gương sáng về lòng thương cha mẹ, ý chí nghị lực vượt khó, sự
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
chăm chỉ trong học tập và tinh thần bảo vệ môi trường.
+ Những việc làm của em thầm lặng, tự giác, hồn nhiên; tưởng chừng nhỏ bé nhưng có ý
nghĩa cao cả, làm xúc động lòng người và làm thay đổi suy nghĩ và hành động của nhiều
người về ý nghĩa thực sự của cuộc sống.
+ Phê phán những bạn trẻ sống ích kỉ, lạnh lùng, vô cảm; tiêu phí thời gian, sức lực vào
những trò chơi vô bổ; không có ý thức giữ gìn và bảo vệ môi trường...
- Bài học: tinh thần vượt khó, siêng năng trong học tập, có ý thức bảo vệ môi trường.
* Lưu ý: giám khảo cần chú ý kĩ năng, các bước làm bài của HS; đánh giá cao những bài viết
đảm bảo các kĩ năng cơ bản của một bài văn nghị luận xã hội, có những kiến giải sắc sảo,
sáng tạo, xúc động hợp lí. Những bài viết không đảm bảo kĩ năng cơ bản thì không cho quá
50% số điểm của câu.
Đề:
Chẳng ai muốn làm hành khất
Tội trời đày ở nhân gian
Con không được cười giễu họ
Dù họ hôi hám úa tàn.
Nhà mình sát đường, họ đến
Có cho thì có là bao
Không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào.
Con chó nhà mình rất hư
Hễ thấy ăn mày là cắn
Con phải răn dạy nó đi
Nếu không thì con đem bán.
Tạm gọi là no ấm
Biết đâu cơ trời vần xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
Biết đâu nuôi bố sau này...
(Dặn con - Trần Nhuận Minh)
Viết bài văn bày tỏ suy nghĩ của anh/chị về bài học ứng xử trong cuộc sống
rút ra từ lời dạy của cha ở trên?
a. Yêu cầu về kĩ năng
Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội về một tư tưởng đạo lí. Kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu
loát; không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
b. Yêu cầu về kiến thức
Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng luận điểm phải rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng
phải hợp lí; cần làm rõ được các ý chính sau:
- Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: Dặn con của Trần Nhuận Minh là một bài thơ thấm thía
bởi đề cập đến một cách ứng xử rất mực chân tình, nhân văn trong cuộc sống.
- Bàn luận:
+ Đồng cảm, thấu hiểu và sẻ chia trong lời dặn con của người cha về cách đối xử với người
bất hạnh, kém may mắn.
+ Tránh thái độ kì thị, khinh miệt, thương hại; biết sống một cách khoan dung và nhân ái.
+ Ý nghĩa của cách đối xử ấy: Giảm bớt khó khăn về vật chất, cũng như giảm bớt cả những
tổn thương về tinh thần cho những người vốn đã bất hạnh đau khổ. Đó là biểu hiện của tình
thương, tình người. Cái sâu sắc của người cha khi dạy con là lòng nhân ái.
+ Phê phán những con người sống ích kỉ, lạnh lùng, vô cảm; thiếu sự nhân văn trong cư xử
với người khác.
- Liên hệ - rút ra bài học: Tự nhìn nhận đánh giá lại bản thân mình qua hành vi ứng xử với
người bất hạnh xung quanh; Cần điều chỉnh cách sống, cách ứng xử để thể hiện là một người
có văn hóa; Chú ý đến việc hoàn thiện nhân cách và vun đắp vẻ đẹp tình người cho tâm hồn
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
Đề: Tục ngữ Việt Nam có câuKhông thày đố mày làm nên, đồng thời cũng có câu
Học thày không tày học bạn.
Viết một bài văn (không quá 2 trang giấy thi) bày tỏ suy nghĩ của anh/ chị về
bài học rút ra từ hai câu tục ngữ trên.
a. Yêu cầu về kĩ năng
Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội. Kết cấu chặt chẽ, diến đạt lưu loát; không mắc lỗi
chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
b. Yêu cầu về kiến thức
Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng luận điểm phải rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng
phải hợp lí; cần làm rõ được các ý chính sau:
- Nêu được vấn đề nghị luận: dẫn dắt giới thiệu được về hai câu tục ngữ
- Giải thích:
+ Không thầy đố mày làm nên: Đề cao đến mức tuyệt đối vai trò của người thầy với học sinh.
