ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN KIẾN THỨC CHUNG THI
TUYỂN CÔNG CHỨC KHỐI HÀNH CHÍNH NĂM 2015
TOÅ CHÖÙC BOÄ MAÙY HAØNH CHÍNH NHAØ NÖÔÙC
I. KHAÙI QUAÙT VEÀ BOÄ MAÙY HAØNH CHÍNH NHAØ NÖÔÙC TA
1. Khaùi nieäm boä maùy haønh chính nhaø nöôùc.
Boä maùy haønh chính nhaø nöôùc ñöôïc thieát laäp ñeå thöïc thi quyeàn haønh
phaùp. Quyeàn haønh phaùp laø quyeàn thi haønh phaùp luaät. Quyeàn naøy thuoäc veà
Chính phuû. Ñeå thi haønh phaùp luaät, caùc cô quan thuoäc boä maùy haønh chính
nhaø nöôùc theo söï quy ñònh cuûa phaùp luaät coù quyeàn laäp quy vaø quyeàn haønh
chính.
- Quyeàn laäp quy laø quyeàn ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy (coøn goïi laø
vaên baûn döôùi luaät) nhö Nghò ñònh, quyeát ñònh .v.v... ñeå cuï theå hoùa luaät, thöïc
hieän luaät nhaèm ñieàu chænh nhöõng quan heä kinh teá - xaõ hoäi thuoäc phaïm vi
quyeàn haønh phaùp. Döôùi goùc ñoä phaùp luaät, coù theå xem ñaây laø söï uûy quyeàn cuûa
laäp phaùp cho haønh phaùp ñeå ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng cuï theå cuûa quyeàn löïc nhaø
nöôùc.
- Quyeàn haønh chính laø quyeàn toå chöùc ra boä maùy cai quaûn, saép xeáp
nhaân söï, ñieàu haønh coâng vieäc quoác gia, söû duïng nguoàn taøi chính vaø coâng
saûn ñeå thöïc hieän nhöõng chính saùch cuûa ñaát nöôùc. Ñoù laø quyeàn toå chöùc, ñieàu
haønh caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi, ñöa phaùp luaät vaøo ñôøi soáng nhaèm giöõ
gìn traät töï an ninh xaõ hoäi, phuïc vuï lôïi ích cuûa coâng daân, baûo ñaûm daân sinh
vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà xaõ hoäi vaø söû duïng coù hieäu quaû nguoàn taøi chính vaø
coâng saûn ñeå phaùt trieån ñeå phaùt trieån ñaát nöôùc moät caùch coù hieäu quaû.
Vôùi tö caùch laø cô quan haønh chính cao nhaát. Chính phuû naém quyeàn
thoáng nhaát quaûn lyù caùc nhieäm vuï chính trò, kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi, quoác
phoøng, an ninh vaø ñoái ngoaïi cuûa nhaø nöôùc; quaûn lyù heä thoáng thoáng nhaát cuûa
boä maùy haønh chính nhaø nöôùc töø trung öông ñeán cô sôû trong khuoân khoå heä
thoáng chính trò hieän haønh (1)
(1)
Ngöôøi ñöùng daàu cô quan haønh phaùp coù theå laø Thuû töôùng (Anh, Nhaät, Ñöùc, Canada...) hoaëc Toång thoáng
(Myõ, Braxin, Indoânexia...)
2. Caùc nguyeân taéc toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa boä maùy haønh chính nhaø
nöôùc.
Treân cô sôû nghieân cöùu lyù luaän vaø thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa neàn haønh
chính Nhaø nöôùc, ngoaøi nguyeân taéc chung : Ñaûng laõnh ñaïo, Nhaø nöôùc quaûn
lyù, nhaân daân laøm chuû coù theå neâu leân nhöõng nguyeân taéc toå chöùc vaø hoaït
ñoäng cuûa heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc CH XHCN Vieät Nam nhö sau:
2.1. Nguyeân taùc Ñaûng laõnh ñaïo ñoái vôùi haønh chính nhaø nöôùc.
Heä thoáng chính trò xaõ hoäi chuû nghóa laø heä thoáng chính trò nhaát
nguyeân, trong ñoù chæ toàn taïi moät Đaûng, Ñảng coäng saûn Vieät Nam – löïc
löôïng duy nhaát laõnh ñaïo nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi. Ñaûng coäng saûn Vieät Nam laø
Ñaûng caàm quyeàn, giöõ vai troø laõnh ñaïo toaøn daân, toaøn dieän bao goàm chính
trò, kinh teá xaõ hoäi, an ninh, quoác phoøng, ngoaïi giao.
Söïï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng ñoái vôùi haønh chính nhaø nöôùc ñöôïc theå hieän
treân caùc noäi dung sau:
- Ñaûng ñeà ra ñöôøng loái, chuû tröông ñònh höôùng cho quaù trình toå chöùc
hoaït ñoäng cuûa haønh chính nhaø nöôùc;
- Ñaûng phaùt hieän, ñaøo taïo, boài döôõng nhöõng ngöôøi coù phaåm chaát,
naêng löïc vaø giôùi thieäu vaø ñaûm nhaän caùc chöùc vuï trong boä maùy nhaø nöôùc;
- Ñaûng kieåm tra hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc trong vieäc thöïc
hieän ñöôøng loái chuû tröông cuûa Ñaûng;
- Caùc caùn boä, ñaûng vieân vaø caùc toå chöùc ñaûng göông maãu trong vieäc
thöïc hieän ñöôøng loái, chuû tröông cuûa Ñaûng.
Nguyeân taéc naøy moät maët ñoøi hoûi trong toå chöùc vaø hoaït ñoäng quaûn lyù
nhaø nöôùc noùi chung vaø haønh chính nhaø nöôùc noùi rieâng phaûi thöøa nhaän vaø
chòu söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng. Ñeå ñaûm baûo söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, haønh chính
nhaø nöôùc coù traùch nhieäm ñöa ñöôøng loái chuû tröông chính saùch cuûa Ñaûng
vaøo thöïc tieãn ñời soáng xaõ hoäi vaø ñảm baûo söï kieåm tra cuûa toå chöùc Ñaûng ñoái
vôùi haønh chính nhaø nöôùc.
2.2. Nguyeân taéc nhaân daân laøm chuû trong quaûn lyù haønh chính nhaø
nöôùc.
Nhaø nöôùc coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam laø nhaø nöôùc cuûa daân,
do daân vaø vì daân, taát caû quyeàn löïc thuoäc veà nhaân daân. Nhaø nöôùc laø coâng cuï
2
thöïc hieän quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân. Vì vaäy, trong hoaït ñoäng haønh chính
nhaø nöôùc phaûi ñaûm baûo söï tham gia vaø giaùm saùt cuûa nhaân daân vôùi hoaït
ñoäng cuûa haønh chính nhaø nöôùc. Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi:
- Thöù nhaát, taêng cöôøng vaø môû roäng söï tham gia tröïc tieáp cuûa coâng
daân vaøo vieäc giaûi quyeát caùc coâng vieäc cuûa nhaø nöôùc.
- Thöù hai, naâng cao chaát löôïng cuûa hình thöùc daân chuû ñaïi dieän, ñeå
caùc cô quan naøy thöïc söï ñaïi dieän cho yù chí vaø nguyeän voïng cuûa nhaân daân.
- Thöù ba, haønh chính nhaø nöôùc coù traùch nhieäm taïo ra cô sôû phaùp lyù
vaø caùc ñieàu kieän taøi chính, vaät chaát… cho caùc toå chöùc xaõ hoäi hoaït ñoäng;
ñònh ra nhöõng hình thöùc vaø bieän phaùp ñeå thu huùt söï tham gia cuûa caùc toå
chöùc xaõ hoäi, nhaân daân tham gia vaøo hoaït ñoäng haønh chính nhaø nöôùc.
Boä maùy haønh chính Nhaø nöôùc phaûi ñöôïc toå chöùc goïn nheï, ít taàng,
naác, gaàn daân nhaát ñeå giaûi quyeát moïi coâng vieäc haønh ngaøy cuûa daân moät
caùch nhanh nhaát. Moïi hoaït ñoäng thuoäc haønh chính nhaø nöôùc ñeàu coù muïc
ñích phuïc vuï daân vaø phaûi do daân giaùm saùt.
2.3. Taäp trung daân chuû.
Ñaây laø nguyeân taéc cô baûn vaø aùp duïng cho taát caû caùc cô quan nhaø
nöôùc vaø toå chöùc cuûa nhaø nöôùc trong ñoù coù cô quan haønh chính nhaø nöôùc.
