Häc viÖn kü thuËt qu©n sù
khoa c¬ khÝ - Bé m«n chÕ t¹o m¸y
vò h÷u nam - l-u v¨n bång
NguyÔn v¨n hoµi - l¹i anh tuÊn - D-¬ng Quèc Dòng
C«ng nghÖ kim lo¹i
PhÇn ii: gia c«ng c¾t gät
(Dïng cho sinh viªn ngµnh C¬ khÝ)
L-u hµnh néi bé
Hµ néi 2002
Häc viÖn kü thuËt qu©n sù
khoa c¬ khÝ - Bé m«n chÕ t¹o m¸y
vò h÷u nam - l-u v¨n bång
NguyÔn v¨n hoµi - l¹i anh tuÊn - D-¬ng Quèc Dòng
C«ng nghÖ kim lo¹i
PhÇn ii: gia c«ng c¾t gät
(Dïng cho sinh viªn ngµnh C¬ khÝ)
L-u hµnh néi bé
Hµ néi 2002
Ch-¬ng 1.
Môc lôc
Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
1.1. Kh¸i niÖm gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät
1.1.1. §Þnh nghÜa gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät
1.1.2.Vai trß, vÞ trÝ ph-¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät
1.1.3. C«ng cô dïng trong gia c«ng c¾t gät
1.2. C¸c bÒ mÆt trªn vËt ®ang gia c«ng
1.2.1. MÆt ®· gia c«ng
1.2.2. MÆt ch-a gia c«ng
1.2.3. MÆt ®ang gia c«ng
1.3. C¸c chuyÓn ®éng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh c¾t
1.3.1. Nguyªn lý t¹o h×nh cho bÒ mÆt gia c«ng
1.3.2. ChuyÓn ®éng t¹o h×nh khi c¾t
1.3.3. C¸c chuyÓn ®éng phô
1.4. Dông cô c¾t kim lo¹i
1.4.1. Ph©n lo¹i dông cô c¾t theo ph-¬ng ph¸p c¾t
1.4.2. KÕt cÊu dao tiÖn ngoµi ®Çu th¼ng
1.4.3. VËt liÖu lµm dao
1.5. Th«ng sè h×nh häc phÇn c¾t cña dao (gãc ®é dao)
1.5.1. C¸c mÆt to¹ ®é
1.5.2. Gãc ®é cña dao ë tr¹ng th¸i tÜnh
1.5.3. Gãc ®é cña dao trong qu¸ tr×nh c¾t (tr¹ng th¸i ®éng)
1.6. C¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t khi tiÖn
1.6.1. ChiÒu s©u c¾t - t
1.6.2. L-îng ch¹y dao
1.6.3. Tèc ®é c¾t - V
1.6.4. Thêi gian m¸y - To
1.7. Th«ng sè h×nh häc mÆt c¾t ngang líp c¾t
1.7.1. ChiÒu réng líp kim lo¹i bÞ c¾t (gäi t¾t lµ chiÒu réng c¾t) b
1.7.2. ChiÒu dµy líp kim lo¹i bÞ c¾t (gäi t¾t lµ chiÒu dµy c¾t) a
1.7.3. DiÖn tÝch líp kim lo¹i bÞ c¾t (gäi t¾t lµ diÖn tÝch líp c¾t)
1.8. Kh¸i niÖm chung vÒ m¸y c¾t kim lo¹i
1.8.1. Kh¸i niÖm vÒ m¸y c¾t kim lo¹i
13
13
13
14
14
14
14
14
15
16
17
17
19
23
24
30
33
33
34
35
35
36
36
36
37
38
1.8.2. Ph©n lo¹i vµ ký hiÖu
1.8.3. Ký hiÖu m¸y c¾t kim lo¹i
1.8.4. Kh¸i niÖm vÒ ®éng häc m¸y c¾t kim lo¹i
Ch-¬ng 2. C¸c hiÖn t-îng vËt lý khi c¾t
2.1. Qu¸ tr×nh biÕn d¹ng khi c¾t gät kim lo¹i
2.2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh phoi vµc¸c d¹ng phoi
2.2.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh phoi
2.2.2. C¸c d¹ng phoi
2.3. LÑo dao trong qu¸ tr×nh c¾t kim lo¹i
2.3.1. HiÖn t-îng
2.3.2. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn lÑo dao
2.4. HiÖn t-îng cøng nguéi
2.5. HiÖn t-îng co rót phoi
2.5.1. HiÖn t-îng:
2.5.2. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng
2.6. øng suÊt d2.7. NhiÖt sinh ra khi c¾t kim lo¹i
Qu¸ tr×nh sinh nhiÖt khi c¾t
2.7.2. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn nhiÖt c¾t
2.8. Rung ®éng khi c¾t
2. 8.1. C¸c d¹ng rung ®éng
2.8.2. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn rung ®éng
2.9. §é mßn cña dông cô c¾t
2.9.1. C¬ chÕ mµi mßn
2.9.2. C¸c nguyªn nh©n mµi mßn dao
2.9.3. C¸c d¹ng mßn dao
2.9.4. Tuæi bÒn cña dao - T
2.10. Lµm nguéi vµ b«i tr¬n khi c¾t
2.10.1. C«ng dông cña b«i tr¬n - lµm nguéi khi c¾t
2.10.2. Yªu cÇu chÊt b«i tr¬n - lµm nguéi
2.10.3. C¸c chÊt tr¬n - nguéi dïng khi c¾t
2.10.4. C¸c ph-¬ng ph¸p ®-a chÊt tr¬n - nguéi vµo vïng c¾t
Ch-¬ng 3. Gia c«ng trªn m¸y tiÖn
3.1. §Æc ®iÓm, c«ng dông, kh¶ n¨ng
38
40
41
46
47
49
50
52
54
56
57
60
61
62
64
65
67
68
69
70
71
72
73
74
75
c«n
3.1.1. §Æc ®iÓm
3.1.2. C«ng dông
3.1.3. Kh¶ n¨ng c«ng nghÖ
3.2. C¸c lo¹i dao tiÖn
3.2.1. Theo ph-¬ng ph¸p c«ng nghÖ
3.2.2. Theo tÝnh chÊt gia c«ng
3.2.3. Theo h×nh d¸ng ®Çu dao
3.2.4. Theo h-íng ch¹y dao
3.2.5. Theo vËt liÖu phÇn c¾t cña dao
3.3. C¸c lo¹i ®å g¸ v¹n n¨ng kÌm theo m¸y tiÖn
3.3.1. C¸c lo¹i m©m cÆp
3.3.2. C¸c lo¹i mòi t©m
3.3.3. Tèc kÑp
3.3.4. Gi¸ ®ì
3.4. Lùc c¾t khi tiÖn
3.4.1. C¸c thµnh phÇn lùc t¸c dông lªn dao
3.4.2. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng tíi lùc c¾t
3.4.3. C«ng thøc tæng qu¸t tÝnh c¸c thµnh phÇn lùc c¾t
3.5. Tèc ®é c¾t khi tiÖn
3.5.1. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn tèc ®é c¾t
3.5.2. C«ng thøc tæng qu¸t tÝnh tèc ®é c¾t
3.6. X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¾t hîp lý
3.6.1. Th«ng sè c¾t hîp lý vµ c¬ së ban ®Çu ®Ó x¸c ®Þnh
3.6.2. Tr×nh tù x¸c ®Þnh th«ng sè c¾t
3.7. M¸y tiÖn
3.7.1. C¸c lo¹i m¸y tiÖn vµ c«ng dông
3.7.2. M¸y tiªn ren vÝt v¹n n¨ng 1K62
3.8. §iÒu chØnh m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng ®Ó tiÖn ren vµ tiÖn
3.8.1. Kh¸i niÖm
3.8.2. §iÒu chØnh m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng ®Ó tiÖn c«n
3.8.3. §iÒu chØnh m¸y tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng ®Ó tiÖn ren