Thầy dạy cho học sinh những kiến thức cần thiết nhất; là người dẫn đường chỉ lối; không chỉ
dạy chữ mà còn dạy nhân nghĩa, đạo lí làm người; nhiều khi còn quyết định đến cả chuyện
tạo dựng nghề nghiệp của học sinh.
+ Học thầy không tày học bạn: nhấn mạnh ý học hỏi bạn bè là điều hết sức quan trọng và
cần thiết đối với mỗi học sinh vì thầy chỉ dạy ở lớp ở trường, còn phần lớn thời gian của học
sinh là học tập, trao đổi với bạn bè.
- Bàn luận:
+ Hai câu tục ngữ trên khẳng định học thầy, học bạn đều quan trọng như nhau và
cần thiết; bổ sung ý nghĩa cho nhau và phản ánh quan niệm của người xưa về
chuyện học.
+ Trong quá trình học tập, chúng ta cần khai thác thật mạnh mặt thuận lợi của học
từ thầy, học từ bạn để không ngừng nâng cao hiểu biết về tất cả mặt.
+ Phê phán những con ngườichưa nhận thức đúng vai trò quan trọng của người
thày và bạn bè trong học tập, nghiên cứu. Bên cạnh vai trò của thầy và bạn, sự nỗ
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
lực của bản thân cũng là điều quyết định trong chuyện học tập và nâng cao kiến
thức.
- Liên hệ bản thân:
+ Muốn giỏi thì phải học tập toàn diện: học thầy, học bạn, học trong sách vở, học
trong thực tế đời sống quanh mình.
+ Phải tôn trọng thầy cô, khiêm tốn học hỏi bạn bè để trở thành người trò giỏi, con
ngoan, công dân có ích cho xã hội.
Đề bài: Con người dễ bị chế ngự bởi quyền lực, vật chất, danh vọng. Muốn
chiến thắng mọi cám dỗ và đứng vững cần phải có bản lĩnh.
Anh/chị hãy viết một bài văn ngắn về chủ đề “giữ cho tâm hồn mình đứng
thẳng”.
Bài làm:
Robert Koch là một bác sĩ,nhà vi sinh vật học nổi tiếng của Đức. Một hôm,
ông được nhà vua mời vào hoàng cung khám bệnh. Khi bác sĩ Koch bước vào, nhà
vua nói: “Khanh hãy khám bệnh cho trẫm, khanh đừng khám những người bệnh
bình thường ngoài kia! Bác sĩ đáp: “Tâu bệ hạ! Trong mắt thần, tất cả bệnh nhân
đều được thần xem như một vị quốc vương!”.
Trong mắt một số người, bác sĩ Koch quả là một người ngốc nghếch, dù ông
thường đối xử với bệnh nhân của mình như thế nữa thì đứng trước mặt vua thực ra
cũng nên nói vài lời cho được lòng vua chứ! Ví dụ có thể nói: “Thưa bệ hạ, đương
nhiên thần sẽ làm như thế vì bệ hạ là bậc cao quý nhất trong thiên hạ, thần đâu dám
xem bệ hạ như những người thường được? Nếu muốn tỏ thái độ vô cùng kính
trọng, vô cùng trung thành với nhà vua nữa thì bạn có thể nói: “Muôn tâu bệ hạ,
ngài là vị vua nhân đức, điều ngài vừa nói đúng như thần nghĩ, hôm nay thần mang
đến cho bệ hạ một thuốc bí truyền của gia đình hạ thần, bất kì ai có bệnh thần cũng
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
không nỡ đem phương thuốc này chữa cho họ, nay thần sẽ dốc hết sức bình sinh để
cầu chúc cho bệ hạ vạn thọ vô cương, sự khỏe mạnh của bệ hạ là niềm hạnh phúc
của toàn nước Đức này”. Nếu làm nhà vua vui lòng thì nhất định sẽ tốt cho tương
lai của ông, biết đâu ông sẽ được nhà vua cho vào cung làm ngự y hoặc tổng quản
quản lí các thầy thuốc trong thành. Thế nhưng, bác sĩ Koch đã không làm thế, ông
chỉ nói những lời đúng với lòng mình. Vị bác sĩ ấy đã để cho tâm hồn mình đứng
thẳng trước quyền thế tối cao trên đời, không để tâm hồn mình phải sụp lạy trước
tiền bạc hay chức vị, nhờ thế tên tuổi của bác sĩ đã sống mãi trong lòng người dân
Đức.