Nguyeân taéc naøy xuaát phaùt töø hai yeâu caàu khaùch quan cuûa quaûn lyù, ñoù laø:
ñaûm baûo tính thoáng nhaát cuûa heä thoáng lôùn (quoác gia, ngaønh, ñòa phöông, cô
quan, ñôn vò, boä phaän) vaø ñaûm baûo söï phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa heä thoáng
con leä thuoäc (töøng ngaønh, töøng ñòa phöông, töøng cô quan, ñôn vò, boä phaän,
caù nhaân). Nguyeân taéc naøy taïo ra khaû naêng keát hôïp quaûn lyù xaõ hoäi moät caùch
khoa hoïc, vôùi vieäc phaân caáp quaûn lyù cuï theå, hôïp lyù töøng caáp, töøng khaâu,
töøng boä phaän.
Taäp trung trong haønh chính nhaø nöôùc ñöôïc theå hieän treân caùc noäi
dung:
- Toå chöùc boä maùy haønh chính nhaø nöôùc, cô quan haønh chính nhaø nöôùc
theo heä thoáng thöù baäc;
- Thoáng nhaát chuû tröông, chính saùch, chieán löôïc, quy hoaïch, keá
hoaïch phaùt trieån;
- Thoáng nhaát caùc quy cheá quaûn lyù;
3
- Thöïc hieän cheá ñoä moät thuû tröôûng hoaëc traùch nhieäm caù nhaân ngöôøi
ñöùng ñaàu ôû caùc caáp, caùc ñôn vò.
Daân chuû trong haønh chính nhaø nöôùc laø söï phaùt huy trí tueä cuûa caùc
caáp, caùc ngaønh, cô quan, ñôn vò vaø caùc caù nhaân toå chöùc vaø hoaït ñoäng haønh
chính. Tính daân chuû ñöôïc theå hieän cuï theå ôû: (1) caáp döôùi ñöôïc tham gia
thaûo luaän, goùp yù kieán veà nhöõng vaán ñeà trong quaûn lyù; (2) Caáp döôùi ñöôïc
chuû ñoäng, linh hoaït trong vieäc thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc giao vaø chòu traùch
nhieäm tröôùc caáp treân veà vieäc thöïc hieän nhieäm vuï cuûa mình.
Hai noäi dung taäp trung vaø daân chuû lieân quan höõu cô vôùi nhau, taùc
ñoäng boå trôï cho nhau, taäp trung treân cô sôû daân chuû vaø daân chuû trong khuoân
khoå taäp trung. Thöïc hieän nguyeân taéc taäp ñaân chuû ôû baát kyø caáp naøo cuõng ñoøi
hôøi söï keát hôïp haøi hoøa hai noäi dung ñoù ñeå taïo söï nhaát trí giöõa laõnh ñaïo vaø
bò laõnh ñaïo, giöõa ngöôøi chæ huy vaø ngöôøi thöøa haønh.
2.4. Keát hôïp quaûn lyù theo ngaønh vaø lónh vöïc vôùi quaûn lyù theo laõnh
thoå.
Yeâu caàu quaûn lyù thoáng nhaát theo ngaønh vaø lónh vöïc nhaèm vaøo yeâu
caàu phaùt trieån thoáng nhaát veà caùc maët : chieán löôïc, quy hoaïch vaø phaân boá
ñaàu tö taïo ngaønh : chính saùch veà tieán boä khoa hoïc - coâng ngheä; theå cheá hoùa
caùc chính saùch thaønh phaùp luaät; ñaøo taïo vaø quaûn lyù ñoäi nguõ caùn boä, coâng
chöùc khoa hoïc kyõ thuaät vaø quaûn lyù laønh ngheà, khoâng phaân bieät thaønh phaàn
kinh teá - xaõ hoäi, laõnh thoå, vaø caáp quaûn lyù.
Yeâu caàu quaûn lyù thoáng nhaát theo laõnh thoå laø ñaûm baûo söï phaùt trieån
toång theå caùc ngaønh, caùc lónh vöïc, caùc maët hoaït ñoäng chính trò, khoa hoïc,
vaên hoùa, xaõ hoäi treân moät ñôn vò haønh chính, laõnh thoå nhaèm thöïc hieän söï
quaûn lyù toaøn dieän cuûa nhaø nöôùc vaø khai thaùc coù hieäu quaû toái ña moïi tieàm
naêng treân laõnh thoå, khoâng phaân bieät ngaønh, thaønh phaàn kinh teá - xaõ hoäi vaø
caáp quaûn lyù.
Quaûn lyù theo ngaønh hay lónh vöïc vaø quaûn lyù theo laõnh thoå phaûi ñöôïc
keát hôïp thoáng nhaát theo luaät phaùp vaø döôùi söï ñieàu haønh thoáng nhaát cuûa moät
heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc thoâng suoát töø trung öông tôùi ñòa phöông vaø
cô sôû.
4
2.5. Phaân bieät vaø keát hôïp söï quaûn lyù nhaø nöôùc vôùi quaûn lyù kinh
doanh.
Nhaø nöôùc noùi chung vaø boä maùy haønh chính Nhaø nöôùc noùi rieâng
khoâng thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh vaø khoâng can thieäp vaøo hoaït ñoäng
saûn xuaát - kinh doanh ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà maø theo luaät thuoäc quyeàn töï
chuû cuûa caùc ñôn vò saûn xuaát - kinh doanh. Do trình ñoä phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ngaøy caøng cao, trình ñoä daân trí ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, do xu
höôùng quoác teá hoùa cuûa neàn kinh teá vaø do chính saùch môû cöûa cuûa Nhaø nöôùc
ta, caùc moái quan heä trong xaõ hoäi ngaøy nay trôû neân caøng phong phuù vaø phöùc
taïp hôn. Söï tham gia cuûa daân vaøo nhöõng coâng vieäc maø tröôùc kia laø ñoäc
quyeàn cuûa nhaø nöôùc ngaøy caøng nhieàu thoâng qua nhöõng toå chöùc quaàn chuùng
heát söïc ña daïng vaø phong phuù. Söï ñan xen ngaøy caøng nhieàu vaø phöùc taïp
giöõa khu vöïc coâng vaø tö ngaøy caøng taùc ñoäng tôùi phöông thöùc ñieàu haønh vaø
quaûn lyù cuûa boä maùy haønh chính nhaø nöôùc. Ñoù laø quaù trình taát yeáu cuûa “xaõ
hoäi hoùa”. Maët khaùc, tuy boä maùy haønh chính nhaø nöôùc khoâng phaûi laø moät toå
chöùc kinh doanh, song ñeå taêng cöôøng hieäu quaû vaø hieäu naêng cuûa boä maùy,
vieäc aùp duïng vaø keát hôïp ñuùng möùc nhöõng nguyeân taéc quaûn lyù kinh doanh
vaøo caùc hoaït ñoäng haønh chính nhaø nöôùc ngaøy caøng trôû thaønh nhöõng ñoøi hoûi
böùc xuùc.
Ñeå naâng cao tính töï quaûn, khuyeán khích caùc ñôn vò kinh doanh hoaït
ñoäng coù hieäu quaû trong cô cheá thò tröôøng vaø phaùt huy saùng taïo cuûa coâng
daân coäng theâm nhöõng ñaëc thuø nhaát ñònh cuûa saûn xuaát - kinh doanh, vieäc
taùch caùc ñôn vò naøy ra khoûi boä maùy haønh chính nhaø nöôùc laø hôïp lyù vaø caàn
thieát.
2.6. Nguyeân taéc phaùp cheá xaõ hoäi chuû nghóa.
Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi toå chöùc vaø hoaït ñoäng haønh chính nhaø nöôùc
phaûi döïa treân cô sôû phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc. Nguyeân taéc naøy khoâng cho
pheùp caùc cô quan nhaø nöôùc thöïc hieän quaûn lyù nhaø nöôùc moät caùch chuû quan,
tuøy tieän maø phaûi döïa vaøo phaùp luaät, nghieâm chænh chaáp haønh nguyeân taéc
phaùp cheá, cuï theå:
- Haønh chính nhaø nöôùc phaûi chòu söï giaùm saùt cuûa caùc cô quan laäp
phaùp, tö phaùp vaø xaõ hoäi;
5
- Toå chöùc vaø hoaït ñoäng haønh chính nhaø nöôùc trong phaïm vi do phaùp
luaät quy ñònh, khoâng vöôït quaù thaåm quyeàn;
- Caùc haønh vi haønh chính phaûi ñöôïc tieán haønh ñuùng trình töï thuû tuïc
maø phaùp luaät quy ñònh;
- Caùc quyeát ñònh quaûn lyù haønh chính ñöôïc ban haønh ñuùng luaät.
