Tài liệu đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh vĩnh phúc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ THU NGỌC ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ THU NGỌC ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: GS TS. VŨ VĂN HÓA 2 THÁI NGUYÊN - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi.Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được bảo vệ trong một học vị khoa học hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác.Các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được trân trọng ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 2 năm 2016 Tác giả luận văn Hà Thu Ngọc ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ nhiệt tình và đóng góp quý báu của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến GS.TS. Vũ Văn Hóa, người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, thực hiện nghiên cứu đề tài . Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến bộ phận Quản lý đào tạo sau đại học - Phòng Đào tạo, các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi hoàn thành quá trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo, anh chị làm việc tại Ngân hàng Nhà Nước Chi nhánh tỉnh Vĩnh Phúc và các Chi nhánh Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ và cung cấp thông tin cần thiết cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn. Xin cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên và giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và thực hiện luận văn này. Thái Nguyên, tháng 2 năm 2016 Tác giả luận văn Hà Thu Ngọc iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ......................................................................................... ii MỤC LỤC .............................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................... ix MỞ ĐẦU ................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................ 3 5. Bố cục luận văn ................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .............. 5 1.1. Cơ sở lý luận về hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại .... 5 1.1.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại........................................ 5 1.1.2. Hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại...................... 12 1.1.3. Các phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động của NHTM... 13 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của NHTM ... 18 1.2. Cơ sở thực tiễn về hiệu quả hoạt của ngân hàng thương mại ........ 22 1.2.1. Kinh nghiệm nâng cao hiệu quả hoạt động của NHTM ......... 22 1.2.2. Bài học kinh nghiệm nâng cao hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM ở Vĩnh Phúc ................................................................... 28 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................... 30 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................ 30 2.2. Chọn điểm nghiên cứu ................................................................... 30 2.3. Phương pháp nghiên cứu................................................................ 31 iv 2.3.1. Cách tiếp cận ........................................................................... 31 2.3.2. Phương pháp thu thập thông tin .............................................. 31 2.3.3. Phương pháp tổng hợp thông tin ............................................. 32 2.3.4. Phương pháp phân tích thông tin ............................................ 32 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ......................................................... 37 2.4.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả hoạt động của các chi nhánh NHTM tỉnh Vĩnh Phúc .......................................................................... 37 2.4.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh củacác chi nhánh NHTM tỉnh Vĩnh Phúc ............................................................... 37 Chương 3: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC ........................................................................................ 40 3.1. Tổng quan về hệ thống ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ............................................................................................. 40 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của hệ thống ngân hàng tỉnh Vĩnh Phúc .............................................................................................. 40 3.1.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của các chi nhánh NHTM tỉnh Vĩnh Phúc ..................................................................................... 