Lêi nãi ®Çu
Cuèn Tµi LiÖu §µo T¹o nµy ®îc biªn so¹n cho c¸c kü thuËt viªn lµm viÖc t¹i
nhµ Ph©n Phèi & §¹i Lý cña TOYOTA ë níc ngoµi sö dông. Cuèn nµy, “Ly Hîp vµ
Hép Sè Thêng” lµ tËp 7 cña bé 18 cuèn Tµi LiÖu §µo T¹o cÊu thµnh Giai §o¹n 2 cña
ch¬ng tr×nh ®µo t¹o kü n¨ng New TEAM mµ tÊt c¶ c¸c kü thuËt viªn ph¶i thµnh th¹o.
Gi¶ng viªn nªn sö dông cuèn tµi liÖu nµy cïng víi cuèn Híng DÉn §µo T¹o.
Tªn cña c¸c cuèn Tµi LiÖu §µo T¹o New TEAM Giai §o¹n 2 nh sau:
TË
p
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Híng dÉn ®µo t¹o
TËp
§éng C¬ X¨ng
HÖ Thèng Nhiªn LiÖu
HÖ Thèng §¸nh Löa
HÖ Thèng KiÓm So¸t KhÝ X¶
EFI (HÖ Thèng Phun X¨ng §iÖn Tö)
§éng C¬ Diesel
Ly Hîp vµ Hép Sè Thêng
Trôc C¸c §¨ng, Vi Sai, B¸n Trôc vµ
CÇu Xe
Hép Sè Tù §éng
10
11
12
13
14
15
16
17
Híng dÉn ®µo t¹o
HÖ Thèng Treo
HÖ Thèng L¸i
Gãc ®Æt B¸nh Xe vµ Lèp Xe
HÖ Thèng Phanh
KiÕn Thøc C¬ B¶n VÒ §iÖn
HÖ Thèng Khëi §éng
HÖ Thèng N¹p §iÖn
§iÖn Th©n Xe
18 HÖ Thèng Sëi Êm vµ §iÒu Hßa
SÏ lµ kh«ng ®ñ nÕu chØ “biÕt” hay “HiÓu” - B¹n cÇn ph¶i thµnh th¹o mçi bµi
thùc tËp ®Õn møc b¹n cã thÓ lµm ®îc ®iÒu ®ã. V× lý do nµy, cuèn Tµi LiÖu §µo T¹o
nµy bao gåm c¶ phÇn Lý ThuyÕt vµ Thùc Hµnh. PhÇn ®Çu cña c¸c trang cã ký hiÖu
?? chØ ra ®©y lµ trang lý thuyÕt hoÆc lµ cã ký hiÖu ?? chØ ra r»ng ®©y lµ trang thùc
hµnh:
Còng xin lu ý r»ng ®èi víi c¸c quy tr×nh ®¹i tu, cuèn Tµi LiÖu §µo T¹o chØ bao
gåm nh÷ng ®iÓm chÝnh cÇn ph¶i t×m hiÓu. H·y tham kh¶o cuèn CÈm Nang Söa Ch÷a
t¬ng øng ®Ó biÕt thªm chi tiÕt.
C¸c chó ý sau thêng xuÊt hiÖn trong cuèn tµi liÖu nµy víi ý nghÜa:
Chó ý
T×nh tr¹ng nguy hiÓm cã kh¶ n¨ng g©y nguy hiÓm cho ngêi nÕu kh«ng
tu©n theo c¸c híng dÉn
Lu ý
Cã thÓ x¶y ra háng hãc cho xe hay c¸c bé phËn nÕu kh«ng tu©n theo c¸c
híng dÉn
Chó thÝch
C¸c ®iÒu cÇn chó ý hay c¸c diÔn gi¶i mµ kh«ng n»m trong 2 môc trªn
Tham kh¶o C¸c th«ng tin kh«ng cÇn ph¶i vît qua trong khi kiÓm tra chøng chØ TEAM,
nhng cã thÓ cã Ých cho gi¶ng viªn & häc viªn ®Ó hiÓu s©u thªm vÒ chñ ®Ò
TEAM: lµ viÕt t¾t cña “Technical Education for Automotive Masrery ”, mét ch ¬ng tr×nh ®µo t¹o
®îc chia ra thµnh 3 giai ®o¹n theo tr×nh ®é cña kü thuËt viªn. Ch¬ng tr×nh nµy cho phÐp kü thuËt viªn
tham gia nh÷ng khãa ®µo t¹o t¬ng øng víi tr×nh ®é cña hä mét c¸ch cã hÖ thèng nhê ®ã gióp hä ®¹t ® îc kü n¨ng vµ hiÖu qu¶ cña mét kü thuËt viªn lµnh nghÒ trong thêi gian ng¾n nhÊt.