2. 7 Nguyeân taéc coâng khai, minh baïch.
Coâng khai laø vieäc cô quan, toå chöùc, ñôn vò thoâng tin chính thöùc veà
vaên baûn, hoaït ñoäng hoaëc noäi dung nhaát ñònh. Taát caû nhöõng thoâng tin cuûa
haønh chính nhaø nöôùc phaûi ñöôïc coâng khai cho ngöôøi daân tröø tröôøng hôïp coù
quy ñònh cuï theå vôùi lyù do hôïp lyù vaø treân côù sôû nhöõng tieâu chí roõ raøng.
Minh baïch trong haønh chính laø nhöõng thoâng tin phuø hôïp ñöôïc cung
caáp kòp thôøi cho nhaân daân döôùi hình thöùc deã söû duïng vaø ñoàng thôøi caùc
quyeát ñònh vaø caùc quy ñònh cuûa haønh chính nhaø nöôùc phaûi roõ raøng vaø ñöôïc
phoå bieán ñaày ñuû. Tính minh baïch laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå haønh chính
nhaø nöôùc coù traùch nhieäm thöïc söï tröôùc nhaân daân vaø giuùp naâng cao khaû
naêng döï baùo cuûa ngöôøi daân. Neáu khoâng minh baïch seõ daãn tôùi söï tuøy tieän
hoaëc sai laàm trong thöïc thi quyeàn haïn, coù nhöõng giao dòch khoâng trung
thöïc, nhöõng döï aùn ñaàu tö sai laàm daãn ñeán quan lieâu tham nhuõng. Söï minh
baïch seõ giuùp xaây döïng moät neàn haønh chính côûi môû, coù traùch nhieäm, ngaên
chaën ñöôïc tham nhuõng trong haønh chính nhaø nöôùc.
Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi caùc cô quan nhaø nöôùc, caùc toå chöùc vaø ñôn vò
khi xaây döïng, ban haønh vaø toå chöùc thöïc hieän chính saùch, phaùp luaät phaûi
ñöôïc tieán haønh coâng khai, minh baïch, ñaûm baûo coâng baèng, daân chuû theo
quy ñònh cuûa phaùp luaät.
II. TOÅ CHÖÙC BOÄ MAÙY HAØNH CHÍNH NHAØ NÖÔÙC COÄNG HOØA
XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM
1. Toå chöùc boä maùy haønh chính nhaø nöôùc ôû Trung öông
1.1. Chính phuû
a. Quan nieäm veà Chính phuû
ÔÛ caùc nöôùc, moâ hình toå chöùc Chính phuû hieän nay goàm hai loaïi chính :
thöù nhaát, ngöôøi ñöùng ñaàu Nhaø nöôùc naém quyeàn haønh phaùp cao nhaát; thöù
6
hai, ngöôøi ñöùng ñaàu Nhaø nöôùc giôùi thieäu ñeå Quoác hoäi baàu Thuû töôùng vaø
Thuû töôùng laäp Chính phuû coù söï pheâ chuaån cuûa Quoác hoäi.
Theo Hieán phaùp 1992, ñieàu 109, Chính phuû cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam
laø : “Cô quan chaáp haønh cuûa Quoác hoäi, cô quan haønh chính nhaø nöôùc cao
nhaát cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam”.
Chính phuû do Quoác hoäi baàu ra theo ñeà nghò cuûa Chuû tòch nöôùc taïi kyø
hoïp thöù nhaát cuûa moãi khoùa Quoác hoäi, ñoàng thôøi giao cho Thuû töôùng ñeà nghò
danh saùch caùc Boä tröôûng vaø caùc thaønh vieân khaùc cuûa Chính phuû ñeå Quoác hoäi
pheâ chuaån. Quy ñònh phaùp lyù naøy vöøa xaùc ñònh vai troø vaø traùch nhieäm cuûa taäp
theå Chính phuû tröôùc Quoác hoäi; vöøa xaùc ñònh vai troø caù nhaân cuûa Thuû töôùng laø
ngöôøi laõnh ñaïo toaøn boä coâng vieäc cuûa Chính phuû vaø chòu traùch nhieäm tröôùc
Quoác hoäi. Maët khaùc cuõng xaùc ñònh vai troø vaø traùch nhieäm cuûa caùc Boä tröôûng
trong taäp theå Chính phuû vaø vai troø caù nhaân Boä tröôûng veà lónh vöïc mình phuï
traùch.
Trong ñieàu kieän cuï theå cuûa Vieät Nam, Chính phuû laø moät thieát cheá
chính trò - haønh chính Nhaø nöôùc, naém quyeàn haønh phaùp, vôùi chöùc naêng :
thoáng nhaát vieäc quaûn lyù thöïc hieän caùc nhieäm vuï chính trò, kinh teá, xaõ hoäi,
vaên hoùa, quoác phoøng, an ninh vaø ñoái ngoaïi cuûa Nhaø nöôùc; laäp quy ñeå thöïc
hieän caùc luaät do quyeàn laäp phaùp ñònh ra : quaûn lyù coâng vieäc haøng ngaøy cuûa
Nhaø nöôùc; toå chöùc boä maùy Haønh chính Nhaø nöôùc vaø quaûn lyù nhaân söï cho
boä maùy ñoù ; chöùc naêng tham gia quaù trình laäp phaùp.
Chính phuû laõnh ñaïo hoaït ñoäng cuûa caùc boä vaø chính quyeàn ñòa phöông
treân 2 phöông dieän :
Moät maët, Chính phuû vôùi tö caùch laø cô quan chaáp haønh cao nhaát cuûa
cô quan quyeàn löïc Nhaø nöôùc cao nhaát thöïc hieän quyeàn laäp quy baèng vieäc
ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy döôùi luaät (nghò quyeát, nghò ñònh, quyeát
ñònh) ñeå thöïc hieän caùc ñaïo luaät, caùc phaùp leänh vaø caùc nghò quyeát cuûa Quoác
hoäi vaø UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi coù tính chaát baét buoäc thi haønh treân
phaïm vi caû nöôùc. Caùc boä, ñòa phöông coù nghóa vuï thöïc hieän caùc vaên baûn
phaùp quy ñoù. Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp caên cöù vaøo tình hình cuï theå cuûa
ñòa phöông ñeà ra caùc quyeát nghò caùc bieän phaùp thöïc hieän caùc quyeát ñònh
cuûa Quoác hoäi, UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi vaø Chính phuû vaø ñeà ra caùc nghò
quyeát cho UÛy ban nhaân daân cuøng caáp thöïc hieän.
7
Maët khaùc, Chính phuû vôùi tö caùch cô quan haønh chính Nhaø nöôùc cao
nhaát cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam, laø caáp cao nhaát cuûa
toaøn boä heä thoáng haønh chính Nhaø nöôùc, töø Trung öông ñeán UÛy ban nhaân
daân caùc caáp, caùc cô quan, coâng sôû haønh chính, söï nghieäp trong caû nöôùc.
b. Nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa Chính phuû
Nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa Chính phuû ñaõ ñöôïc ghi trong Hieán phaùp vaø
luaät toå chöùc Chính phuû Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam. Treân nguyeân
taéc chung, Chính phuû laø cô quan chaáp haønh cuûa quoác hoäi - cô quan quyeàn
löïc nhaø nöôùc vaø laø cô quan haønh chính nhaø nöôùc cao nhaát.