Ch-¬ng 4. Gia c«ng trªn nhãm m¸y Bµo-Xäc-Chuèt
4.1. Gia c«ng trªn m¸y Bµo, m¸y Xäc
75
76
76
76
77
78
78
78
78
78
80
81
82
83
83
86
91
92
92
97
98
99
111
115
120
120
120
131
4.1.1. C«ng dông, kh¶ n¨ng, ®Æc ®iÓm
4.1.2. KÕt cÊu dao bµo, dao xäc
4.1.3. C¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t
4.1.4. Lùc c¾t vµ c«ng suÊt c¾t
4.1.5. M¸y bµo, m¸y xäc
4.2. Gia c«ng trªn m¸y chuèt
4.2.1. C«ng dông, kh¶ n¨ng, ®Æc ®iÓm
4.2.2. Dao chuèt
4.2.3. C¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t
4.2.4. Lùc c¾t vµ c«ng suÊt
4.2.5. M¸y chuèt
Ch-¬ng 5. Gia c«ng trªn m¸y khoan - M¸y doa
5.1 C«ng dông, kh¶ n¨ng
5.1.1 C«ng dông
5.1.2. Kh¶ n¨ng
5.2. Dông cô c¾t trªn m¸y khoan, m¸y doa
5.2.1. Mòi khoan
5.2.2. Mòi khoÐt
5.2.3. Mòi doa
5.3. §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh c¾t khi khoan
5.4. C¸c yÕu tè c¾t khi khoan- khoÐt -doa
5.4.1. C¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t
5.4.2. Th«ng sè tiÕt diÖn ngang líp c¾t
5.5. Lùc c¾t
5.5.1. Lùc c¾t khi khoan
5.5.2 Lùc c¾t khi khoÐt vµ doa
5.5.3. C«ng suÊt c¾t
5.6. Tèc ®é c¾t
5.6.1. C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn mßn dao vµ tuæi bÒn
5.6.2. C«ng thøc tæng qu¸t x¸c ®Þnh tèc ®é c¾t
5.7. X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t hîp lý
5.7.1. Chän dông cô c¾t
5.7.2. Chän chiÒu s©u c¾t
5.7.3. X¸c ®Þnh l-îng ch¹y dao
132
133
136
137
142
142
143
146
147
150
152
152
153
158
160
163
164
165
166
168
165
169
174
174
174
175
5.7.4. TÝnh tèc ®é c¾t vµ sè vßng quay
5.7.5. KiÓm nghiÖm kÕt qu¶ tÝnh to¸n theo m¸y
5.7.6. TÝnh thêi gian m¸y
5.8. M¸y khoan, m¸y doa
5.8.1. C¸c lo¹i m¸y khoan vµ c«ng dông
5.8.2. M¸y khoan ®øng 2H135A
Ch-¬ng 6. Gia c«ng trªn m¸y phay
6.1. C«ng dông, kh¶ n¨ng, ®Æc ®iÓm khi phay
6.1.1. C«ng dông m¸y phay
6.1.2. Kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña m¸y phay
6.1.3. §Æc ®iÓm khi phay
6.2. Dao phay
6.2.1. C¸c lo¹i dao phay
6.2.2. KÕt cÊu vµ th«ng sè h×nh häc cña dao phay
6.3. C¸c yÕu tè c¾t khi phay
6.3.1. C¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t
6.3.2. C¸c yÕu tè líp c¾t
6.4. Lùc c¾t khi phay
6.4.1. C¸c thµnh phÇn lùc t¸c dông lªn dao khi phay
6.4.2. TÝnh lùc c¾t khi phay
6.5. Tèc ®é c¾t khi phay
6.5.1. Mµi mßn vµ tuæi bÒn cña dao
6.5.2. Tèc ®é c¾t khi phay
6.5.2. Tèc ®é c¾t khi phay
6.6. Chän yÕu tè c¾t hîp lý khi phay
6.7. M¸y phay
6.7.1. c¸c lo¹i m¸y phay vµ c«ng dông
6.7.2. M¸y phay ngang v¹n n¨ng 6M82.
6.8. Mét sè ®å g¸ v¹n n¨ng trang bÞ kÌm theo m¸y phay
6.8.1. Trôc g¸ dao
6.8.2. Bµn trßn quay (m©m chia)
6.8.3. §Çu ph©n ®é v¹n n¨ng cã ®Üa chia ®é
Ch-¬ng 7. Gia c«ng trªn m¸y mµi
7.1. C«ng dông, kh¶ n¨ng, ®Æc ®iÓm cña mµi
178
178
178
179
179
184
191
191
191
193
195
198
200
205
207
209
210
212
214
214
221
224
225
226
236
7.1.2. Kh¶ n¨ng cña mµi