Kh¸i qu¸t vÒ hép sè tù ®éng
LÞch sö cña hép sè tù ®éng
Cho ®Õn nöa ®Çu cña thËp kû
Hép sè tù ®éng cã thÓ chia
70, hép sè ®îc TYOTA sö dông phæ
thµnh hai lo¹i, chóng kh¸c nhau vÒ hÖ
biÕn nhÊt lµ lo¹i hép sè thêng, nhng
thèng sö dông ®Ó ®iÒu khiÓn chuyÓn
b¾t ®Çu tõ n¨m 1977 víi viÖc giíi thiÖu
sè vµ thêi ®iÓm khãa biÕn m«. Mét lo¹i
hép sè tù ®éng A40D trªn xe CROWN,
lµ ®iÒu khiÓn hoµn toµn b»ng thñy lùc,
sè lîng hép sè tù ®éng t¨ng m¹nh (nh
nã chØ sö dông hÖ thèng thñy lùc ®Ó
cã thÓ thÊy ë trang sau). Ngµy nay,
®iÒu khiÓn, lo¹i kia lµ lo¹i ®iÒu khiÓn
hép sè tù ®éng cã thÓ thÊy thËm chÝ
®iÖn, nã còng sö dông sè liÖu (chÕ ®é
ngay c¶ trªn xe 4WD (hai cÇu chñ
chuyÓn sè vµ khãa biÕn m«) lu trong
®éng) vµ xe t¶i nhá.
ECU (bé ®iÒu khiÓn ®iÖn tö) ®Ó ®iÒu
khiÓn.
Lo¹i ®iÒu khiÓn ®iÖn bao gåm
c¶ c¸c chøc n¨ng chuÈn ®o¸n vµ dù
phßng ngoµi chøc n¨ng ®iÒu khiÓn
chuyÓn sè vµ thêi ®iÓm khãa biÕn m«
vµ ®îc gäi lµ ECT (hép sè ®iÒu khiÓn
®iÖn).
AT*
(Lo¹i ®iÒu khiÓn hoµn toµn
thñy lùc)
AT
ECT*
(lo¹i
®iÒu
khiÓn ®iÖn)
§iÒu khiÓn chuyÓn sè vµ thêi
®iÓm khãa
ChuÈn ®o¸n
Dù phßng
Chøc n¨ng kh¸c
2
C¸c bé phËn truyÒn lùc cña hép
sè tù ®éng ®iÒu khiÓn thñy lùc vµ ETC
vÌ c¬ b¶n lµ gièng nhau, nhng ph¬ng
ph¸p ®iÒu khiÓn sang sè rÊt kh¸c
nhau. Do ETC ®îc m« t¶ chi tiÕt trong
phÇn kh¸c, nªn c¸c m« t¶ trong ch¬ng
nµy sÏ chØ bao gåm hép sè tù ®éng
lo¹i ®iÒu khiÓn hoµn toµn b»ng thñy
lùc.
§Æc tÝnh kü thuËt hép sè TOYOTA
Lo¹i: 02-2TD(G)20, 02-2TD23, 02-2TD(G)25
KiÓu BiÕn m« hçn hîp, 3 b¸nh c«ng t¸c, ®iÒu khiÓn thuû lùc, c¬ cÊu hµnh tinh vi sai.
Cã 3 cÊp tèc ®é tù ®éng
HÖ sè biÕn ®æi m«men
K0 = 2,86
Tû sè truyÒn:
Sè 1 = 3,075
Sè 2 = 1,567
Sè 3 = 1,00
Sè lïi = 2,655
Sö dông dÇu GM Dexron II ,lîng dÇu 10 lÝt
Lo¹i: 02-2TD15, 02-2TD18
KiÓu biÕn m« hçn hîp, 3 b¸nh c«ng t¸c ®iÒu khiÓn thuû lùc
C¬ cÊu hµnh tinh vi sai, cã 2 cÊp tèc ®é tù ®éng
HÖ sè biÕn ®æi m«men
K0 = 2,86
Tû sè truyÒn
Sè 1 = 1,567
Sè 2 = 1,00
Sè lïi = 2,655
Sö dông dÇu GM Dexron II ,lîng dÇu 10 lÝt
S¬ ®å kÕt cÊu, ®iÒu khiÓn thuû lùc hép sè TOYOTA thÓ hiÖn ë trang sau:
3
Hép sè tù ®éng lµ g×?
C¸c u ®iÓm cña hép sè tù
®éng
Khi tµi xÕ ®ang l¸i xe cã hép sè
thêng, cÇn sang sè ®îc sö dông ®Ó
chuyÓn sè khi ®¹p ch©n ga nh»m môc
®Ých t¨ng tèc ®é xe. Khi l¸i xe lªn dèc
hay khi ®éng c¬ kh«ng cã ®ñ lùc ®Ó leo
dèc t¹i sè ®ang ch¹y, hép sè ®îc
chuyÓn vÒ sè thÊp.
