Tài liệu Giáo án bồi dưỡng học sinh giỏi ngữ văn 9

tuÇn 3: Buæi 1 -2 Mét sè biÖn ph¸p tu tõ I. HÖ thèng lý thuyÕt 1So s¸nh : lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt, sù viÖc kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. - M« h×nh cÊu t¹o ®Çy ®ñ cña mét phÐp so s¸nh gåm: + VÕ A( nªu tªn sù vËt, sù viÖc ®îc so s¸nh) + VÕ B ( nªu tªn sù vËt, sù viÖc dïng ®Ó so s¸nh víi sù vËt, sù viÖc nãi ë Võ A) + Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh + Tõ ng÷ chØ ý so s¸nh (gäi t¾t lµ tõ so s¸nh) 2. Nh©n ho¸: lµ gäi hoÆc t¶ con vËt, ®å vËt … b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ® îc dïng ®Ó gäi hoÆc t¶ con ngêi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©y cèi, ®å vËt … trë nªn gÇn gòi víi con ng êi, biÓu thÞ ®îc nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m cña con ngêi. - C¸c kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp lµ: + Dïng nh÷ng tõ ng÷ gäi ngêi ®Ó gäi vËt. ( Cëu Vµng ®i ®êi råi, «ng gi¸o ¹!) + Dïng nh÷ng tõ vèn chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña ngêi ®Ó chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña vËt. ( KiÕn hµnh qu©n ®Çy ®êng) + Trß chuyÖn, xng h« víi vËt nh ®èi víi ngêi( Tr©u ¬i ta b¶o…) 3. Èn dô: lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn tîng kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. - Cã 4 kiÓu Èn dô thêng gÆp : - Èn dô h×nh thøc: ®ã lµ sù chuyÓn ®æi tªn gäi - Èn dô phÈm chÊt: ®ã lµ sù chuyÓn ®æi tªn gäi nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng cã ®iÓm nµo ®ã t¬ng nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng cã nÐt t¬ng ®ång víi ®ång víi nhau vª h×nh thøc: nhau ë mét vµi ®iÓm nµo ®ã Vò tÝnh chÊt, VD: ¤ng trêi phÈm chÊt MÆc ¸o gi¸p ®en VD: Hìi lßng tª t¸i th¬ng yªu Ra trËn Gi÷a dßng trong ®ôc, c¸nh bÌo lªnh ®ªnh Mu«n ngh×n c©y mÝa - ë VD nµy: Èn dô (c¸nh bÌo lªnh ®ªnh) lµ Èn Móa g¬m… dô phÈm chÊt dïng ®Ó chØ nh÷ng kiÕp ®êi nhá Trong ®o¹n trÝch trªn cã hai Èn dô: nhoi, ®au khæ, kh«ng biÕt tr«i d¹t Vò ®©u, - ¸o gi¸p ®en: chØ m©y ®en (gièng nhau ®Òu sèng chÕt ra sao tríc sãng giã cña cuéc ®êi. cã mµu ®en) - g¬m chØ l¸ mÝa (cã h×nh thøc bªn ngoµi gièng nh thanh g¬m) - Èn dô c¸ch thøc:®ã lµ sù chuyÓn ®æi tªn gäi - Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: ®ã lµ sù chuyÓn Vò c¸ch thøc thùc hiÖn hµnh ®éng khi gi÷a ®æi tªn gäi nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng cã nÐt t¬ng chóng cã nh÷ng nÐt t¬ng ®ång nµo ®ã víi ®ång víi nhau ë mét vµi ®iÓm nµo ®ã Vò c¶m nhau. gi¸c Èn dô nµy thêng dïng kÕt hîp c¸c tõ ng÷ VD: Cø nh thÕ hoa häc trß th¶ nh÷ng c¸nh sen chØ c¶m gi¸c lo¹i nµy víi c¶m gi¸c lo¹i kh¸c. xuèng cá, ®Õm tõng gi©y phót xa b¹n häc sinh! VD: Hoa phîng r¬i, r¬i… Hoa phîng ma… - ThÝnh gi¸c + VÞ gi¸c: C©u chuyÖn nghe nh¹t - Èn dô 1 lµ Èn dô quen thuéc nªn mang tÝnh t- nhÏo lµm sao. îng trng (cßn gäi lµ phÐp tîng trng). Hoa häc - ThÝnh gi¸c + thÞ gi¸c: Nãi m·i nghe mßn c¶ trß chØ hoa phîng, mét lo¹i hoa quen thuéc tai. gÇn víi tuæi häc trß. - ThÝnh gi¸c + xóc gi¸c: Nghe m¸t c¶ ruét. - Èn dô 2 lµ Èn dô c¸ch thøc: - ThÝnh gi¸c + khøu gi¸c: Nghe th¬m th¬m mïi + Gäi (hoa phîng) th¶ nh÷ng c¸nh sen thay c¬m g¹o míi. cho c¸ch gäi (hoa phîng) r¬i nh÷ng c¸nh hoa. - ThÞ gi¸c + xóc gi¸c: ThÊy l¹nh sèng lng. + Gäi (hoa phîng) ma thay cho c¸ch gäi (hoa - ThÞ gi¸c + thÝnh gi¸c: ThÊy n¾ng gißn tan. phîng) r¬i nhiÒu.. 4.Ho¸n dô: lµ tªn gäi sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm b»ng tªn gäi cña mét sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm kh¸c cã quan Hö gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. Cã 4 kiÓu ho¸n dô thêng gÆp: a. LÊy mét bé phËn ®Ó gäi toµn thÓ; VD: MÊy c¸nh bím rËp rên tr«i tríc giã Nh÷ng tr©u bß thong th¶ cói ¨n ma - C¸nh bím (bé phËn) thay cho bím (toµn thÓ) Theo ch©n B¸c Ch©n (bé phËn) thay (toµn thÓ) b. LÊy vËt chøa ®ùng ®Ó chØ vËt bÞ chøa ®ùng 1 VD: M×nh vÒvíi B¸c ®êng xu«i Tha giïm ViÖt B¾c kh«ng ngu«i nhí ngêi ViÖt B¾c: (vËt chøa ®ùng): thay cho ngêi ViÖt B¾c, nh©n d©n ViÖt B¾c. c. LÊy dÊu hiÖu cña sù vËt ®Ó gäi sù vËt. VD: Nhng trªn c¸i thuyÒn s¸u b¬i chÌo, vÉn nghe râ tiÕng chØ huy ng¾n gän cña ngêi cÇm l¸i. - s¸u b¬i chÌo (dÊu hiÖu c¶u sù vËt): ®îc dïng ®Ó gäi thay cho 6 ngêi chÌo thuyÒn (sù vËt) d. LÊy c¸i cô thÓ ®Ó gäi c¸i trõu tîng Kh¸ng chiÕn ba ngµn ngµy kh«ng nghØ B¾p ch©n, ®Çu gèi vÉn s¨n g©n - B¾p ch©n, ®Çu gèi vÉn s¨n g©n (c¸i cô thÓ) ®îc dïng ®Ó gäi thay cho c¸i trõu tîng (tinh thÇn kh¸ng chiÕn vÉn v÷ng vµng, dÎo dai) 5.§iÖp ng÷ - L¸y ®i, l¸y l¹i nhiÒu lÇn mét tõ, mét ng÷ trong c©u v¨n, ®o¹n v¨n, c©u th¬, ®o¹n th¬ (mét c¸ch cã nghÖ thuËt) VD: Mïa xu©n cña t«i, mïa xu©n B¾c ViÖt, mïa xu©n cña Hµ Néi- lµ mïa xu©n cã ma riªu riªu, giã lµnh l¹nh. Cã tiªng nh¹n kªu trong ®ªm xanh, cã tiÕng trèng chÌo väng l¹i, tõ nh÷ng xãm xa xa. Cã c©u h¸t huª t×nh cña c« g¸i ®Ñp nh th¬ méng. * T¸c dông nghÖ thuËt cña ®iÖp ng÷: - §iÖp ng÷ võa ®Ó nhÊn m¹nh ý, võa t¹o cho c©u v¨n, c©u th¬, ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬ giµu ©m ®iÖu; giäng v¨n trë nªn tha thiÕt, nhÞp nhµng, hoÆc hµo hïng m¹nh Mï, nhiÒu rung c¶m, gîi c¶m. VD: “T«i yªu Sµi Gßn da diÕt… T«i yªu trong n¾ng sím, mét thø n¾ng ngät ngµo… T«i yªu c¸i ®ªm khuya tha thít tiÕng ån… T«i yªu phè phêng n¸o ®éng, dËp d×u xe cé vµo nh÷ng giê cao ®iÓm. Yªu c¸i tÜnh lÆng cña buæi s¸ng tinh s¬ng víi lµn kh«ng khÝ m¸t dÞu, thanh s¹ch trªn mét sè ®êng cßn nhiÒu c©y xanh che chë…” 6. Ch¬i ch÷: Lµ c¸ch vËn dông ng÷ ©m, ng÷ nghÜa cña tõ ®Ó t¹o ra nh÷ng c¸ch hiÓu bÊt ngê thó vÞ VD: Bµ giµ ®i chî CÇu §«ng Bãi xem mét quÎ lÊy chång lîi ch¨ng. ThÇy bãi gieo quÎ nãi r»ng Lîi th× cã lîi nhng r¨ng ch¼ng cßn. Dïng tõ ®ång ©m ®Ó ch¬i ch÷ 7. Nãi qu¸: lµ mét biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, qui m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng ®îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m. Nãi qu¸ cßn gäi lµ khoa tr¬ng, thËm xng, phãng ®¹i, cêng ®iÖu, ngoa ng÷ * Nãi qu¸ vµ t¸c dông cña nãi qu¸: - Nãi qu¸ nhng cã møc ®é nh»m g©y Ên tîng h¬n hoÆc nhÊn m¹nh Vò ®iÒu ®Þnh nãi. VD : Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ Cã søc ngêi sái ®¸ còng thµnh c¬m. 8. Nãi gi¶m, nãi tr¸nh: Lµ biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t Tõ nhÞ, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng Nò, tr¸nh th« tôc, thiÕu Tõ nhÞ. - Nãi gi¶m, nãi tr¸nh thÓ hiÖn th¸i ®é lÞch sù, nh· nhÆn cña ngêi nãi, sù quan t©m, t«n träng cña ngêi nãi ®èi víi ngêi nghe, gãp phÇn t¹o phong c¸ch nãi n¨ng ®óng mùc cña con ngêi cã gi¸o dôc, cã v¨n ho¸. II. Mét sè vÊn ®Ò cÇn chó ý: 1. §iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a phÐp so s¸nh vµ Èn dô: a. Gièng: - §Òu lùa chän tõ ng÷ ®Ó lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m. - §Òu cã sù so s¸nh ®èi chiÕu gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn tîng cã nh÷ng nÐt t¬ng ®ång=> Tõ c¸i ®· biÕt kh¸m ph¸ c¸i cha biÕt. b. Kh¸c: - So s¸nh cã sù xuÊt hiÖn trùc tiÕp c¶ c¸i ®em so s¸nh vµ c¸i ®îc so s¸nh ®ång thêi ®îc kÕt hîp bëi c¸c tõ: nh, nh thÓ, lµ - Èn dô chØ xuÊt hiÖn Võ ®îc so s¸nh vµ ngêi ®äc ph¶i c¨n cø c¸i ®îc so s¸nh ®Ó kh¸m ph¸ c¸i so s¸nh. 2. §iÓm gièng vµ kh¸c nhau cña phÐp ho¸n dô vµ Èn dô: a. Gièng: - §Òu gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn tîng kh¸c. - Môc ®Ých t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. b. Kh¸c: - Ho¸n dô lµ c¸ch so s¸nh nh÷ng tõ ng÷ cã quan Hö gÇn gòi víi nhau. - Èn dô lµ c¸ch so s¸nh ngÇm gi÷a nh÷ng tõ ng÷ cã nÐt t¬ng ®ång. 3. §iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a nãi qu¸ vµ nãi kho¸c: 2 a. Gièng: §Òu lµ phãng ®¹i møc ®é, qui m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng. b. Kh¸c: kh¸c nhau ë môc ®Ých. - Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ nh»m môc ®Ých nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m. - Nãi kho¸c nh»m lµm cho ngêi nghe tin vµo nh÷ng ®iÒu kh«ng cã thùc. Nãi kho¸c lµ hµnh ®éng cã t¸c ®éng tiªu cùc. 4. §iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a ®iÖp ng÷ vµ lçi lÆp: a. Gièng: §Òu lµ sù l¸y ®i l¸y l¹i nhiÒu lÇn mét tõ, côm tõ trong c©u v¨n , ®o¹n v¨n hay c©u th¬, ®o¹n th¬. b. Kh¸c: - §iÖp ng÷ ®îc dïng cã dông ý nghÖ thuËt: t¹o cho c©u v¨n, c©u th¬ ©m ®iÖu nhÞp nhµng, nhÊn m¹nh ý ®ang diÔn ®¹t hay t« ®Ëm t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi viÕt. - Lçi lÆp lµ c¸ch diÔn ®¹t vông Vò do nghÌo vèn tõ, nã lµm c©u v¨n lñng cñng, nhµm ch¸n . III. Bµi tËp vËn dông Bµi tËp 1: bµi 49A (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi tËp 2: Bµi 49B (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi 3: bµi 50 (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi 4: Bµi 52 A (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi 5: bµi 53A (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi 6: Bµi 53B (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi 7: bµi 54A (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Bµi 8: bµi 56 (s¸ch 108 bµi tËp tiÕng ViÖt) Ngµy…….th¸ng 09 n¨m 2011 tuÇn 4: buæi 3- 4 C¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn I. NghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch 1. NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch lµ tr×nh bµy nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ nh©n vËt, sù kiÖn, chñ ®Ò hay nghÖ thuËt cña mét t¸c phÈm cô thÓ. - Nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ truyÖn ph¶i xuÊt ph¸t tõ ý nghÜa cña cèt truyÖn, tÝnh c¸ch, sè phËn cña nh©n vËt vµ nghÖ thuËt trong t¸c phÈm ®îc ngêi viÕt ph¸t hiÖn vµ kh¸i qu¸t. - C¸c nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch trong bµi nghÞ luËn ph¶i râ rµng, ®óng ®¾n, cã luËn cø vµ lËp luËn thuyÕt phôc. 2. Bµi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n cÇn cã bè côc m¹ch l¹c, cã lêi v¨n chuÈn x¸c, gîi c¶m. VÝ dô : Bµi v¨n nghÞ luËn vÒ nh©n vËt anh thanh niªn trong “ LÆng Lï Sa Pa” cña NguyÔn Thµnh Long. a.VÊn ®Ò nghÞ luËn: VÎ ®Ñp cña nh©n vËt anh thanh niªn. b.VÊn ®Ò nghÞ luËn triÓn khai qua ba luËn ®iÓm , t¬ng øng víi ba ®o¹n v¨n ë phÇn Th©n bµi + Nh©n vËt anh thanh niªn ®Ñp ë tÊm lßng yªu ®êi, yªu nghÒ, ë tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc l¾m gian khæ cña m×nh . + Nh©n vËt anh thanh niªn thËt ®¸ng yªu ë nçi “thÌm ngêi”, lßng hiÕu kh¸ch ®Õn nång nhiÖt, ë sù quan t©m ®Õn ngêi kh¸c mét c¸ch chu ®¸o . LuËn ®iÓm nµy ®îc dÉn d¾t rÊt khÐo lÐo vµ tù nhiªn tõ luËn ®iÓm thø nhÊt : “ Sèng trong hoµn c¶nh nh thÕ, Sï cã ngêi dÇn thu m×nh l¹i trong nçi c« ®¬n . Nhng anh thanh niªn nµy thËt ®¸ng yªu ë nçi “ thÌm ngêi”, lßng hiÕu kh¸ch ®Õn nång nhiÖt, ë sù quan t©m ®Õn ngêi kh¸c mét c¸ch chu ®¸o”. + Nh©n vËt anh thanh niªn rÊt khiªm tèn. C¸c luËn ®iÓm trªn ®Òu ®îc ph©n tÝch vµ chøng minh b»ng nh÷ng luËn cø phï hîp chän läc tõ t¸c phÈm . 