Nhöõng quyeàn cô baûn treân ñöôïc quy ñònh chi tieát trong luaät toå chöùc
Chính phuû. Luaät toå chöùc Chính phuû naêm 2001 quy ñònh nhieäm vuï vaø quyeàn
haïn cuûa Chính phuû goàm :
- Laõnh ñaïo coâng taùc cuûa caùc boä, caùc cô quan ngang boä vaø caùc cô
quan thuoäc Chính phuû, UÛy ban nhaân daân caùc caáp, xaây döïng vaø kieän toaøn heä
thoáng boä maùy haønh chính nhaø nöôùc thoáng nhaát töø trung öông ñeán cô sôû;
höôùng daãn; kieåm tra Hoäi ñoàng nhaân daân thöïc hieän caùc vaên baûn cuûa cô quan
nhaø nöôùc caáp treân; taïo ñieàu kieän ñeå Hoäi ñoàng nhaân daân thöïc hieän nhieäm
vuï vaø quyeàn haïn theo luaät ñònh; ñaøo taïo, boài döôõng, saép xeáp vaø söû duïng
ñoäi nguõ caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc nhaø nöôùc;
- Baûo ñaûm vieäc thi haønh Hieán phaùp vaø phaùp luaät trong caùc cô quan
nhaø nöôùc, toå chöùc chính trò - xaõ hoäi, toå chöùc xaõ hoäi, toå chöùc kinh teá, ñôn vò
vuõ trang nhaân daân vaø coâng daân; toå chöùc vaø laõnh ñaïo coâng taùc tuyeân truyeàn,
giaùo duïc Hieán phaùp vaø phaùp luaät trong nhaân daân;
- Trình döï aùn luaät, phaùp leänh vaø caùc döï aùn khaùc tröôùc Quoác hoäi vaø
UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi;
- Thoáng nhaát quaûn lyù vieäc xaây döïng, phaùt trieån neàn kinh teá quoác daân,
phaùt trieån vaên hoùa, giaùo duïc, y teá, khoa hoïc vaø coâng ngheä, caùc dòch vuï
coâng; quaûn lyù vaø baûo ñaûm söû duïng coù hieäu quaû taøi saûn thuoäc sôû höõu toaøn
daân; thöïc hieän keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi vaø ngaân saùch nhaø nöôùc,
chính saùch taøi chính, tieàn teä quoác gia;
- Thi haønh nhöõng bieän phaùp baûo veä quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa
coâng daân, taïo ñieàu kieän cho coâng daân söû duïng quyeàn vaø laøm troøn nghóa vuï
8
cuûa mình; baûo veä taøi saûn, lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa xaõ hoäi; baûo veä moâi
tröôøng;
- Cuûng coá vaø taêng cöôøng neàn quoác phoøng toaøn daân, an ninh nhaân
daân; baûo ñaûm an ninh quoác gia vaø traät töï, an toaøn xaõ hoäi; xaây döïng caùc löïc
löôïng vuõ trang nhaân daân; thi haønh leänh ñoäng vieân, leänh ban boá tình traïng
khaån caáp vaø moïi bieän phaùp caàn thieát khaùc ñeå baûo veä ñaát nöôùc;
- Toå chöùc vaø laõnh ñaïo coâng taùc kieåm keâ, thoáng keâ cuûa nhaø nöôùc;
coâng taùc thanh tra vaø kieåm tra nhaø nöôùc, choáng tham nhuõng, laõng phí vaø
moïi bieåu hieän quan lieâu, haùch dòch, cöûa quyeàn trong boä maùy nhaø nöôùc; giaûi
quyeát khieáu nai, toá caùo cuûa coâng daân;
- Thoáng nhaát quaûn lyù coâng taùc ñoái ngoaïi, ñaøm phaùn, kyù keát ñieàu öôùc
quoác teá nhaân danh Nhaø nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät nam, tröø
tröôøng hôïp do Chuû tòch nöôùc kyù vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu Nhaø nöôùc khaùc : ñaøm
phaùn, kyù, pheâ duyeät gia nhaäp ñieàu öôùc quoác teá nhaân danh Chính phuû; chæ
ñaïo vieäc thöïc hieän caùc ñieàu öôùc quoác teá maø Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa
Vieät Nam kyù keát hoaëc gia nhaäp; baûo veä lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc, lôïi ích chính
ñaùng cuûa toå chöùc vaø coâng daân Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi;
- Thöïc hieän chính saùch xaõ hoäi, chính saùch daân toác, chính saùch toân
giaùo; thoáng nhaát quaûn lyù coâng taùc thi ñua khen thöôûng;
- Quyeát ñònh vieäc ñieàu chænh ñòa giôùi caùc ñôn vò haønh chính döôùi caáp
tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông;
- Phoái hôïp vôùi uûy ban trung öông Maët traän Toå quoác Vieät Nam. Ban
chaáp haønh Toång Lieân ñoaøn lao ñoäng Vieät Nam, Ban Chaáp haønh trung öông
cuûa ñoaøn theå nhaân daân trong khi thöïc hieän nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa mình;
taïo ñieàu kieän ñeå caùc toå chöùc ñoù hoaït ñoäng coù hieäu quaû (2)
(2)
Ñieàu 8 Luaät toå chöùc chính phuû (2001). Luaät quy ñònh cuï theå quyeàn haïn vaø nhieäm vuï treân 10
lónh vöïc :
1. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc kinh teá.
2. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc khoa hoïc, coâng ngheä vaø moâi tröôøng.
3. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc vaên hoùa, giaùo duïc, thoâng tin, theå thao vaø du lòch.
4. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc y teá vaø xaõ hoäi.
5. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc daân toäc vaø toân giaùo.
6. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc quoác phoøng, an ninh vaø traät töï, an toaøn xaõ hoäi.
7. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc ñoái ngoaïi.
8. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc phaùp luaät vaø haønh chính tö phaùp.
9. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû trong lónh vöïc toå chöùc heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc.
9
* Trong toå chöùc heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc, Chính phuû coù quyeàn
haïn vaø nhieäm vuï :
- Trình Quoác hoäi quyeát ñònh cô caáu toå chöùc cuûa Chính phuû, thaønh laäp,
baõi boû caùc boä, cô quan ngang boä, thaønh laäp môùi, nhaäp, chia, ñieàu chænh ñòa
giôùi tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, thaønh laäp hoaëc giaûi theå ñôn vò
haønh chính - kinh teá ñaëc bieät.
- Quyeát ñònh thaønh laäp môùi, nhaäp, chia, ñieàu chænh ñòa giôùi caùc ñôn vò
haønh chính döôùi caáp tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông;
- Toå chöùc vaø chæ ñaïo hoaït ñoäng cuûa heä thoáng boä maùy haønh chính nhaø
nöôùc thoáng nhaát töø trung öông ñeán cô sôû; baûo ñaûm hieäu löïc quaûn lyù nhaø
nöôùc thoâng suoát trong heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc, cô quan haønh chính
caáp döôùi phaûi phuïc tuøng söï laõnh ñaïo vaø chaáp haønh nghieâm chænh caùc quyeát
ñònh cuûa cô quan haønh chính caáp treân.
- Quyeát ñònh vaø chæ ñaïo thöïc hieän phaân coâng, phaân caáp quaûn lyù
ngaønh vaø lónh vöïc trong heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc.
- Chæ ñaïo thöïc hieän caûi caùch haønh chính nhaø nöôùc, xaây döïng neàn
haønh chính daân chuû, trong saïch, vöõng maïnh, chuyeân nghieäp, hieän ñaïi, hoaït
ñoäng coù hieäu löïc, hieäu quaû;
- Quyeát ñònh thaønh laäp, saùp nhaäp, giaûi theå cô quan thuoäc Chính phuû;
quy ñònh nhieäm vuï, quyeàn haïn, toå chöùc boä maùy cuûa boä, cô quan ngang boä,
cô quan thuoäc Chính phuû; quy ñònh veà toå chöùc caùc cô quan chuyeân moân
thuoäc UÛy ban nhaân daân vaø höôùng daãn veà toå chöùc moät soá cô quan chuyeân
moân ñeå Hoäi ñoàng nhaân daân caáp tænh quyeát ñònh phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm
rieâng cuûa ñòa phöông; quy ñònh möùc bieân cheá haønh chính, söï nghieäp thuoäc
UÛy ban nhaân daân;
- Thoáng nhaát quaûn lyù caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc trong caùc cô quan
nhaø nöôùc töø trung öông ñeán cô sôû; xaây döïng vaø ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä,
coâng chöùc, vieân chöùc nhaø nöôùc trong saùch, coù trình ñoä, naêng löïc, trung
thaønh vôùi Nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa, taän tuïy phuïc vuï nhaân daân; quyeát
ñònh vaø chæ ñaïo thöïc hieän caùc chính saùch, cheá ñoä veà ñaøo taïo, tuyeån duïng,
söû duïng, tieàn löông, khen thöôûng, kyû luaät, nghæ höu vaø caùc cheá ñoä khaùc ñoái
10. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû ñoái vôùi Hoäi ñoàng nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung
öông.