V× c¸c lý do trªn, nªn ®iÒu cÇn
thiÕt ®èi víi l¸i xe lµ ph¶i thêng xuyªn
nhËn biÕt t¶i vµ tèc ®é ®éng c¬ ®Ó
chuyÓn sè mét c¸ch phï hîp.
ë hép sè tù ®éng, nh÷ng nhËn
biÕt nh vËy cña l¸i xe lµ kh«ng cÇn
thiÕt, l¸i xe kh«ng cÇn ph¶i chuyÓn sè
mµ viÖc chuyÓn lªn hay xuèng ®Õn sè
thÝch hîp nhÊt ®îc thùc hiÖn mét c¸ch
tù ®éng t¹i thêi ®iÓm thÝch hîp nhÊt
theo t¶i ®éng c¬ vµ tèc ®é xe (søc c¶n
cña mÆt ®êng)
So víi hép sè thêng, hép sè tù
®éng cã c¸c u ®iÓm sau:
• Nã lµm gi¶m mÖt mái cho l¸i xe
b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c thao t¸c c¾t
ly hîp vµ thêng xuyªn ph¶i chuyÓn
sè
• Nã chuyÓn sè mét c¸ch tù ®éng vµ
ªm dÞu t¹i c¸c tèc ®é thÝch hîp víi
chÕ ®é l¸i xe do vËy gi¶m bít cho
l¸i xe sù cÇn thiÕt ph¶i thµnh th¹o
c¸c kü thuËt l¸i xe khã kh¨n vµ
phøc t¹p nh vËn hµnh ly hîp.
• Nã tr¸nh cho ®éng c¬ vµ dßng dÉn
®éng khái bÞ qu¸ t¶i, do nã nèi
chóng b»ng thñy lùc (qua biÕn m«)
tèt h¬n so víi nèi b»ng c¬ khÝ.
4
C¸c lo¹i hép sè tù ®éng
C¸c hép sè sö dông cho xe FR
cã bé truyÒn ®éng b¸nh r¨ng cuèi cïng
(vi sai) l¾p ë bªn ngoµi, nhng c¸c hép
sè sö dông trªn xe FF l¹i l¾p ë bªn
trong. Lo¹i hép sè tù ®éng sö dông
trªn xe FF cßn gäi lµ “Hép sè cã vi
sai”.
Khi m« t¶ hép sè tù ®éng trong
s¸ch nµy sÏ bao gåm c¶ hép sè cã vi
sai cho xe cÇu tríc chñ ®éng trõ c¸c trêng hîp ®Æc biÖt.
Th«ng thêng hép sè tù ®éng cã
thÓ chia lµm hai lo¹i, c¸c hép sè sö
dông trªn xe FF (®éng c¬ ®Æt tríc - cÇu
tríc chñ ®éng) vµ FR (®éng c¬ ®Æt tríc
- cÇu sau chñ ®éng).
C¸c hép sè sö dông trªn xe FF
®îc thiÕt kÕ gän nhÑ h¬n so víi lo¹i l¾p
trªn xe FR do chóng ®îc l¾p ®Æt trong
khoang ®éng c¬.
5
C¸c bé phËn chÝnh & chøc n¨ng c¬ b¶n cña chóng
Cã nhiÒu lo¹i hép sè tù ®éng
träng lµ ph¶i n¾m ®îc c¸c nguyªn lý c¬
kh¸c nhau, chóng ®îc cÊu t¹o theo
b¶n cña c¸c bé phËn chÝnh.
mét vµi c¸ch kh¸c nhau nhng c¸c chøc
• Bé biÕn m«
n¨ng c¬ b¶n vµ nguyªn lý ho¹t ®éng
• Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh
cña chóng lµ gièng nhau.
Hép sè tù ®éng bao gåm mét
• Bé ®iÒu khiÓn thñy lùc
vµi bé phËn chÝnh. Chóng thùc hiÖn
• Bé truyÒn ®éng b¸nh r¨ng cuèi
phÇn lín c¸c chøc n¨ng cña hép sè tù
cïng
®éng, c¸c bé phËn nµy ph¶i vËn hµnh
• C¸c thanh ®iÒu khiÓn
chÝnh x¸c còng nh ph¶i kÕt hîp chÆt
chÏ víi nhau. §Ó hiÓu biÕt ®Çy ®ñ ho¹t
• DÇu hép sè tù ®éng
®éng cña hép sè tù ®éng, ®iÒu quan
6
1. BiÕn m« thñy lùc
BiÕn m« thñy lùc ®îc l¾p ë ®Çu
vµo cña chuçi b¸nh r¨ng truyÒn ®éng
hép sè vµ ®îc b¾t b»ng bu l«ng vµo
trôc sau cña trôc khuûu th«ng qua tÊm
truyÒn ®éng.