3.Bµi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch cÇn ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c phÇn cña mét bµi v¨n nghÞ luËn : a. Më bµi : Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm ( tuú theo yªu cÇu cña ®Ò bµi ) vµ nªu ý kiÕn ®¸nh gi¸ s¬ bé cña m×nh . b. Th©n bµi: Nªu c¸c luËn ®iÓm chÝnh vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ; cã ph©n tÝch, chøng minh b»ng c¸c luËn cø tiªu biÓu vµ x¸c thùc . c. KÕt bµi : Nªu nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ chung cña m×nh vÒ t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch 3 4. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai c¸c luËn ®iÓm , c¸c luËn cø , cÇn thÓ hiÖn sù c¶m thô vµ ý kiÕn riªng cña ngêi viÕt vÒ t¸c phÈm . 5. Gi÷a c¸c phÇn, c¸c ®o¹n cña bµi v¨n cÇn cã sù liªn kÕt hîp lý, tù nhiªn. C¸ch viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn hay I/ C¸ch viÕt phÇn më bµi: 1. Môc ®Ých : Môc ®Ých cña phÇn më bµi lµ nh»m giíi thiÖu vÊn ®Ò mµ m×nh sÏ viÕt, sÏ trao ®æi, bµn b¹c trong bµi. V× thÕ khi viÕt Më bµi thùc chÊt lµ tr¶ lêi c©u hái : Anh (chÞ ) ®Þnh viÕt, ®Þnh bµn b¹c vÊn ®Ò g× ? a. Më bµi trùc tiÕp : Tøc lµ tr¶ lêi th¼ng vµo viÖc ®ã. VD : Ph©n tÝch bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u. Më bµi trùc tiÕp : Nãi ®Õn ChÝnh H÷u kh«ng thÓ khong nãi ®Õn bµi th¬ “§ång chÝ”.Bµi th¬ nh mét ®iÓm s¸ng trong tËp “§Çu sóng tr¨ng treo”- tËp th¬ viÕt vÒ ®Ò tµi ngêi lÝnh cña «ng. b. Më bµi gi¸n tiÕp: Tøc lµ dÉn ra mét ý kh¸c cã liªn quan gÇn gñi sau ®ã nªu vÊn ®Ò sÏ bµn trong bµi. §Ó bµi viÕt cã kh«ng khÝ tù nhiªn vµ cã chÊt v¨n, ngêi ta thêng më bµi theo kiÓu gi¸n tiÕp. Cã nhiÒu c¸ch më bµi gi¸n tiÕp nµy nhng tùu trung cã 4 c¸ch c¬ b¶n: C¸ch 1: DiÔn dÞch (suy diÔn ) C¸ch 2: Quy n¹p C¸ch 3: T¬ng liªn (t¬ng ®ång ) C¸ch 4: T¬ng ph¶n (®èi lËp ) Dï viÕt më bµi gi¸n tiÕp theo c¸ch nµo th× trong ®ã còng cÇn lµm râ 3 vÊn ®Ò: 1. DÉn d¾t Më bµi 2. Nªu vÊn ®Ò (luËn ®Ò ) 3. Giíi h¹n, ph¹m vi vÊn ®Ò 2. Mét sè vÊn ®Ò cÇn tr¸nh : Tr¸nh dÉn d¾t vßng vo qu¸ xa m·i míi g¾n ®îc vµo viÑc nªu vÊn ®Ò. Tr¸nh ý dÉn d¾t kh«ng liªn quan g× ®Õn vÊn ®Ò sÏ nªu. Tr¸nh nªu vÊn ®Ò qu¸ dµi dßng, chi tiÕt, cã g× nãi hÕt lu«n råi th©n bµi l¹i lÆp l¹i nh÷ng ®iÌu ®· nãi ë phÇn Më bµi 3. Mét më bµi hay cÇn ph¶i : Ng¾n gän: DÉn d¾t thêng vµi ba c©u, nªu vÊn ®Ò mét vµi c©u vµ giíi h¹n vÊn ®Ò mét c©u. §Çy ®ñ: (®ñ 3 vÊn ®Ò ) §éc ®¸o : g©y ®îc sù chó ý cña ngêi ®äc. Tù nhiªn :Gi¶n dÞ, tù nhiªn, tr¸nh vông vÒ gîng Ðp tr¸nh g©y cho ngêi ®äc khã chÞu bëi sù gi¶ t¹o. 4.Mét sè Më bµi tham kh¶o : §Ò :C¶m nhËn vÒ bøc tranh xu©n trong ®o¹n trÝch “C¶nh ngµy xu©n”. Mb 1: Thêi gian vÉn tr«i ®i vµ bèn mïa lu«n lu©n chuyÓn. Con ngêi chØ xuÊt hiÖn mét lÇn trong ®êi vµ còng chØ mét lÇn ra ®i m·i m·i vµo câi vÜnh h»ng. Nhng nh÷ng g× lµ th¬, lµ v¨n, lµ nghÖ thuËt ®Ých thùc…th× vÉn cßn m·i m·i víi thêi gian. TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt nh thÕ, ®Æc biÖt lµ ®o¹n th¬ viÕt vÒ c¶nh ngµy xu©n – mét mïa xu©n míi mÎ, tinh kh«i vµ giµu søc sèng. §Ò : C¶m nhËn vÒ ngêi lÝnh l¸i xe trong “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” Mb 2 : Cã nh÷ng t¸c phÈm khi ®äc xong gÊp s¸ch l¹i lµ ta quªn ngay, cho ®Õn lóc xem l¹i ta míi chît nhí lµ m×nh ®· ®äc råi. Nhng còng cã nh÷ng cuèn s¸ch nh dßng s«ng ch¶y qua t©m hån ta ®Ó l¹i nh÷ng Ên tîng ch¹m kh¾c trong t©m kh¶m. “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh ” lµ mét t¸c phÈm nh thÕ. Nhµ th¬ Ph¹m TiÕn DuËt ®· t¹c vµo dßng lÞch sö mét tîng ®µi vÒ ngêi chiÕn sÜ hån nhiªn, ngang tµng vµ ng¹o nghÔ. §Ò : Ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu cña bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” cña Huy CËn. Mb 3 : Chµng Huy CËn khi xa hay sÇu l¾m Nçi nhí th¬ng kh«ng biÕt ®· tan cha? (Mai sau) Tríc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m, th¬ Huy CËn thêng u sÇu ¶o n·o. Nhng tõ khi c¸ch m¹ng th¸ng t¸m thµnh c«ng ®· tiÕp thªm cho th¬ «ng mét luång sinh khÝ míi, nh÷ng trang th¬ d¹t dµo niÒm vui khi viÕt vÒ cuéc sèng míi, con ngêi míi. Bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” lµ mét t¸c phÈm nh thÕ. Nã ®· ghi l¹i cuéc hµnh tr×nh ®Ñp ®Ï cña ®oµn thuyÒn: ra kh¬i lóc hoµng h«n, ®¸nh c¸ lóc tr¨ng lªn vµ trë vÒ lóc b×nh minh. Nhng cã lÏ khung c¶nh ®Ñp ®Ï vµ hïng vÜ nhÊt lµ lóc ®oµn thuyÒn ra kh¬i ®îc thÓ hiÖn râ trong khæ th¬ ®Çu. §Ò: Ph©n tÝch nh©n vËt ChÝ PhÌo trong bµi th¬ cïng tªn cña Nam Cao. Mb 4 : Khi “T¾t ®Ìn” cña Ng« TÊt Tè vµ “Bíc ®êng cïng” cña NguyÔn C«ng Hoan ra ®êi t«i ch¾c Ýt ai nghÜ r»ng, th©n phËn ngêi n«ng d©n díi ¸ch ®Õ quèc phong kiÕn l¹i cã thÓ cã mét nçi khæ nµo h¬n nh÷ng nçi khæ cña chÞ DËu, anh Pha. Nhng khi ChÝ PhÌo ngËt ngìng bíc ra tõ nh÷ng trang s¸ch cña Nam cao, th× ngêi ta míi nhËn ra r»ng ®©y lµ hiÖn th©n ®Çy ®ñ nh÷ng g× gäi lµ khèn khæ, tñi nhôc nhÊt cña ngêi d©n cïng ë mét níc thuéc ®Þa. Bµi tËp: C¶m nhËn vÒ nh©n vËt Vò N¬ng trong t/p “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” 4 ( ViÕt phÇn Më bµi cho ®Ò v¨n trªn ) II/ C¸ch viÕt phÇn kÕt bµi: 1.Nguyªn t¾c kÕt bµi: ThÓ hiÖn ®óng quan ®iÓm ®· tr×nh bµy ë phÇn th©n bµi, chØ nªu nh÷ng ý kh¸i qu¸t cã tÝnh tæng kÐt, ®¸nh gi¸. Kh«ng lan man hay lÆp l¹i cô thÓ nh÷ng g× ®· tr×nh bµy ë phÇn th©n bµi hoÆc lÆp nguyªn v¨n lêi lÏ ë më bµi. Cã 4 c¸ch kÕt bµi c¬ b¶n: - C¸ch 1: Tãm lîc ( tãm t¾t quan ®iÓm, néi dung ®· nªu ë th©n bµi ) - C¸ch 2: VËn dông (nªu ph¬ng híng, bµi häc ¸p dông ph¸t huy hay kh¾c phôc vÊn ®Ò nªu trong bµi v¨n) - C¸ch 3 : Liªn tëng (mîn ý kiÕn t¬ng tù –nh÷ng ý kiÕn cã uy tÝn- ®Ó thay cho lêi tãm t¾t cña ngêi lµm bµi) - C¸ch 4 : Ph¸t triÓn (më réng thªm vÊn ®Ò ®Æt ra trong ®Ò bµi) Mét kÕt bµi hay tríc hÕt lµ mét kÐt bµi ®óng. §óng nguyªn t¾c, ®óng c¸ch. Cho nªn ®Ó cã mét kÕt bµi hay b¹n ph¶i tõ c¸i nÒn c¬ b¶n “ ®óng” Êy mµ ®i lªn. 2Mét sè kÕt bµi tham kh¶o: §Ò 1: Ph©n tÝch khæ th¬ cuèi bµi th¬ “Anh tr¨ng” cña NguyÔn Duy. KÕt bµi: B»ng c¸ch viÕt gi¶n dÞ, méc m¹c, thËt khã t×m ra nh÷ng lêi th¬ hoa mÜ nhng khæ th¬ vÉn ®ñ søc hÊp dÉn ngêi ®äc. Ph¶i ch¨ng c¸i hÊp dÉn ®ã chÝnh lµ dßng c¶m xóc vµ tÊm lßng ch©n thµnh cña t¸c gi¶? Ph¶i ch¨ng nh÷ng g× xuÊt ph¸t tõ tr¸i tim th× dÔ dµng ®Õn ®îc tr¸i tim, ®Ó qua ®ã t¸c gi¶ muèn nh¾c nhë ta: h·y ®õng l·ng quªn ®i qu¸ khø ! §Ò 2: Ph©n tÝch t×nh yªu lµng, yªu níc cña nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n “Lµng” cña Kim L©n. KÕt bµi: Nhµ v¨n Nga I.£-ren-bua cho r»ng: “Lßng yªu nhµ, yªu lµng xãm, yªu ®ång quª trë nªn lßng yªu tæ quèc”. ¤ng Hai ®óng lµ con ng êi nh thÕ. NiÒm vui, nçi buån cña «ng ®Òu g¾n víi lµng. Lßng yªu lµng cña «ng chÝnh lµ céi nguån cña lßng yªu níc. T×nh yªu lµng, yªu níc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng vËt tÇm thêng ®ã lµ nÐt míi mÎ cña Kim L©n khi x©y dùng nh©n vËt «ng Hai. §Ò 3: Ph©n tÝch t×nh c¶m ch©n thµnh cña nhµ th¬ ®èi víi B¸c thÓ hiÖn trong bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÏn Ph¬ng. KÕt bµi: ViÕt vÒ B¸c kh«ng ai gièng ai nhng tÊt c¶ ®Òu gièng B¸c. ThËt vËy ViÔn Ph¬ng kh«ng ®i x©y dùng ch©n dung vÞ l·nh tô ®ang l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng mµ ®i x©y dùng ch©n dung Hå Chñ TÞch trong lßng mçi con ngêi ViÖt Nam. §ã lµ tÊt c¶ nh÷ng t×nh c¶m ch©n thµnh cña t¸c gi¶ nãi riªng vµ nh©n d©n ViÑt Nam nãi chung ®èi víi B¸c. III/ C¸ch viÕt phÇn th©n bµi: Sau khi ®· cã ý (luËn ®iÓm, luËn cø) råi th× vÊn ®Ò quan träng h¬n c¶ lµ biÕt diÔn ®¹t hay. Tøc lµ biÕt diÔn ®¹t mét c¸ch khÐo lÐo nh÷ng ý cña ngêi viÕt thµnh mét bµi v¨n cô thÓ. NhiÒu khi diÔn ®¹t ®ñ ý nhng mét ngêi ®¹t ®iÓm trung b×nh, ngêi kh¸c l¹i ®¹t ®iÓm giái. DiÔn ý hay phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Sau ®©y lµ mét sè yÕu tè ®Ó diÔn ®¹t ®îc ý hay: 1. Giäng v¨n vµ sù thay ®æi giäng v¨n trong bµi viÕt: §Ó tr¸nh nhµm ch¸n, “buån ngñ”, ®Ó bµi viÕt thªm sinh ®éng, phong phó, ngêi viÕt cÇn ph¶i rÊt linh ho¹t trong viÖc hµnh v¨n. Tr¸nh kiÓu viÕt ®Òu ®Òu tõ ®Çu chÝ cuèi, t¹o c¶m gi¸c ®¬n ®iÖu. Muèn thÕ tríc hÕt cÇn sö dông linh ho¹t tõ ng÷ xng h«. VÝ dô: - Khi biÓu thÞ ý kiÕn cña riªng m×nh, ngêi ta thêng viÕt: t«i cho r»ng, t«i nghÜ r»ng, theo chç t«i ®îc biÕt…Nhng ®Ó l«i kÐo sù ®ång t×nh, ®ång c¶m, ®Ó vÊn ®Ò ®ang bµn b¹c kh¸ch quan h¬n, ngêi viÕt thêng xng: chóng t«i, ta, chóng ta, nh mäi ngêi ®Òu biÕt, nh mäi ngêi ®· thÊy, ai còng thõa nhËn r»ng, kh«ng ai nghÜ ®îc r»ng… - Khi viÕt vÒ ng«i thø ba nh gäi tªn nh©n vËt th× cÇn thay ®æi ®¹i tõ mét c¸ch linh ho¹t, tr¸nh sù lÆp l¹i nhµm ch¸n. VÝ dô nh©n vËt M· Gi¸m Sinh th× cã thÓ thay b»ng y, g·, h¾n, nã, kÎ bu«n thÞt b¸n ngêi, kÎ th sinh dëm… - Khi viÕt vÒ ng«i thø ba nh tªn t¸c gi¶ nhiÒu häc sinh tõ ®Çu ®Õn cuèi bµi v¨n chØ dïng mét tõ “nhµ v¨n” hoÆc “t¸c gi¶” mµ kh«ng biÕt thay ®æi c¸ch gäi. ViÕt vÒ Tè H÷u ta cã thÓ thay b»ng c¸c tõ nh: nhµ th¬, «ng, t¸c gi¶, ngêi thanh niªn céng s¶n, ngêi con xø HuÕ, t¸c gi¶ tËp ViÖt B¾c… - Kh«ng ph¶i chØ ë c¸ch xng h«, giäng v¨n linh ho¹t mµ cßn thÓ hiÖn ë c¸ch dïng c¸c tiÓu tõ nh: v©ng, ®óng thÕ, kh«ng, ®iÒu Êy ®· râ, nh vËy, nh thÕ, ch¼ng lÏ…nh÷ng tõ nµy t¹o Ên tîng nh ngêi viÕt ®ang tranh luËn vµ ®èi tho¹i trùc tiÕp víi ngêi ®äc. VD: “V©ng xÐt ë mét ph¬ng diÖn nµo ®ã, cã thÓ xem Nam Cao thuéc vµo xu híng v¨n häc cña nh÷ng ngêi ®ãi” (KiÕn thøc ngµy nay- sè 71) - Trong qu¸ tr×nh viÕt bµi v¨n nghÞ luËn kh«ng nªn chØ dïng mét lo¹i thao t¸c t duy mµ lu«n lu«n thay ®æi, khi th× dïng diÔn dÞch, khi th× dïng quy n¹p, khi th× ph©n tÝch tríc dÉn chøng sau, khi th× dïng dÉn chøng tríc ph©n tÝch sau, khi th× liªn hÖ, khi th× so s¸nh …còng lµ ®Ó bµi viÕt sinh ®éng, phong phó h¬n. 2.Dïng tõ ®éc ®¸o: ViÕt v¨n nghÞ luËn ph¶i dïng ®îc nh÷ng tõ hay, ®o¹n hay råi míi cã bµi v¨n hay. Dïng tõ hay lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó cã c¸ch diÔn ®¹t hay. Bµi v¨n hay lµ bµi v¨n ®ã ®äc lªn tõ cø nh “g¨m” vµo t©m kh¶m ngêi ®äc, tõ ng÷ linh ho¹t, dïng ®óng lóc, ®óng chç, lét t¶ ®îc thÇn th¸i cña sù vËt, sù viÖc…lµm cho ng êi ®äc kho¸i ch¸ thÊy m×nh kh«ng thÓ viÕt ®îc nh vËy, ph¶i thèt lªn lêi c¶m phôc. 5 VD: “Ch¬ng XIII “T¾t ®Ìn” kh«ng kh¸c g× mét c¸i lßng ch¶o ®· nguéi ®i, ®· v¸ng ®äng l¹i mét thø bïn lu niªn, trªn ®ã o»n lªn mét sè sinh vËt. Sinh vËt NghÞ QuÕ chång, sinh vËt NghÞ QuÕ vî, mµ lßng tham ®· hÕt tÝnh ngêi. Sinh vËt lÝ trëng vµ lò sai nha ®èc thuÕ ngêi, ®· tan hoang ®i c¸i t©m ngêi. Vµ trªn c¸i sa m¹c nh©n t©m ®ã kh«ng cßn tia níc nguån th¬ng nµo c¶…” (NguyÔn Tu©n – T¾t ®Ìn cña Ng« TÊt Tè) “Khóc b¹c mÖnh ®· gÈy xong råi, mµ o¸n hËn vÉn cßn dµi m·i nªn NguyÔn Du míi tù xng c¸i tªn th©n mËt cña m×nh vµ ®au ®¸u hái: BÊt tri tam b¸ch d niªn hËu Thiªn h¹ hµ nh©n khÊp Tè Nh” (Xu©n DiÖu –NguyÔn Du- V¨n nghÖ sè 18) 3.ViÕt c©u linh ho¹t Tuú tõng lóc, tõng n¬i, tuú vµo giäng v¨n cña tõng ®o¹n mµ cã nh÷ng lo¹i c©u t¬ng øng ®Ó diÔn ®¹t cho phï hîp. ThËm chÝ cã khi cïng mét ®o¹n v¨n mµ c¸c c©u ng¾n, dµi ®îc viÕt rÊt kh¸c nhau. VD: “Trêi ®Êt ¬i! Tó Bµ nãi kh«ng ®Çy nöa phót mµ n íc bät mÐp cña mô v¨ng ra m·i tíi ngµn n¨m…” (Xu©n DiÖu –V¨n nghÖ sè 18) - Khi muèn g©y chó ý cho ngêi ®äc, ta cã thÓ dïng c©u nghi vÊn. C©u nghi vÊn ë ®©y nh lµ ®Æt ra vÊn ®Ò, råi sau ®ã l¹i tù tr¶ lêi, tù lµm s¸ng tá. VD: “Th¬ng th× ®· vËy, cßn o¸n? Thùc ra NguyÔn Du kh«ng biÕt o¸n ai,…bëi v× theo «ng th× bao nhiªu ®au th¬ng kh¸c ®©u cã ph¶i ®Òu do nh÷ng kÎ bµi binh bè trËn, mµ ngay c¶ nh÷ng kÎ Êy, NguyÔn Du còng thÊy hä ®¸ng th¬ng” (Hoµi Thanh) - Mét lo¹i c©u còng ®îc vËn dông lµm thay ®æi giäng v¨n trong bµi v¨n nghÞ luËn lµ lo¹i c©u cã hai mÖnh ®Ò h« - øng. Chóng thêng theo lèi kÕt cÊu: tuy…nhng…; cµng…cµng…; kh«ng nh÷ng… mµ cßn…; v× thÕ…cho nªn…Lo¹i c©u nµy nh»m nhÊn m¹nh mét ý nµo ®ã n»m ë vÕ thø hai. VD: “Bµi th¬ kh«ng chØ hay vÒ nghÖ thuËt mµ cßn rÊt s¾c s¶o vÒ néi dung t tëng”. Bµi tËp: ViÕt mét ®o¹n v¨n tr×nh bµy ý: T×nh ®oµn kÕt, g¾n bã cña ngêi lÝnh trong bµi th¬ “§ång chÝ” cña ChÝnh H÷u. Ngµy…….th¸ng………n¨m 2011 TUÇN 5: BUæI 5- 6 CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG (Trích Truyền kỳ mạn lục) Nguyễn Dữ 1. Tìm hiểu chung a) Tác giả: Nguyễn Dữ(?-?) - Là con của Nguyễn Tướng Phiên (Tiến sĩ năm Hồng Đức thứ 27, đời vua Lê Thánh Tông 1496). Theo các tài liệu để lại, ông còn là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm. - Quê: Huyện Trường Tân, nay là huyện Thanh Miện - tỉnh Hải Dương. b) Tác phẩm * Truyền kỳ mạn lục: Tập sách gồm 20 truyện, ghi lại những truyện lạ lùng kỳ quái. Truyền kỳ: là những truyện thần kỳ với các yếu tố tiên phật, ma quỷ vốn được lưu truyền rộng rãi trong dân gian. Mạn lục: Ghi chép tản mạn. Truyền kỳ còn là một thể loại viết bằng chữ Hán (văn xuôi tự sự) hình thành sớm ở Trung Quốc, được các nhà văn Việt Nam tiếp nhận dựa trên những chuyện có thực về những con người thật, mang đậm giá trị nhân bản, thể hiện ước mơ khát vọng của nhân dân về một xã hội tốt đẹp. -Chuyện người con gái Nam Xương kể về cuộc đời và nỗi oan khuất của người phụ nữ Vũ Nương, là một trong số 11 truyện viết về phụ nữ. - Truyện có nguồn gốc từ truyện cổ dân gian “Vợ chàng Trương” tại huyện Nam Xương (Lý Nhân - Hà Nam ngày nay). II. Luyện tập §Ò1: Ph©n tÝch nh©n vËt Vò N¬ng trong truyÖn : ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng. 6 Dµn bµi chi tiÕt: * Më bµi: §äc “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña t¸c gi¶ NguyÔn D÷ cã lÏ ai trong chóng ta ®Òu c¶m th«ng víi nçi oan khuÊt còng nh c¶m ®éng tríc nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nh©n vËt Vò N¬ng- nh©n vËt chÝnh trong truyÖn, ®¹i diÖn cho nh÷ng ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn. * Th©n bµi: a) - Chñ ®Ò chÝnh cña truyÖn ca ngîi vÎ ®Ñp cña ®øc h¹nh, lßng vÞ tha, thÓ hiÖn sè phËn bi kich cña ngêi phô n÷ trong x· héi PK, ®ång thêi thÓ hiÖn kh¸t väng vÜnh h»ng cña con ngêi : c¸i thiÖn ph¶i th¾ng c¸i ¸c. Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn lµ Vò N¬ng- Mét ngêi phô n÷ cã nhiÒu phÈm chÊt tèt ®Ñp, ®¸ng träng nhng cuéc ®êi l¹i chÞu nhiÒu oan khuÊt, thiÖt thßi. b) C¸c phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nh©n vËt Vò N¬ng: - Vò N¬ng lµ ngêi phô n÷ kh¸t khao cã mét m¸i Êm gia ®×nhg h¹nh phóc: + Khi x©y dùng gia ®×nh, g¾n kÕt cuéc ®êi víi Tr¬ng Sinh, biÕt chång cã tÝnh ®a nghi, nµng lu«n “gi÷ g×n khu«n phÐp, kh«ng tõng lóc nµo ®Ó vî chång ph¶i thÊt hoµ”=> khao kh¸t vµ lu«n cã ý thøc x©y dùng vun vÐn cho m¸i Êm gia ®×nh, gi÷ g×n h¹nh phóc cho trän vÑn-> ®ã còng lµ íc m¬ chung cña bÊt cø ngêi phô n÷ nµo. + Råi khi chång nµng ph¶i ®i lÝnh, Vò N¬ng rãt chÐn rîu ®Çy víi lêi tiÔn biÖt ®Çy c¶m ®éng: “Chµng ®i chuyÕn nµy, thiÕp ch¼ng mong ®îc ®eo Ên phong hÇu, mÆc ¸o gÊm trë vÒ quª cò, chØ xin ngµy vÒ mang dîcc hai ch÷ b×nh yªn” => ¦íc mong ®ã thËt gi¶n dÞ nhng Èn chøa sau ®ã lµ niÒm khao kh¸t vµ ý thøc tr©n träng gi÷ g×n m¸i Êm h¹nh phóc gia ®×nh mµ nµng ®ang cã . MÆt kh¸c nã còng kh¼ng ®Þnh ®îc tÊm lßng thuû chung yªu th¬ng vµ lo l¾ng cho chång cña Vò N¬ng. - Vò N¬ng còng lµ ngêi vî thuû chung, ngêi con d©u hiÕu th¶o, ngêi mÑ ®¶m ®ang: + Nh÷ng th¸ng ngµy Tr¬ng sinh ®i lÝnh, nµng lu«n mong nhí ®îi chê: “Mçi khi bím lîn ®Çy vên, m©y che kÝn nói th× nçi buån gãc bÓ ch©n trêi kh«ng thÓ nµo ng¨n ®îc”=> PhÐp Èn dô tîng trng ®· diÔn t¶ ®Çy ®ñ ®îc nçi mong nhí th¸ng ngµy nh biÓn trêi còng nh ®øc hi sinh vµ tinh thÇn chÞu ®ùng cña ngêi chinh phô. + ë nhµ Vò n¬ng mét m×nh vît c¹n, sinh bÐ §¶n, võa thùc hiÖn thiªn chøc cña ngêi mÑ ch¨m sãc nu«i dìng con nhá, l¹i võa thay chång thùc hiÖn chøc tr¸ch cña ngêi cha d¹y dç bÐ §¶n + Khi mÑ chång èm, mÊt: LÊy lêi ngät ngµo kh«n khÐo khuyªn l¬n, thuèc thang, lÔ b¸i thÇn phËt vµ phµm viÖc ma chay tÕ lÔ nh ®èi víi cha mÑ ®Ó m×nh.  Víi nh÷ng phÈm h¹nh tèt ®Ñp tÊm lßng hiÕu nghÜa nh vËy lÏ ra Vò N¬ng ph¶i®îc hëng cuéc sèng vµ h¹nh phóc xøng ®¸ng C) Nçi oan khuÊt cña Vò N¬ng: - Khi Tr¬ng Sinh trë vÒ tëng chõng nh h¹nh phóc sÏ mØm cêi víi Vò N¬ng nhng ®ã l¹i lµ nh÷ng oan khuÊt ®æ Ëp xuèng cuéc ®êi vµ sè phËn nµng. Dï vËy trong nçi oan khÊt tµy trêi th× nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nµg cµng cã c¬ héi to¶ s¸ng, ®Æc biÖt lµ tÊm lßng trinh b¹ch. + ThÊy h¹nh phóc ®ang cã nguy c¬ ®øng tríc bê vùc th¼m nµng cè ph©n trÇn, nÝu gi÷ , nµng cè ph©n trÇn tríc th¸i ®é ®éc ®o¸n, gia trëng nhÊt quyÕt ®uæi ®i cña Tr¬ng Sinh : “C¸ch biÖt ba n¨m gi÷ g×n mét tiÕt, t« son ®iÓm phÊn tõng ®· ngu«i lßng, ngâ liÔu têng hoa cha hÒ bÐn gãt, ®©u cã sù h th©n mÊt nÕt nh chµng nghÜ, d¸m mong bµy tá ®Ó cëi mèi nghi ngê, xin chµng ®õng mét mùc nghi oan cho thiÕp + Kh«ng thÓ tù minh oan cho m×nh ®îc, nµng gi· bµy: ThiÕp nÕu ®oan trang gi÷ tiÕt trinh b¹ch g×n lßng vµo níc xin lµm ngäc Mþ n¬ng, xuèng ®Êt xin lµm cá ngu mÜ, nhîc b»ng lßng chim d¹ c¸, lõa chång dèi con, díi xin lµm måi cho c¸ t«m,trªn xin lµm c¬m cho diªï qu¹ vµ xin kh¾p mäi ngêi phØ nhæ => TÊt c¶ nh÷ng lêi béc b¹ch Êy ®· gop phÇn minh chøng cho nh÷ng phÈm h¹nh tèp ®Ñp vµ tÊm lßng trinh b¹ch thuû chung cña Vò N¬ng. - Dï sèng d¬i thuû cung (ë mét thÕ giíi kh¸c) nhng nµng vÉn lu«n híng vÒ chång con. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ trong c©u chuyÖn gi÷a nµng víi Phan Lang “V¶ ch¨ng, ngùa Hå gÇm giã B¾c, chim ViÖt ®Ëu cµnh Nam. C¶m v× nçi Êy , t«i tÊt ph¶i t×m vÒ cã ngµy”. => §ã lµ tÊm lßng nh©n nghÜa, vÞ tha, nh©n hËu vµ rÊt cao thîng cña nµng, ngay c¶ ®èi víi Tr¬ng Sinh –kÎ ®· phô b¹c vµ ruång rÉy nµng, vøt bá nµng kh«ng m¶y may th¬ng tiÕc. PhÈm chÊt ®¸ng quý ®ã ®¹i diÖn cho biÕt bao ngêi phô n÷ ViÖt Nam tõ xa tíi nay. - Chi tiÕt cuèi truyÖn, Vò N¬ng hiÖn vÒ víi c©u nãi : ThiÕp c¶m ¬n ®øc Linh Phi, §a t¹ t×nh chµng… kh«ng thÓ vÒ nh©n gian ®îc n÷a Cã ý nghÜa kh¾c s©u phÈm chÊt nh©n hËu réng lîng cña ngêi phô n÷ viÖt Nam: Sèng néi t©m, cã tríc, cã sau. - C©u chuyÖn lµ lêi tè c¸o ®anh thÐp víi chÕ ®é phong kiÕn ®· chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña con ngêi. HiÖn th©n cña chÕ ®é Êy lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh. - Liªn hÖ thùc tÕ: HiÖn nay chóng ta ®ang phÊn ®Êu x©y dùng mét x· héi b×nh ®¼ng… * KÕt bµi: 7 Vũ nương là người phụ nữ dung hạnh mà bạc mệnh . Nguyễn Dữ đã kể lại cuộc đời oan khuất của nàng với bao tình cảm xót thương sâu sắc nhân vật Vũ Nương là một điển hình cho kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ . C©u chuyÖn cña Vò N¬ng tõ thÕ kØ XVI nhng ®Ó l¹i bµi häc thÊm thÝa cho ®Õn tËn ngµy h«m nay. Đề2: Nguyên nhân cái chết của Vũ Nương Mở bài: Hạnh phúc và đau khổ là hai mặt tồn tại song song trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại. Nó đã trở thành đề tài phổ biến của tất cả các nền văn học trên thế giới trong đó có văn học Việt