10
vôùi caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc nhaø nöôùc; quy ñònh vaø chæ ñaïo thöïc hieän
chính saùch cuï theå ñoái vôùi caùn boä xaõ, phöôøng, thò traán.
* Ñoái vôùi Hoäi ñoàng nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông,
Chính phuû coù quyeàn haïn :
- Höôùng daãn vaø kieåm tra Hoäi ñoàng nhaân daân trong vieäc thöïc hieän
hieán phaùp, luaät, nghò quyeát cuûa Quoác hoäi, phaùp leänh, nghò quyeát cuûa UÛy
ban thöôøng vuï Quoác hoäi, leänh, quyeát ñònh cuûa Chuû tòch nöôùc, nghò quyeát,
nghò ñònh cuûa Chính phuû, quyeát ñònh, chæ thò cuûa Thuû töôùng; kieåm tra tính
hôïp phaùp cuûa caùc nghò quyeát cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân;
- Taïo ñieàu kieän ñeå Hoäi ñoàng nhaân daân thöïc hieän nhieäm vuï vaø quyeàn
haïn theo luaät ñònh.
- Göûi Hoäi ñoàng nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông caùc
nghò quyeát, nghò ñònh cuûa Chính phuû, quyeát ñònh chæ thò cuûa Thuû töôùng coù
lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa chính quyeàn ñòa phöông; giaûi quyeát nhöõng
kieán nghò cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân;
- Boài döôõng ñaïi bieåu Hoäi ñoàng nhaân daân kieán thöùc veà quaûn lyù nhaø
nöôùc;
- Baûo ñaûm cô sôû vaät chaát, taøi chính ñeå Hoäi ñoàng nhaân daân hoaït ñoäng.
c. Toå chöùc cuûa Chính phuû
Cô caáu toå chöùc cuûa Chính phuû do Hieán phaùp vaø Luaät toå chöùc Chính
phuû quy ñònh. Tuøy thuoäc vaøo töøng giai ñoaïn cuï theå, cô caáu toå chöùc cuûa
Chính phuû coù nhöõng yeáu toá caáu thaønh khaùc nhau.
Chính phuû goàm coù :
- Thuû töôûng Chính phuû;
- Caùc Phoù Thuû töôùng;
- Caùc Boä tröôûng vaø Thuû tröôûng cô quan ngang boä.
Soá Phoù Thuû töôûng, Boä tröôûng vaø Thuû tröôûng cô quan ngang boä do
Quoác hoäi quyeát ñònh.
Thuû töôùng do Quoác hoäi baàu, mieãn nhieäm vaø baõi nhieäm theo ñeà nghò
cuûa Chuû tòch nöôùc.
Thuû töôùng trình Quoác hoäi pheâ chuaån ñeà nghò veà vieäc boå nhieäm, mieãn
nhieäm, caùch chöùc vaø töø chöùc ñoái vôùi Phoù Thuû töôùng, Boä tröôûng, Thuû tröôûng
cô quan ngang boä.
11
Caên cöù vaøo nghò quyeát cuûa Quoác hoäi, Chuû tòch nöôùc boå nhieäm, mieãn
nhieäm, caùch chöùc, chaáp thuaän vieäc töø chöùc ñoái vôùi Phoù Thuû töôùng, Boä
tröôûng, Thuû tröôûng cô quan ngang boä
d. Hình thöùc hoaït ñoäng cuûa Chính phuû
Hoaït ñoäng cuûa Chính phuû ñöôïc tieán haønh theo ba hình thöùc :
- Caùc phieân hoïp cuûa Chính phuû (hoaït ñoäng taäp theå cuûa Chính phuû).
Luaät toå chöùc Chính phuû quy ñònh cheá ñoä cuï theå veà caùc kyø hoïp (haøng thaùng)
cuûa Chính phuû
Hoaït ñoäng vaø quyeát ñònh mang tính taäp theå cuûa Chính phuû treân
nhöõng lónh vöïc cuï theå ñöôïc quy ñònh trong Luaät toå chöùc Chính phuû. Ñieàu
naøy nhaèm taêng cöôøng tính traùch nhieäm cuûa taäp theå Chính phuû tröôùc caùc vaán
ñeà quan troïng cuûa ñaát nöôùc.
Luaät toå chöùc Chính phuû naêm 2001 quy ñònh caùc coâng vieäc sau ñaây
phaûi do taäp theå Chính phuû thaûo luaän taäp theå vaø bieåu quyeát theo ña soá:
+ Chöông trình hoaït ñoäng haøng naêm cuûa Chính phuû;
+ Chöông trình xaây döïng luaät, phaùp leänh haøng naêm vaø caû nhieäm kyø,
caùc döï aùn luaät, phaùp leänh vaø caùc döï aùn khaùc trình Quoác hoäi vaø UÛy ban
thöôøng vuï Quoác hoäi; caùc nghò quyeát, nghò ñònh cuûa Chính phuû;
+ Döï aùn chieán löôïc, quy hoaïch, keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi
daøi haïn, naêm naêm, haøng naêm, caùc coâng trình quan trong; döï toaùn ngaân saùch
nhaø nöôùc, döï kieán phaân boå ngaân saùch trung öông vaø möùc boå sung töø ngaân
saùch trung öông cho ngaân saùch ñòa phöông; toång quyeát toaùn ngaân saùch nhaø
nöôùc haøng naêm trình Quoác hoäi;
+ Ñeà aùn veà chính saùch daân toäc, chính saùch toân giaùo trình Quoác hoäi;
+ Caùc chính saùch cuï theå veà phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, taøi chính, tieàn
teä, caùc vaán ñeà quan troïng veà quoác phoøng, an ninh, ñoái ngoaïi;
+ Caùc ñeà aùn trình Quoác hoäi veà vieäc thaønh laäp, saùp nhaäp, giaûi theå boä,
cô quan ngang boä; vieäc thaønh laäp môùi, nhaäp, chia, ñieàu chænh ñòa giôùi tænh,
thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, vieäc thaønh laäp hoaëc giaûi theå caùc ñôn vò
haønh chính - kinh teá ñaëc bieät; quyeát ñònh vieäc thaønh laäp môùi, nhaäp, chia,
ñieàu chænh ñòa giôùi caùc ñôn vò haønh chính döôùi caáp tænh, thaønh phoá tröïc
thuoäc trung öông;
12
+ Quyeát ñònh vieäc thaønh laäp, saùp nhaäp, giaûi theå cô quan thuoäc Chính
phuû;
+ Caùc baùo caùo cuûa Chính phuû tröôùc Quoác hoäi, UÛy ban thöôøng vuï
Quoác hoäi, Chuû tòch nöôùc.
- Söï chæ ñaïo, ñieàu haønh cuûa Thuû töôùng vaø caùc phoù thuû töôùng laø nhöõng
ngöôøi giuùp Thuû töôùng theo söï phaân coâng cuûa Thuû töôùng. Khi Thuû töôùng
vaéng maët thì moät Phoù thuû töôùng ñöôïc Thuû töôùng uûy nhieäm thay maët Thuû
töôùng laõnh ñaïo coâng taùc cuûa Chính phuû
- Hoaït ñoäng cuûa caùc Boä tröôûng vôùi tö caùch laø thaønh vieân tham gia
vaøo coâng vieäc chung cuûa Chính phuû vaø vôùi tö caùch laø ngöôøi ñöùng ñaàu moät
boä hay cô quan ngang boä.
ñ. Nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa Thuû töôùng Chính phuû
Theo Hieán phaùp cuûa Vieät Nam, thieát cheá toå chöùc cô quan chaáp haønh
vaø haønh chính cuûa nhaø nöôùc, thuû töôùng Chính phuû laø ngöôøi ñöùng ñaàu Chính
phuû. Luaät toå chöùc Chính phuû naêm 2001 quy ñònh : Thuû töôùng chòu traùch
nhieäm tröôùc Quoác hoäi vaø baùo caùo coâng taùc vôùi Quoác hoäi, UÛy ban thöôøng vuï
Quoác hoäi, Chuû tòch nöôùc.