Bé biÕn m« ®îc ®æ ®Çy dÇu hép
sè tù ®éng, nã lµm t¨ng m«men do
®éng c¬ t¹o ra vµ truyÒn m«men nµy
®Õn hép sè hoÆc lµ ®ãng vai trß nh mét
khíp nèi thñy lùc truyÒn m«men ®Õn
hép sè.
Trªn xe cã l¾p hép sè tù ®éng,
bé biÕn m« còng cã t¸c dông nh b¸nh
®µ cña ®éng c¬. Do kh«ng cÇn cã mét
b¸nh ®µ nÆng nh vËy trªn xe cã hép sè
thêng, nªn xe cã hép sè tù ®éng sö
dông tÊm truyÒn ®éng cã vµnh bªn
ngoµi d¹ng vµnh r¨ng dïng cho viÖc
khëi ®éng c¬ b»ng m« t¬ khëi ®éng.
Khi tÊm dÉn ®éng quay víi tèc ®é cao
cïng víi biÕn m« thñy lùc, träng lîng
cña nã sÏ t¹o nªn sù c©n b»ng tèt
nh»m ng¨n chÆn rung ®éng khi quay
víi tèc ®é cao.
Chøc n¨ng cña bé biÕn m«
• T¨ng m«men do ®éng c¬ t¹o ra
• §ãng vai trß nh mét ly hîp thñy lùc
®Ó truyÒn (hay kh«ng truyÒn)
m«men ®éng c¬ ®Õn hép sè.
• HÊp thô c¸c dao ®éng xo¾n cña
®éng c¬ vµ hÖ thèng truyÒn lùc
• Cã t¸c dông nh mét b¸nh ®µ ®Ó lµm
®Òu chuyÓn ®éng quay cña ®éng c¬
• DÉn ®éng b¬m dÇu cña hÖ thèng
®iÒu khiÓn thñy lùc
7
2. Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh
Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh ®îc dÆt
trong vá hép sè chÕ t¹o b»ng hîp kim
nh«m. Nã thay ®æi tèc ®é ®Çu ra cña
hép sè vµ/hoÆc chiÒu quay, sau ®ã
truyÒn chuyÓn ®éng nµy ®Õn bé truyÒn
®éng cuèi cïng.
Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh bao
gåm: c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh ®Ó thay
®æi tèc ®é ®Çu ra, ly hîp vµ phanh h·m
dÉn ®éng b»ng ¸p suÊt (dÇu) thñy lùc
®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña bé b¸nh
r¨ng hµnh tinh, c¸c trôc ®Ó truyÒn c«ng
suÊt ®éng c¬, vµ c¸c vßng bi gióp cho
truyÓn ®éng quay cña trôc ®îc ªm.
Chøc n¨ng cña bé b¸nh r¨ng
hµnh tinh nh sau:
• Cung cÊp mét vµi tû sè truyÒn b¸nh
r¨ng ®Ó ®¹t ®îc m«men vµ tèc ®é
quay phï hîp víi c¸c chÕ ®é ch¹y
xe vµ ®iÒu khiÓn cña l¸i xe.
• Cung cÊp b¸nh r¨ng ®¶o chiÒu ®Ó
ch¹y lïi
• Cung cÊp vÞ trÝ sè trung gian ®Ó cho
phÐp ®éng c¬ ch¹y kh«ng t¶i khi xe
®ç,
Bé c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh
Mét bé c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh
lµ mét lo¹t c¸c b¸nh r¨ng ¨n khíp
trong bao gåm: b¸nh r¨ng mÆ trêi, mét
vµi b¸nh r¨ng hµnh tinh, cÇn dÉn nèi
c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh víi b¸nh r¨ng
bao, vµ mét b¸nh r¨ng bao.
C¸c b¸nh r¨ng nµy ®îc gäi lµ bé
c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh quay t¬ng tù
nh c¸c hµnh tinh quay xung quanh
mÆt trêi.
8
trong c¸c bé phËn cña b¸nh r¨ng hµnh
tinh bÊt ®éng.
Lo¹i kh¸c lµ phanh lo¹i d¶i. ë
lo¹i phanh nµy, mét d¶i phanh ®îc
quÊn quanh trèng phanh, trèng nµy ®îc g¾n víi mét trong c¸c bé phËn cña
b¸nh r¨ng hµnh tinh. Khi ¸p suÊt thñy
lùc t¸c dông lªn pÝtt«ng, pÝtt«ng sÏ tiÕp
xóc víi d¶i phanh, d¶i phanh sÏ xiÕt
vµo trèng phanh ®Ó gi÷ bÊt ®éngbé
phËn ®ã cña bé truyÒn hµnh tinh.
Phanh h·m
Phanh h·m gi÷ cè ®Þnh mét
trong c¸c bé phËn cña b¸nh r¨ng hµnh
tinh (b¸nh r¨ng mÆt trêi, b¸nh r¨ng bao
hay cÇn dÉn) ®Ó ®¹t ®îc tû sè truyÒn
cÇn thiÕt. Nã ®îc dÉn ®éng b»ng ¸p
suÊt thñy lùc.