7.1.3. §Æc ®iÓm cña mµi
7.2. Dông cô mµi
7.2.1. C¸c yÕu tè kÕt cÊu cña dông cô mµi
7.2.3. Ký hiÖu dông cô mµi
7.2.4. L¾p ®¸ mµi vµ söa ®¸ mµi
7.3. C¸c ph-¬ng ph¸p mµi
7.3.1. Mµi trßn ngoµi
7.3.2. S¬ ®å mµi c«n
7.3.3. Mµi trßn trong
7.3.4. Mµi ph¼ng
7.3.5. Mµi kh«ng t©m
7.4. Lùc c¾t vµ c«ng suÊt khi mµi
7.5. C¸c yÕu tè chÕ ®é c¾t khi mµi
7.5.1. ChiÒu s©u c¾t t
7.5.2. L-îng ch¹y dao
7.5.3. Tèc ®é c¾t V
7.5.4. Thêi gian m¸y T0
7.6. Mét sè ph-¬ng ph¸p gia c«ng tinh kh¸c dïng h¹t mµi
7.6.1. Mµi kh«n
7.6.2. Mµi nghiÒn
7.6.3. Mµi siªu tinh
7.6.4. §¸nh bãng
7.6.5. Gia c«ng tinh b»ng dßng chÊt láng mang h¹t mµi
7.7. M¸y mµi
7.7.1. C¸c lo¹i m¸y mµi vµ c«ng dông
7.7.2. S¬ ®å ®éng m¸y mµi trßn ngoµi kiÓu 3150
Ch-¬ng VIII. Gia c«ng b¸nh r¨ng
7.1. §Æc ®iÓm qu¸ tr×nh gia c«ng b¸nh r¨ng
8 .1.1. C¸c ph-¬ng ph¸p t¹o pr«fin r¨ng
8.1.2. §Æc ®iÓm cÇn chó ý khi gia c«ng b¸nh r¨ng
8.2. C¾t r¨ng b»ng dao phay m« ®un
8.2.1. Nguyªn lý gia c«ng
8.2.2. Dao phay m« ®un
236
236
237
237
242
243
244
246
246
247
249
250
251
251
252
254
254
255
258
260
262
264
265
270
273
274
275
275
8.2.3. ¦u, nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p
8.3. C¾t r¨ng b»ng dao phay l¨n r¨ng
8.3.1. Nguyªn lý c¾t r¨ng b»ng dao phay l¨n r¨ng
8.3.2. Dao phay l¨n r¨ng
8.3.3. C¸c yÕu tè c¾t khi phay l¨n r¨ng
8.3.4. Kh¶ n¨ng øng dông cña ph-¬ng ph¸p
8.4. C¾t r¨ng b»ng dao xäc r¨ng
8.4.1. Nguyªn lý c¾t b¸nh r¨ng b»ng dao xäc r¨ng
8.4.2. Dao xäc r¨ng
8.4.3. C¸c yÕu tè c¾t khi xäc r¨ng
8.4.4. Kh¶ n¨ng øng dông cña ph-¬ng ph¸p
8.5. ¦u, nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p gia c«ng bao h×nh
8.6. C¸c ph-¬ng ph¸p gia c«ng tinh b¸nh r¨ng
8.6.1. NghiÒn r¨ng
8.6.2. Mµi r¨ng
8.6.3. Cµ r¨ng
8.6.4. L¨n r¨ng
8.6.5. Kh«n r¨ng
8.7. M¸y chuyªn m«n ho¸ dïng ®Ó gia c«ng b¸nh r¨ng
8.7.1. M¸y phay l¨n r¨ng
8.7.2. M¸y xäc r¨ng
278
279
280
281
282
283
284
285
286
286
287
288
290
291
292
293
Ch-¬ng 9. M¸y c«ng cô ®iÒu khiÓn theo ch-¬ng
299
304
9.1. HÖ thèng ®iÒu khiÓn theo ch-¬ng tr×nh sè
9.1.1. Nguyªn t¾c cÊu tróc
9.1.2. C¸c d¹ng ®iÒu khiÓn
9.1.3. VËt mang tia vµ cèt m· ho¸
9.1.4. §Æc tr-ng c¬ b¶n cña kü thuËt ®iÒu khiÓn sè
9.2. M¸y c«ng cô ®iÒu khiÓn theo ch-¬ng tr×nh sè (NC-M)
9.2.1. Chøc n¨ng cña NC-M
9.2.2. CÊu tróc tæng thÓ cña NC-M
9.2.3. §-êng h-íng cña NC-M
9.2.4. C¸c xÝch ®éng häc cña NC-M
9.2.5. HÖ thèng ®iÒu khiÓn theo ch-¬ng tr×nh sè
304
304
306
309
311
315
315
321
321
325
328
tr×nh sè CNC
Lêi nãi ®Çu
Gi¸o tr×nh c«ng nghÖ kim lo¹i - PhÇn gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät ®-îc
biªn so¹n theo ch-¬ng tr×nh m«n häc “C«ng nghÖ kim lo¹i” dïng cho häc viªn
gèc ngµnh c¬ khÝ häc t¹i Häc viÖn Kü thuËt Qu©n sù. S¸ch nµy còng cã thÓ lµm
tµi liÖu tham kh¶o cho c¸n bé gi¶ng d¹y còng nh- sinh viªn ®¹i häc vµ cao ®¼ng
ngµnh c¬ khÝ trong vµ ngoµi Qu©n ®éi.
