VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
TRẦN HỮU THANH
GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN
TỪ THỰC TIỄN HUYỆN KRÔNG PẮK, TỈNH ĐẮK LẮK
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 8. 38. 01. 02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. VÕ KHÁNH MINH
ĐẮK LẮK - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập
của cá nhân tôi.
Nội dung cũng như các số liệu trình bày trong luận văn hoàn toàn trung thực.
Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ các
công trình nghiên cứu khoa học nào khác.
Tác giả luận văn
TRẦN HỮU THANH
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Học viện khoa học xã hội, các quý
Thầy Cô đã trang bị tri thức cho tôi, tạo môi trường thuận lợi, điều kiện tốt nhất
trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này.
Với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới
TS. Võ Khánh Minh đã khuyến khích, chỉ dẫn tận tình cho tôi trong suốt thời gian
thực hiện nghiên cứu này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và những người bạn đã động viên, hỗ
trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và hoàn thành luận văn.
Tác giả luận văn
TRẦN HỮU THANH
MỤC LỤC
MỤC LỤC ......................................................................................................... 1
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài: ............................................................................... 2
2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 4
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 4
7. Cơ cấu của luận văn ...................................................................................... 4
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT
CHO THANH THIẾU NIÊN ............................................................................ 5
1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích vai trò giáo dục pháp luật cho thanh thiếu
niên .................................................................................................................... 5
1.1.1 Khái niệm thanh thiếu niên, thanh niên: .................................................. 5
1.1.2. Chủ thể giáo dục pháp luật:..................................................................... 7
1.1.3 Đặc điểm, mục đích, nội dung và vai trò của chính sách giáo dục pháp
luật đối với thanh niên ....................................................................................... 8
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN VIỆC THỰC HIỆN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT
CHO THANH THIẾU NIÊN TẠI HUYỆN KRÔNG PẮK, TỈNH ĐẮK LẮK15
2.1 Những yếu tố tác động đến công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên
trên địa bàn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk.................................................. 15
2.1.1 Các điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa có ảnh hưởng đến hoạt động phổ
biến, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk
Lắk. .................................................................................................................. 15
2.1.2 Thực tiễn thanh niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. .................... 15
2.2 Tình hình công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa bàn huyện
Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. ............................................................................... 31
2.2.1 Chủ thể thực hiện công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa
bàn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. .............................................................. 31
2.2.2 Nội dung và đối tượng của công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên
huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk...................................................................... 32
2.2.3 Hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên huyện
Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. ............................................................................... 33
2.3 Đánh giá thực trạng giáo dục pháp luật cho thanh niên tại tỉnh huyện
Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. ............................................................................... 34
2.3.1 Ưu điểm của công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên trên địa
bàn. .................................................................................................................. 36
2.3.2 Hạn chế của công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa bàn
huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk...................................................................... 36
2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động phổ biến, giáo dục
pháp luật đối với thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk hiện nay ......... 37
CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
CÔNG TÁC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU
NIÊN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN KRÔNG PẮK, TỈNH ĐẮK LẮK ............ 39
3.1 Quan điểm nâng cao chất lượng công tác giáo dục pháp luật cho thanh
niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk .............................................................. 39
3.2 Giải pháp nâng cao chất lượng công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên
huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk...................................................................... 40
3.2.1 Xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế
hoạch về phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh
Đắk Lắk ........................................................................................................... 40
3.2.2 Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý, điều hành của chính quyền
các cấp đối với công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk,
tỉnh Đắk Lắk .................................................................................................... 40
3.2.3 Chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện công tác giáo dục pháp luật . 41
3.2.4 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác giáo dục pháp luật cho
thanh thiếu niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk......................................... 43
3.2.5 Đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật đối với
thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk........................................... 44
3.2.6 Tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất và điều kiện bảo đảm triển khai
công tác giáo dục pháp luật đối với thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk
Lắk. .................................................................................................................. 45
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 47
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 50
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1 Tình hình thanh niên tìm hiểu các văn bản quy phạm pháp luật ..... 30
Bảng 2.2 Số liệu điều tra người làm công tác giáo dục pháp luật .................. 30
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Thanh thiếu niên vốn là độ tuổi sung sức nhất về thể chất và trí tuệ,
luôn năng động, sáng tạo, muốn tự khẳng định mình, thanh thiếu niên luôn là
lực lượng giữ vị trí quan trọng của đất nước.