Nam. “Chuyện người con gái Nam Xương” là một trong những truyện ngắn nằm trong truyền thống văn học Việt Nam – Một nền văn học luôn quan tâm đến vấn đề con người, đặc biệt là người phụ nữ. Vũ Nương chính là một nhân vật đã trải qua các bi kịch của cuộc sống mà nguyên nhân sâu xa chính là do chiến tranh, do xã hội phong kiến và do tính cả ghen mù quáng của Trương Sinh. Thân bài: - Giới thiệu khái quát: Vũ Nương là người con gái thùy mị nết na, tư dung tốt đẹp. Bấy nhiêu đó cũng đủ để nàng hi vọng có được hạnh phúc. Cuộc hôn nhân với chàng Trương chính là cơ hội để nàng thực hiện ước vọng của mình. Dù Trương Sinh tính cả ghen nhưng nàng vẫn giữ được không khí gia đình hòa thuận. Nhưng hạnh phúc của nàng kéo dài không được bao lâu thì dòng đời đột ngột rẽ sang hướng khác, xô đẩy đời nàng đến bến bờ bất hạnh. Tại sao người phụ nữ dung hạnh ấy phải tìm đến cái chết đầy oan nghiệt. Tại sao hạnh phúc lại mong manh và dễ tan vỡ đến như vậy. - Nguyên nhân từ chiến tranh (Nguyên nhân ngoại tại) cuộc sum vầy chưa được bao lâu thì Trương Sinh phải tòng quân đi lính. Đời xưa cũng như đời nay chiến tranh luôn là nguyên nhân của bao cảnh đời li biệt. Với Vũ Nương chiến tranh chính là điểm khởi đầu cho hàng loạt biến cố sau này (Khi mẹ chồng ốm mất. Chồng nghi oan, vợ đau khổ phải tìm đến cái chết) ở đây chiến tranh không phải là nguyên nhân trực tiếp nhưng nó là duyên có đưa đến nổi bất hạnh không ngờ. - Nguyên nhân từ xã hội phong kiến (Nguyên nhân ngoại tai): + Trong XHPK sinh mệnh con người không được quan tâm. Cùng với chế độ phụ quyền, tư tượng trọng nam khinh nữ, người phụ nữ phải chịu sự ràng buộc vào người đàn ông. Người đàn ông có quyền chửi mắng đánh đập và đuổi vợ đi. + Xã hội phong kiến đề cao cái quyền của kẻ có tiền. Vũ Nương là con kẻ khó, còn Trương Sinh lại là con nhà hào phú. Chính điều này cũng là một lợi thế cho Trương Sinh trong việc định đoạt số phận của vợ. - Nguyên nhân từ gia đình (Nguyên nhân nội tại) – Tính cả ghen mù quáng của Trương Sinh: + Chính sự ngộ nhận cái bóng là cha và sự ngây thơ của bé Đản đã khiến nó không chịu nhìn nhận người cha thực sự của mình. Điều này lại dẫn đến một sự hiểu lầm khác tai hại hơn nhiều – Kết thúc một số phận con người. Nếu như ta không thể trách giận sự ngây thơ của bé Đản thì ta cũng không thể tha thứ cho sự nhỏ nhen ích kỉ của chàng Trương – Một người mà tính cả ghen và sự nghi ngờ thái quá đã làm mờ hết cả lí trí dẫn đến cái chết đầy oan nghiệt của vợ. Sự thất học thiếu phán đoán, sự độc đoán, không nghe, không tin ai, sự đa nghi ghen tuông mù quáng...Tất cả đã biến Trương Sinh thành một kẻ giết vợ tự tay tàn phá chính niềm hạnh phúc mong manh của gia đình mình. Kết bài: Cái chết của Vũ Nương đã gieo vào lòng người đọc nỗi xót thương những người phụ nữ bất hạnh trong xã hội bất hạnh. Trong xã hội ta hôm nay tuy phụ nữ đã được pháp luật bảo vệ được Đảng và nhà nước tạo điều kiện nhưng vẫn là giới chịu nhiều thiệt thòi. Đó đây người vợ vẫn bị chồng đánh đập tàn nhẫn, những cô gái bị dụ dỗ vào con đường làm ăn bất chính, bị rẻ rúng vì quan niệm tư tưởng trọng nam khinh nữ bởi vậy đấu tranh vì sự bình đẳng nam nữ, vì sự phát triển của phụ nữ là cuộc cách mạng lớn hôm nay, yêu thương giúp đỡ phụ nữ bất hạnh là lương tâm và trách nhiệm của mỗi chúng ta. 8 Đề 3:ChuyÖn nguêi con g¸i Nam Xu¬ng cña NguyÔn D÷ xuÊt hiÖn nhiÒu yÕu tè k× ¶o.H·y chØ ra c¸c yÕu tè k× ¶o Êy vµ cho biÕt t¸c gi¶ muèn thÓ hiÖn ®iÒu g× khi ®a ra nh÷ng yÕu tè k× ¶o vµo 1 c©u chuyÖn quen thuéc ? - CÇn chØ ra ®uîc c¸c chi tiÕt k× ¶o trong c©u chuyÖn : + Phan Lang n»m méng råi th¶ rïa + Phan Lang gÆp n¹n, l¹c vµo ®éng rïa, gÆp Linh Phi, ®uîc cøu gióp; gÆp l¹i Vò Nu¬ng, ®îc sø gi¶ cña Linh Phi rÏ ®êng níc ®a vÒ d¬ng thÕ. + Vò N¬ng hiÖn vÒ trong lÔ gi¶i oan trªn bÕn Hoµng Giang gi÷a lung linh, huyÒn ¶o råi l¹i biÕn mÊt. - ý nghÜ cña c¸c chi tiÕt huyÒn ¶o: + Lµm hoµn chØnh thªm nÐt ®Ñp vèn cã cña nh©n vËt Vò Nu¬ng: nÆng t×nh, nÆng nghÜa, quan t©m ®Õn chång con, khao kh¸t ®uîc phôc håi danh dù. + T¹o nªn mét kÕt thóc phÇn nµo cã hËu cho c©u chuyÖn. + thÓ hiÖn uíc m¬ vÒ lÏ c«ng b»ng ë ®êi cña nh©n d©n + T¨ng thªm ý nghÜa tè c¸o hiÖn thùc cña x· héi. * VÒ h×nh thøc: - C©u tr¶ lêi ng¾n gän, gi¶i thÝch lµm râ yªu cÇu cña ®Ò bµi.- C¸c ý cã sù liªn kÕt chÆt chÏ.- Tr×nh bµy râ rµng, m¹ch l¹c. dÆn. Sù ®an xen thùc ¶o mét c¸ch nghÖ thuËt, mang tÝnh thÈm mÜ cao. Đề 4 :Phân tích giá trị của tác phẩm 1.1Gi¸ trÞ hiÖn thùc : a. T¸c phÈm ®· ®Ò cËp tíi sè phËn bi kÞch cña nguêi phô n÷ díi chÕ ®é phong kiÕn th«ng qua h×nh tîng nh©n vËt Vò N¬ng Vèn lµ ngêi con g¸i xuÊt th©n tõ tÇng líp b×nh d©n thuú mÞ, nÕt na ; t dung tèt ®Ñp. Khi chång ®i lÝnh. Vò N¬ng mét m×nh võa ch¨m sãc, thuèc thang ma chay cho mÑ chång võa nu«i con, ®¶m ®ang, tËn t×nh, chu ®¸o. §Ó råi khi chµng Tr¬ng trë vÒ, chØ v× c©u nãi ng©y th¬ cña bÐ §¶n mµ Tr¬ng Sinh ®· nghi ngê lßng thuû chung cña vî. Tõ chç nãi bãng giã xa x«i, råi m¾ng chöi, h¾t hñi vµ cuèi cïng lµ ®uæi Vò N¬ng ra khái nhµ, Tr¬ng Sinh ®· ®Èy Vò N¬ng tíi buíc ®êng cïng quÉn vµ bÕ t¾c, ph¶i chän c¸i chÕt ®Ó tù minh oan cho m×nh. b. TruyÖn cßn ph¶n ¸nh hiÖn thùc vÒ XHPKVN víi nh÷ng biÓu hiÖn bÊt c«ng v« lÝ. §ã lµ mét x· héi dung tóng cho quan niÖm träng nam khinh n÷, ®Ó cho Tr¬ng Sinh – mét kÎ thÊt häc, vò phu ngang nhiªn chµ ®¹p lªn gi¸ trÞ nh©n phÈm cña ngêi vî hiÒn thôc nÕt na. - XÐt trong quan hÖ gia ®×nh, th¸i ®é vµ hµnh ®éng cña Tr¬ng Sinh chØ lµ sù ghen tu«ng mï qu¸ng, thiÕu c¨n cø  (chØ dùa vµo c©u nãi v« t×nh cña ®øa trÎ 3 tuæi, bá ngoµi tai mäi lêi thanh minh cña vî vµ lêi can ng¨n cña hµng xãm). - Nhng xÐt trong quan hÖ x· héi : hµnh ®éng ghen tu«ng cña Tr¬ng Sinh kh«ng ph¶i lµ mét tr¹ng th¸i t©m lÝ bét ph¸t trong c¬n nãng giËn bÊt thuêng mµ lµ hÖ qu¶ cña mét lo¹i tÝnh c¸ch – s¶n phÈm cña x· héi ®u¬ng thêi. ? Nguyªn nh©n cña c¸i chÕt Vò Nương NÕu Tr¬ng Sinh lµ thñ ph¹m trùc tiÕp g©y nªn c¸i chÕt cña Vò N¬ng th× nguyªn nh©n s©u xa lµ do chÝnh XHPK bÊt c«ng – x· héi mµ ë ®ã nguêi phô n÷ kh«ng thÓ ®øng ra ®Ó b¶o vÖ cho gi¸ trÞ nh©n phÈm cña m×nh, vµ lêi buéc téi, gì téi cho nguêi phô n÷ bÊt h¹nh Êy l¹i phô thuéc vµo nh÷ng c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ 3 tuæi (lêi bÐ §¶n). §ã lµ cha kÓ tíi mét nguyªn nh©n kh¸c n÷a : do chiÕn tranh PK – dï kh«ng ®îc miªu t¶ trùc tiÕp, nhng cuéc chia tay Êy ®· t¸c ®éng hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi sè phËn tõng nh©n vËt trong t¸c phÈm : + Ngêi mÑ sÇu nhí con mµ chÕt + VN vµ TS ph¶i sèng c¶nh chia l×a + BÐ §¶n sinh ra ®· thiÕu thèn t×nh c¶m cña ngêi cha vµ khi cha trë vÒ th× mÊt mÑ §©y lµ mét c©u chuyÖn diÔn ra ®Çu thÕ kØ XV (cuéc chiÕn tranh x¶y ra thêi nhµ Hå) ®uîc truyÒn tông trong d©n gian, nhng ph¶i ch¨ng qua ®ã, t¸c phÈm cßn ngÇm phª ph¸n cuéc néi chiÕn ®Ém m¸u trong x· héi ®¬ng thêi (thÕ kØ XVI). 1.2. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: Kh¸i niÖm nh©n ®¹o: lßng yªu th¬ng, sù ngîi ca, t«n träng gi¸ trÞ, phÈm chÊt, vÎ ®Ñp, tµi n¨ng vµ quyÒn lîi cña con ngêi. a. Th¸i ®é ngîi ca, t«n träng vÎ ®Ñp cña ngêi phô n÷ th«ng qua h×nh tuîng nh©n vËt Vò N¬ng. - XuÊt th©n tõ tÇng líp b×nh d©n nhng ë Vò N¬ng ®· héi tô ®Çy ®ñ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ngêi PNVN theo quan ®iÓm Nho gi¸o (cã ®ñ tam tßng, tø ®øc). - §Æc biÖt t¸c gi¶ ®· ®Æt nh©n vËt trong c¸c mèi quan hÖ ®Ó lµm to¸t lªn vÎ ®Ñp Êy. + Víi chång: nµng lµ nguêi vî hiÒn thôc lu«n biÕt “Gi÷ g×n khu«n phÐp, kh«ng tõng ®Ó lóc nµo vî chång ph¶i ®Õn thÊt hoµ”. 9 + Víi con: nµng lµ ngêi mÑ dÞu dµng, giµu t×nh yªu th¬ng (chi tiÕt nµng chØ bãng m×nh trªn v¸ch vµ b¶o ®ã lµ cha §¶n còng xuÊt ph¸t tõ tÊm lßng nguêi mÑ, ®Ó con trai m×nh bít ®i c¶m gi¸c thiÕu v¾ng t×nh c¶m cña nguêi cha) + Víi mÑ chång: nµng ®· lµm trßn bæn phËn cña mét ngêi con d©u hiÕu th¶o (thay chång ch¨m sãc mÑ, ®éng viªn khi mÑ buån, thuèc thang khi mÑ èm, lo ma chay chu ®¸o khi mÑ qua ®êi) - Nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña Vò N¬ng cßn ®îc thÓ hiÖn ngay c¶ khi nµng sèng cuéc sèng cña mét cung n÷ duíi thuû cung. + S½n sµng tha thø cho Tru¬ng Sinh + Mét mùc th¬ng nhí chång con nhng kh«ng thÓ trë vÒ v× ®· nÆng ¬n nghÜa ®èi víi Linh Phi  Ta thÊy, NguyÔn D÷ ®· dµnh cho nh©n vËt mét th¸i ®é yªu mÕn, tr©n träng qua tõng trang truyÖn, tõ ®ã kh¾c ho¹ thµnh c«ng h×nh tîng nh©n vËt ngêi phô n÷ víi ®Çy ®ñ nh÷ng phÈm chÊt ®Ñp. b. C©u chuyÖn cßn ®Ò cao triÕt lÝ nh©n nghÜa ë hiÒn gÆp lµnh qua phÇn kÕt thóc cã hËu gièng nh rÊt nhiÒu nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch ViÖt Nam. - Víi ®Æc trng riªng cña thÓ lo¹i truyÖn truyÒn k×, NguyÔn D÷ ®· s¸ng t¹o thªm phÇn cuèi cña c©u chuyÖn. VN ®· kh«ng chÕt, hay nãi ®óng h¬n, nµng ®uîc sèng kh¸c b×nh yªn vµ tèt ®Ñp h¬n ë chèn thuû cung. Qua ®ã cã thÓ thÊy râ uíc m¬ cña nguêi xa (còng lµ cña t¸c gi¶) vÒ mét x· héi c«ng b»ng, tèt ®Ñp mµ ë ®ã, con nguêi sèng vµ ®èi xö víi nhau b»ng lßng nh©n ¸i, ë ®ã nh©n phÈm cña con ngêi ®îc t«n träng ®óng møc. Oan th× ph¶i ®îc gi¶i, ngêi hiÒn lµnh l¬ng thiÖn nh Vò N¬ng ph¶i ®îc hëng h¹nh phóc. 1. 3 Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: - §©y lµ mét t¸c phÈm ®uîc viÕt theo lèi truyÖn truyÒn k×  tÝnh chÊt truyÒn k× ®îc thÓ hiÖn qua kÕt cÊu hai phÇn: + Vò N¬ng ë trÇn gian + Vò N¬ng ë thuû cung Víi kÕt cÊu hai phÇn nµy, t¸c gi¶ ®· kh¾c ho¹ ®uîc mét c¸ch hoµn thiÖn vÎ ®Ñp h×nh tîng nh©n vËt Vò N¬ng. MÆt kh¸c, còng nh kÕt cÊu cña truyÖn cæ tÝch TÊm C¸m  KÕt cÊu hai phÇn ë “ChuyÖn nguêi con g¸i Nam X¬ng” ®· gãp phÇn thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ lÏ c«ng b»ng trong cuéc ®êi (ë hiÒn gÆp lµnh). Tuy nhiªn, nÕu c« TÊm sau nh÷ng lÇn ho¸ th©n ®· ®îc trë vÒ vÞ trÝ hoµng hËu, sèng h¹nh phóc trän ®êi th× Vò N¬ng l¹i chØ tho¸ng hiÖn vÒ råi vÜnh viÔn biÕn mÊt. -VÒ kÕt cÊu: +TruyÖn x©y dùng tõ thÊp ®Õn cao. HÕt ®ît sãng nµy ®Õn ®ît sãng kh¸c, ®ît sau m¹nh h¬n ®ît tríc khiÕn c©u truyÖn hÊp dÉn. +Cuèi cïng kÕt thóc kh«ng ®ét ngét nhng t¹o ra ®îc sù ®ång c¶m s©u s¾c n¬i ngêi ®äc. -ChÊt hoang ®êng k× ¶o cuèi truyÖn h×nh nh còng lµm t¨ng thªm ý nghÜa phª ph¸n ®èi víi hiÖn thùc: dï oan ®· ®uîc gi¶i nhng ngêi ®· chÕt th× kh«ng thÓ sèng l¹i ®îc  Do ®ã, bµi häc gi¸o dôc ®èi víi nh÷ng kÎ nh Tr¬ng Sinh cµng thªm s©u s¾c h¬n. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn nghÖ thuËt t¹o tÝnh kÞch trong c©u chuyÖn mµ yÕu tè th¾t nót vµ gì nót cña tÊn kÞch Êy chØ lµ c©u nãi cña mét ®øa trÎ 3 tuæi (BÐ §¶n). Qua ®ã thÓ hiÖn sù bÊt c«ng v« lÝ ®èi víi ngêi phô n÷ trong x· héi Êy. -VÒ ng«n ng÷: Lêi v¨n biÒn ngÉu, dïng nhiÒu ®iÓn tÝch- c©u truyÖn cã kÕt cÊu cæ kÝnh h¬n. -X©y dùng t×nh tiÕt: th¾t, gì, më nót, c¸ch kÓ truyÖn sèng ®éng, giµu kÞch tÝnh tËp trung lµm næi bËt nçi oan cña Vò N¬ng- g©y xóc ®éng -X©y dùng nh©n vËt Vò N¬ng: Ngêi phô n÷ cã phÈm chÊt, t duy tèt ®Ñp- ®¹i diÖn cho ngêi phô n÷ xa- ®¹i diÖn cho nçi bÊt h¹nh g«ng xiÒng mµ x· héi t¹o ra cho nguêi phô n÷. §Ò 5: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷ I/ T×m hiÓu ®Ò - §Ò yªu cÇu ph©n tÝch mét gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm – gi¸ trÞ nh©n ®¹o. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n ch¬ng cßn gäi lµ gi¸ trÞ nh©n v¨n. - V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam thêng biÓu hiÖn tiÕng nãi nh©n v¨n ë sù tr©n träng mäi phÈm gi¸ con ngêi, ®ång t×nh th«ng c¶m víi kh¸t väng cña con ngêi, ®ång c¶m víi sè phËn bi kÞch cña con ngêi vµ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc b¹o tµn chµ ®¹p lªn con ngêi - Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n trªn,ngêi viÕt soi chiÕu vµ “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” ®Ó ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vÒ néi dung nh©n v¨n trong t¸c phÈm. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn D÷ vµo tiÕng nãi nh©n v¨n cña v¨n häc thêi ®¹i «ng. - Tuy cÇn dùa vµo sè phËn bi th¬ng cña nh©n vËt Vò N¬ng ®Ó khai th¸c vÊn ®Ò, nhng néi dung bµi viÕt ph¶i réng h¬n bµi ph©n tÝch nh©n vËt, do ®ã c¸ch tr×nh bµy ph©n tÝch còng kh¸c. II/ Dµn bµi chi tiÕt A- Më bµi: 10 - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn con ngêi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch¬ng, tiÕng nãi nh©n v¨n trong c¸c t¸c phÈm v¨n ch¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn phong phó vµ s©u s¾c. - TruyÒn k× m¹n lôc cña NguyÔn D÷ lµ mét trong sè ®ã. Trong 20 thiªn truyÖn cña tËp truyÒn k×, “chuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn D÷. B- Th©n bµi: 1. T¸c gi¶ hÕt lêi ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ngêi qua vÎ ®Ñp cña Vò N¬ng, mét phô n÷ b×nh d©n - Vò N¬ng lµ con nhµ nghÌo (“thiÕp vèn con nhµ khã”), ®ã lµ c¸i nh×n ngêi kh¸ ®Æc biÖt cña t tëng nh©n v¨n NguyÔn D÷. - Nµng cã ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam: thuú mÞ, nÕt na. §èi víi chång rÊt mùc dÞu dµng, ®»m th¾m thuû chung; ®èi víi mÑ chång rÊt mùc hiÕu th¶o, hÕt lßng phô dìng; ®èi víi con rÊt mùc yªu th¬ng. - §Æc biÖt, mét biÓu hiÖn râ nhÊt vÒ c¶m høng nh©n v¨n, nµng lµ nh©n vËt ®Ó t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng vÒ con ngêi, vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa: + Nµng lu«n vun vÐn cho h¹nh phóc gia ®×nh. + Khi chia tay chång ®i lÝnh, kh«ng mong chång lËp c«ng hiÓn h¸ch ®Ó ®îc “Ên phong hÇu”, nµng chØ mong chång b×nh yªn trë vÒ. + Lêi thanh minh víi chång khi bÞ nghi oan còg thÓ hiÖn râ kh¸t väng ®ã: “ThiÕp së dÜ n ¬ng tùa vµ chµng v× cã c¸i thó vui nghi gai nghi thÊt” Tãm l¹i : díi ¸nh s¸ng cña t tëng nh©n v¨n ®· xuÊt hiÖn nhiÒu trong v¨n ch¬ng, NguyÔn D÷ míi cã thÓ x©y dùng mét nh©n vËt phô n÷ b×nh d©n mang ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp cña con ngêi. Nh©n v¨n lµ ®¹i diÖn cho tiÕng nãi nh©n v¨n cña t¸c gi¶. 2. NguyÔn D÷ tr©n träng vÎ ®Ñp cña Vò N¬ng bao nhiªu th× cµng ®au ®ín tríc bi kÞch cuéc ®êi cña nµng bÊy nhiªu. - §au ®ín v× nµng cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt ®¸ng quý vµ lßng tha thiÕt h¹nh phóc gia ®×nh, tËn tuþ vun ®¸p cho h¹nh phóc ®ã l¹i ch¼ng ®îc hëng h¹nh phóc cho xøng víi sù hi sinh cña nµng: + Chê chång ®»ng ®½ng, chång vÒ cha mét ngµy vui, sãng giã ®· næi lªn tõ mét nguyªn cí rÊt vu v¬ (Ngêi chång chØ dùa vµo c©u nãi ng©y th¬ cña ®øa trÎ ®· kh¨ng kh¨ng kÕt téi vî). + Nµng hÕt mùc van xin chµng nãi râ mäi nguyªn cí ®Ó cëi th¸o mäi nghi ngê; hµng xãm râ nçi oan cña nµng nªn kªu xin gióp, tÊt c¶ ®Òu v« Ých. §Õn c¶ lêi than khãc xãt xa tét cïng “Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y,” sen rò trong ao, liÔu tµn tr íc giã, c¸i Ðn l×a ®µn,” mµ ngêi chång vÉn kh«ng ®éng lßng. + Con ngêi trong tr¾ng bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, bÞ dËp vïi tµn nhÉn, bÞ ®Èy ®Õn c¸i chÕt oan khuÊt  Bi kÞch ®êi nµng lµ tÊn bi kÞch cho c¸i ®Ñp bÞ chµ ®¹p n¸t tan, phò phµng. 3. Nhng víi tÊm lßng yªu th¬ng con ngêi, t¸c gi¶ kh«ng ®Ó cho con ngêi trong s¸ng cao ®Ñp nh nµng ®· chÕt oan khuÊt. - Mîn yÕu tè k× ¶o cña thÓ lo¹i truyÒn k×, diÔn t¶ Vò N¬ng trë vÒ ®Ó ®îc röa s¹ch nçi oan gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, víi vÎ ®Ñp cßn léng lÉy h¬n xa. - Nhng Vò N¬ng ®îc t¸i t¹o kh¸c víi c¸c nµng tiªn siªu thùc : nµng vÉn kh¸t väng h¹nh phóc trÇn thÕ (ngËm ngïi, tiÕc nuèi, chua xãt khi nãi lêi vÜnh biÖt “thiÕp ch¼ng thÓ vÒ víi nh©n gian ® îc n÷a”. - H¹nh phóc vÉn chØ lµ íc m¬, hiÖn thùc vÉn qu¸ ®au ®ín (h¹nh phóc gia ®×nh tan vì, kh«ng g× hµn g¾n ®îc). 4. Víi niÒm xãt th¬ng s©u s¾c ®ã, t¸c gi¶ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc tµn ¸c chµ ®¹p lªn kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ngêi. - XHPK víi nh÷ng hñ tôc phi lÝ (träng nam khinh n÷, ®¹o tßng phu,) g©y bao nhiªu bÊt c«ng. HiÖn th©n cña nã lµ nh©n vËt Tr¬ng Sinh, ngêi chång ghen tu«ng mï qu¸ng, vò phu. - ThÕ lùc ®åg tiÒn b¹c ¸c (Tr¬ng Sinh con nhµ hµo phó, mét lóc bá ra 100 l¹ng vµng ®Ó cíi Vò N¬ng). Thêi nµy ®¹o lÝ ®· suy vi, ®ång tiÒn ®· lµm ®en b¹c t×nh nghÜa con ngêi.  NguyÔn D÷ t¸i t¹o truyÖn cæ Vî chµng Tr¬ng, cho nã mang d¸ng dÊp cña thêi ®¹i «ng, XHPKVN thÕ kØ XVI. C- KÕt bµi: - ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng lµ mét thiªn truyÒn k× giµu tÝnh nh©n v¨n. TruyÖn tiªu biÓu cho s¸ng t¹o cña NguyÔn D÷ vÒ sè phËn ®Çy tÝnh bi kÞch cña ngêi phÞ n÷ trong chÕ ®é phong kiÕn. - T¸c gi¶ thÊu hiÓu nçi ®au th¬ng cña hä vµ cã tµi biÓu hiÖn bi kÞch ®ã kh¸ s©u s¾c. §Ò 6 Trong ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng chi tiÕt c¸i bãng cã ý nghÜa g× trong c¸ch kÓ chuyÖn. Gîi ý: - §Ò bµi yªu cÇu ngêi viÕt lµm râ gi¸ trÞ nghÖ thuËt chi tiÕt nghÖ thuËt trong c©u chuyÖn. 11 - C¸i bãng trong c©u chuyÖn cã ý nghÜa ®Æc biÖt v× ®©y lµ chi tiÕt t¹o nªn c¸ch th¾t nót, më nót hÕt søc bÊt ngê. + C¸i bãng cã ý nghÜa th¾t nót c©u chuyÖn v× :  §èi víi Vò N¬ng: Trong nh÷ng ngµy chång ®i xa, v× th¬ng nhí chång, v× kh«ng muèn con nhá thiÕu v¾ng bãng ngêi cha nªn hµng ®ªm, Vò N¬ng ®· chØ bãng m×nh trªn têng, nãi dèi con ®ã lµ cha nã. Lêi nãi dèi cña Vò N¬ng víi môc ®Ých hoµn toµn tèt ®Ñp.  §èi víi bÐ §¶n: Míi 3 tuæi, cßn ng©y th¬, cha hiÓu hÕt nh÷ng ®iÒu phøc t¹p nªn ®· tin lµ cã mét ngêi cha ®ªm nµo còng ®Õn, mÑ ®i còng ®i, mÑ ngåi còng ngåi, nhng nÝn thin thÝt vµ kh«ng bao giê bÕ nã.  §èi víi Tr¬ng Sinh: Lêi nãi cña bÐ §¶n vÒ ngêi cha kh¸c (chÝnh lµ c¸i bãng) ®· lµm n¶y sinh sù nghi ngê vî kh«ng thuû chung, n¶y sinh th¸i ®é ghen tu«ng vµ lÊy ®ã lµm b»ng chøng ®Ó vÒ nhµ m¾ng nhiÕc, ®¸nh ®uæi Vò N¬ng ®i ®Ó Vò N¬ng ph¶i t×m ®Õn c¸i chÕt ®Çy oan øc. + C¸i bãng còng lµ chi tiÕt më nót c©u chuyÖn. Chµng Tr¬ng sau nµy hiÓu ra nçi oan cña vî còng chÝnh lµ nhê c¸i bãng cña chµng trªn têng ®îc bÐ §¶n gäi lµ cha. Bao nhiªu nghi ngê, oan øc cña Vò N¬ng ®Òu ®îc ho¸ gi¶i nhê c¸i bãng. - ChÝnh c¸ch th¾t, më nót c©u chuyÖn b»ng chi tiÕt c¸i bãng ®· lµm cho c¸i chÕt cña Vò N¬ng thªm oan øc, gi¸ trÞ tè c¸o ®èi víi x· héi phong kiÕn nam quyÒn ®Çy bÊt c«ng víi ngêi phô n÷ cµng thªm s©u s¾c h¬n. b. Yêu cầu hình thức: - Trình bày bằng văn bản ngắn. - Dẫn dắt, chuyển ý hợp lí. - Diễn đạt lưu loát. T¸c phÈm “ TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du . 1.Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thêi ®¹i, gia ®×nh, cuéc ®êi NguyÔn Du ®· cã ¶nh hëng ®Õn viÖc s¸ng t¸c TruyÖn KiÒu . 2. KÓ tãm t¾t TruyÖn KiÒu theo ba phÇn cña t¸c phÈm . 3. Tr×nh bµy gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm “ TruyÖn KiÒu”. Híng dÉn lµm bµi tù luËn . 1.Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thêi ®¹i, gia ®×nh, cuéc ®êi NguyÔn Du ®· cã ¶nh hëng ®Õn viÖc s¸ng t¸c TruyÖn KiÒu . - Gia ®×nh : §¹i quý téc, nhiÒu ®êi lµm quan vµ cã truyÒn thèng vÒ v¨n häc . Cha lµ NguyÔn NghiÔm , ®ç tiÕn sÜ, tõng gi÷ chøc TÓ tíng. Anh cïng cha kh¸c mÑ lµ NguyÔn Kh¶n còng tõng lµm quan to díi triÒu Lª – TrÞnh . - Thêi ®¹i : Cã nhiÒu biÕn ®éng d÷ déi. Nh÷ng thay ®æi lín lao cña lÞch sö ®· t¸c ®éng s©u s¾c tíi t×nh c¶m vµ nhËn thøc cña NguyÔn Du ®Ó «ng híng ngßi bót vµo hiÖn thùc. - Con ngêi : Th«ng minh, cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, cã hiÓu biÕt s©u réng vÒ v¨n ho¸ vµ v¨n ch¬ng Trung Quèc. - Cuéc ®êi : + Sèng phiªu b¹t nhiÒu n¨m trªn ®Êt B¾c ( 1786- 1796 )råi vÒ Èn dËt t¹i quª néi Hµ TÜnh ( 1796- 1820 ). + N¨m 1802, «ng ra lµm quan bÊt ®¾c dÜ víi triÒu NguyÔn . + N¨m 1813- 1814, «ng ®îc cö ®i sø sang Trung Quèc. + N¨m 1820, díi triÒu Minh M¹ng, «ng ®i sø lÇn hai, cha kÞp ®i bÞ bÖnh, mÊt t¹i HuÕ. Sù tõng tr¶i trong cuéc ®êi ®· t¹o cho NguyÔn Du cã mét vèn sèng phong phó vµ mét tr¸i tim giµu lßng yªu th¬ng, th«ng c¶m s©u s¾c víi nçi ®au khæ cña nh©n d©n. Nh÷ng yÕu tè trªn ®· gãp phÇn t¹o nªn mét NguyÔn Du - thiªn tµi v¨n häc cña ViÖt Nam, ®îc c«ng nhËn lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. 