Chúng ta hãy để tâm hồn mình đứng thẳng trước quyền thế, tiền bạc và sắc
dục. Tiền bạc có khả năng khuất phục chúng ta bởi sức quyến rũ vật chất của nó;
sắc dục làm tâm tình chúng ta mê loạn; niềm vinh dự nhất thời có thể khiến chúng
ta đánh mất mục tiêu cả đời. Bạn phải kiên trì với lí tưởng của mình, phải biết bỏ
qua những thứ mà phần lớn mà người đời đều coi trọng đó, đồng thời bạn phải
giương cao ngọn cờ cuộc đời của mình.
Để tâm hồn mình đứng thẳng trước cám dỗ của mọi tấm lòng rộng lượng
bao dung. Người hẹp hòi, ích kì, chỉ biết tính toán lo toan cho bản thân, luôn luôn
chuẩn bị sẳn sàng tư thế quỳ gối để có tiền bạc, danh dự, nữ sắc dục…là người
“đứng núi này trông núi nọ”, ý chí không kiên định, “gió chiều nào theo chiều ấy”.
Vì người đó chỉ biết theo đuổi lợi ích, muốn theo đuổi lợi ích cần biết “thiên thời,
địa lợi, nhân hòa”, cần biết lợi dụng ai, đoàn kết bắt tay với người nào, cần cô lập
ai, cần công kích ai. Chỉ có những người vì số đông, biết kết hợp lợi ích cá nhân
với lợi ích chung của mọi người làm một mới có tinh thần thép, không kinh động
khiếp hãi trước quyền uy, không nhụt chí nguội lòng khi thất sủng, lấy việc giữ
liêm khiết cho tâm hồn là lợi ích tối thượng. Cái mà họ theo đuổi là chân lí, chân lí
không cần phải sống và hành xử bằng cách dựa vào nét mặt người khác, bất luận
thế gian này thay đổi thế nào cũng giữ khí tiết đã định của mình. Để tâm hồn đứng
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
vững cần có chí khí. Cây tùng mọc trên núi đá không sợ gió bão, không sợ giá rét
vì bản chất của nó là thế, nó sống trong những nơi cây khác không thể sống, giữ
được những điều mà cây khác không thể giữ như đến mùa thu nó không úa lá rụng
tàn. Con người cũng thế, nếu ý chí cao thượng sẽ có cách hành xử cao thượng một
cách tự nhiên mà không hề học hỏi hay làm gượng ép.
Hoàn cảnh mỗi người mỗi khác, có tốt có xấu, năng lực cũng có giỏi có kém, thế
nên chúng ta không thể mong muốn họ đồng nhất trong lí tưởng mục tiêu nhưng có
một điều mà ai ai cũng mơ ước như nhau, đó là sự tôn nghiêm của linh hồn. Hãy để
tâm hồn mình đứng thẳng trước bất kì thế lực nào, bất kì cám dỗ nào.
Đề 2: Có một sự thật là: không phải lúc nào mọi sự vật hiện tượng cũng bộc lộ rõ
bản chất để chúng ta có thể phân biệt được thật giả, đúng sai; điều gì cần làm và
không nên làm. Để có thể đến với chân lí, trong lòng mỗi người cần có một ngọn
đèn soi tỏ.
Anh/chị hãy viết một bài văn ngắn chủ đề “ngọn đèn trong tim”.