Trong xã hội luôn có những thanh thiếu niên có lý tưởng sống, hoài bão
tốt đẹp, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình, dòng họ và xã hội thì vẫn
còn nhiều thanh thiếu niên thiếu bản lĩnh, đua đòi, ham chơi, lập trường
không vững để các thế lực thù địch, phản động lôi kéo, kích động... làm ảnh
hưởng xấu đến tình hình an ninh chính trị của địa phương, đất nước. Văn hóa
đồi trụy, phìm ảnh, những trò chơi bạo lực dần làm suy thoái đạo đức, ảnh
hưởng xấu đến tâm trạng, lối sống của nhiều thanh thiếu niên dần đẩy họ vào
con đường tội lỗi, vi phạm pháp luật.
Một trong những nguyên nhân của việc vi phạm pháp luật ở thanh thiếu
niên ngày càng gia tăng trước hết là do thiếu hiểu biết về pháp luật; vốn sống
và hiểu biết xã hội của thanh thiếu niên còn hạn hẹp; khả năng tiếp thu thông
tin nhanh nhưng chưa có sự chọc lọc, dễ bị lợi dụng, lôi kéo, hay làm theo xu
hướng đám đông. Ở nông thôn phần đông thanh thiếu niên sớm bỏ học lâm
vào cảnh khó khăn, chưa có việc làm, hoặc độ tuổi chưa thể đi làm kiếm sống
nuôi chính bản thân; chúng ta luôn dễ nhận thấy quá trình hội nhập giao lưu
kinh tế - văn hóa – xã hội của mỗi quốc gia là không ngừng được tăng cường
nhưng chưa có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt gây nên đã tác động xấu đến
lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên không nhỏ trong việc chấp hành
pháp luật. Chính những tác động đó mà mỗi gia đình cần nhận thức được rằng
một bộ phận thanh thiếu niên chưa có ý thức pháp luật, lười tìm hiểu về pháp
luật, sự hiểu biết về pháp luật còn rất hạn chế từ đó dẫn đến vi phạm pháp luật
mà không biết hành động đó của mình đã vi phạm pháp luật. Dễ dàng nhận
thấy nguyên nhân chính là sự giáo dục của mỗi gia đình, nhà trường chưa thật
1
sự đạt được hiệu quả.
Ý thức chấp hành pháp luật, hành động, trách nhiệm của gia đình, nhà
trường và cộng đồng xã hội trong việc giáo dục thanh thiếu niên chấp hành
pháp luật luôn phấn đấu 100% thanh thiếu niên trong các trường học được
giáo dục pháp luật trong các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến đời sống, công
việc học tập phù hợp với lứa tuổi của các em như Hiến pháp nước cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật giao thông đường bộ, Luật thanh niên, Luật
chăm sóc và bảo vệ về trẻ em, Luật bảo vệ môi trường, bộ luật hình sự, Luật
phòng chống ma túy....các cán bộ đoàn được bồi dưỡng, cập nhật kiến thức
pháp luật mới và nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật. Phấn đấu 80% thanh
thiếu niên vi phạm pháp luật được tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật
có liên quan nhằm nâng cao hiểu biết, hạn chế tái vi phạm pháp luật và tạo
điều kiện hòa nhập tốt với cộng đồng, thanh thiếu niên tự do, sinh sống tại địa
bàn cư trú được tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật liên quan đến
quyền, nghĩa vụ, đời sống và công việc của từng đối tượng. Đối tượng giáo
dục pháp luật là thanh thiếu niên tự do, sinh sống, lao động tại địa bàn cư trú,
thanh thiếu niên vi phạm pháp luật, thanh thiếu niên là công nhân lao động
trong các xí nghiệp nhà máy, đi làm thuê cho các xưởng gỗ, thanh thiếu niên
trong trường học...Chính vì mỗi đối tượng là khác nhau nên muốn đạt được
kết quả như mong muốn khi triển khai cần có kế hoạch, phương án riêng để từ
đó giáo dục pháp luật thanh thiếu niên một cách có hiệu quả, để mỗi thanh
thiếu niên đều có ý thức chấp hành pháp luật tốt.