Cã hai lo¹i phanh. Mét lµ phanh
nhiÒu ®Üa lo¹i ít, ë lo¹i phanh nµy, c¸c
®Üa thÐp ®îc l¾p cè ®Þnh víi vá hép sè
vµ ®Üa phanh quay liÒn mét khèi víi
tõng bé phËn b¸nh r¨ng hµnh tinh,
chóng bÞ Ðp vµo nhau ®Ó gi÷ cho mét
9
TOYOTA ngµy nay, nã bao gåm: Mét
vµi ®Üa thÐp vµ ®Üa ly hîp ®îc bè trÝ xen
kÏ, ¸p suÊt thñy lùc ®îc sö dông ®Ó
nèi vµ ng¾t ly hîp.
Khíp mét chiÒu bao gåm vßng
trong vµ vßng ngoµi, c¸c con l¨n ®îc
l¾p ë gi÷a.
Nã chØ truyÒn m«men theo mét
híng.
Ly hîp vµ khíp mét chiÒu
C¸c ly hîp sÏ nèi bé biÕn m«
víi c¸c b¸nh r¨ng bé truyÒn hµnh tinh
®Ó truyÒn m« men ®éng c¬ ®Õn trôc
trung gian còng nh ng¾t bé biÕn m«
khái c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh ®Ó ngõng
sù truyÒn m«men.
Ly hîp nhiÒu ®Üa lo¹i ít thêng ®îc sö dông trong hép sè tù ®éng cña
10
3. HÖ thèng ®iÒu khiÓn thñy lùc
HÖ thèng ®iÒu khiÓn thñy lùc
bao gåm c¸cte dÇu cã t¸c dông nh mét
b×nh chøa dÇu, b¬m dÇu ®Ó t¹o ra ¸p
suÊt thñy lùc; c¸c lo¹i van víi c¸c chøc
n¨ng kh¸c nhau; c¸c khoang vµ èng
dÉn dÇu ®Ó ®a dÇu hép sè ®Õn c¸c ly
hîp, phanh vµ c¸c bé phËn kh¸c cña
hÖ thèng ®iÒu khiÓn thñy lùc. PhÇn lín
c¸c van trong hÖ thèng ®iÒu khiÓn thñy
lùc ®îc ®Æt vµo trong bé th©n van n»m
bªn díi c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh.
Chøc n¨ng cña hÖ thèng ®iÒu
khiÓn thñy lùc nh sau:
• Cung cÊp dÇu thñy lùc ®Õn bé biÕn
m«
• §iÒu chØnh ¸p suÊt thñy lùc do b¬m
dÇu t¹o ra
• ChuyÓn hãa t¶i träng ®éng c¬ vµ
tèc ®é xe thµnh “tÝn hiÖu” thñy lùc.
• Cung cÊp ¸p suÊt thñy lùc ®Õn c¸c
ly hîp vµ phanh ®Ó ®iÒu khiÓn ho¹t
®éng cña b¸nh r¨ng hµnh tinh.
• B«i tr¬n c¸c chi tiÕt chuyÓn ®éng
quay b»ng dÇu
• Lµm m¸t biÕn m« vµ hép sè b»ng
dÇu.
11
truyÒn hµnh tinh ®Ó tù ®éng thay ®æi tû
sè truyÒn phï hîp víi c¸c chÕ ®é l¸i
xe. ViÖc chuyÓn sè ®îc thùc hiÖn b»ng
bé ®iÒu khiÓn thñy lùc theo ph¬ng
ph¸p sau:
§iÒu khiÓn chuyÓn sè
HÖ thèng ®iÒu khiÓn thñy lùc
chuyÓn hãa t¶i ®éng c¬ vµ tèc ®é xe
thµnh “tÝn hiÖu” thñy lùc. Dùa trªn c¸c
tÝn hiÖu nµy, ¸p suÊt thñy lùc ®îc cung
cÊp ®Õn c¸c ly hîp vµ phanh cña bé
Tèc ®é xe
T¶i cña ®éng c¬
Van ly t©m ®iÒu chØnh ¸p suÊt thñy
lùc do b¬m dÇu t¹o ra tû lÖ víi tèc ®é
xe; ¸p suÊt nµy ®îc (gäi lµ “¸p suÊt ly
t©m”) cã t¸c dông nh mét “tÝn hiÖu”
tèc ®é xe ®Õn bé ®iÒu khiÓn thñy lùc.
Bím ga trong bé ®iÒu khiÓn thñy lùc
sÏ ®iÒu chØnh ¸p suÊt thñy lùc do
b¬m dÇu t¹o ra tû lÖ víi lîng nhÊn
bµn ®¹p ga; ¸p suÊt nµy (gäi lµ “¸p
suÊt bím ga”) cã t¸c dông nh mét
“tÝn hiÖu” vÒ ®é më bím ga ®Õn bé
®iÒu khiÓn thñy lùc.