2.KÓ tãm t¾t “ TruyÖn KiÒu” : HS b¸m s¸t phÇn tãm t¾t trong SGK ®Ó tãm t¾t . 3. Tr×nh bµy gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm “ TruyÖn KiÒu”. a. Néi dung : a1. Gi¸ trÞ hiÖn thùc : “TruyÖn KiÒu” lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ mét x· héi bÊt c«ng tµn b¹o, lµ lêi tè c¸o x· héi PK chµ ®¹p quyÒn sèng cña con ngêi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi tµi hoa, ngêi phô n÷ . 12 + Tè c¸o c¸c thÕ lùc ®en tèi trong XHPK, tõ bän sai nha, quan xö kiÖn, ®Õn “ hä Ho¹n danh gia”, “ quan tæng ®èc träng thÇn”, råi bän ma c«, chñ chøa, … ®Òu Ých kØ, tham lam, tµn nhÉn, coi rÎ sinh m¹ng vµ phÈm gi¸ con ngêi. + Tè c¸o thÕ lùc ®ång tiÒn ®· lµm tha ho¸ con ngêi . §ång tiÒn lµm ®iªn ®¶o ( “ DÉu lßng ®æi tr¾ng thay ®en khã g×”), giÉm ®¹p lªn l¬ng t©m con ngêi vµ xo¸ mê c«ng lÝ ( “ Cã ba tr¨m l¹ng viÖc nµy míi xu«i” ). a2. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o : + Lµ tiÕng nãi th¬ng c¶m , lµ tiÕng khãc ®au ®ín tríc sè phËn bi kÞch cña con ngêi ( Thuý KiÒu : t×nh yªu tan vì, t×nh cèt nhôc l×a tan, nh©n phÈm bÞ chµ ®¹p, th©n x¸c bÞ ®µy ®o¹ … ) + §Ò cao con ngêi tõ vÎ ®Ñp h×nh thøc, phÈm chÊt ®Õn nh÷ng íc m¬, nh÷ng kh¸t väng ch©n chÝnh. - Thuý KiÒu tµi s¾c vÑn toµn, hiÕu h¹nh lµ nh©n vËt lÝ tëng, tËp trung vÎ ®Ñp cña con ngêi trong cuéc ®êi. - Lµ bµi ca vÒ t×nh yªu tù do, trong s¸ng thuû chung cña ®«i trai tµi g¸i s¾c Kim KiÒu . Bíc ch©n KiÒu “ X¨m x¨m b¨ng lèi vên khuya mét m×nh” ®Õn víi Kim Träng ®· ph¸ vì quy t¾c th¸nh hiÒn vÒ sù c¸ch biÖt nam n÷. - Lµ giÊc m¬ vÒ tù do vµ c«ng lÝ. NguyÔn Du ®· göi g¾m íc m¬ anh hïng vµo nh©n vËt Tõ H¶i “ ®éi trêi ®¹p ®Êt” lµm chñ cuéc ®êi, tr¶ ©n b¸o o¸n, thùc hiÖn c«ng lÝ, khinh bØ nh÷ng “phêng gi¸ ¸o tói c¬m”. b. NghÖ thuËt : - Lµ sù kÕt tinh thµnh tùu NTVHDT trªn tÊt c¶ c¸c ph¬ng diÖn ng«n ng÷, thÓ lo¹i . - Ng«n ng÷ VHDT vµ thÓ th¬ lôc b¸t ®· ®¹t tíi ®Ønh cao rùc rì. - §¹t tíi tr×nh ®é bËc thÇy vÒ nghÖ thuËt t¶ ngêi ë hai tuyÕn nh©n vËt : + ChÝnh diÖn : íc lÖ tîng trng ( LÝ tëng ho¸ nh©n vËt )- ChÞ em Thuý KiÒu. + Ph¶n diÖn : T¶ thùc ( HiÖn thùc ho¸ nh©n vËt ) – M· Gi¸m Sinh Mua KiÒu. - NghÖ thuËt miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn ( C¶nh ngµy xu©n ). - NghÖ thuËt t¶ c¶nh ngô t×nh ( KiÒu ë lÇu Ngng BÝch ). - NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt ( Thuý KiÒu ). “ ChÞ em Thuý KiÒu”- “ TruyÖn KiÒu” - NguyÔn Du. A.KiÕn thøc c¬ b¶n : I. Giíi thiÖu : 1. VÞ trÝ : - N»m ë phÇn më ®Çu “ TruyÖn KiÒu” : Giíi thiÖu gia c¶nh nhµ V¬ng viªn ngo¹i - Gåm 24 c©u th¬ ®Ó nãi vÒ chÞ em Thuý KiÒu vµ Thuý V©n. 2. Bè côc : 4 phÇn: + Bèn c©u ®Çu: Giíi thiÖu vÒ hai chÞ em Thuý KiÒu. + Bèn c©u tiÕp: Gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý V©n. + Mêi hai tiÕp : Gîi t¶ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu. + Bèn c©u cßn l¹i : §øc h¹nh cña hai chÞ em Thuý KiÒu. B.Bµi tËp vËn dông : §Ò 1: 1.ChÐp l¹i bèn c©u th¬ t¶ bøc ch©n dung TV trong ®o¹n trÝch “ ChÞ em TK” vµ nªu c¶m nhËn cña em vÒ bøc ch©n dung Êy ? 2. Ngêi ta thêng nãi : S¾c ®Ñp cña TV “ M©y thua níc tãc tuyÕt nhêng mµu da”, cßn s¾c ®Ñp cña TK “ Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh” lµ dù b¸o sè phËn cña hai ngêi Theo em cã ®óng kh«ng ? T¹i sao l¹i nh vËy ? 1. + ChÐp l¹i bèn c©u th¬ t¶ ch©n dung TV: “ V©n xem … mµu da”. + C¶m nhËn vÒ bøc ch©n dung TV: - C©u th¬ më ®Çu võa gií thiÖu võa kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cña Thuý V©n : “ V©n xem trang träng kh¸c vêi”. Thuý V©n cã mét vÎ ®Ñp cao sang, quý ph¸i “ trang träng”. - C¸c c©u th¬ sau lÇn lît miªu t¶ tõng nÐt ®Ñp cô thÓ cña Thuý V©n : “Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang M©y thua níc tãc, tuyÕt nhêng mµu da” - NT íc lÖ, Èn dô ND ®· lùa chän nh÷ng c¸i chuÈn mùc cña TN ®Ó so s¸nh víi vÎ ®Ñp cña ThuýV©n nh tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt,… Thuý V©n hiÖn ra : + Khu«n mÆt : ®Çy ®Æn, phóc hËu, vÎ dÞu hiÒn, t¬i th¾m nh vÇng tr¨ng trßn “ khu«n tr¨ng”. + §«i l«ng mµy : s¾c nÐt, ®Ëm nh con ngµi “ nÐt ngµi në nang”, ®¹t tíi chuÈn mùc cña ngêi xa “ m¾t phîng, mµy ngµi”. 13 + MiÖng cêi t¬i th¾m nh hoa hÐ në “ hoa cêi”. + Giäng nãi trong trÎo tho¸t ra tõ hµm r¨ng ngµ ngäc “ ngäc thèt”. + M¸i tãc ®en ãng, mît mµ, mÒm m¹i h¬n m©y trêi “ m©y thua níc tãc”. + Lµn da tr¾ng, mÞn mµng h¬n nh÷ng b«ng tuyÕt “ tuyÕt nhêng mµu da’. Bøc ch©n dung Thuý V©n lµ ch©n dung mang tÝnh c¸ch, sè phËn. VÎ ®Ñp cao sang, phóc hËu cña V©n t¹o sù hµo hîp, ªm ®Òm víi xung quanh “ m©y thua”, “ tuyÕt nhêng”. Bøc ch©n dung Êy ngÇm dù b¸o vÒ mét tÝnh c¸ch dÞu dµng, mét cuéc ®êi su«n sÎ, h¹nh phóc ®îc thÓ hiÖn qua hai tõ “ thua”, “nhêng”. 2.Ngêi ta thêng nãi : S¾c ®Ñp cña TV “ M©y thua níc tãc tuyÕt nhêng mµu da”, cßn s¾c ®Ñp cña TK “ Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh” lµ dù b¸o sè phËn cña hai ngêi . Theo em cã ®óng kh«ng ? T¹i sao l¹i nh vËy ? Ch©n dung TV, TK lµ ch©n dung mang tÝnh c¸ch, sè phËn. TV víi khu«n mÆt trßn trÞa nh mÆt tr¨ng, ®«i mµy cong ®Ëm nh con ngµi lµ ngêi hiÒn lµnh, phóc hËu. VÎ ®Ñp cña V©n t¹o sù hoµ hîp, ªm ®Òm víi chung quanh “ m©y thua”, “ tuyÕt nhêng” nªn nµng sÏ cã cuéc ®êi b×nh lÆng, su«n sÎ. VÎ ®Ñp cña TK l¹i lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, c¸c vÎ ®Ñp kh¸c ph¶i ®è kÞ – “ hoa ghen”, “ liÔu hên” – nªn sè phËn cña nµng sÏ trÇm lu©n, khæ ¶i . §Òu ®ã ®îc t¸c gi¶ ®Æc t¶ chØ vÎn vÑn qua hai cÆp tõ “ thua”, “ nhêng” vµ “ ghen”, “hên”. §Ò2 :Ph©n tÝch vÎ ®Ñp cña hai chÞ em TK trong ®o¹n trÝch “ ChÞ em TK”- TruyÖn KiÒu cña ND . A.Ph©n tÝch ®Ò: 1. KiÓu bµi: NL vÒ mét ®o¹n th¬ . 2. Néi dung: VÎ ®Ñp cña hai chÞ em TK. 3. TLDC: - TP “ TruyÖn KiÒu” – ND - Ca dao . B. Dµn bµi : I. Më bµi : - Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm , ®o¹n trÝch “ ChÞ em TK”. - Nªu vÊn ®Ò nghÞ luËn : VÎ ®Ñp cña chÞ em TK . II. Th©n bµi: 1.Giíi thiÖu chung vÎ ®Ñp cña hai chÞ em TK: - C¸ch giíi thiÖu ng¾n gän, gi¶n dÞ , ®Çy ®ñ : hai ngêi con g¸i ®Çu lßng cña nhµ hä V¬ng ®Òu rÊt xinh ®Ñp “ ¶ tè nga”. ChÞ lµ Thuý KiÒu, em lµ Thuý V©n. - NT íc lÖ, ND ®· gîi t¶ vÎ ®Ñp cña hai nµng “ Mai cèt c¸ch, tuyÕt tinh thÇn”. Dïng h×nh ¶nh thiªn nhiªn “ mai” vµ “tuyÕt” ®Ó ca ngîi vÎ ®Ñp duyªn d¸ng, thanh cao “ mai” vµ t©m hån trong tr¾ng cña hai chÞ em Thuý KiÒu “tuyÕt”. VÎ ®Ñp cña hai chÞ em Thuý KiÒu ®¹t tíi ®é hoµn mÜ, chuÈn mùc cña c¸i ®Ñp “ mêi ph©n vÑn mêi”, nhng ë mçi ngêi l¹i cã nÐt ®Ñp riªng “ mçi ngêi mét vΔ. 2.VÎ ®Ñp cña Thuý V©n : - C©u th¬ më ®Çu võa giíi thiÖu võa kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cña Thuý V©n : “ V©n xem trang träng kh¸c vêi”. Thuý V©n cã mét vÎ ®Ñp cao sang, quý ph¸i “ trang träng”. - C¸c c©u th¬ sau lÇn lît miªu t¶ tõng nÐt ®Ñp cô thÓ cña Thuý V©n : “Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang M©y thua níc tãc, tuyÕt nhêng mµu da” - NT íc lÖ, Èn dô ND ®· lùa chän nh÷ng c¸i chuÈn mùc cña TN ®Ó so s¸nh víi vÎ ®Ñp cña ThuýV©n nh tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt,… Thuý V©n hiÖn ra : + Khu«n mÆt : ®Çy ®Æn, phóc hËu, vÎ dÞu hiÒn, t¬i th¾m nh vÇng tr¨ng trßn “ khu«n tr¨ng”. + §«i l«ng mµy : s¾c nÐt, ®Ëm nh con ngµi “ nÐt ngµi në nang”, ®¹t tíi chuÈn mùc cña ngêi xa “ m¾t phîng, mµy ngµi”. + MiÖng cêi t¬i th¾m nh hoa hÐ në “ hoa cêi”. + Giäng nãi trong trÎo tho¸t ra tõ hµm r¨ng ngµ ngäc “ ngäc thèt”. + M¸i tãc ®en ãng, mît mµ, mÒm m¹i h¬n m©y trêi “ m©y thua níc tãc”. + Lµn da tr¾ng, mÞn mµng h¬n nh÷ng b«ng tuyÕt “ tuyÕt nhêng mµu da’. Bøc ch©n dung Thuý V©n lµ ch©n dung mang tÝnh c¸ch, sè phËn. VÎ ®Ñp cao sang, phóc hËu cña V©n t¹o sù hµo hîp, ªm ®Òm víi xung quanh “ m©y thua”, “ tuyÕt nhêng”. Bøc ch©n dung Êy ngÇm dù b¸o vÒ mét tÝnh c¸ch dÞu dµng, mét cuéc ®êi su«n sÎ, h¹nh phóc ®îc thÓ hiÖn qua hai tõ “ thua”, “nhêng”. 3.VÎ ®Ñp Thuý KiÒu : 14 - NT ®ßn bÈy : T¶ Thuý V©n tríc, t¶ Thuý KiÒu sau. T¶ TV ®Ñp , lÊy V©n lµm nÒn ®Ó t¶ vÎ ®Ñp cña KiÒu . - C©u th¬ më ®Çu kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cña KiÒu : “ KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ”. KiÒu “s¾c s¶o” vÒ trÝ tuÖ, “ mÆn mµ” vÒ t©m hån . - NT so s¸nh gi÷a TK vµ TV “ So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n”. TK ®Ñp vµ cã tµi h¬n TV. - NT íc lÖ : lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n, hoa, liÔu, … nÐt vÏ thiªn vÒ gîi t¹o mét Ên t îng chung vÒ vÎ ®Ñp cña mét giai nh©n tuyÖt thÕ : “ Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m , liÔu hên kÐm xanh”. - ND tËp trung gîi t¶ vÎ ®Ñp ®«i m¾t cña TK . Bëi ®«i m¾t lµ thÓ hiÖn phÇn tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ hay ®«i m¾t lµ “ cöa sæ t©m hån”. C¸i “s¾c s¶o” cña trÝ tuÖ, “ mÆn mµ” cña t©m hån ®Òu liªn quan ®Õn ®«i m¾t . - NT íc lÖ “ lµn thu thuû”: lµn níc mïa thu gîn sãng gîi lªn thËt sèng ®éng cña ®«i m¾t trong s¸ng, long lanh, linh ho¹t. “ nÐt xu©n s¬n”: nÐt nói mïa xu©n gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn khu«n mÆt trÎ trung, t¬i t¾n cña TK. - Khi t¶ TV, t¸c gi¶ chñ yÕu gîi t¶ nhan s¾c kh«ng thÓ hiÖn c¸i tµi, c¸i t×nh cña nµng . - Khi t¶ TK, t¸c gi¶ t¶ s¾c mét phÇn cßn dµnh tíi hai phÇn ®Ó nãi vÒ tµi n¨ng. Tµi cña TK ®¹t ®Õn møc lý tëng theo quan niÖm thÈm mÜ PK : “ CÇm , k×, thi, ho¹”: “ Th«ng minh vèn s½n tÝnh trêi Pha nghÒ thi ho¹ ®ñ mïi ca ng©m”. - Tµi ®µn lµ së trêng, n¨ng khiÕu ®Æc biÖt cña nµng : “ Cung th¬ng lµu bËc ngò ©m NghÒ riªng ¨n ®øt hå cÇm mét tr¬ng”. - T¶ c¸i tµi ®Ó ca ngîi c¸i t©m ®Æc biÖt cña nµng. Cung ®µn b¹c mÖnh mµ KiÒu tù s¸ng t¸c chÝnh lµ tiÕng lßng cña mét tr¸i tim ®a c¶m , ®a sÇu : “ Khóc nhµ tay lùa nªn ch¬ng Mét thiªn B¹c mÖnh l¹i cµng n·o nh©n”. - Cung ®µn mµ nµng KiÒu d¹o lªn khiÕn cho : + Kim Träng “ ng¬ ngÈn sÇu”. + Hå T«n HiÕn “ nh¨n mÆt r¬i ch©u”. - VÎ ®Ñp cña TK lµ sù kÕt hîp gi÷a s¾c, tµi, t×nh . ND ®· dïng c©u thµnh ng÷ “ Nghiªng níc, nghiªng thµnh” ®Ó cùc t¶ giai nh©n : “ Mét hai nghiªng níc nghiªng thµnh S¾c ®µnh ®ßi mét tµi ®µnh ho¹ hai”. Ch©n dung TK lµ ch©n dung mang tÝnh c¸ch, sè phËn. VÎ ®Ñp cña TK lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, ®è kÞ “ hoa ghen”, “ liÔu hên”. Bøc ch©n dung Êy ngÇm dù b¸o vÒ mét sè trÇm lu©n khæ ¶i . + Khi TK ë tuæi thiÕu thêi ®· cã thÇy tíng sè r»ng : “ Anh hoa ph¸t tiÕt ra ngoµi Ngh×n thu b¹c mÖnh mét ®êi tµi hoa”. + D©n gian cã c©u : “Mét võa hai ph¶i ai ¬i Tµi t×nh chi l¾m cho trêi ®Êt ghen”. * TK : §o¹n th¬ “ ChÞ em TK” sö dông bót ph¸p NT íc lÖ, lÊy vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ®Ó gîi t¶ vÎ ®Ñp cña con ngêi, kh¾c ho¹ râ nÐt ch©n dung chÞ em TK . Ca ngîi vÎ ®Ñp, tµi n¨ng cña con ngêi vµ dù c¶m vÒ kiÕp ngêi tµi hoa b¹c mÖnh lµ biÓu hiÖn cña c¶m høng nh©n v¨n ë NguyÔn Du . III. KÕt bµi : - §¸nh gi¸ thµnh c«ng cña ND vÒ NT t¶ ngêi ®èi víi nh©n vËt chÝnh diÖn . §Ò3: Gi¸o s §Æng Thanh Lª d· nhËn xÐt : “ §o¹n th¬ ®· kh¾c ho¹ mét bøc ch©n dung nh©n vËt cã nhan s¾c, tµi hoa, phÈm c¸ch ®Ñp ®Ï, phong phó toµn vÑn. Nhng ®»ng sau ®ã lµ mét sè mÖnh diÔn t¶ nh÷ng ý niÖm triÕt häc vµ thÓ hiÖn mét c¶m høng nh©n v¨n s©u s¾c cña nhµ th¬ hä NguyÔn”. H·y ph©n tÝch ®o¹n trÝch “ ChÞ em TK” ®Ó lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn . A.Ph©n tÝch ®Ò : 1. KiÓu bµi : NL vÒ mét ®o¹n th¬ . 