Với những lý do trên, đề tài luận văn “Giáo dục pháp luật cho thanh
thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông pắk, tỉnh Đắk Lắk” được chọn để
nghiên cứu nhằm làm rõ thêm cơ sở lý luận, thực tiễn cho việc hoàn thiện phổ
biến giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Xây dựng ý thức pháp luật, tuân thủ pháp luật, nghiêm chỉnh chấp hành
2
pháp luật cho tầng lớp nhân dân nói chung và thanh thiếu niên nói riêng cần
giáo dục pháp luật. Giáo dục pháp luật là vấn luôn nhận được quan tâm của
các nhà nghiên cứu khoa học cũng như của toàn xã hội.
Hiện chưa có công trình nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống trong việc
giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. Và đây cũng là lý do để đề tài này
được lựa chọn góp một phần tích cực vào phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã
hội trong thanh thiếu niên, tạo môi trường tích cực thúc đẩy kinh tế- xã hội
phát triển, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các tầng
lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ thanh thiếu niên.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận về giáo dục pháp luật cho thanh niên, đề tài đánh giá
thực trạng giáo dục pháp luật cho thanh niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk
Lắk để từ đó có cơ sở đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng, giáo dục
pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Phân tích thực tiễn việc giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên tại
huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk trong năm qua đó rút ra những hạn chế cần
khắc phục và tìm ra những nguyên nhân hạn chế đó.
- Đề xuất một số giải pháp bảo đảm công tác giáo dục pháp luật cho
thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề lý luận chung về thanh thiếu niên
và thực tiễn về giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh
Đắk Lắk.
Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu kết quả, thực trạng và đề xuất một số giải
3
pháp nhằm phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên.
- Về không gian: Đề tài nghiên cứu giáo dục pháp luật cho thanh niên
huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk.
- Về thời gian: Luận văn nghiên cứu giáo dục pháp luật cho thanh thiếu
niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk năm 2018.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp được sử dụng chủ yếu là nghiên cứu tài liệu, phương pháp
phỏng vấn trực tiếp và tổng hợp…
6. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn
Các kiến nghị, đề xuất của luận văn có thể sẽ được thực hiện góp phần
tích cực vào việc không ngừng phát huy vai trò, nâng cao chất lượng hiệu quả
công tác xây dựng ý thức pháp luật cho thanh thiếu niên góp phần phòng,
chóng đẩy lùi các tệ nạn xã hội trong lứa tuổi thanh thiếu niên.
7. Cơ cấu của luận văn
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật cho thanh thiếu
niên.
Chương 2: Thực tiễn việc thực hiện giáo dục pháp luật cho thanh niên
tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk
Chương 3: Quan điểm và phương hướng giải pháp bảo đảm công tác
giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh
Đắk Lắk.
4
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC PHÁP
LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN
1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích vai trò của giáo dục pháp luật cho
thanh thiếu niên
1.1.1 Khái niệm thanh thiếu niên:
+ Thanh thiếu niên là sự chuyển tiếp giữa hai giai đoạn trẻ con và người
lớn. Ở độ tuổi này về tinh thần vật chất đều có những thay đổi rõ nét.
+ Khái niệm giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên
Trong tài liệu, sách báo ở nước ta, khái niệm giáo dục pháp luật chưa
được hiểu một cách thống nhất, cụ thể, rõ ràng. Có nhiều quan điểm nhìn
nhận khái niệm giáo dục pháp luật ở các khía cạnh khác nhau.