So víi gi¸o tr×nh cïng tªn ®-îc biªn so¹n tr-íc ®©y, lÇn biªn so¹n nµy
chóng t«i m¹nh d¹n ®-a vµo mét sè néi dung míi (Ch-¬ng IX “M¸y c«ng
cô ®iÒu khiÓn theo ch-¬ng tr×nh sè - CNC”), ®ång thêi thay ®æi vÒ ph-¬ng
ph¸p tr×nh bµy mét sè vÊn ®Ò cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ
c«ng nghÖ còng nh- yªu cÇu chuÈn hãa tr×nh ®é theo tinh thÇn c¶i c¸ch gi¸o
dôc cña Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh»m n©ng cao tÝnh c¬ b¶n, tÝnh hÖ thèng
vµ tÝnh thùc tiÔn cña m«n häc.
Gi¸o tr×nh nµy gåm hai phÇn chÝnh:
PhÇn I tr×nh bµy nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ qu¸ tr×nh c¾t vµ c¸c hiÖn
t-îng vËt lý khi c¾t.
PhÇn II tr×nh bµy c¸c ph-¬ng ph¸p gia c«ng.
Tham gia biªn säan gi¸o tr×nh nµy cã c¸c ®ång chÝ:
GVC-TS L¹i Anh TuÊn viÕt ch-¬ng Ch-¬ng IX.
GVC-ThS NguyÔn V¨n Hoµi viÕt c¸c Ch-¬ng IV, V.
GVC- KS L-u V¨n Bång, KS D-¬ng Quèc Dòng viÕt c¸c Ch-¬ng I, II, III, VI.
GVC-ThS Vò H÷u Nam Chñ biªn vµ viÕt c¸c Ch-¬ng VII, VIII.
HiÖu ®Ýnh: GVC- KS L-u V¨n Bång.
Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n PGS -TSKH Phan B¸, TS NguyÔn §øc Ph-¬ng,
c¸c ®ång nghiÖp trong bé m«n ChÕ t¹o m¸y - Häc viÖn Kü thuËt Qu©n sù ®· cã nhiÒu
®ãng gãp quý b¸u trong qu¸ tr×nh biªn so¹n vµ chuÈn bÞ xuÊt b¶n tµi liÖu nµy.
Chóng t«i rÊt mong nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc vµ c¸c b¹n
®ång nghiÖp ®Ó trong lÇn t¸i b¶n sau gi¸o tr×nh ®-îc hoµn chØnh h¬n. Mäi ý
kiÕn xin göi vÒ ®Þa chØ “Bé m«n ChÕ t¹o m¸y - Häc viÖn Kü thuËt Qu©n
sù”.
C¸c t¸c gi¶
Ch-¬ng 1
Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n
1.1. Kh¸i niÖm gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät
1.1.1. §Þnh nghÜa gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät
Gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät lµ ph-¬ng ph¸p t¹o h×nh cho chi tiÕt gia
c«ng b»ng c¸ch c¾t bá mét líp kim lo¹i d- trªn bÒ mÆt vËt gia c«ng (ph«i) ®Ó thu
®-îc mét chi tiÕt cã kÝch th-íc, h×nh d¸ng chÊt l-îng bÒ mÆt vµ c¸c yªu cÇu vËt
lý kh¸c trªn bÒ mÆt chi tiÕt phï hîp víi b¶n vÏ thiÕt kÕ. Líp kim lo¹i bÞ c¾t bá gäi
lµ phoi.
Gia c«ng kim lo¹i b»ng c¾t gät cßn ®-îc gäi lµ ph-¬ng ph¸p gia c«ng cã
phoi (d-íi ®©y gäi t¾t lµ: gia c«ng c¾t gät GCCG).
1.1.2.Vai trß, vÞ trÝ ph-¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät
GCCG lµ ph-¬ng ph¸p kh«ng thÓ thiÕu trong ngµnh chÕ t¹o c¬ khÝ nh»m
n©ng cao ®é chÝnh x¸c kÝch th-íc, h×nh d¸ng, chÊt l-îng bÒ mÆt c¸c chi tiÕt m¸y,
®Æc biÖt c¸c chi tiÕt cã yªu cÇu ®é chÝnh x¸c l¾p ghÐp cao. GCCG lµ ph-¬ng ph¸p
gia c«ng tiÕp theo sau c¸c ph-¬ng ph¸p gia c«ng t¹o ph«i.
Chän ph-¬ng ph¸p gia c«ng ®óng, hîp lý kh«ng nh÷ng n©ng cao chÊt l-îng
bÒ mÆt chi tiÕt gia c«ng mµ cßn gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu
qu¶ kinh tÕ chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y nãi riªng vµ s¶n phÈm nãi chung.
HiÓu biÕt mét c¸ch thÊu ®¸o kiÕn thøc vÒ GCCG vµ c¸c ph-¬ng ph¸p c¾t lµ
mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi c¸c kü s- c¬ khÝ ®¶m nhiÖm c«ng viÖc c«ng
nghÖ hay c«ng viÖc thiÕt kÕ. Kh«ng thÓ cã mét thiÕt kÕ tèt khi kh«ng hiÓu biÕt vÒ
c«ng nghÖ.
1.1.3. C«ng cô dïng trong gia c«ng c¾t gät
a.M¸y c¾t kim lo¹i: lµ thiÕt bÞ dïng ®Ó t¹o ra c¸c chuyÓn ®éng t¹o h×nh vµ
®éng lùc cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c¾t gät.
b. Dông cô c¾t (dao c¾t) kim lo¹i: lµ c«ng cô trùc tiÕp c¾t líp kim lo¹i
cßn d- trªn bÒ mÆt vËt ®ang gia c«ng trong qu¸ tr×nh c¾t.
c. §å g¸: lµ mét lo¹i trang bÞ c«ng nghÖ gãp phÇn n©ng cao chÊt l-îng
s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ qu¸ tr×nh GCCG.
d. Dông cô ®o kiÓm: lµ mét lo¹i trang bÞ c«ng nghÖ dïng ®Ó ®o l-êng vµ
kiÓm tra c¸c yªu cÇu kü thuËt cho trªn b¶n vÏ thiÕt kÕ cña vËt gia c«ng.
1.2. C¸c bÒ mÆt trªn vËt ®ang gia c«ng
Trªn vËt ®ang gia c«ng ng-êi ta ph©n biÖt ba mÆt (h×nh 1-1):
1.2.1. MÆt ®· gia c«ng
MÆt ®· gia c«ng lµ bÒ mÆt cña chi tiÕt ®-îc t¹o thµnh sau khi dao ®· c¾t ®i
mét líp kim lo¹i (mÆt 1).