Bài làm 1:
Hoa độc vẫn có màu sắc sặc sỡ, vậy làm thế nào để phân biệt hoa độc và không
độc? Nếu chúng ta không dụng tâm phân biệt sẽ bị dáng vẻ bên ngoài của nó mê
hoặc, lây nhiễm độc tố. Rượu độc có khi rất thơm, nếu không dụng tâm phân biệt
sẽ bị hương thơm đó làm lú lẫn, thậm chí có thể mất mạng. Muôn vật trong đời
thường trùm lên vẻ ngoài một lớp sương mờ, trông giống hoa nhưng không phải
hoa, giả thật lẫn lộn, chỉ có những người đầu óc luôn tỉnh táo mới phân biệt được
thật giả. Đường đời không phải bao giờ cũng được soi dưới ánh mặt trời, có lúc
phải đi trong đêm tối, có khi phải đi trong sương mù.Những lúc như thế, phải thắp
đèn sáng trong lòng mới nhận rõ phương hướng, định vị cuộc đời, biết đặt chân lên
con đường bằng phẳng, biết dừng chân trên vực thẳm.
Sự lựa chọn trong cuộc sống cần chúng ta biết phân biệt phương hướng. Vũ trụ thì
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
mênh mông, luôn phơi bày mọi sắc màu còn lòng ham muốn vật chất như những
dòng chảy đan xen lẫn nhau, đang từng giờ từng phút nhấn chìm mọi khả năng lựa
chọn và phân biệt phương hướng của chúng ta, khiến chúng ta ngộ nhận, trở thành
kẻ nô lệ của quyền lực và tiền bạc. Giữ ngọn đèn sáng trong tâm, mới phân biệt
được chính mình thực sự.
Nhà thơ Lí Bạch biết rõ tài trí của mình có thể đổi lấy quan cao lộc lớn, nhưng ông
đã quyết định cởi bỏ sự ràng buộc của danh lợi, ngọn đèn lớn trong tim ông sáng
rực giúp ông nhận chân phương hướng đích thực của mình trong tình thế xã hội
thời ông – quay về sống với cái tôi đích thực của mình. Đúng vậy! Dòng sông vẩn
đục chảy xuôi chảy dọc nào có sợ gì, trong tâm đã có đèn sáng, giúp ông soi tỏ
mình và người để ông nhận thấy “thế gian đều say cả, chỉ mình ta tỉnh”.
Sự nghiệp thành công cần chúng ta nhận rõ thật, giả. Có lúc chân lí được tìm trong
số ít, suy cùng nguyên nhân, đại khái là vì mọi sự vật trong đời đều bị trùm lên lớp
sương mờ khiến mắt người thường không nhận ra thực, giả, chỉ có ngọn đèn trong
tim soi rọi, có điều kiện nhìn thẳng vào bản chất, biện minh thực giả, mới có được
chân lí, xây dựng sự nghiệp. Cha đẻ nghành điện từ - Hans Christian Oersted khi
mới bắt đầu nghiên cứu hiệu ứng điện từ, ông cho rằng điện và từ không có dấu
hiệu, quan hệ gì đặc biệt. Nhưng trong quá trình thí nghiệm thực tế, ông ngẫu
nhiên phát hiện kim điện từ xoay chuyển, mọi người có mặt lúc đó đều cho rằng đó
chỉ là ảo giác do hoa mắt , không nên phải lưu tâm làm gì, nhưng ông đã kịp thời
nắm bắt cơ hội đó và nghiên cứu lại từ đầu. Cuối cùng ông đã chứng minh rằng
dòng điện có thể sinh ra từ trường, khiến nghành vật lí học trên toàn cầu có bước
phát triển nhảy vọt. Sự phân biệt chính là quá trình trả mọi hiện tượng về với đúng
bản chất của nó, trả lại chân lí cho chân lí, tác thành sự nghiệp cho người biết sử
dụng kĩ năng phân biệt.
Trong tim có đèn sáng, soi tan sương mù, đến vùng tươi sáng. Chúng ta cần có một
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
đầu óc tỉnh táo đối với cuộc đời, với sự nghiệp, cần nhận rõ hướng đi để chúng ta
không ân hận mỗi khi đặt chân xuống.