Trong khoa học pháp lý, giáo dục luật được hiểu trên cơ sở các nội
dung mang tính lý luận và thực tiễn sau:
Giáo dục pháp luật là sự tác động của nhân tố chủ quan, do các chủ thể
có năng lực làm công tác giáo dục tiến hành. Quá trình hình thành ý thức của
con người là quá trình ảnh hưởng, tác động thống nhất của các điều kiện
khách quan và các nhân tố chủ quan, trong đó, các điều kiện khách quan đóng
vai trò là những nhân tố ảnh hưởng, còn các nhân tố chủ quan đóng vai trò là
những nhân tố tác động. Nhân tố ảnh hưởng có thể là tự phát, theo chiều này
hoặc chiều khác và mức độ "đậm, nhạt" có thể khác nhau. So sánh với nó,
nhân tố trực tiếp hơn và bao giờ cũng là nhân tố tự giác, có ý thức, có chủ
định theo một hướng nhất định. Vì giáo dục pháp luật là sự tác động của nhân
tố chủ quan, do các chủ thể có năng lực làm công tác giáo dục tiến hành nên,
bản thân chủ thể giáo dục pháp luật, với chức năng, nhiệm vụ cụ thể của
mình, luôn luôn đặt ra mục đích nhất định để từ đó tiến hành những biện
pháp, hình thức nhằm hình thành ở chủ thể những yếu tố chủ quan, trước hết
là tri thức, hiểu biết, tư tưởng, thái độ, tình cảm ngày càng tốt hơn, đầy đủ hơn
về pháp luật. Đó là hoạt động có định hướng, có tổ chức thông qua nội dung,
5
chương trình, phương pháp cụ thể của nhiều chủ thể (các tổ chức Đảng, cơ
quan Nhà nước, tổ chức xã hội, nhà trường...). Đây chính là thiên chức của
giáo dục tiến bộ, trong đó có giáo dục pháp luật.
Giáo dục pháp luật là hoạt động nhằm hình thành tri thức, tình cảm
pháp luật ở mỗi cá nhân (là đối tượng của giáo dục pháp luật), hình thành thói
quen xử sự, nếp sống phù hợp với quy định của pháp luật, để từ đó mỗi cá
nhân tuân thủ pháp luật một cách tự giác, sống trong khuôn khổ pháp luật, có
thái độ và hành vi đúng đắn, tích cực trong việc sử dụng pháp luật. Như vậy,
mục đích của giáo dục pháp luật là hình thành "môi trường chủ quan" thuận
lợi, phù hợp để từ đó chủ thể có định hướng hành vi xã hội của mình theo
những "chuẩn" mà pháp luật quy định, góp phần tích cực tăng cường hiệu lực,
hiệu quả của pháp luật. Mục đích của giáo dục pháp luật không chỉ mang ý
nghĩa tư tưởng mà còn mang ý nghĩa thực tiễn thiết thực, rõ ràng và rất cụ thể.
- Xét trên các vấn đề chủ thể, khách thể, đối tượng, hình thức và phương
pháp giáo dục pháp luật thì giáo dục pháp luật cũng có những nét riêng. Chủ
thể giáo dục pháp luật, trước hết phải có tri thức cần thiết về pháp luật và đời
sống pháp luật, phải hiểu biết được đặc điểm nhân thân, hoàn cảnh, môi
trường của đối tượng, phải biết cách truyền tải những nội dung về pháp luật
đến đối tượng và phải là hình mẫu trong việc tuân theo pháp luật. Đặc biệt,
chủ thể giáo dục pháp luật phải có khả năng minh họa những vấn đề xảy ra
trong đời sống mà có ý nghĩa pháp lý dưới những thuật ngữ, những nguyên
tắc, những quy định pháp luật cụ thể. Thiếu khả năng này ở chủ thể giáo dục
pháp luật thì hoạt động giáo dục pháp luật mất đi ý nghĩa thiết thực của nó.
- Xét về vị trí vai trò trong hệ thống giáo dục thì giáo dục pháp luật có vai
trò chi phối rất lớn đối với các dạng giáo dục chính trị - xã hội khác. Giáo dục
pháp luật trong nhiều trường hợp là yếu tố hỗ trợ mạnh mẽ cho các loại hình
giáo dục khác như giáo dục đạo đức, tâm lý...