Thuû töôùng Chính phuû laø ngöôøi ñöùng ñaàu Chính phuû vaø do ñoù coù traùch
nhieäm ñoái vôùi hoaït ñoäng quaûn lyù haønh chính nhaø nöôùc chung (taäp theå) vaø
phaûi chòu traùch nhieäm caù nhaân theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. Theo Luaät toå
chöùc Chính phuû, Thuû töôùng Chính phuû coù nhöõng nhieäm vuï vaø quyeàn haïn
sau ñaây :
- Laõnh ñaïo coâng taùc cuûa Chính phuû, caùc thaønh vieân Chính phuû, Thuû
tröôûng cô quan thuoäc Chính phuû, Chuû tòch UÛy ban nhaân daân caùc caáp :
+ Quyeát ñònh caùc chuû tröông, bieän phaùp caàn thieát ñeå laõnh ñaïo vaø
ñieàu haønh hoaït ñoäng cuûa Chính phuû vaø heä thoáng haønh chính nhaø nöôùc töø
trung öông ñeán cô sôû;
+ Chæ ñaïo vieäc xaây döïng caùc döï aùn luaät trình Quoác hoäi, caùc döï aùn
phaùp leänh trình UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi; caùc vaên baûn quy phaïm phaùp
luaät thuoäc thaåm quyeàn cuûa Chính phuû vaø Thuû töôùng Chính phuû;
+ Quy ñònh cheá ñoä laøm vieäc cuûa Thuû töôùng vôùi thaønh vieân Chính
phuû, Chuû tòch UÛy ban nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông;
13
+ Chæ ñaïo, phoái hôïp hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh vieân Chính phuû; quyeát
ñònh nhöõng vaán ñeà coù yù kieán khaùc nhau giöõa caùc Boä tröôûng, Thuû tröôûng cô
quan ngang boä, Thuû tröôûng cô quan thuoäc Chính phuû, Chuû tòch UÛy ban
nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông;
+ Ñoân ñoác, kieåm tra vieäc thöïc hieän nhöõng quyeát ñònh cuûa Quoác hoäi,
UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi, Chuû tòch nöôùc, Chính phuû vaø Thuû tröôûng ôû caùc
ngaønh, caùc caáp;
- Trieäu taäp vaø chuû toïa caùc phieân hoïp cuûa Chính phuû;
- Ñeà nghò Quoác hoäi thaønh laäp hoaëc baõi boû caùc boä, cô quan ngang boä;
trình Quoác hoäi pheâ chuaån ñeà nghò veà vieäc boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch
chöùc, cho töø chöùc vì lyù do söùc khoûe hoaëc lyù do khaùc ñoái vôùi Phoù Thuû töôùng,
Boä tröôûng, Thuû tröôûng cô quan ngang boä; trong thôøi thôøi gian Quoác hoäi
khoâng hoïp trình Chuû tòch nöôùc quyeát ñònh taïm ñình chæ coâng taùc cuûa Phoù
Thuû töôùng, Boä tröôûng, Thuû tröôûng cô quan ngang boä;
- Thaønh laäp hoäi ñoàng, uûy ban thöôøng xuyeân hoaëc laâm thôøi khi caàn
thieát ñeå giuùp Thuû töôùng nghieân cöùu, chæ ñaïo, phoái hôïp giaûi quyeát nhöõng
vaán ñeà quan troïng, lieân ngaønh;
- Boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc Thöù tröôûng vaø chöùc vuï töông
ñöông; pheâ chuaån vieäc baåu cöû caùc thaønh vieân UÛy ban nhaân daân tænh, thaønh
phoá tröïc thuoäc trung öông; mieãn nhieãm, ñieàu ñoäng, caùch chöùc Chuû tòch, caùc
phoù Chuû tòch UÛy ban nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông; pheâ
chuaån vieäc mieãn nhieäm, baõi nhieäm caùc thaønh vieân khaùc cuûa UÛy ban nhaân
daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông;
- Quyeát ñònh caùc bieän phaùp caûi tieán leà loái laøm vieäc, hoaøn thieän boä
maùy quaûn lyù nhaø nöôùc, ñeà cao kyû luaät, ngaên ngöøa vaø kieân quyeát ñaáu tranh
choáng tham nhuõng, laõng phí, quan lieâu, haùch dòch, cöûa quyeàn trong boä maùy
vaø trong caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc nhaø nöôùc;
- Ñình chæ vieäc thi haønh hoaëc baõi boû nhöõng quyeát ñònh, chæ thò, thoâng
tö cuûa Boä tröôûng, Thuû tröôûng cô quan ngang boä, quyeát ñònh, chæ thò cuûa UÛy
ban nhaân daân vaø Chuû tòch UÛy ban nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung
öông traùi vôùi Hieán phaùp, luaät vaø caùc vaên baûn cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc caáp
treân;
14
- Ñình chæ vieäc thi haønh nhöõng nghò quyeát cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân
tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông traùi vôùi Hieán phaùp, luaät vaø caùc vaên
baûn cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc caáp treân, ñoàng thôøi ñeà nghò UÛy ban thöôøng
vuï Quoác hoäi baõi boû;
- Thöïc hieän cheá ñoä baùo caùo tröôùc nhaân daân veà nhöõng vaán ñeà quan
troïng thoâng qua nhöõng baùo caùo cuûa Chính phuû tröôùc Quoác hoäi, traû lôøi cuûa
Chính phuû ñoái vôùi chaát vaán cuûa ñaïi bieåu Quoác hoäi vaø yù kieán phaùt bieåu vôùi
cô quan thoâng tin ñaïi chuùng
- Treân lónh vöïc ban haønh vaên baûn quy phaïm phaùp luaät quaûn lyù nhaø
nöôùc, Thuû töôùng Chænh phuû kyù caùc nghò quyeát, nghò ñònh cuûa Chính phuû, ra
quyeát ñònh, chæ thò vaø höôùng daãn, kieåm tra vieäc thi haønh caùc vaên baûn ñoù ñoái
vôùi taát caû caùc ngaønh, caùc ñòa phöông vaø cô sôû.
Caùc nghò quyeát, nghò ñònh cuûa Chính phuû, quyeát ñònh, chæ thò cuûa Thuû
töôùng Chính phuû coù hieäu löïc thi haønh trong phaïm vi caû nöôùc.
1.2. Boä vaø Boä tröôûng.
a. Khaùi nieäm : Boä, cô quan ngang boä laø cô quan cuûa Chính phuû, thöïc
hieän chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh hoaëc lónh vöïc coâng taùc
trong phaïm vi caû nöôùc; quaûn lyù nhaø nöôùc caùc dòch vuï coâng thuoäc ngaønh,
lónh vöïc; thöïc hieän ñaïi dieän chuû sôû höõu phaàn voán cuûa nhaø nöôùc taïi doanh
nghieäp coù voán nhaø nöôùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.
Phaïm vi quaûn lyù Nhaø nöôùc cuûa boä ñoái vôùi ngaønh hoaëc lónh vöïc ñöôïc
phaân coâng bao goàm moïi hoaït ñoäng cuûa moïi toå chöùc kinh teá, vaên hoùa, xaõ
hoäi... moïi toå chöùc Haønh chính Nhaø nöôùc, söï nghieäp thuoäc moïi thaønh phaàn
kinh teá vaø tröïc thuoäc moïi caáp chính quyeàn khaùc nhau; moïi toå chöùc ñoaøn
theå, xaõ hoäi, caùc hoaït ñoäng cuûa coâng daân cuõng nhö caùc toå chöùc vaø coâng daân
nöôùc ngoaøi treân phaïm vi ngaønh do boä quaûn lyù.
b. Phaân loaïi Boä
Coù theå chia caùc boä thaønh 2 nhoùm : boä quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi lónh
vöïc vaø boä quaûn lyù nhaø nöôùc theo ngaønh.
- Boä quaûn lyù nhaø nöôùc theo lónh vöïc. Ñoù laø nhöõng boä ñeàu coù ôû caùc
nöôùc. Caùc boä ñoù thöïc hieän quaûn lyù nhaø nöôùc töøng lónh vöïc lôùn nhö : keá
hoaïch, taøi chính, ngaân haøng, khoa hoïc, coâng ngheä, lao ñoäng, giaù, noäi vuï,
15
ngoaïi giao, toå chöùc vaø coâng vuï. Caùc lónh vöïc naøy lieân quan ñeán hoaït ñoäng
cuûa taát caû caùc boä, caùc caáp quaûn lyù nhaø nöôùc, caùc toå chöùc trong xaõ hoäi vaø
coâng daân. Boä quaûn lyù lónh vöïc coù traùch nhieäm giuùp Chính phuû nghieân cöùu
vaø xaây döïng chieán löôïc kinh teá - xaõ hoäi chung; xaây döïng caùc döï aùn keá
hoaïch toång hôïp vaø caân ñoái, lieân ngaønh; xaây döïng caùc quy ñònh chính saùch,
cheá ñoä chung hoaëc töï mình ra nhöõng phaùp quy veà lónh vöïc mình phuï traùch
vaø höôùng daãn caùc cô quan nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùc kinh teá, vaên hoùa, xaõ
hoäi, thi haønh; kieåm tra vaø baûo ñaûm söï chaáp haønh thoáng nhaát phaùp luaät Nhaø
nöôùc trong hoaït ñoäng cuûa caùc boä vaø caùc caáp veà lónh vöïc mình quaûn lyù,
ñoàng thôøi coù traùch nhieäm phuïc vuï vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho boä quaûn
lyù ngaønh hoaøn thaønh nhieäm vuï.