1.2.2. MÆt ch-a gia c«ng
MÆt ch-a gia c«ng lµ bÒ mÆt cña vËt gia c«ng (ph«i), tõ ®ã mét líp kim lo¹i
d- sÏ ®-îc c¾t thµnh phoi (mÆt 2)
1.2.3. MÆt ®ang gia c«ng
MÆt ®ang gia c«ng lµ bÒ mÆt cña vËt ®ang gia c«ng nèi gi÷a bÒ mÆt ®· gia
c«ng vµ bÒ mÆt ch-a gia c«ng. Trong qu¸ tr×nh gia c«ng mÆt ®ang gia c«ng lu«n
lu«n tiÕp xóc víi l-ìi c¾t chÝnh cña dao (mÆt 3).
H×nh 1-1. C¸c mÆt trªn vËt ®ang gia c«ng
1.3. C¸c chuyÓn ®éng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh c¾t
1.3.1. Nguyªn lý t¹o h×nh cho bÒ mÆt gia c«ng
NÕu cho mét ®-êng sinh chuyÓn ®éng theo mét ®-êng dÉn h-íng sÏ t¹o nªn
mét bÒ mÆt. H×nh d¸ng cña ®-êng sinh vµ ®-êng dÉn h-íng kh¸c nhau sÏ t¹o
h×nh d¹ng bÒ mÆt kh¸c nhau. H×nh 1-2a, ®-êng sinh 1 lµ ®-êng th¼ng vµ ®-êng
dÉn h-íng 2 còng lµ ®-êng th¼ng th× bÒ mÆt ®-îc t¹o lµ mÆt ph¼ng. NÕu ®-êng
sinh lµ ®-êng trßn cßn ®-êng dÉn h-íng lµ ®-êng th¼ng, bÒ mÆt ®-îc t¹o lµ mÆt
trô (h×nh 1-2b).
H×nh 1-2. §-êng sinh vµ ®-êng dÉn h-íng
BÒ mÆt chi tiÕt ®-îc t¹o nªn trong qu¸ tr×nh c¾t gät dùa vµo nguyªn lý trªn.
§-êng sinh vµ ®-êng dÉn h-íng lµ nh÷ng ®-êng kh«ng cã thùc trªn m¸y, chóng
®-îc t¹o nªn do c¸c chuyÓn ®éng t-¬ng ®èi gi÷a dao vµ ph«i trong qu¸ tr×nh c¾t.
BÒ mÆt chi tiÕt ®-îc t¹o nªn do c¾t gät kh«ng ph¼ng nh- lý thuyÕt mµ cã nh÷ng
nhÊp nh« tÕ vi.
1.3.2. ChuyÓn ®éng t¹o h×nh khi c¾t
ChuyÓn ®éng cña c¸c c¬ cÊu c«ng t¸c mang dao vµ ph«i cña m¸y ®Ó t¹o nªn
®-êng sinh vµ ®-êng dÉn h-íng cho bÒ mÆt gia c«ng trong qu¸ tr×nh c¾t ®-îc gäi
lµ chuyÓn ®éng t¹o h×nh.
C¸c thµnh phÇn cña chuyÓn ®éng t¹o h×nh:
a. ChuyÓn ®éng chÝnh: lµ chuyÓn ®éng t¹o tèc ®é c¾t lín nhÊt cÇn thiÕt ®Ó
t¸ch phoi ra khái ph«i, ®-îc ký hiÖu b»ng ch÷ V hoÆc ch÷ n.
ChuyÓn ®éng chÝnh cã thÓ lµ chuyÓn ®éng quay trßn cña ph«i (nh- tiÖnh×nh 1-3a) hoÆc cña dông cô (nh- khoan - h×nh 1-3b, mµi- h×nh 1-3c); còng cã thÓ
lµ chuyÓn ®éng th¼ng ®i - vÒ hoÆc liªn tôc do dao thùc hiÖn (nh- bµo ngang - h×nh
1-3c; xäc; chuèt) hoÆc do ph«i thùc hiÖn (bµo gi-êng)
b. ChuyÓn ®éng ch¹y dao: lµ chuyÓn ®éng ®-a l-ìi c¾t tõ vÞ trÝ nµy ®Õn vÞ
trÝ kh¸c ®Ó tiÕp tôc t¸ch phoi ra khái ph«i trªn toµn bé bÒ mÆt cÇn gia c«ng, ®-îc
ký hiÖu b»ng ch÷ S.
ChuyÓn ®éng ch¹y dao cã thÓ th¼ng liªn tôc do dao thùc hiÖn (nh- tiÖn h×nh
1-3a, khoan h×nh 1-3b) hoÆc do chi tiÕt thùc hiÖn (phay). ChuyÓn ®éng ch¹y dao
cã thÓ kh«ng liªn tôc, ®-îc thùc hiÖn sau mét hµnh tr×nh ®i - vÒ cña chuyÓn ®éng
chÝnh (nh- bµo - h×nh 1-3c; xäc). HÇu hÕt c¸c ph-¬ng ph¸p gia c«ng ®Òu cã mét
chuyÓn ®éng ch¹y dao (tiÖn, phay...) hoÆc hai chuyÓn ®éng ch¹y dao trë lªn (nhmµi) riªng ph-¬ng ph¸p chuèt kh«ng cã chuyÓn ®éng ch¹y dao.
H×nh 1-3. ChuyÓn ®éng t¹o h×nh khi c¾t
1.3.3. C¸c chuyÓn ®éng phô
ChuyÓn ®éng phô lµ nh÷ng chuyÓn ®éng cña c¸c c¬ cÊu c«ng t¸c cña m¸y
kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh t¸ch phoi khái ph«i song kh«ng thÓ kh«ng
cã khi gia c«ng. C¸c chuyÓn ®éng phô bao gåm:
a. ChuyÓn ®éng ph©n ®é: lµ chuyÓn ®éng ®Ó chia bÒ mÆt ph«i thµnh
nh÷ng phÇn theo mét quy luËt ®· ®Þnh. ChuyÓn ®éng ph©n ®é ®-îc thùc hiÖn sau
mét lÇn chuyÓn ®éng ch¹y dao (ph©n ®é ®Ó gia c«ng b¸nh r¨ng theo nguyªn lý
chÐp h×nh trªn m¸y phay v¹n n¨ng)
b. Mét sè chuyÓn ®éng phô kh¸c
* ChuyÓn ®éng ®-a dao vµo vÞ trÝ gia c«ng.