Đề: "Chúng ta nắm giữ vận mệnh của chính mình chứ không phải các vì sao." William Shakespeare
Các bạn có tin vào số phận không? Hãy bày tỏ ý kiến của anh/chị
Đề bài : Hãy bày tỏ ý kiến của anh/chị về câu chuyện sau :
DỰA VÀO CHÍNH MÌNH
Ốc sên con ngày nọ hỏi mẹ:
– “Mẹ ơi! Tại sao chúng ta từ khi sinh ra phải đeo cái bình vừa nặng vừa cứng
trên lưng như thế? Thật mệt chết đi được!”
– “Vì cơ thể chúng ta không có xương để chống đỡ, chỉ có thể bò, mà bò cũng
không nhanh” – Ốc sên mẹ nói.
– “Chị sâu róm không có xương cũng bò chẳng nhanh, tại sao chị ấy không đeo
cái bình vừa nặng vừa cứng đó?”
– “Vì chị sâu róm sẽ biến thành bướm, bầu trời sẽ bảo vệ chị ấy”.
– “Nhưng em giun đất cũng không có xương, cũng bò chẳng nhanh, cũng không
biến hoá được, tại sao em ấy không đeo cái bình vừa nặng vừa cứng đó?”
– “Vì em giun đất sẽ chui xuống đất, lòng đất sẽ bảo vệ em ấy”.
Ốc sên con bật khóc, nói: “Chúng ta thật đáng thương, bầu trời không bảo vệ
chúng ta, lòng đất cũng chẳng che chở chúng ta”.
– “Vì vậy mà chúng ta có cái bình!” – Ốc sên mẹ an ủi con – “Chúng ta không
dựa vào trời, cũng chẳng dựa vào đất, chúng ta dựa vào chính mình con ạ”.
(Theo Internet)
*Định hướng cách làm : Đây là dạng đề Nghị luận xã hội về một câu chuyện, Cách
làm Đề nghị luận xã hội dưới dạng một câu chuyện
Tài liệu ôn thi thpt quốc gia môn ngữ văn năm 2016 đầy đủ và chi tiết
*Dàn ý cho đề bài trên như sau :
Mở bài :
-Dẫn dắt, giới thiệu cuộc trò chuyện của mẹ con ốc sên
-Nêu vấn đề nghị luận :Hãy dựa vào chính mình
Thân bài :
1. Phân tích câu chuyện
+ Tóm tắt ngắn gọn câu chuyện
+Nêu ý nghĩa câu chuyện :
Ý nghĩa nội dung câu chuyện:
– Câu chuyện hai mẹ con ốc sên là hình tượng về con người trong cuộc sống.
Trong cuộc sống, có những người, có những lúc may mắn được nương dựa, chở
che, bảo vệ… Trong sự thắc mắc của ốc sên con thì sâu róm và giun đất chính là
hình ảnh để nói về cái thời khắc may mắn đó của con người.
– Nhưng có phải con người lúc nào cũng gặp được may mắn như thế. Điều quan
trọng là con người biết chấp nhận hoàn cảnh, vươn lên, dựa vào nội lực của chính
mình. Đó vừa là quy luật tất yếu vừa là một yêu cầu đối với con người trong cuộc
sống.
2. Bàn luận về ý nghĩa câu chuyện :
Câu chuyện nêu lên bài học cuộc sống :
– Con người không bao giờ tồn tại một cách đơn lẻ mà bao giờ cũng gắn mình với
môi trường tự nhiên, xã hội. Và trong môi trường sinh tồn ấy, con người được cưu
mang, che chở.
– Mặt khác, mỗi con người cũng là một cá thể độc lập, đơn nhất. Nó tồn tại, phát
triển bằng chính sự nỗ lực nội sinh của mình. Đó chính là cái đảm bảo lâu dài, bền
vững và quan trong hơn cả.
– Từ cá nhân đến xã hội, đến mọi quốc gia, dân tộc đều phải gắn mình vào sự bảo
đảm đó.
- Xem thêm -