44 3.2. Đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc............................................................ 45 3.2.1. Thực trạng hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúcgiai đoạn 2010 - 2014 ............................... 45 3.2.2. Phân tích hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ............................................... 54 3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc................... 61 3.3.1. Nhóm nhân tố khách quan ...................................................... 61 3.3.2. Nhóm nhân tố chủ quan .......................................................... 62 v 3.4. Đánh giá chung hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ............................................... 65 3.4.1. Nhận xét chung về hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại ............................................................................................ 65 3.4.2. Nhận xét về hiệu quả hoạt động của 5 chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ................................................................................ 67 Chương 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CHI NHÁNH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC ................................................................... 69 4.1. Định hướng chiến lược phát triển hệ thống ngân hàng Việt Nam đến năm 2020 ............................................................................................... 69 4.1.1. Quan điểm phát triển ............................................................... 69 4.1.2. Mục tiêu chiến lược và khâu đột phá ...................................... 69 4.2. Định hướng phát triển của hệ thống các chi nhánh Ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2011 - 2015 và tầm nhìn 2020 ............................................................................................................... 71 4.3. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ...................................... 73 4.3.1. Nâng cao năng lực tài chính .................................................... 73 4.3.2. Hiện đại hóa công nghệ, đa dạng hóa và nâng cao tiện ích sản phẩm, dịch vụ ngân hàng hiện đại dựa trên công nghệ kỹ thuật tiên tiến ......................................................................................................... 74 4.3.3. Xây dựng chiến lược khách hàng, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ cung cấp trên thị trường theo hướng nâng cao chất lượng dịch vụ truyền thống và phát triển dịch vụ mới ................................................. 76 4.3.4. Nâng cao hiệu quả tín dụng, đáp ứng yêu cầu vốn sản xuất kinh doanh cho khách hàng và lợi ích kinh tế của NHTM ........................... 77 vi 4.3.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên ngân hàng ................ 78 4.4. Một số kiến nghị nhằm thực hiện nâng cao hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ...... 81 4.4.1. Kiến nghị với chính phủ.......................................................... 81 4.4.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam....................... 82 KẾT LUẬN .......................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 86 PHỤ LỤC ............................................................................................. 89 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Agribank : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ACB : Ngân hàng Á Châu ATM : Máy giao dịch tự động BIDV : Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam CSTT : Chính sách tiền tệ DNNN : Doanh nghiệp nhà nước NHNN : Ngân hàng nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại NHTMCP : Ngân hàng thương mại cổ phần NHTMNN : Ngân hàng thương mại nhà nước NHTƯ : Ngân hàng trung ương TCTD : Tổ chức tín dụng TSĐB : Tài sản đảm bảo VIB : Ngân hàng Quốc tế Viettinbank : Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Các yếu tố đầu vào và đầu ra đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ................ 37 Bảng 3.1. Cơ cấu nguồn vốn huy động ................................................... 47 Bảng 3.2. Dư nợ tín dụng đối với phát triển kinh tế ............................... 49 Bảng 3.3. Chất lượng tín dụng của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc................................................................................ 51 Bảng 3.4. Tỷ lệ thu từ hoạt động dịch vụ trên tổng thu nhập của các NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc .................................................... 