* ChuyÓn ®éng ®-a nhanh dao vÒ vÞ trÝ ban ®Çu.
* ChuyÓn ®éng ®iÒu chØnh vÞ trÝ ban ®Çu cña dao vµ ph«i.
1.4. Dông cô c¾t kim lo¹i
1.4.1. Ph©n lo¹i dông cô c¾t theo ph-¬ng ph¸p c¾t
Tuú theo môc ®Ých sö dông, cã thÓ ph©n lo¹i dông cô c¾t kim lo¹i (DCC)
theo ph-¬ng ph¸p c¾t, theo tÝnh chÊt gia c«ng, theo h×nh d¸ng dông cô. Theo
ph-¬ng ph¸p c¾t, DCC ®-îc ph©n thµnh:
- Dao tiÖn: lµ dông cô dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc tiÖn trªn m¸y
c¾t kim lo¹i
- Mòi khoan, mòi khoÐt, mòi doa: lµ dông cô ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc
khoan, khoÐt, doa trªn m¸y c¾t kim lo¹i.
- Dao phay: lµ dông cô dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc phay trªn m¸y c¾t
kim lo¹i
- Dao bµo, dao xäc: lµ dông cô dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc bµo, xäc
trªn m¸y bµo, m¸y xäc.
- Dao chuèt: lµ dông cô dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc chuèt trªn
m¸y chuèt.
- Dao c¾t r¨ng: lµ dông cô dïng ®Ó gia c«ng r¨ng c¸c lo¹i b¸nh r¨ng.
- Dao c¾t ren: lµ dông cô dïng ®Ó gia c«ng c¸c lo¹i ren trªn m¸y c¾t kim
lo¹i hoÆc thñ c«ng (kh«ng cÇn m¸y c¾t kim lo¹i).
- Dông cô mµi: lµ dông cô dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc mµi hoÆc c¾t.
1.4.2. KÕt cÊu dao tiÖn ngoµi ®Çu th¼ng
C¸c yÕu tè kÕt cÊu cña dao tiÖn ngoµi ®Çu th¼ng ®-îc thÓ hiÖn trªn h×nh 1-4.
H×nh 1-4. KÕt cÊu dao tiÖn ngoµi ®Çu th¼ng
VÒ kÕt cÊu, dao tiÖn nãi chung vµ dao tiÖn ngoµi ®Çu th¼ng nãi riªng gåm
hai phÇn:
a. §Çu dao (phÇn c¾t): §Çu dao lµ phÇn trªn ®ã cã c¸c l-ìi c¾t trùc tiÕp
c¾t kim lo¹i trong qu¸ tr×nh gia c«ng. §Çu dao dã c¸c mÆt sau ®©y t¹o nªn:
* MÆt tr-íc: MÆt cña ®Çu dao theo ®ã phoi tho¸t ra trong qu¸ tr×nh c¾t
(cßn gäi lµ mÆt tho¸t)
Tuú theo vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao, vËt liÖu gia c«ng, ®iÒu kiÖn c¾t, chÕ
®é c¾t mµ mÆt tr-íc cña dao tiÖn cã thÓ cã d¹ng: ph¼ng kh«ng cã c¹nh v¸t (h×nh
1-5a), ph¼ng cã c¹nh v¸t (h×nh1-5b), cong kh«ng cã c¹nh v¸t (h×nh 1-5c), mÆt
tr-íc cong cã c¹nh v¸t ©m (h×nh1-5g). ChiÒu réng c¹nh v¸t f phô thuéc l-îng
ch¹y dao ®-îc chän trong kho¶ng (0,21)mm. L-îng ch¹y dao cµng lín th× f lÊy
cµng lín.
H×nh 1-5. C¸c d¹ng mÆt tr-íc cña dao tiÖn
* MÆt sau chÝnh:
MÆt cña ®Çu dao ®èi diÖn víi bÒ mÆt ®ang gia c«ng cña chi tiÕt (cßn gäi lµ
mÆt s¸t).
*MÆt sau phô:
MÆt cña ®Çu dao ®èi diÖn víi bÒ mÆt ®· gia c«ng cña chi tiÕt. Cã thÓ cã mét,
hai hay nhiÒu mÆt sau phô.
Giao tuyÕn cña c¸c mÆt t¹o thµnh c¸c l-ìi c¾t cña dao.
* L-ìi c¾t chÝnh: Giao tuyÕn gi÷a mÆt tr-íc vµ mÆt sau chÝnh, gi÷ nhiÖm
vô c¾t chñ yÕu trong qu¸ tr×nh gia c«ng. Tuú thuéc h×nh d¹ng mÆt tr-íc vµ mÆt
sau chÝnh mµ l-ìi c¾t chÝnh cã thÓ th¼ng hoÆc cong.
* L-ìi c¾t phô: Giao tuyÕn gi÷a mÆt tr-íc vµ mÆt sau phô. Trong qu¸ tr×nh
c¾t, mét phÇn l-ìi l-ìi c¾t phô tham gia c¾t. L-ìi c¾t phô cã thÓ th¼ng hoÆc cong
phô thuéc vµo d¹ng mÆt tr-íc vµ mÆt sau phô. Tuú theo sè l-îng mÆt sau phô, mµ
dao c¾t cã thÓ cã mét, hai hoÆc nhiÒu l-ìi c¾t phô.
* Mòi dao: PhÇn nèi tiÕp gi÷a l-ìi c¾t chÝnh vµ l-ìi c¾t phô. Mòi dao cã thÓ
nhän (r = 0) hoÆc cã b¸n kÝnh cong r (r = 0,1 2)mm.
b. Th©n dao: th©n dao dïng ®Ó ®ì ®Çu dao vµ g¸ kÑp dao lªn m¸y. MÆt c¾t
ngang cña th©n dao cã thÓ trßn, vu«ng hoÆc ch÷ nhËt. KÝch th-íc mÆt c¾t ngang
th©n dao ®-îc tiªu chuÈn ho¸.