- Boä quaûn lyù chuyeân ngaønh: Ñoù laø nhöõng boä coù traùch nhieäm quaûn lyù
nhöõng ngaønh kinh teá - kyõ thuaät, vaên hoùa, xaõ hoäi; cuõng coù theå moät nhoùm
lieân ngaønh. Ñoù laø nhöõng boä coù traùch nhieäm chæ ñaïo toaøn dieän caùc cô quan,
ñôn vò haønh chính Nhaø nöôùc vaø söï nghieäp; thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù
haønh chính nhaø nöôùc treân caùc lónh vöïc cuï theå do boä phuï traùch.
c. Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa Boä.
Boä do Quoác hoäi quyeát ñònh thaønh laäp vaø do ñoù, treân nguyeân taéc
chung, nhieäm vuï quyeàn haïn cuûa boä ñöôïc quy ñònh trong Hieán phaùp vaø Luaät
toå chöùc Chính phuû. Nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa boä ñöôïc quy ñònh :
- Caên cöù vaøo Hieán phaùp, luaät, nghò quyeát cuûa Quoác hoäi, phaùp leänh,
nghò quyeát cuûa UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi, leänh, quyeát ñònh cuûa Chuû tòch
nöôùc, caùc vaên baûn cuûa Chính phuû vaø Thuû töôùng Chính phuû, caùc Boä tröôûng,
thuû tröôûng cô quan ngang boä ra quyeát ñònh, chæ thò, thoâng tö vaø kieåm tra
vieäc thi haønh caùc vaên baûn ñoù ñoái vôùi taát caû caùc ngaønh caùc ñòa phöông vaø
caùc cô sôû.
- Ban haønh vaên baûn caù bieät cuï theå thuoäc thaåm quyeàn ñeå chaáp haønh
caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät cuûa Quoác hoäi, UÛy ban thöôøng vuï Quoác
hoäi, Chuû tòch nöôùc, Chính phuû vaø Thuû töôùng Chính phuû. Nhöõng vaên baûn do
boä, cô quan ngang boä ban haønh ñeàu coù hieäu löïc baét buoäc thi haønh ñoái vôùi
taát caû caùc boä, caùc UÛy ban nhaân daân, caùc toå chöùc vaø coâng daân trong caû nöôùc.
- Chuaån bò caùc döï aùn phaùp luaät (luaät, phaùp leänh) vaø caùc döï aùn khaùc
theo söï phaân coâng cuûa Chính phuû veà nhöõng vaán ñeà thuoäc phaïm vi quaûn lyù
16
nhaø nöôùc cuûa boä ñeå Chính phuû xem xeùt, trình Quoác hoäi. UÛy ban thöôøng vuï
Quoác hoäi quyeát ñònh. Treân cô sôû caùc vaên baûn luaät, ban haønh caùc vaên baûn
phaùp quy cuï theå höôùng daãn cheá ñoä quaûn lyù ngaønh, lónh vöïc.
- Trình Chính phuû chieán löôïc, quy hoaïch, keá hoaïch phaùt trieån kinh teá
- xaõ hoäi - vaên hoùa - khoa hoïc - coâng ngheä thuoäïc ngaønh, lónh vöïc phuï traùch ;
Caùc phöông höôùng muïc tieâu, caùc caân ñoái lôùn cuûa caùc keá hoaïch daøi haïn,
trung haïn, ngaén haïn; toå chöùc vaø chæ ñaïo vieäc thöïc hieän caùc keá hoaïch trong
phaïm vi caû nöôùc.
- Xaây döïng keá hoaïch taøi chính ngaønh vaø coù traùch nhieäm thöïc hieän
caùc keá hoaïch thu chi ñaõ ñöôïc duyeät.
- Xaây döïng caùc keá hoaïch hôïp taùc quoác teá.
- Xaây döïng vaø hoaøn thieän boä maùy toå chöùc quaûn lyù ngaønh, lónh vöïc vaø
coâng taùc nhaân söï trong boä maùy noùi chung cuõng nhö vieäc ñeà ra caùc chính
saùch caùn boä trong ngaønh, lónh vöïc phuï traùch.
- Thanh tra, kieåm tra caùc boä, caùc UÛy ban nhaân daân, caùc toå chöùc coâng
daân trong vieäc chaáp haønh luaät phaùp, thöïc hieän caùc chuû tröông chính saùch
cheá ñoä, theå leä quaûn lyù Nhaø nöôùc thuoäc ngaønh hoaëc lónh vöïc coâng taùc cuûa
boä.
- Quaûn lyù Nhaø nöôùc caùc toå chöùc söï nghieäp, saûn xuaát kinh doanh, caùc
doanh nghieäp Nhaø nöôùc thuoäc ngaønh, lónh vöïc phuï traùch treân caùc lónh vöïc
cuï theå nhö : trình Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp; quy ñònh nhieäm vuï vaø
caáp kinh phí; höôùng daãn, chæ ñaïo, kieåm tra; boå nhieäm, mieãn nhieäm, khen
thöôûng, kyû luaät ñoái vôùi caùn boä laõnh ñaïo.
- Quaûn lyù hoaït ñoäng chuyeân moân cuûa caùc sôû, ngaønh cuûa UÛy ban nhaân
daân.
d. Cô caáu toå chöùc boä maùy cuûa boä.
Boä ñöôïc toå chöùc theo moâ hình chöùc naêng. Soá löôïng caùc ñaàu moái
trong cô caáu toå chöùc cuûa boä phuï thuoäc vaøo töøng loaïi boä ñaõ neâu treân vaø do
Chính phuû quy ñònh trong nghò ñònh cuûa Chính phuû trao nhieäm vuï cho caùc
Boä. Coù theå chia caùc ñaàu moái cuûa cô caáu toå chöùc boä thaønh caùc nhoùm sau :
- Caùc cô quan giuùp Boä tröôûng thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc:
caùc vuï, boä phaän thanh tra, vaên phoøng.
17
- Caùc toå chöùc söï nghieäp tröïc thuoäc boä: caùc cô quan chuyeân moân laøm
nhieäm vuï nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà cô baûn, chieán löôïc, chính saùch cuûa
ngaønh hay lónh vöïc; caùc toå chöùc söï nghieäp nghieân cöùu khoa hoïc kyõ thuaät vaø
giaùo duïc.
- Caùc toå chöùc saûn xuaát kinh doanh. Nhöõng toå chöùc naøy laø nhöõng
doanh nghieäp nhaø nöôùc tröïc thuoäc nhöng khoâng naèm trong cô caáu haønh
chính cuûa boä.
ñ. Boä tröôûng
Boä tröôûng vaø Thuû tröôûng cô quan ngang boä laø ngöôøi ñöùng ñaàu vaø
laõnh ñaïo moät boä, cô quan ngang boä, phuï traùch moät soá coâng taùc cuûa Chính
phuû; chòu traùch nhieäm tröôùc Thuû töôùng, tröôùc Quoác hoäi veà quaûn lyù nhaø
nöôùc ngaønh, lónh vöïc trong phaïm vi caû nöôùc hoaëc veà coâng taùc ñöôïc giao
phuï traùch.
Boä tröôûng, Thuû tröôûng cô quan ngang boä coù nhöõng nhieäm vuï vaø
quyeàn haïn sau ñaây :
- Trình Chính phuû chieán löôïc, quy hoaïch phaùt trieån, keá hoaïch daøi
haïn, naêm naêm vaø haøng naêm, caùc coâng trình quan troïng cuûa ngaønh, lónh vöïc;
toå chöùc vaø chæ ñaïo thöïc hieän khi ñöôïc pheâ duyeät.