53 Bảng 3.5. ROA của một số NHTM (%) .................................................. 55 Bảng 3.6. Tỷ lệ tổng chi phí hoạt động trên tổng thu hoạt động của các chi nhánh NHTM .......................................................................... 56 Bảng 3.7. Tỷ lệ nợ xấu của một số ngân hàng (%) ................................. 57 Bảng 3.8. Danh sách các chi nhánh NHTM trên địa bàn được nghiên cứu ........................................................................................... 58 Bảng 3.9. Ước lượng hiệu quả bằng DEAP 2.1 dưới điều kiện CRS ..... 59 Bảng 3.10. Giá trị tối ưu cho các biến số đầu vào .................................. 60 Bảng 4.1. Chỉ tiêu cụ thể về kế hoạch kinh doanh của các NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc bình quân tăng (+), giảm (-) mỗi năm giai đoạn 2015-2020…………...73 ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Sơ đồ luân chuyển vốn ...................................................................... 6 Hình 2.1. Hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân phối........................................ 34 Hình 2.2. Đường đồng lượng lồi tuyến tính từng khúc................................... 35 Hình 2.3. Đường biên CRS, VRS và NIRS .................................................... 36 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất nước ta đang trong quá trình phát triển trên con đường xã hội chủ nghĩa hướng tới hội nhập kinh tế quốc tế, do vậy việc tạo lập và tập trung mọi nguồn lực để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước là rất cấp bách. Với vai trò “cầu nối” giữa cung và cầu vốn trong xã hội, bằng các nghiệp vụ của mình để khơi thông nguồn vốn nhàn rỗi từ nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu tín dụng phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, ngân hàng thương mại ngày càng chiếm vị trí vô cùng quan trọng trong nền kinh tế. Ngày nay, cùng với quá trình đổi mới của hệ thống chính trị, hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đã có những thay đổi quan trọng.Các ngân hàng cùng nhau hoạt động, đáp ứng sản phẩm dịch vụ cho nền kinh tế và cạnh tranh nhau.Một trong những yếu tố quan trọng sử dụng để đánh giá năng lực cạnh tranh là hiệu quả hoạt động. Do vậy có thể nói, hiệu quả trở thành một tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng và năng lực cạnh tranh của một ngân hàng. Tỉnh Vĩnh Phúc được tái lập năm 1997, hội tụ khá nhiều yếu tố thuận lợi cho quá trình phát triển nhờ có đủ cả ba vùng sinh thái Đồng bằng - Trung du - Miền núi.Đến nay, trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đã có 22 Chi nhánh ngân hàng cấp I, 30 Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở cùng rất nhiều phòng giao dịch của các ngân hàng, mạng lưới trải dài tại 9 huyện, thành phố, thị xã trong tỉnh. Ngành Ngân hàng tỉnh Vĩnh Phúc đã nỗ lực trong việc phát huy tính sáng tạo, các sản phẩm dịch vụ và cung cấp nguồn vốn lớn cho sự phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh. Tuy nhiênnhững năm gần đây, sự biến động của nền kinh tế đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động ngân hàng trên địa bàn.Các ngân hàng phải luôn tìm cách sử dụng nguồn lực hợp lý, đổi mới chất lượng dịch vụ để tồn tại và phát triển dựa trên việc đánh giá hiệu quả hoạt động. 2 Bản thân tác giả công tác tại Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh tỉnh Vĩnh Phúc, nhận thấy được tầm quan trọng của việc đánh giá hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại đối với các nhà hoạch định chính sách và những người làm công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt động ngân hàng. Tuy nhiên, đánh giá về hiệu quả hoạt động ngân hàng ở Việt Nam trong những năm qua chủ yếu dựa vào phương pháp định tính, thông qua các chỉ số tài chính, chưa có những nghiên cứu áp dụng phương pháp định lượng đánh giá tổng quát hiệu quả hoạt động của ngân hàng, đặc biệt trong phạm vi một tỉnh. Qua quá trình học tập, nghiên cứu, tác giả được biết đến mô hình phân tích bao tới hạn (Data Envelopment Analysis - DEA), đây là một công cụ phân tích kinh tế khá mạnh, được sử dụng trong phân tích hiệu quả sản xuất kinh doanh của các tổ chức, các doanh nghiệp và nhóm hộ sản xuất và đặc biệt áp dụng đánh giá hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. Thời gian qua đã có một số tác giả quan tâm nhưng chủ yếu tiếp cận theo phương pháp định tính truyền thống, việc đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại áp dụng mô hình phân tích DEA trên địa bàn tỉnh còn rất mới mẻ ở nước ta. Chính vì vậy, tác giả đã chọn đề