1.4.3. VËt liÖu lµm dao
§Ó tiÕt kiÖm c¸c lo¹i thÐp tèt, ®¾t tiÒn nh»m gi¶m gi¸ thµnh cña dông cô,
ng-êi ta lµm phÇn c¾t cña dông cô b»ng c¸c lo¹i vËt liÖu cã tÝnh c¾t tèt, cßn th©n
dao lµm b»ng thÐp kÕt cÊu th«ng dông.
a. VËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao: Trong qu¸ tr×nh c¾t, ngoµi ®iÒu kiÖn ¸p
lùc vµ nhiÖt ®é cao, dông cô c¾t cßn chÞu rung ®éng, mµi mßn... khiÕn cho tÝnh
c¾t cña vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao chãng bÞ gi¶m thÊp. Do ®ã, muèn gi÷ ®-îc
tÝnh c¾t trong mét kho¶ng thêi gian dµi, vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao cÇn ph¶i
b¶o ®¶m nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y.
* §é cøng cao: Muèn c¾t ®-îc kim lo¹i, vËt liÖu lµm phÇn c¾t ph¶i cã ®é
cøng cao h¬n ®é cøng cña vËt liÖu gia c«ng. Yªu cÇu ®é cøng cña vËt liÖu lµm
dao phô thuéc vµo ®é cøng cña vËt liÖu gia c«ng. Th«ng th-êng ®é cøng cña vËt
liÖu gia c«ng n»m trong kho¶ng 200 240HB, do ®ã ®é cøng cña dao trung b×nh
ph¶i n»m trong kho¶ng (60 65)HRC.
* TÝnh chÞu nãng cao: TÝnh chÞu nãng cña vËt liÖu phÇn c¾t cña dông cô c¾t
lµ kh¶ n¨ng gi÷ ®-îc ®é cøng cao vµ c¸c tÝnh c¾t kh¸c ë nhiÖt ®é cao (kh«ng bÞ
chuyÓn biÕn vÒ tæ chøc kim lo¹i) trong mét thêi gian dµi.
Dông cô c¾t khi lµm viÖc th-êng chÞu nhiÖt ®é rÊt cao (ë vïng c¾t cã khi
nhiÖt ®é cao h¬n 10000C), do ®ã tÝnh chÞu nãng lµ mét trong nh÷ng tÝnh n¨ng rÊt
quan träng cña vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao.
* TÝnh chÞu mµi mßn tèt. PhÇn c¾t cña dông cô bÞ mµi mßn lµ mét trong
nh÷ng d¹ng háng chñ yÕu cña dông cô c¾t. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ
yÕu lµm cho phÇn c¾t cña dao chãng bÞ mµi mßn lµ hiÖn t-îng dÝnh gi÷a vËt liÖu
gia c«ng vµ vËt liÖu lµm dao. TÝnh dÝnh ®-îc ®Æc tr-ng b»ng nhiÖt ®é ch¶y dÝnh
gi÷a hai lo¹i vËt liÖu khi tiÕp xóc nhau. Lo¹i vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao tèt lµ
lo¹i vËt liÖu cã nhiÖt ®é ch¶y dÝnh cao.
Ng-êi ta còng thÊy r»ng khi ®é cøng cña vËt liÖu cµng cao th× kh¶ n¨ng
chèng mµi mßn cña vËt liÖu cµng tèt, nghÜa lµ tÝnh mµi mßn cña vËt liÖu tû lÖ
thuËn víi ®é cøng.
* §é bÒn c¬ häc cao. Trong khi c¾t dông cô th-êng chÞu nh÷ng lùc vµ xung
lùc rÊt lín. Kinh nghiÖm cho thÊy mét sè lín dông cô c¾t bÞ g·y, vì phÇn c¾t
ngay trong qu¸ tr×nh c¾t, do ®ã vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao nµo cã ®é bÒn c¬
häc cµng cao th× tÝnh n¨ng sö dông cña nã cµng tèt.
* TÝnh c«ng nghÖ cao: tÝnh c«ng nghÖ cña vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao ®-îc
thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: tÝnh t«i ®-îc, ®é thÊm t«i, møc tho¸t c¸c bon khi nhiÖt luyÖn,
®é dÎo ë tr¹ng th¸i nguéi vµ nãng, tÝnh dÔ gia c«ng b»ng c¾t. Cã mét sè lo¹i vËt
liÖu tuy cã tÝnh c¾t tèt nh-ng kh«ng ®-îc sö dông lµm phÇn c¾t cña dông cô c¾t
mét phÇn v× tÝnh c«ng nghÖ cña chóng kh«ng cao.
Ngoµi nh÷ng yªu cÇu chñ yÕu nãi trªn, vËt liÖu lµm phÇn c¾t cña dao cßn
cÇn ph¶i cã nh÷ng tÝnh n¨ng quan träng kh¸c nh- ®é dÉn nhiÖt cao, søc chèng va
ch¹m cao vµ gi¸ thµnh ph¶i thÊp.
§Ó lµm phÇn c¾t cña dông cô, ng-êi ta th-êng dïng c¸c nhãm vËt liÖu sau:
thÐp c¸c bon dông cô, thÐp hîp kim dông cô, hîp kim cøng, vËt liÖu gèm...(C¸c
nh·n hiÖu vËt liÖu dïng d-íi ®©y theo tiªu chuÈn cña Liªn X« cò.)
* ThÐp c¸c bon dông cô: §Ó b¶o ®¶m ®é cøng vµ tÝnh chÞu mßn cao cã thÓ
dïng thÐp c¸c bon dông cô cã hµm l-îng c¸c bon trong thÐp kh«ng thÊp h¬n
0,7%. Mét sè nh·n hiÖu hay ®-îc dïng: Y7 Y13 vµ c¸c lo¹i thÐp tèt: Y7A
Y13A (cã hµm l-îng phèt pho <0,03% vµ l-u huúnh <0,025%).