Giáo dục pháp luật không đồng nhất với khái niệm hình thành ý thức
6
pháp luật của cá nhân. Sự hình thành ý thức pháp luật là sản phẩm của điều
kiện khách quan lẫn sự tác động định hướng của nhân tố chủ quan. Hay nói
cách khác, ý thức pháp luật của cá nhân với tư cách là chủ thể của các quan hệ
xã hội được hình thành, phát triển dưới sự ảnh hưởng của kinh nghiệm cá
nhân và thông tin thu nhận được từ các "kênh" thông tin pháp luật, trong đó
có "kênh" giáo dục pháp luật. Trong quá trình này, những hiện tượng, sự kiện
"ngược chiều", trực diện có ảnh hưởng rất lớn (ví dụ, cán bộ trực tiếp thi hành
pháp luật mà vi phạm pháp luật). Tuy nhiên, nếu hoạt động giáo dục pháp luật
thể hiện đúng định hướng, với bản lĩnh khoa học, khách quan thì không phải
lúc nào các hiện tượng "ngược chiều" này cũng gây được ảnh hưởng lớn. Như
vậy, giáo dục pháp luật dù chỉ là một yếu tố của quá trình hình thành ý thức
pháp luật ở cá nhân con người nhưng lại là yếu tố đóng vai trò chủ đạo bởi nó
là quá trình tác động của nhân tố chủ quan. Mặt khác, khái niệm giáo dục
pháp luật và hình thành ý thức pháp luật có quan hệ mật thiết với nhau. Giáo
dục pháp luật nội hàm trong khái niệm rộng lớn hơn nó là hình thành ý thức
pháp luật. Sự phân biệt này có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Đó là vì, suy
cho cùng thì ý thức pháp luật của cá nhân bị quy định bởi các điều kiện chính
trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, bởi phong tục, tập quán truyền thống, bởi thực
tiễn pháp lý... Song, không thể nói rằng yếu tố chủ quan không có vai trò gì.
Khi mà tri thức, tình cảm và thói quen xử sự theo pháp luật chưa hình thành
đẩy đủ và các điều kiện khách quan chưa thuận lợi thì nhân tố chủ quan hết
sức quan trọng. Việc tăng cường nỗ lực chủ quan, bằng hoạt động có tổ chức,
kế hoạch, có bước đi thích hợp, có định hướng, có ý thức tự giác cao của chủ
thể giáo dục pháp luật sẽ góp phần quan trọng giúp hình thành sớm tri thức,
tình cảm, thái độ và nếp sống tuân theo pháp luật ở đối tượng giáo dục. Mỗi
quốc gia khác nhau thì có những quy định cụ thể về độ tuổi thanh niên và
thiếu niên khác nhau.
1.1.2. Chủ thể giáo dục pháp luật:
7
Chủ thể giáo dục pháp luật cụ thể là những con người cụ thể tùy theo chức
năng, nhiệm vụ được giao thông qua các hoạt động giáo dục pháp luật để giáo
dục pháp luật cho một con người, nhóm người cụ thể.
Chủ thể giáo dục pháp luật dựa trên tiêu chí chức năng nhiệm vụ mà phân
thành 02 loại:
Chủ thể chuyên nghiệp là những cá nhân, tổ chức được sự phân công, vì
sự trách nhiệm xã hội đã trực tiếp, thường xuyên tham gia trong công tác giáo
dục pháp luật và coi đó là nghề nghiệp của họ.
Chủ thể không chuyên nghiệp cũng là những cá nhân, tổ chức họ kiêm
nhiệm, giáo dục pháp luật được họ lòng ghép trong quá trình công tác của họ.
1.1.3 Đặc điểm, mục đích, nội dung và vai trò của chính sách giáo dục
pháp luật đối với thanh niên
1.1.3.1 Đặc điểm của chính sách giáo dục pháp luật đối với thanh thiếu
niên
Đặc điểm chung của lứa tuổi thanh thiếu niên là lứa tuổi thích thể hiện cái
tôi, thích làm những việc khác người hoặc khác so với mức bình thường như
môt cách để tự khẳng định mình đã là người lớn. Lứa tuổi này rất dễ bị kẻ xấu
lôi kéo, dụ dỗ, xúi giục hoặc a dua làm những việc trái pháp luật.