2. Néi dung : - Ch©n dung chÞ em TK ( tµi s¾c, phÈm c¸ch, sè mÖnh ) - C¶m høng nh©n v¨n cña ND vÒ nh©n vËt . B. Dµn bµi : I Më bµi : - Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm , ®o¹n trÝch “ ChÞ em TK”. - Nªu vÊn ®Ò nghÞ luËn : Ch©n dung chÞ em TK . 15 - DÉn lêi nhËn ®Þnh cña Gi¸o s §Æng Thanh Lª . II. Th©n bµi : 1.Giíi thiÖu chung vÎ ®Ñp cña hai chÞ em TK: - C¸ch giíi thiÖu ng¾n gän, gi¶n dÞ , ®Çy ®ñ : hai ngêi con g¸i ®Çu lßng cña nhµ hä V¬ng ®Òu rÊt xinh ®Ñp “ ¶ tè nga”. ChÞ lµ Thuý KiÒu, em lµ Thuý V©n. - NT íc lÖ, ND ®· gîi t¶ vÎ ®Ñp cña hai nµng “ Mai cèt c¸ch, tuyÕt tinh thÇn”. Dïng h×nh ¶nh thiªn nhiªn “ mai” vµ “tuyÕt” ®Ó ca ngîi vÎ ®Ñp duyªn d¸ng, thanh cao “ mai” vµ t©m hån trong tr¾ng cña hai chÞ em Thuý KiÒu “tuyÕt”. VÎ ®Ñp cña hai chÞ em Thuý KiÒu ®¹t tíi ®é hoµn mÜ, chuÈn mùc cña c¸i ®Ñp “ mêi ph©n vÑn mêi”, nhng ë mçi ngêi l¹i cã nÐt ®Ñp riªng “ mçi ngêi mét vΔ. 2.VÎ ®Ñp cña Thuý V©n : a. Nhan s¾c : - C©u th¬ më ®Çu võa giíi thiÖu võa kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cña Thuý V©n : “ V©n xem trang träng kh¸c vêi”. Thuý V©n cã mét vÎ ®Ñp cao sang, quý ph¸i “ trang träng”. - C¸c c©u th¬ sau lÇn lît miªu t¶ tõng nÐt ®Ñp cô thÓ cña Thuý V©n : “Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang M©y thua níc tãc, tuyÕt nhêng mµu da” - NT íc lÖ, Èn dô ND ®· lùa chän nh÷ng c¸i chuÈn mùc cña TN ®Ó so s¸nh víi vÎ ®Ñp cña ThuýV©n nh tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt,… Thuý V©n hiÖn ra : + Khu«n mÆt : ®Çy ®Æn, phóc hËu, vÎ dÞu hiÒn, t¬i th¾m nh vÇng tr¨ng trßn “ khu«n tr¨ng”. + §«i l«ng mµy : s¾c nÐt, ®Ëm nh con ngµi “ nÐt ngµi në nang”, ®¹t tíi chuÈn mùc cña ngêi xa “ m¾t phîng, mµy ngµi”. + MiÖng cêi t¬i th¾m nh hoa hÐ në “ hoa cêi”. + Giäng nãi trong trÎo tho¸t ra tõ hµm r¨ng ngµ ngäc “ ngäc thèt”. + M¸i tãc ®en ãng, mît mµ, mÒm m¹i h¬n m©y trêi “ m©y thua níc tãc”. + Lµn da tr¾ng, mÞn mµng h¬n nh÷ng b«ng tuyÕt “ tuyÕt nhêng mµu da’. b. Sè mÖnh : Bøc ch©n dung Thuý V©n lµ ch©n dung mang tÝnh c¸ch, sè phËn. VÎ ®Ñp cao sang, phóc hËu cña V©n t¹o sù hµo hîp, ªm ®Òm víi xung quanh “ m©y thua”, “ tuyÕt nhêng”. Bøc ch©n dung Êy ngÇm dù b¸o vÒ mét tÝnh c¸ch dÞu dµng, mét cuéc ®êi su«n sÎ, h¹nh phóc ®îc thÓ hiÖn qua hai tõ “ thua”, “nhêng”. 3.VÎ ®Ñp Thuý KiÒu : - NT ®ßn bÈy : T¶ Thuý V©n tríc, t¶ Thuý KiÒu sau. T¶ TV ®Ñp , lÊy V©n lµm nÒn ®Ó t¶ vÎ ®Ñp cña KiÒu . a. Nhan s¾c : - C©u th¬ më ®Çu kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm cña KiÒu : “ KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ”. KiÒu “s¾c s¶o” vÒ trÝ tuÖ, “ mÆn mµ” vÒ t©m hån . - NT so s¸nh gi÷a TK vµ TV “ So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n”. TK ®Ñp vµ cã tµi h¬n TV. - NT íc lÖ : lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n, hoa, liÔu, … nÐt vÏ thiªn vÒ gîi t¹o mét Ên t îng chung vÒ vÎ ®Ñp cña mét giai nh©n tuyÖt thÕ : “ Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m , liÔu hên kÐm xanh”. - ND tËp trung gîi t¶ vÎ ®Ñp ®«i m¾t cña TK . Bëi ®«i m¾t lµ thÓ hiÖn phÇn tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ hay ®«i m¾t lµ “ cöa sæ t©m hån”. C¸i “s¾c s¶o” cña trÝ tuÖ, “ mÆn mµ” cña t©m hån ®Òu liªn quan ®Õn ®«i m¾t . - NT íc lÖ “ lµn thu thuû”: lµn níc mïa thu gîn sãng gîi lªn thËt sèng ®éng cña ®«i m¾t trong s¸ng, long lanh, linh ho¹t. “ nÐt xu©n s¬n”: nÐt nói mïa xu©n gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn khu«n mÆt trÎ trung, t¬i t¾n cña TK. - Khi t¶ TV, t¸c gi¶ chñ yÕu gîi t¶ nhan s¾c kh«ng thÓ hiÖn c¸i tµi, c¸i t×nh cña nµng . b. Tµi n¨ng : - Khi t¶ TK, t¸c gi¶ t¶ s¾c mét phÇn cßn dµnh tíi hai phÇn ®Ó nãi vÒ tµi n¨ng. Tµi cña TK ®¹t ®Õn møc lý tưëng theo quan niÖm thÈm mÜ PK : “ CÇm , k×, thi, ho¹”: “ Th«ng minh vèn s½n tÝnh trêi Pha nghÒ thi ho¹ ®ñ mïi ca ng©m”. - Tµi ®µn lµ së trêng, n¨ng khiÕu ®Æc biÖt cña nµng : “ Cung th¬ng lµu bËc ngò ©m NghÒ riªng ¨n ®øt hå cÇm mét tr¬ng”. - T¶ c¸i tµi ®Ó ca ngîi c¸i t©m ®Æc biÖt cña nµng. Cung ®µn b¹c mÖnh mµ KiÒu tù s¸ng t¸c chÝnh lµ tiÕng lßng cña mét tr¸i tim ®a c¶m , ®a sÇu : “ Khóc nhµ tay lùa nªn ch¬ng 16 Mét thiªn B¹c mÖnh l¹i cµng n·o nh©n”. - Cung ®µn mµ nµng KiÒu d¹o lªn khiÕn cho : + Kim Träng “ ng¬ ngÈn sÇu”. + Hå T«n HiÕn “ nh¨n mÆt r¬i ch©u”. - VÎ ®Ñp cña TK lµ sù kÕt hîp gi÷a s¾c, tµi, t×nh . ND ®· dïng c©u thµnh ng÷ “ Nghiªng níc, nghiªng thµnh” ®Ó cùc t¶ giai nh©n : “ Mét hai nghiªng níc nghiªng thµnh S¾c ®µnh ®ßi mét tµi ®µnh ho¹ hai”. c. Sè mÖnh : Ch©n dung TK lµ ch©n dung mang tÝnh c¸ch, sè phËn. VÎ ®Ñp cña TK lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, ®è kÞ “ hoa ghen”, “ liÔu hên”. Bøc ch©n dung Êy ngÇm dù b¸o vÒ mét sè trÇm lu©n khæ ¶i . + Khi TK ë tuæi thiÕu thêi ®· cã thÇy tíng sè r»ng : “ Anh hoa ph¸t tiÕt ra ngoµi Ngh×n thu b¹c mÖnh mét ®êi tµi hoa”. + D©n gian cã c©u : “Mét võa hai ph¶i ai ¬i Tµi t×nh chi l¾m cho trêi ®Êt ghen”. d. C¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn Du : Sù tr©n träng, ca ngîi vÎ ®Ñp cña con ngêi ( ChÞ em TK), mét vÎ ®Ñp toµn vÑn “mêi ph©n vÑn mêi” . VÎ ®Ñp Êy gåm c¶ s¾c vµ tµi, c¶ h×nh thøc vµ t©m hån, phÈm c¸ch. * TK : Kh¼ng ®Þnh l¹i lêi nhËn ®Þnh cña GS §Æng Thanh Lª . III. KÕt bµi : - §¸nh gi¸ nh÷ng thµnh c«ng cña ND trong TruyÖn KiÒu vÒ NT t¶ ngêi . §Ò 4: a. Cho c©u th¬ sau: “ KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ” … H·y chÐp chÝnh x¸c nh÷ng c©u th¬ tiÕp theo t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu. b. Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt íc lÖ “thu thuû”, “xu©n s¬n”? C¸ch nãi “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” dïng nghÖ thuËt Èn dô hay ho¸n dô? Gi¶i thÝch râ v× sao em chän nghÖ thuËt Êy? c. Nãi khi vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tríc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng cã ®óng kh«ng? H·y lµ râ ý kiÕn cña em? Gîi ý: a. Yªu cÇu HS ph¶i chÐp chÝnh x¸c c¸c c©u th¬ t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu : “KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh Mét hai nghiªng níc nghiªnh thµnh S¾c ®µnh ®ßi mét, tµi ®µnh ho¹ hai”. b. * H×nh tîng nghÖ thuËt íc lÖ “thu thuû”, “xu©n s¬n” cã thÓ hiÓu lµ: + “Thu thuû” (níc hå mïa thu) t¶ vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t Thuý KiÒu trong s¸ng, thÓ hiÖn sù tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ; lµn níc mµu thu gîi lªn thËt sinh ®éng vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t trong s¸ng, long lanh, linh ho¹t. + “Xu©n s¬n” (nói mïa xu©n) gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn g¬ng mÆt trÎ trung trµn ®Çy søc sèng. + C¸ch nãi “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” lµ c¸ch nãi Èn dô v× vÕ so s¸nh lµ ®«i m¾t vµ ®«i l«ng mµy ®îc Èn ®i, chØ xuÊt hiÖn vÕ ®îc so s¸nh lµ “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” c. Khi t¶ s¾c ®Ñp cña KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tríc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng qua hai c©u th¬: “ Hoa ghen thua th¾m, liÔu gêm kÐm xanh” VÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, ph¶i ®è kÞ: “hoa ghen”, “liÔu hên” nªn sè phËn nµng Ðo le, ®au khæ, ®Çy tr¾c trë. Ngµy…….. th¸ng…….n¨m 2011 TUÇN 6: BuæI 7- 8 17 C¶nh ngµy xu©n I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Khung c¶nh ngµy xu©n - Hai c©u th¬ ®Çu gîi lªn ®Æc ®iÓm riªng cña mïa xu©n : + Chim Ðn ®a thoi (H×nh ¶nh con Ðn ®a thoi - Èn dô nh©n ho¸ võa gîi t¶ kh«ng gian, võa gîi thêi gian tr«i nhanh - ngµy xu©n tr«i nhanh) + ThiÒu quang: ¸nh s¸ng(thêi gian mïa xu©n cã 90 ngµy vËy mµ giê ®· hÕt 60 ngµy - ®· bíc sang th¸ng ba, th¸ng cuèi mïa xu©n. Gîi c¶m gi¸c tiÕc nuèi tríc lµn ¸nh s¸ng ®Ñp cña mïa xu©n).  