Bé ®iÒu khiÓn thñy lùc
¸p suÊt ly t©m vµ ¸p suÊt bím ga
lµm cho c¸c van chuyÓn sè trong bé
®iÒu khiÓn thñy lùc ho¹t ®éng; ®é
lín c¸c ¸p suÊt nµy ®iÒu khiÓn ®é
dÞch chuyÓn cña c¸c van nµy vµ ®Õn
lît chóng l¹i ®iÒu khiÓn ¸p suÊt thñy
lùc tíi c¸c ly hîp vµ phanh trong bé
truyÒn hµnh tinh, kÕt qu¶ lµ ®iÒu
khiÓn chuyÓn sè trong hép sè
12
4. Liªn kÓt ®iÒu khiÓn b»ng tay
Hép sè tù ®éng chuyÓn sè lªn
cao vµ xuèng sè thÊp mét c¸ch tù
®éng. Tuy nhiªn còng cã 2 liªn kÕt ®Ó
cho phÐp l¸i xe ®iÒu khiÓn hép sè tù
®éng b»ng tay.
C¸c liªn kÕt nµy bao gåm: CÇn
vµ c¸p chän sè, c¸p ch©n ga vµ bím
ga.
CÇn chän sè
CÇn chän sè t¬ng øng víi cÇn
sang sè ë hép sè thêng. Nã ®îc nèi víi
hép sè th«ng qua c¸p hay thanh nèi.
L¸i xe cã thÓ chän chÕ ®é l¸i xe - TiÕn
hay lïi, sè trung gian hay ®ç xe - b»ng
c¸ch dïng cÇn sè chän sè nµy. Trªn
phÇn lín c¸c hép sè tù ®éng, chÕ ®é
tiÕn bao gåm 3 d·y “D” (Drive - l¸i xe)
“2” (Second - d¶i tèc ®é thø hai) “L”
(Low - tèc ®é thÊp).
V× lý do an toµn, ®éng c¬ kh«ng
thÓ khëi ®éng ë vÞ trÝ “N” (trung gian)
hay “P” (®ç xe). Cã nghÜa lµ khi ®ã
hép sè kh«ng thÓ truyÒn c«ng suÊt tõ
®éng c¬ ®Õn hÖ thèng truyÒn lùc.
Chó ý
Kh«ng bao giê chuyÓn cÇn sè lªn
vÞ trÝ “R” khi xe ®ang ch¹y vÒ phÝa
tríc do nã cã thÓ lµm háng hép
sè.
Kh«ng bao giê chuyÓn cÇn sè lªn
vÞ trÝ “P” khi xe ®ang ch¹y, do nã
cã thÓ lµm háng hép sè.
Kh«ng nhÊn ga khi ®¹p phanh mµ
hép sè vÉn ®ang ë sè tiÕn hay lïi,
do ®iÒu ®ã sÏ lµm qu¸ t¶i vµ g©y
háng hép sè.
§Ó ®ç xe t¹m thêi khi ®éng c¬
®ang ch¹y, cÇn chuyÓn cÇn chän
sè vÒ vÞ trÝ “P” hay “N” vµ kÐo
phanh tay. NÕu cÇn sè ë vÞ trÝ
kh¸c, xe cã thÓ chuyÓn ®éng (cã
xu híng ®Æc biÖt m¹nh khi ®ang
bËt ®iÒu hßa do tèc ®é kh«ng t¶i
cña ®éng c¬ t¨ng lªn trªn tèc ®é
t¶i b×nh thêng b»ng thiÕt bÞ bï
kh«ng t¶i).
13
sè x¶y ra t¬ng øng víi c¸c tèc ®é thÊp
cña xe.
Khi nhÊn thªm bµn ®¹p ga, viÖc
chuyÓn sè x¶y ra t¬ng øng víi c¸c tèc
®é cao.
Bµn ®¹p ga vµ c¸p d©y ga ph¶i
®îc ®iÒu chØnh chÝnh x¸c ®Õn ®é dµi
tiªu chuÇn bëi v× ®Ó viÖc chuyÓn sè
diÔn ra t¹i thêi ®iÓm chÝnh x¸c cÇn ph¶i
chuyÓn ®èi tîng nhÊn bµn ®¹p ga
thµnh gãc më bím ga chÝnh x¸c vµ
truyÒn chÝnh x¸c gãc më bím ga nµy
®Õn hép sè.
Bµn ®¹p ga
Bµn ®¹p ga ®îc nèi víi bím ga
cña chÕ hßa khÝ (hay cæ häng giã trong
®éng c¬ EFI) b»ng d©y c¸p. Lîng nhÊn
bµn ®¹p ga - cã nghÜa lµ ®é më cña bím ga - ®îc truyÒn chÝnh x¸c ®Õn hép
sè b»ng c¸p nµy.