tài “Đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc” làm luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế với kỳ vọng qua đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề tài đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh Ngân hàng thương mại (NHTM) hoạt động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc áp dụng mô hình phân tích bao dữ liệu.Từ đó, đề xuất một số gợi ý về chính sách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 2.2. Mục tiêu cụ thể 3 - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về đánh giá hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại. - Đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mạiáp dụng phương pháp truyền thống và mô hình phân tích bao dữ liệu - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, góp phần phục vụ cho các mục tiêu phát triển của các NHTM hoạt động trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc bằng phương pháp đánh giá truyền thống (dựa vào các chỉ số tài chính) và phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA), từ đó tìm ra các giải pháp chung nâng cao hiệu quả hoạt động cho các chi nhánh NHTM và các giải pháp riêng cho các chi nhánh NHTM hoạt động thiếu hiệu quả trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. - Phạm vi về không gian: Hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc từ 2010-2014. - Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc từ 2010 - 2014 và định hướng phát triển đến năm 2020. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu mô hình đánh giá hiệu quả (mô hình phân tích bao tới hạn DEA) trên cơ sở đó đề ra cách tiếp cận phù hợp trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh NHTM. - Đề xuất một số gợi ý về chính sách trong việc quản lý và điều hành hệ 4 thống các chi nhánh NHTM tỉnh Vĩnh Phúc nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả và cải thiện năng lực cạnh tranh giữa các chi nhánh NHTM hiện nay. - Sản phẩm của đề tài sẽ bổ sung vào những nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của các NHTM áp dụng mô hình phân tích bao tới hạn. Kết quả phân tích là nguồn số liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý trong lĩnh vực tài chính ngân hàng nói chung và ở lĩnh vực tài chính - ngân hàng ở tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng. 5. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Đánh giá hiệu quả hoạt động của các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Chương 4: Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động các chi nhánh ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại 1.1.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm Ngân hàng thương mại (NHTM) đã hình thành, tồn tại và phát triển gắn liền với sự phát triển của kinh tế hàng hóa. Sự phát triển của hệ thống NHTM đã có tác động rất lớn và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá, ngược lại kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ đến giai đoạn cao của nó - kinh tế thị trường - thì NHTM cũng ngày càng được hoàn thiện và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu được. Để đưa ra được một khái niệm chính xác và tổng quát nhất về NHTM, người ta thường phải dựa vào tính chất và mục đích hoạt động của nó trên thị trường tài chính, và đôi khi còn kết hợp tính chất, mục đích và đối tuợng hoạt động.Ở Mỹ: “Ngân hàng thương mại là công ty kinh doanh tiền tệ, chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành công nghiệp dịch vụ tài chính”. Theo Luật Ngân hàng của Pháp, năm 1941 định nghĩa: “Ngân hàng là những xí nghiệp hay cơ sở nào hành nghề thường xuyên nhận của công chúng dưới hình thức ký thác hay hình thức khác số tiền mà họ dùng cho chính họ vào các nghiệp vụ chiết khấu, tín dụng hay dịch vụ tài chính”. Theo Luật Ngân hàng của Ấn Độ năm 1959 đã nêu: “Ngân hàng là cơ sở nhận các khoản tiền ký thác để cho vay hay tài trợ, đầu tư”... Theo Luật các TCTD của Việt Nam Số 47/2010/QH12 được Quốc hội ban hành năm 2010 quy định: “1. Tổ chức tín dụng là doanh nghiệp thực hiện một, một số hoặc tất cả các hoạt động ngân hàng. Tổ chức tín dụng bao gồm ngân hàng, tổ chức tín dụng phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân. 6 2. Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng có thể được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng theo quy định của Luật này. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại hình ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác xã. 3. Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận.” 1.1.1.2. Chức năng của ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại có các chức năng chủ yếu sau: * Chức năng trung gian tín dụng Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, NHTM đóng vai trò là "cầu nối" giữa người dư thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Thông qua việc huy động các khoản vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế, NHTM hình thành nên quỹ cho vay để cung cấp tín dụng cho nền kinh tế.Với chức năng này, NHTM vừa đóng vai trò là người đi vay vừa đóng vai trò là người cho vay. Cá nhân và doanh nghiệp Gửi tiền Ngân hàng thương mại Ủy thác đầu tư Cho vay Đầu tư Cá nhân và doanh nghiệp Hình 1.1.Sơ đồ luân chuyển vốn Với chức năng trung gian tín dụng, NHTM đã góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia: người gửi tiền, ngân hàng và người đi vay, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của NHTM vì nó phản ánh bản chất của NHTM là đi vay để cho vay, nó quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng.Đồng thời nó cũng là cơ sở để thực hiện các chức năng khác. 7 * Chức năng trung gian thanh toán NHTM làm trung gian thanh toán khi nó thực hiện thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ. Ở đây NHTM đóng vai trò là người "thủ quỹ" cho các doanh nghiệp và cá nhân bởi ngân hàng là người giữ tài khoản của họ. Đối với NHTM, chức năng này góp phần tăng thêm lợi nhuận cho ngân hàng thông qua việc thu lệ phí thanh toán. Thêm nữa, nó lại làm tăng nguồn vốn cho vay của ngân hàng thể hiện trên số dư có trong tài khoản tiền gửi của khách hàng.Chức năng này cũng chính là cơ sở hình thành chức năng tạo tiền của ngân hàng thương mại. * Chức năng "tạo tiền" Khi có sự phân hoá trong hệ thống ngân hàng, hình thành nên ngân hàng phát hành và các ngân hàng trung gian thì ngân hàng trung gian không còn thực hiện chức năng phát hành giấy bạc ngân hàng nữa.Nhưng với chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh toán, NHTM có khả năng tạo ra tiền tín dụng (hay tiền ghi sổ) thể hiện trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tại NHTM.Đây chính là một bộ phận của lượng tiền được sử dụng trong các giao dịch. Với chức năng "tạo tiền", hệ thống NHTM đã làm tăng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. Rõ ràng khái niệm về tiền hay tiền giao dịch không chỉ là tiền giấy do ngân hàng trung ương phát hành ra mà còn bao gồm một bộ phận quan trọng là lượng tiền ghi sổ do các ngân hàng thương mại tạo ra. Các chức năng của NHTM có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung, hỗ trợ cho nhau, trong đó chức năng trung gian tín dụng là chức năng cơ bản nhất, tạo cơ sở cho việc thực hiện các chức năng sau. 8 1.1.1.3. Các hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại Ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa, cung cấp vốn cho nền kinh tế. Với sự phát triển kinh tế và công nghệ hiện nay, hoạt động ngân hàng đã có những bước tiến rất nhanh, đa dạng và phong phú hơn song ngân hàng vẫn duy trì các hoạt động cơ bản sau : * Hoạt động huy động vốn:Đây là hoạt động cơ bản, quan trọng nhất, ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của ngân hàng.Vốn được ngân hàng huy động dưới nhiều hình thức khác nhau như huy động dưới hình thức tiền gửi, đi vay, phát hành giấy tờ có giá. Mặt khác, trên cơ sở nguồn vốn huy động được, ngân hàng tiến hành cho vay phục vụ cho nhu cầu phát triển sản xuất, cho các mục tiêu phát triển kinh tế của địa phương và cả nước.Nếu hoạt động huy động vốn của ngân hàng ngày càng mở rộng, uy tín của ngân hàng ngày càng cao, các ngân hàng chủ động trong hoạt động kinh doanh, mở rộng quan hệ tín dụng với các thành phần kinh tế và các tổ chức dân cư, mang lại nhiều lợi nhuận hơn. Do đó, các ngân hàng thương mại phải căn cứ vào chiến lược, mục tiêu phát triển kinh tế của đất nước, của địa phương.Từ đó đưa ra các loại hình huy động vốn phù hợp nhất là các nguồn vốn trung, dài hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước.Các NHTM có thể thực hiện hoạt động huy động vốn từ các nguồn sau: - Vốn chủ sở hữu: Vốn chủ sở hữu là vốn tự có của ngân hàng, nó là vốn điều lệ khi ngân hàng mới đi vào hoạt động và được bổ sung thường xuyên. Vốn điều lệ phải lớn hơn hoặc bằng vốn pháp định do ngân hàng trung ương quy định. Vốn điều lệ quy định cho một ngân hàng sẽ tùy thuộc vào quy mô và hoạt động của nó.Tùytheo loại hình ngân hàng mà vốn điều lệ được hình thành có thể khác nhau. Vốn điều lệ của ngân hàng có nguồn gốc hình thành do ngân sách nhà nước cấp phát ban đầu nếu là ngân hàng thương mại quốc doanh, còn nếu là ngân hàng thương mại cổ phần thì sẽ do các cổ đông đóng góp. Nguồn vốn chủ sở hữu tuy chiếm tỷ trọng không lớn nhưng có vai trò hết sức quan