Gîi t¶ kh«ng gian kho¸ng ®¹t trong trÎo, tinh kh«i, giµu søc sèng. - Hai c©u th¬ tiÕp : Lµ mét bøc tranh tuyÖt t¸c vÒ c¶nh ngµy xu©n trong s¸ng : + Cá non : Gîi sù míi mÎ, tinh kh«i giµu søc sèng. + Xanh tËn ch©n trêi : Kho¸ng ®¹t, trong trÎo. + Tr¾ng ®iÓm : NhÑ nhµng, thanh khiÕt, sèng ®éng, cã hån. => Mµu xanh + tr¾ng : Gîi c¶m gi¸c mªnh m«ng mµ qu¹nh v¾ng, trong s¸ng mµ trÎ trung, nhÑ nhµng mµ thanh khiÕt. NÒn cña tranh lµ mét mµu xanh b¸t ng¸t tíi tËn ch©n trêi cña ®ång cá, trªn ®ã ®iÓm xuyÕt mét vµi b«ng lª tr¾ng. Mét bøc tranh mïa xu©n víi ®êng nÐt thanh tó, mÇu s¾c hµi hoµ, trong trÎo. - Bót ph¸p nghÖ thuËt: T¶ Ýt, gîi nhiÒu, gîi kÕt hîp víi t¶; c¸ch dïng tõ ®éc ®¸o "tr¾ng ®iÓm ". TÊt c¶ kh¾c ho¹ nªn mét bøc tranh xu©n hoa lÖ, tuyÖt mÜ - chøng tá tµi nghÖ miªu t¶ thiªn nhiªn cña NguyÔn Du. So sánh với câu thơ cổ: - Bút pháp gợi tả vẽ lên vẻ đẹp riêng của mùa xuân có: + Hương vị: Hương thơm của cỏ. + Màu sắc: Màu xanh mướt cảu cỏ. + Đường nét: Cành lê điểm vài bông hoa. “Phương thảo liên thiên bích”: Cỏ thơm liền với trời xanh. “Lê chi sổ điểm hoa”: Trên cành lê có mấy bông hoa. => Cảnh vật đẹp dường như tĩnh lại. + Bút pháp gợi tả câu thơ cổ đã vẽ lên vẻ đẹp riêng của mùa xuân có hương vị, màu sắc, đường nét: - Hương thơm của cỏ non (phương thảo). Cả chân trời mặt đất đều một màu xanh (Liên thiên bích). - Đường nét của cành lê thanh nhẹ, điểm vài bông hoa gợi cảnh đẹp tĩnh tại, yên bình. Điểm khác biệt: Từ “trắng” làm định ngữ cho cành lệ, khiến cho bức tranh mùa xuân gợi ấn tượng khác lạ, đây là điểm nhấn nổi bật thần thái của câu thơ, màu xanh non của cỏ cộng sắc trắng hoa lệ tạo nên sự hài hoà tuyệt diệu, biểu hiện tài năng nghệ thuật của tác giả. T ác giả sử dụng thành công nghệ thuật miêu tả gợi cảm cùng với cách dùng từ ngữ và nghệ thuật tả cảnh tài tình, tạo nên một khung cảnh tinh khôi, khoáng đạt, thanh khiết, giàu sức sống 2. Khung cảnh lễ hội trong tiết thanh minh. Ngày xuân: Lễ tảo mộ(đi viếng và sửa sang phần mộ người thân). Hội đạp thanh (giẫm lên cỏ xanh): Đi chơi xuân ở chốn làng quê. Gần xa nô nức yến anh Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe như nước áo quần như nêm Ngổn ngang gò đống kéo lên Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay - Các danh từ (yến anh, chị em, tài tử, giai nhân…): gợi tả sự đông vui nhiều người cùng đến hội. - Các động từ (sắm sửa, dập dìu…): thể hiện không khí náo nhiệt, rộn ràng của ngày hội. - Các tính từ (gần xa, nô nức…): làm rõ hơn tâm trạng người đi hội. Cách nói ẩn dụ gợi hình ảnh từng đoàn người nhộn nhịp đi chơi xuân như chim én, chim oanh ríu rít, vì trong lễ hội mùa xuân, tấp nập, nhộn nhịp nhất vẫn là nam thanh nữ tú (tài tử, giai nhân). 18 3. Cảnh chị em Kiều du xuân trở về Điểm chung: vẫn mang nét thanh dịu của mùa xuân. Khác nhau bởi thời gian, không gian thay đổi (sáng - chiều tà; vào hội - tan hội). - Những từ láy “tà tà, thanh thanh, nao nao” không chỉ dừng ở việc miêu tả cảnh vật màcòn bộ lộ tâm trạng con người. Hai chữ “nao nao” “thơ thẩn” gợi cảm giác, cảnh vật nhuốm màu tâm trạng. Thiên nhiên đẹp nhưng nhuốm màu tâm trạng: con người bâng khuâng, xao xuyến về một ngày vui sắp hết, sự linh cảm về một điều sắp xảy ra. Cảm giác nhộn nhịp, vui tươi, nhường chỗ cho nỗi bâng khuâng, xao xuyến trước lúc chia tay: không khí rộn ràng của lễ hội không còn nữa, tất cả nhạt dần, lặng dần. II. Tæng kÕt - luyÖn tËp 1. Néi dung C¶nh ngµy xu©n lµ bøc tranh thiªn nhiªn, lÔ héi mïa xu©n t¬i ®Ñp, trong s¸ng. 2. §Æc s¾c nghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn cña NguyÔn Du - §o¹n th¬ cã kÕt cÊu hîp lý theo tr×nh tù thêi gian cña cuéc du xu©n. C¶nh ®îc miªu t¶ theo tr×nh tù kh«ng gian vµ tr×nh tù thêi gian. - Cã sù kÕt hîp gi÷a t¶ vµ gîi. - Sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt Èn dô - nh©n ho¸. - C¸ch sö dông tõ ghÐp, tõ l¸y giµu chÊt t¹o h×nh. - Víi bót ph¸p íc lÖ tîng trng c¶nh vËt hiÖn lªn rÊt sèng ®éng, gÇn gòi. - Ng«n ng÷ th¬ ®Ëm ®µ tÝnh d©n téc. NguyÔn Du xøng ®¸ng lµ bËc thÇy trong t¶ c¶nh thiªn nhiªn. §Ò 1: Ph©n tÝch ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n cña NguyÔn Du t×m ý - lËp dµn ý – viÕt bµi ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n 1.Giíi thiÖu vÒ ®o¹n trÝch §o¹n trÝch gåm 18 c©u th¬ lôc b¸t, trÝch trong phÇn mét “ GÆp gì vµ ®Ýnh íc”. §o¹n trÝch lµ mét bøc tranh TN ®Ñp gîi t¶ vÒ lÔ héi mïa xu©n trong s¸ng, t¬i ®Ñp, ®ång thêi trong bøc tranh Êy còng cho thÊy t©m tr¹ng cña chÞ em KiÒu ®îc béc lé trong chuyÕn du xu©n Êy. Ngêi viÕt tr×nh bµy mét vµi c¶m nhËn chung vÒ mïa xu©n 2.T×m hiÓu ®o¹n trÝch qua c¸c h×nh ¶nh sau a. T×m hiÓu h×nh ¶nh mïa xu©n trong 4 c©u th¬ ®Çu - H×nh ¶nh con Ðn ®a thoi ( Èn dô), thêi gian vµo th¸ng 3 ©m lịch ( cuèi mïa xu©n) gîi cho ngêi ®äc cã mét c¶m gi¸c nh thêi gian tr«i ®i rÊt nhanh, lµm cho lßng ngêi nh luyÕn tiÕc c¶nh ®Ñp cña MX, luyÕn tiÕc kh«ng khÝ lÔ héi MX vui t¬i, n¸o nhiÖt. - H×nh ¶nh b·i cá non xanh ( søc sèng), cµnh hoa lª tr¾ng ( tinh khiÕt) trªn nÒn non xanh Êy gîi lªn mét søc sèng trµn ®Çy. B»ng thñ ph¸p Èn dô cïng víi sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c gam mµu víi mét kh«ng gian cao réng, NguyÔn Du ®· t¹o ra mét bøc tranh TN vÒ mïa xu©n t¬i ®Ñp trµn ®Çy søc sèng. b. T×m hiÓu kh«ng khÝ lÔ héi vµ t©m tr¹ng chÞ em KiÒu trong 8 c©u th¬ tiÕp (5-12) - Ph¶i ch¨ng NguyÔn Du lµ ngêi am hiÓu vµ tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc. Trong c¶nh du xu©n Êy nhµ th¬ kh«ng thÓ kh«ng nhí ®Õn viÖc ®i t¶o mé cho tæ tiªn «ng bµ, ®ã lµ ®¹o lý “Uèng níc nhí nguån” - Ph©n tÝch t©m tr¹ng chÞ em KiÒu vµ kh«ng khÝ lÔ héi qua c¸c côm tõ “ n« nøc” “ yÕn anh”,“ s¾m söa”, “ dËp d×u” ®Ó lµm næi mét ngµy lÔ héi MX ®«ng vui, nhén nhÞp, t©m tr¹ng con ngêi thÞ vui t¬i, phÊn khëi, hå hìi. - Ph©n tÝch c¸c côm tõ “ Ngæn ngang gß ®èng”, “ tro tiÒn giÊy bay” ®Ó thÊy mét kh«ng gian im lÆng, l¹nh lÏo, t©m tr¹ng con ngêi còng nh chïng xuèng, h×nh ¶nh Êy nh b¸o hiÖu KiÒu s¾p gÆp mét ®iÒu g× ®ã s¾p xÈy ra trong cuéc ®êi KiÒu vµ ®ã chÝnh lµ cuéc gÆp gì KiÒu- §¹m tiªn, mét con ngêi: Sèng lµm vî kh¾p ngêi ta H¹i thay th¸c xuèng lµm ma kh«ng chång. c.T×m hiÓu kh«ng khÝ lÔ héi vµ t©m tr¹ng chÞ em KiÒu trong 6 c©u th¬ cuèi. - Ph©n tÝch c¸c tõ l¸y “ tµ tµ” ( thêi gian), “ th¬ thÈn”, “ nao nao” ( t©m tr¹ng), “ thanh thanh”, “ nho nhá ( c¶nh vËt) - NÕu nh ë 8 c©u th¬ trªn diÔn t¶ mét kh«ng khÝ lÔ héi vµ t©m tr¹ng con ngêi vui t¬i, hå hëi th× 6 c©u th¬ cuèi c¶nh vËt trë nªn hiu qu¹nh, t©m tr¹ng con ngêi còng trë nªn buån luyÕn tiÕc khã t¶. - NhËn ®Þnh “ C¶nh ngµy xu©n” lµ mét bøc tranh thiªn nhiªn ®Ñp víi lÔ héi truyÒn thèng ®«ng vui, nhén nhÞp. Trong bøc tranh Êy cßn cho ngêi ®äc thÊy ®îc t©m tr¹ng cña chÞ em KiÒu. Mét t©m tr¹ng vui buån khã t¶. 19 §Ò 2: NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn trong ®o¹n trÝch. Më bµi: Trong “TruyÖn KiÒu” cã nhiÒu ®o¹n miªu t¶ thiÖn nhiªn ®Æc s¾c. §o¹n th¬ “C¶nh ngµy xu©n” lµ bøc tranh xu©n ®Ñp,bèi c¶nh cuéc gÆp gì Kim – KiÒu. Th©n bµi: Ph©n tÝch c¸ch dïng tõ ng÷ gîi h×nh, gîi t¶, bót ph¸p miªu t¶ thiªn nhiªn theo tr×nh tù thêi gian vµ kh«ng gian. 1,Bèn c©u ®Çu: Gîi t¶ khung c¶nh ngµy xu©n. - Thêi gian thÊm tho¾t tr«i mau,tiÕt trêi ®· sang th¸ng ba,nh÷ng con Ðn vÉn rén rµng trªn bÇu trêi trong s¸ng. - Bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp vÒ mïa xu©n.Th¶m cá non tr¶i réng ®Õn ch©n trêi, trªn nÒn trêi xanh non ®iÓm xuyÕt vµi hoa lª tr¾ng. - Mµu s¾c hµi hoµ tuyÖt diÖu gîi nÐt ®Æc trng mïa xu©n:Míi mÎ tinh kh«i, giµu søc sèng (cá non)kho¸ng ®¹t, trong trÎo (xanh tËn ch©n trêi); nhÑ nhµng, thanh khiÕt ( tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa).Tõ ®iÓm lµm cho c¶nh vËt trë lªn sinh ®éng,cã hån. 2,T¸m c©u tiÕp:Gîi t¶ khung c¶nh lÔ héi trong tiÕt thanh minh. - C¸c ho¹t ®éng cña lÔ t¶o mé: ViÕng mé,quÐt tíc,söa sang phÇn mé ngêi th©n...) - Héi ®¹p thanh (§i ch¬i ë chèn ®ång quª) - Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c¸c danh tõ : yÕn anh, chÞ em, tµi tö,giai nh©n,) Gîi t¶ c¶nh ®«ng vui, nhiÒu ngêi ®i trÈy héi; C¸c ®éng tõ (s¾m söa,dËp d×u) gîi t¶ sù rén rµng, n¸o nhiÖt cña c¶nh ngµy xu©n; C¸c tÝnh tõ (gÇn xa, n« nøc)lµm râ t©m tr¹ng vui t¬i cña ngêi ®i trÈy héi. H×nh ¶nh Èn dô “n« nøc yÕn anh” ®· lµm næi bËt kh«ng khÝ héi xu©n nhén nhÞp, dËp d×u nam thanh, n÷ tó quÊn quýt cïng ®i vui héi xu©n. - Kh¾c ho¹ truyÒn thèng lÔ héi v¨n ho¸ xa xa trong tiÕt Thanh minh. 3,S¸u c©u cuèi:C¶nh chÞ em du xu©n trë vÒ: - C¶nh tan héi lóc chiÒu tµn kh«ng cßn nhén nhÞp, rén rµng mµ nh¹t dÇn,s©u l¾ng dÇn,c¶nh nhuèm mµu t©m tr¹ng buån cña nh©n vËt tr÷ t×nh. - Nh÷ng tõ l¸y: (Tµ tµ,thanh thanh,nao nao) biÓu ®¹t s¾c th¸i c¶nh vËt,béc lé t©m tr¹ng con ngêi. - C¶m gi¸c vui xu©n ®ang cßn mµ linh c¶m ®iÒu s¾p x¶y ra. TÊt c¶ nh÷ng chuyÓn ®éng trë lªn ch©m h¬n,kh«ng cßn tng bõng nh ë phÇn tríc.C¶nh vËt Êy nh diÔn t¶ t©m trang luyÕn tiÕc mét ngµy vui s¾p tµn cña chÞ em Thuý KiÒu.Buån ®· len tíi bña v©y t©m tr¹ng 3 chÞ em. §©y còng lµ tµi n¨ng cña NguyÔn Du khi chuÈn bÞ ®Ó nh©n vËt Thuý KiÒu gÆp mé §¹m Tiªn, gÆp Kim Träng. *KÕt bµi:- §o¹n th¬ cã kÕt cÊu hîp lý,ng«n ng÷ t¹o h×nh,kÕt hîp bót ph¸p t¶ vµ bót ph¸p gîi. - LÊy c¶nh xu©n t¬i ®Ñp, trong s¸ng nhng Èn chøa nh÷ng mÇm mèng ®au th¬ng,lµm bèi c¶nh ®Ó Kim KiÒu gÆp gì, NguyÔn Du dù b¸o sè phËn 2 ngêi sÏ kh«ng trän vÑn, ®êi KiÒu sau nµy sÏ gÆp nhiÒu bÊt h¹nh. §Ò 3: Cã ý kiÕn cho r¾ng: “ C¶nh ngµy xu©n” lµ bøc tranh ®Ñp nhÊt vµo trong lo¹i bËc nhÊt trong TruyÖn KiÒu. ý kiÕn cña em nh thÕ nµo? ( Båi dìng HSG v¨n 9) Bµi kiÓm tra sè 1 Câu 1 (2 điểm): Phân tích các biện pháp tu từ trong đoạn thơ sau: Tiếng chim vách núi nhỏ dần, Rì rầm tiếng suối khi gần, khi xa. Ngoài thềm rơi chiếc lá đa, Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng. (Đêm Côn Sơn - Trần Đăng Khoa) Câu 2: (3 điểm): Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện Kiều? Câu 3: ( 5điểm): Trình bày cảm nhận của em về bức tranh khung cảnh mùa xuân trong đoạn trích “ cảnh ngày xuân” của Nguyễn Du. Đáp án - Biểu diểm Câu 1(2 điểm): Hs chỉ ra được các biện pháp tu từ được sử dụng trong mỗi câu thơ và phân tích: Tiếng chim vách núi nhỏ dần Nghệ thuật đảo ngữ: từ “vách núi” được đặt lên trước “nhỏ dần” tạo nên sự hài hoà, đăng đối cho câu thơ đồng thời gợi không gian bao la, tĩnh lặng trong đêm ở Côn Sơn. Ta cảm nhận được sự nhỏ bé, cô đơn, lẻ loi của tiếng chim trước sự hùng vĩ của thiên nhiên, núi rừng (0,25 điểm). Rì rầm tiếng suối khi gần, khi xa 20