Nhiều thanh thiếu niên không xác định được cho mình mục đích sống
đúng đắn, thiếu hiểu biết về pháp luật được biểu hiện ở tình trạng vi phạm
pháp luật giao thông đường bộ là phổ biến nhất, vi phạm pháp luật về hình sự,
mà đặc biệt là trộm cắp tài sản, cướp tài sản, cố ý gây thương tích...ngày càng
gia tăng, độ tuổi phạm tội ngày càng trẻ hóa, điều này đã đặt ra yêu cầu cấp
thiết đáng báo động cho toàn xã hội được biết đến đồng thời khởi dậy sự quan
tâm thực sự của toàn xã hội và cần tăng cường giáo dục pháp luật, trợ giúp
pháp lý kịp thời cho thanh thiếu niên.
Khi thanh thiếu niên đã mắc phải sai lầm, vi phạm pháp luật thì cần phải
kịp thời giúp đỡ, giáo dục, định hướng để những thanh thiếu niên đó có thể
8
nhận thức được hành vi sai trái của mình, ăn năn, hối cải, tích cực học tập, lao
động, cải tạo trở thành người có ích trước hết là cho bản thân, gia đình và toàn
xã hội.
1.1.3.2 Mục đích, mục tiêu, nội dung của giáo dục pháp luật đối với thanh
thiếu niên
Giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên nhằm giúp cho những người
thanh thiếu niên có một nền tảng về pháp luật một cách cơ bản nhất từ đó họ
biết tự lựa chọn cách cư xử và bảo vệ chính mình trong xã hội.
+ Mục tiêu của giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên.
Nhằm gắn kết sự hiểu biết, sự am hiểu, sự thể hiện tình cảm của thanh
thiếu niên đối với pháp luật, hiểu biết về pháp luật, biết mặt lợi, mặt hại của
sự vi phạm pháp luật từ đó giúp mỗi người thanh thiếu niên tự ý thức, tự nâng
cao tính tự giác chấp hành pháp luật.
Giáo dục pháp luật tập trung vào các nội dung sau:
- Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật xác định rõ các quy định
của pháp luật về các luật chủ đạo như pháp luật về dân sự, kinh doanh thương
mại, hình sự, hôn nhân và gia đình, luật đất đai, luật lao động, luật giao thông
từ đó công dân hiểu và biết được quyền và nghĩa vụ cơ bản của mình. Người
thực thi pháp luật căn cứ vào chức năng nhiệm vụ được giao để có những
chừng mực trong quá trình thực thi pháp luật.
- Sống tuân thủ pháp luật, hành động trong khuôn khổ để bảo vệ lợi ích
của cá nhân, gia đình mình.
- Biết được các chức năng, nhiệm vụ cụ thể của các cơ quan ban ngành
thuộc bộ máy nhà nước.
- Nắm được các quy định, quy trình, thủ tục liên quan đến nhiệm vụ,
quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan chính quyền từ cấp cơ sở đến các cơ
quan có thẩm quyền cao hơn.
- Mỗi công dân cần thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình, cần tìm
9
hiểu nắm rõ quy trình, quy định liên quan đển luật khiếu nại, tố cáo khi lợi ích
cá nhân mình bị xâm hại.
- Luôn cập nhật và theo dõi những chính sách pháp luật được áp dụng tại
địa phương mình để từ đó biết được những chính sách pháp luật nào được áp
dụng, áp dụng như vậy là đúng chưa? Quy định này còn hiệu lực hay không
có vậy mới bảo vệ được quyền lợi của mình.
1.1.3.3 Vai trò của chính sách giáo dục pháp luật đối với thanh thiếu
niên.
Chính sách giáo dục pháp luật sẽ giúp cho thanh thiếu niên nâng cao ý
thức pháp luật, ý thức cá nhân khi sống trong khuôn khổ pháp luật.
1.1.3.4 Các yếu tố tác động và biện pháp bảo đảm hiệu quả công tác giáo
dục pháp luật cho thanh thiếu niên hiện nay
+ Các yếu tố tác động tích cực
- Đảng, nhà nước cần có những động thái tích cực trong việc hoàn thiện
hệ thống pháp luật, các văn bản quy phạm pháp luật.