- Chuaån bò caùc döï aùn luaät, phaùp leänh vaø caùc döï aùn khaùc theo söï phaân
coâng cuûa Chính phuû;
- Toå chöùc vaø chæ ñaïo thöïc hieän keá hoaïch nghieân cöùu khoa hoïc, öùng
duïng tieán boä khoa hoïc, coâng ngheä.
Quyeát ñònh caùc tieâu chuaån, quy trình, quy phaïm vaø caùc ñònh möùc
kinh teá - kyõ thuaät cuûa ngaønh thuoäc thaåm quyeàn;
- Trình Chính phuû vieäc kyù keát, gia nhaäp, pheâ duyeät caùc ñieàu öôùc
quoác teá thuoäc ngaønh, lónh vöïc; toå chöùc vaø chæ ñaïo thöïc hieän keá hoaïch hôïp
taùc quoác teá, ñieàu öôùc quoác teá theo quy ñònh cuûa Chính phuû;
- Toå chöùc boä maùy quaûn lyù ngaønh, lónh vöïc theo quy ñònh cuûa Chính
phuû; trình Chính phuû quyeát ñònh phaân caáp nhieäm vuï quaûn lyù nhaø nöôùc cho
UÛy ban nhaân daân ñòa phöông veà noäi dung quaûn lyù ngaønh, lónh vöïc.
Ñeà nghò Thuû töôûng boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc Thöù tröôûng vaø
chöùc vuï töông ñöông.
18
Boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc Vuï tröôûng, phoù Vuï tröôûng vaø caùc
chöùc vuï töông ñöông; toå chöùc thöïc hieän coâng taùc ñaøo taïo, tuyeån duïng, söû
duïng, cheá ñoä tieàn löông, khen thöôûng, kyû luaät, nghæ höu vaø caùc cheá ñoä khaùc
ñoái vôùi caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc thuoäc phaïm vi quaûn lyù cuûa mình;
- Quaûn lyù nhaø nöôùc caùc toå chöùc söï nghieäp, doanh nghieäp nhaø nöôùc
thuoäc ngaønh, lónh vöïc, baûo ñaûm quyeàn töï chuû trong hoaït ñoäng saûn xuaát,
kinh doanh cuûa caùc cô sôû theo quy ñònh cuûa phaùp luaät; baûo ñaûm söû duïng coù
hieäu quaû taøi saûn thuoäc sôû höõu toaøn daân do ngaønh, lónh vöïc mình phuï traùch;
thöïc hieän nhieäm vuï, quyeàn haïn cuï theå thuoäc quyeàn ñaïi dieän chuû sôû höõu
phaàn voán cuûa Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp coù voán nhaø nöôùc theo quy ñònh
cuûa phaùp luaät;
- Quaûn lyù nhaø nöôùc caùc toå chöùc kinh teá, söï nghieäp vaø hoaït ñoäng cuûa
caùc hoäi, toå chöùc phi Chính phuû thuoäc ngaønh, lónh vöïc;
- Quaûn lyù vaø toå chöùc thöïc hieän ngaân saùch ñöôïc phaân boå;
- Trình baøy tröôùc Quoác hoäi, UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi baùo caùo cuûa
boä, cô quan ngang boä theo yeâu caàu cuûa Quoác hoäi, UÛy ban thöôøng vuï Quoác
hoäi; traû lôøi chaát vaán cuûa ñaïi bieåu Quoác hoäi vaø kieán nghò cuûa cöû tri; göûi caùc
vaên baûn quy phaïm phaùp luaät do mình ban haønh ñeán Hoäi ñoàng daân toäc vaø
caùc uûy ban cuûa Quoác hoäi theo lónh vöïc maø Hoäi ñoàng daân toäc, uûy ban phuï
traùch;
- Toå chöùc vaø chæ ñaïo vieäc choáng tham nhuõng, laõng phí vaø moïi bieåu
hieän quan lieâu, haùch dòch, cöûa quyeàn trong ngaønh, lónh vöïc mình phuï traùch;
- Thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï khaùc do Thuû töôùng uûy nhieäm
- Treân lónh vöïc ban haønh caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät quaûn lyù,
Boä tröôûng coù nhieäm vuï vaø quyeàn haïn:
+ Caên cöù vaøo Hieán phaùp, luaät vaø nghò quyeát cuûa Quoác hoäi, phaùp
leänh, nghò quyeát cuûa UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi, leänh, quyeát ñònh cuûa Chuû
tòch nöôùc, caùc vaên baûn cuûa Chính phuû vaø Thuû töôùng Chính phuû. Boä tröôûng,
Thuû tröôûng cô quan ngang boä ra quyeát ñònh, chæ thò, thoâng tö vaø höôùng daãn,
kieåm tra vieäc thi haønh caùc vaên baûn ñoù ñoái vôùi taát caû caùc ngaønh, caùc ñòa
phöông vaø cô sôû.
19
+ Caùc quyeát ñònh, chæ thò, thoâng tö veà quaûn lyù nhaø nöôùc thuoäc ngaønh
vaø lónh vöïc do Boä tröôûng, Thuû tröôûng cô quan ngang boä ban haønh coù hieäu
löïc thi haønh trong phaïm vi caû nöôùc.
g, Moái quan heä cuûa Boä tröôûng vôùi caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc.
Boä tröôûng coù moái quan heä trong hoaït ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùc vôùi caùc
cô quan quaûn lyù haønh chính nhaø nöôùc.
- Quan heä giöõa Boä tröôûng vôùi Chính phuû vaø Thuû töôùng Chính phuû. Boä
tröôûng laø thaønh vieân cuûa Chính phuû nhöng vöøa laø ngöôøi ñöùng ñaàu boä. Boä
tröôûng chòu traùch nhieäm giaûi quyeát caùc vaán ñeà thuoäc quyeàn haïn, traùch
nhieäm thaåm quyeàn cuûa boä vaø chòu söï laõnh ñaïo cuûa Thuû töôùng Chính phuû.
- Quan heä vôùi Quoác hoäi. Boä tröôûng chòu traùch nhieäm khoâng chæ tröôùc
Thuû töôùng Chính phuû maø caû tröôùc Quoác hoäi veà lónh vöïc, ngaønh mình phuï
traùch; phaûi trình baøy vaán ñeà vaø traû lôøi caùc chaát vaán cuûa Quoác hoäi, UÛy ban
thöôøng vuï Quoác hoäi, caùc uûy ban cuûa Quoác hoäi vaø caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi.
- Quan heä giöõa caùc Boä tröôûng: theo caùc nguyeân taéc toân troïng quyeàn
quaûn lyù cuûa nhau; tuøy thuoäc laãn nhau; phoái hôïp vôùi nhau; coù theå ñöa ra caùc
quyeát ñònh lieân boä ñeå quaûn lyù vaø toå chöùc thöïc hieän caùc vaán ñeà coù lieân quan
ñeán caùc lónh vöïc phuï traùch; höôùng daãn, kieåm tra caùc boä thöïc hieän caùc
nhieäm vuï thuoäc lónh vöïc phuï traùch; kieán nghò baõi boû hoaëc söûa ñoåi caùc nghò
quyeát cuûa caùc boä traùi vôùi noäi dung quaûn lyù thoáng nhaát cuûa Nhaø nöôùc.
- Quan heä vôùi caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông theå hieän thoâng qua
vieäc chæ ñaïo, höôùng daãn, kieåm tra UÛy ban nhaân daân caùc caáp thöïc hieän caùc
nhieäm vuï coâng taùc thuoäc ngaønh hay lónh vöïc theo ñuùng noäi dung quaûn lyù
Nhaø nöôùc theo ngaønh, lónh vöïc; quyeàn ñình chæ thi haønh vaø ñeà nghò Thuû
töôùng Chính phuû baõi boû nhöõng vaên baûn cuûa UÛy ban nhaân daân vaø Chuû tòch
UÛy ban nhaân daân caáp tænh traùi vôùi vaên baûn cuûa boä veà ngaønh, lónh vöïc do
boä, cô quan ngang boä phuï traùch vaø chòu traùch nhieäm veà quyeát ñònh ñình chæ
ñoù.
2. Boä maùy haønh chính ôû ñòa phöông
Theo Hieán phaùp naêm 1992, UÛy ban nhaân daân do Hoäi ñoàng nhaân daân
cuøng cấp baàu ra, laø cô quan chaáp haønh cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân, cô quan
haønh chính Nhaø nöôùc ôû ñòa phöông, chòu traùch nhieäm chaáp haønh Hieán
20
- Xem thêm -