Hép sè tù ®éng t¨ng hay gi¶m
tèc dùa vµo t¶i cña ®éng c¬ (®é më
cña bím ga) vµ l¸i xe cã thÓ thay ®æi
®iÒu ®ã b»ng lîng nhÊn bµn ®¹p ga.
Khi nhÊn bµn ®¹p ga Ýt, hép sè
viÖc chuyÓn lªn hay xuèng sè cña hép
14
H·y sö dông que th¨m dÇu ®Ó
kiÓm tra møc dÇu. Ch¾c ch¾n r»ng
®éng c¬ ®ang ch¹y t¹i chÕ ®é kh«ng t¶i
vµ dÇu ATF ë nhiÖt ®é ho¹t ®éng b×nh
thêng.
Chøc n¨ng cña dÇu ATF
• TruyÒn m«men trong bé biÕn m«
DÇu hép sè tù ®éng (ATF)
DÇu kho¸ng cã gèc dÇu má cÊp
cao ®Æc biÖt ®îc hßa lÉn víi mét vµi
phô gia ®Æc biÖt dïng ®Ó b«i tr¬n hép
sè tù ®éng.
Lo¹i dÇu nµy ®îc gäi lµ dÇu hép
sè tù ®éng (viÕt t¾t lµ “ATF”) ®Ó ph©n
biÖt nã víi c¸c lo¹i dÇu kh¸c.
Lo¹i dÇu ATF nhÊt ®Þnh ph¶i
lu«n ®îc dïng cho hép sè tù ®éng. Sö
dông dÇu ATF kh«ng ®óng tiªu chuÈn
hay sö dông dÇu ATF thÝch hîp nhng
cã hßa trén víi dÇu ATF kh«ng theo
tiªu chuÈn sÏ lµm gi¶m phÈm cÊp cña
dÇu hép sè tù ®éng.
§Ó ®¶m b¶o ®óng chøc n¨ng
cña hép sè tù ®éng, møc dÇu còng rÊt
quan träng.
• §iÒu khiÓn hÖ thèng ®iÒu khiÓn thñy
lùc, còng nh ho¹t ®éng cña ly hîp
vµ phanh trong phÇn hép sè.
• B«i tr¬n c¸c b¸nh r¨ng hµnh tinh vµ
c¸c chi tiÕt chuyÓn ®éng kh¸c.
• Lµm m¸t c¸c chi tiÕt chuyÓn ®éng.
15
5. Bé truyÒn ®éng cuèi cïng
Trong hép sè tù ®éng cã vi sai
®îc ®Æt n»m ngang, hép sè vµ bé
truyÒn ®éng cuèi cïng ®îc ®Æt chung
trong cïng mét vá. Bé truyÒn ®éng
cuèi cïng bao gåm mét cÆp b¸nh r¨ng
gi¶m tèc cuèi cïng (b¸nh r¨ng chñ
®éng vµ bÞ ®éng) vµ c¸c b¸nh r¨ng vi
sai.
Chøc n¨ng cña bé truyÒn ®éng
cuèi cïng còng gièng nh trªn xe cã cÇu
sau chñ ®éng, nhng nã dïng c¸c b¸nh
r¨ng xo¾n lµm c¸c b¸nh r¨ng gi¶m tèc
cuèi cïng (b¸nh r¨ng nhá vµ b¸nh
r¨ng lín). Do vËy, trong bé truyÒn ®éng
cuèi cïng hép sè tù ®éng cã vi sai, dÇu
hép sè tù ®éng ®îc sö dông thay cho
dÇu b¸nh r¨ng hypoit.
Chó ý
Côm vi sai vµ hép sè trong xªri hép
sè tù ®éng cã vi sai A100 vµ A500
®îc ng¨n ra b»ng phít ch¾n dÇu,
do vËy khi thay dÇu hép sè tù ®éng
c¶ 2 côm ph¶i ®îc ®æ dÇu hép sè
riªng biÖt.
16
7. Vá hép sè
Bé vá hép sè bao gåm: vá hép
sè cã chøa truyÒn ®éng b¸nh r¨ng hép
sè vµ phÇn lín hÖ thèng ®iÒu khiÓn
thñy lùc; vµ ®u«i hép sè cã chøa trôc
thø cÊp (hép sè tù ®éng cã vi sai kh«ng
cã phÇn ®u«i; vµ truyÒn ®éng cuèi
cïng ®îc ®Æt trong vá hép sè phÝa cã vi
sai). Mét èng th«ng h¬i ®îc l¾p ë phÝa
trªn hép sè ®Ó ng¨n kh«ng cho ¸p suÊt
trong vá t¨ng lªn qu¸ cao.
8. Dßng truyÒn lùc cña hép sè
17
Bé biÕn m«
Kh¸i qu¸t
Bé biÕn m« võa truyÓn võa
khuyÕch ®¹i m«men tõ ®éng c¬ b»ng
c¸ch sö dông dÇu hép sè lµm m«i trêng lµm viÖc.