- Các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương cần nhận thức rõ trách
nhiệm giáo dục pháp luật không dành riêng cho ai, cho một cơ quan nào,
không nhận thức sai lệch coi công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu
niên là của ngành tư pháp, đoàn thanh niên.
- Chính quyền địa phương phải thực sự đánh giá đúng vai trò của thanh
thiếu niên trong các hoạt động, trong cuộc sống thường nhật tại địa
phương, luôn tạo điều kiện để thanh thiếu niên có cơ hội cọ xát, giao lưu,
học hỏi pháp luật từ đó họ tự nâng cao ý thức chấp hành pháp luật,
- Sự phát triển tột bậc của khoa học công nghệ và mạng xã hội: thiếu niên
là những người trẻ, nhanh nhạy với công nghệ sẽ có điều kiện thuận lợi nhất
để tiếp cận với pháp luật, vận dụng pháp luật nếu có nhận thức và được định
hướng đúng đắn. Bên cạnh đó, mạng xã hội với đa số người dùng là người trẻ
cũng là kênh thông tin pháp luật có hiệu quả nếu khắc phục được mặt trái để
10
thanh, thiếu niên tìm hiểu, xây dựng cho mình niềm tin vào pháp luật và chấp
hành pháp luật.
Nội dung pháp luật cũng được chắt lọc phù hợp tâm lý lứa tuổi cũng là
yếu tố rất quan trọng. Thay vì dàn trải chung chung, nội dung pháp luật dành
cho thanh thiếu niên đã được biên tập phù hợp hơn, đặc biệt là phục vụ ngay
những nhu cầu, hành vi ứng xử của thanh, thiếu niên. Đối với học sinh THPT,
với việc tổ chức kỳ thi THPT quốc gia có môn giáo dục công dân, pháp luật
khiến học sinh thấy hứng thú hơn trong tìm hiểu và tiếp thu kiến thức pháp
luật.
Các yếu tố tác động tiêu cực:
- Một khi kinh tế phát triển là yếu tích cực phát triển xã hội song mặt trái
là những tác động không tốt đến nhận thức tìm hiểu pháp luật của thanh thiếu
niên khi các giá trị truyền thống, giá trị đáo đức gia đình bị phá bỏ do tác
đọng của đồng tiền, sự cạnh tranh không lành mạnh khi làm ăn...
- Nhận thức của tuổi trẻ và ảnh hưởng của mạng xã hội: Thanh, thiếu niên
là lớp người trẻ ít có điều kiện kiểm nghiệm, dễ bị lôi cuốn bởi những yếu tố
độc, lạ, mới mà ít có sự đánh giá, phân tích để định hướng hành động đúng
điển hình các vụ án mạng do người trẻ gây ra như vụ Lê Văn Luyện, Nguyễn
Hải Dương....gây ra, phần nhiều người trẻ đều lên án, kinh sợ, nhưng một
thực tế là nhiều thanh, thiếu niên lại có suy nghĩ, việc làm ngược lại, những
hội, nhóm fan hâm mộ trên mạng xã hội được lập ra. Những chi tiết rùng rợn
của vụ án, đời tư của tội phạm được khai thác triệt để, câu like...cho thấy sự
lệch lạc về nhận thức sẽ dẫn đến hành vi sai trái sau này.
Các điều kiện đảm bảo hiệu quả công tác GDPL cho thanh thiếu
niên.
- Thể chế chính sách: Mặc dù thể chế, chính sách về GDPL nói chung
và GDPL cho thanh, thiếu niên nói riêng đã được ban hành thực hiện tương
đối tốt trong thời gian qua, tuy nhiên thể chế, chính sách vẫn cần phải tiếp tục
11
có sự hoàn thiện theo hướng thiết thực, phù hợp, hiệu quả và khả thi để trách
sự dàn trải, chồng chéo, hình thức và lãng phí nguồn lực.
1.1.3.5 Vai trò và vị trí của thanh niên trong xã hội
Bất cứ đâu nơi nào cũng xuất hiện và có sự đóng góp vô cùng to lớn của
lực lượng thanh thiếu niên bởi họ là những con người có sức khỏe có trí tuệ.
Ở lĩnh vực nào cũng cần có họ, họ có thể tiếp thu, tiếp cận khoa học công
nghệ một cách nhanh nhất từ đó tạo ra những giá trị về vật chất góp phần đẩy
nhanh quá trình phát triển của một đất nước.
1.1.3.6 Yêu cầu đối với việc giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên
Với mỗi định phương điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, chính trị, xã
hội đều khác nhau, đối tượng của giáo dục pháp luật là những con người cụ
thể do đó khi giáo dục pháp luật cũng phải lựa chọn hình thức phù hợp.
1.1.3.7 Giải pháp và cách thức chính sách giáo dục pháp luật cho thanh
thiếu niên
+ Giải pháp chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên
Các bộ, ngành cần nâng cao nhận thức về pháp luật, ý thức chấp hành
pháp luật. Nhà nước cần có sự can thiệp để các bộ, ngành thực sự quan tâm
đến chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên ở các địa phương từ
đó nâng cao kỹ năng ứng xử pháp luật của thanh thiếu niên trong đời sống.
Ở mỗi thời kỳ phát triển kinh tế phụ thuộc vào tình hình trong nước và bối
cảnh quốc tế mà chính sách thay giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên thay
đổi.
Một số giải pháp cơ bản:
Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh thiếu niên để làm sao
pháp luật đi vào thực tiễn một cách gần gũi nhất, dễ hiểu nhất, tạo được niềm
tin, tạo được môi trường pháp lý thuận lợi cho việc làm ăn, phát triển sự
nghiệp của thanh thiếu niên nói riêng và của công dân nói chung.
Dễ dàng nhận thấy lứa tuổi thanh thiếu niên là lứa tuổi chủ yếu đang ngồi
trên ghế nhà trường nên sự giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên là điều cần
12
thiết và vô cùng quan trọng. Môi trường học tập giáo dục pháp luật cho thanh
thiếu niên cần lồng ghép, kết hợp giữa giáo dục pháp luật, giáo dục đạo đức,
kỹ năng sống cho họ.
Nâng cao trách nhiệm, củng cố, nâng cao năng lực cho những người trực
tiếp truyền tải những kiến thức pháp luật, giáo dục pháp luật đến cho thanh
thiếu niên, tạo môi trường làm việc tốt nhất cho họ để họ nhiệt huyết trong
công tác giảng dạy.
Chính quyền địa phương cần huy động các nguồn lực xã hội để đầu tư các
kinh phí, cơ sở vật chất, các điều kiện khác để đảm bảo cho công tác giáo dục
pháp luật cho thanh thiếu niên.
Các cấp, các ngành cần đầu tư nguồn lực hỗ trợ hoạt động giáo dục pháp
luật cho thanh thiếu niên ở vùng, địa phương có điều kiện kinh tế, xã hội khó
khăn, khu đô thị, khu công nghiệp tập trung, thanh thiếu niên là phụ nữ, trẻ
em các đối tượng thanh thiếu niên yếu thế trong xã hội.
+ Chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên
- Dựa vào quyền lực:
Các cơ quan nhà nước cần nâng cao công tác giảm sát các cấp cơ sở trong
việc thực hiện chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên.
- Dựa vào tổ chức
Các chính sách pháp luật luôn phải được cập nhật, đổi mới phù hợp với
hiện tại, các công cụ, cơ chế cần được cải tiến, có sự phối hợp giữa các cấp,
các ngành nhằm phục vụ một cách tốt nhất cho việc giáo dục pháp luật. Cấp
cơ sở là đoàn thanh niên là cấp gần gũi nhất với người thanh thiếu niên cần
phát huy vai trò của mình.
- Dựa vào thông tin tuyên truyền
Khi có một chính sách, một thay đổi nào đó trong cơ chế cách thức hoạt
động cần được phổ biến, truyền thông cho thanh thiếu niên biết để họ nằm rõ
và hiểu rõ từ đó phát huy vai trò và trách nhiệm của bản thân mình trong cuộc
sống. Tuyên truyền là hình thức dựa vào chủ yếu ở các trường học nơi thế hệ
thanh thiếu niên đang theo học.
13
- Xem thêm -