Bé biÕn m« bao gåm: c¸nh b¬m
®îc dÉn ®éng b»ng trôc khuûu, r«to
tuabin ®îc nèi víi trôc s¬ cÊp hép sè,
stato ®îc b¾t chÆt vµo vá hép sè qua
khíp mét chiÒu vµo trôc stato, vá bé
biÕn m« chøa tÊt c¶ c¸c bé phËn trªn.
BiÕn m« ®îc ®æ ®Çy dÇu thñy lùc cung
cÊp bëi b¬m dÇu, dÇu nµy ®îc v¨ng ra
khái c¸nh b¬m thµnh mét dßng truyÒn
c«ng suÊt lµm quay r«to tuabin.
18
KÕt cÊu
1. C¸nh b¬m
C¸nh b¬m ®îc g¾n liÒn víi vá
biÕn m«, rÊt nhiÒu c¸nh cã d¹ng cong
®îc l¾p theo híng kÝnh ë bªn trong.
Vµnh dÉn híng ®îc l¾p trªn c¹nh trong
cña c¸nh qu¹t ®Ó dÉn híng cho dßng
ch¶y cña dÉn ®îc ªm. Vá biÕn m« ®îc
nèi víi trôc khuûu qua tÊm dÉn ®éng.
2. R«to tuabin
Còng nh c¸nh b¬m, rÊt nhiÒu
c¸nh qu¹t ®îc l¾p trong r«to tuabin:
Híng cong cña c¸c c¸nh nµy
ngîc chiÒu víi c¸c c¸nh trªn c¸nh bím. R«to tuabin ®îc l¾p trªn trôc s¬
cÊp hép sè sao cho c¸c c¸nh qu¹t cña
nã ®èi diÖn víi c¸c c¸nh trªn c¸nh
b¬m, gi÷a chóng cã mét khe hë rÊt
nhá.
Chó ý
C¸nh b¬m ®îc nèi víi trôc khuûu vµ
lu«n quay cïng víi nã
R«to Chó
tuabin
ý ®îc nèi trôc s¬ cÊp
hép sè vµ quay cïng víi nã khi xe
ch¹y ë d·y sè “D”, “2”, “L” hay
“R”. Tuy nhiªn nã bÞ ng¨n kh«ng
cho quay khi xe ®ang ®ç vµ hép sè
ë d·y “D”, “2”, “L” hay “R”. Vµ
nã tù quay tù do cïng víi chuyÓn
®éng quay cña c¸nh b¬m khi hép
sè ë d·y “P” hay “N”.
19
3. Stato
Stato ®îc ®Æt gi÷a c¸nh b¬m vµ
r«to tuabin. Nã ®îc l¾p trªn trôc stato,
trôc nµy l¾p cè ®Þnh vµo vá hép sè qua
khíp mét chiÒu.
C¸c c¸nh cña stato nhËn dßng
dÇu khi nã ®i ra khái r«to tuabin vµ híng cho nã ®Ëp vµo mÆt sau cña c¸nh
qu¹t trªn c¸nh b¬m lµm cho c¸nh b¬m
®îc “cêng hãa”.
Khíp mét chiÒu cho phÐp stato
quay cïng chiÒu víi trôc khuûu ®éng
c¬. Tuy nhiªn nÕu stato cè g¾ng quay
theo chiÒu ngîc l¹i, khíp mét chiÒu sÏ
khãa stato l¹i vµ kh«ng cho nã quay.
Do vËy stato quay hay bÞ khãa phô
thuéc vµo híng cña dßng dÇu ®Ëp vµo
c¸c c¸nh qu¹t.
Ho¹t ®éng cña khíp mét chiÒu
Khi vßng ngoµi cè g¾ng quay
theo híng nh mòi tªn A trong h×nh díi
®©y, nã sÏ Ên vµo phÇn ®Çu cña c¸c
con l¨n. Do kho¶ng c¸ch Lu«n lu«n
ng¾n h¬n L nªn con l¨n bÞ nghiªng ®i,
cho phÐp vßng ngoµi quay.
Tuy nhiªn khi vßng ngoµi cè
g¾ng quay theo chiÒu ngîc l¹i B, con
l¨n kh«ng thÓ nghiªng ®i do kho¶ng
c¸ch Lùc lîng ng¾n h¬n L. KÕt qu¶ lµ
lµm cho con l¨n cã t¸c dông nh mét
miÕng chªm khãa vµnh ngoµi vµ gi÷
kh«ng cho nã chuyÓn ®éng. Lß xo gi÷
®îc l¾p thªm ®Ó trî gióp cho con l¨n,
nã gi÷ cho c¸c con l¨n lu«n nghiªng
mét chót theo híng khãa vßng ngoµi.
20
- Xem thêm -