ThÐp c¸c bon dông cô cã c¸c ®Æc tÝnh sau:
- §é cøng sau khi t«i vµ ram ®¹t (60 62)HRC. Sau khi ñ cã ®é cøng
kho¶ng (170 220)HB nªn dÔ gia c«ng b»ng ¸p lùc vµ c¾t gät.
- §é bÒn nhiÖt thÊp. Khi nhiÖt ®é ë vïng c¾t kho¶ng (200 250)0C ®é cøng
gi¶m nhanh, nªn chØ dïng c¾t ë tèc ®é thÊp (V = 4 5) m/ph.
- §é thÊm t«i thÊp nªn th-êng ph¶i t«i trong n-íc lµm cho dông cô sau khi
t«i dÔ bÞ nøt, vì ... v× vËy kh«ng ®-îc dïng lµm nh÷ng dông cô cã kÝch th-íc lín.
Víi nh÷ng ®Æc tÝnh trªn, thÐp c¸c bon dông cô th-êng chØ dïng ®Ó chÕ t¹o
c¸c dông cô nguéi nh- ®ôc, dòa...; c¸c dông cô rÌn vµ c¸c lo¹i khu«n.
ThÐp hîp kim dông cô: lµ lo¹i thÐp cã hµm l-îng c¸c bon cao vµ hµm
l-îng mét sè nguyªn tè hîp kim vµo kho¶ng (0,5 3)%. C¸c nguyªn tè hîp kim
cã t¸c dông t¨ng ®é thÊm t«i hoÆc c¶i thiÖn tÝnh dÔ t«i cøng cña thÐp, lµm t¨ng
kh¶ n¨ng chÞu nãng cña thÐp. C¸c nh·n hiÖu cña thÐp hay ®-îc dïng ®Ó lµm phÇn
c¾t cña dông cô: 9XC, XB5, XB, 13X...
ThÐp hîp kim dông cô cã ®é cøng (62 68) HRC vµ ®é bÒn nhiÖt kho¶ng
(300 350)0C.
Ng-êi ta th-êng dïng 9XC ®Ó chÕ t¹o tar«, bµn ren, mòi khoan, mòi khoÐt,
dao phay; thÐp XB dïng ®Ó chÕ t¹o nh÷ng dông cô cã ®é chÝnh x¸c cao vµ h×nh
d¸ng phøc t¹p nh- mòi doa, ta r«, dao chuèt, dông cô lµm ren, dông cô ®o...; cßn
thÐp cã nh·n hiÖu XB5 dïng lµm dông cô gia c«ng c¸c vËt liÖu rÊt cøng hoÆc c¸c
dông cô cã l-ìi c¾t s¾c trong thêi gian dµi.
ThÐp giã: lµ lo¹i thÐp c¸c bon dông cô nh-ng cã hµm l-îng cr«m (Cr),
vonfram (W), vanadi (V) cao. ThÐp giã lµ lo¹i vËt liÖu lµm dao cã tÝnh c¾t tèt vµ
®-îc sö dông réng r·i nhÊt. ThÐp giã cã thÓ c¾t víi tèc ®é cao gÊp (2 4) lÇn, cã
tuæi bÒn b»ng (8 15) lÇn so víi c¸c lo¹i thÐp c¸c bon dông cô kh¸c vµ thÐp hîp
kim dông cô. ThÐp giã cã ®é cøng sau nhiÖt luyÖn HRC = (62 65) vµ ®é bÒn
nhiÖt t = (600 650)0C.
ThÐp giã cña Liªn X« cò vµ cña C«ng hoµ Liªn bang Nga ngµy nay cã
kÝ hiÖu b»ng ch÷ “P” vµ sau ®ã lµ ch÷ sè chØ sè phÇn tr¨m trung b×nh cña
von phê ram.
Cã thÓ t¹m chia thÐp giã thµnh hai nhãm: Nhãm cã ®é bÒn nhiÖt trung b×nh
(hay nhãm cã n¨ng suÊt trung b×nh) gåm c¸c thÐp cã nh·n hiÖu P18, P12 vµ P9;
nhãm cã ®é bÒn nhiÖt cao (hay nhãm cã n¨ng suÊt cao) bao gåm c¸c thÐp cã nh·n
hiÖu: P95; P144; P182; P9K5; P9K10; P10K55; P18K52 (Trong c¸c
nh·n hiÖu trªn ch÷ - kÝ hiÖu vana®i; ch÷ K- kÝ hiÖu c« ban, cßn c¸c ch÷ sè ®øng
s¸t sau c¸c ch÷ c¸i chØ sè phÇn tr¨m trung b×nh cña c¸c nguyªn tè ®ã).
ThÐp giã dïng ®Ó chÕ t¹o nhiÒu lo¹i dông cô c¾t kh¸c nhau nh- c¸c lo¹i dao
phay, c¸c lo¹i mòi khoan, mòi khoÐt, mòi doa, dao chuèt, c¸c lo¹i dông cô gia
c«ng ren, gia c«ng r¨ng vµ dao tiÖn.
Hîp kim cøng. Kh¸c víi c¸c lo¹i thÐp dông cô, hîp kim cøng (HKC)
®-îc chÕ t¹o b»ng ph-¬ng ph¸p luyÖn kim bét. C¸c c¸c bÝt vonfram (WC), c¸c bÝt
titan (TiC) vµ c¸c bÝt tantan (TaC) ë d¹ng h¹t mÞn ®-îc trén víi chÊt dÝnh kÕt c«
ban theo tØ lÖ thÝch hîp trong 24 giê. Sau ®ã ®em Ðp theo h×nh d¹ng cÇn thiÕt ë ¸p
lùc (100 140)MN/mm2 vµ thiªu kÕt ë nhiÖt ®é (1400 1500)0C. C¸c c¸c bÝt
quyÕt ®Þnh tÝnh chÞu nhiÖt cña HKC; hµm l-îng chÊt dÝnh kÕt cµng t¨ng th× ®é
bÒn, tÝnh dÎo cña HKC cµng t¨ng nh-ng tÝnh chÞu nãng l¹i gi¶m.
Cã thÓ ph©n c¸c nh·n hiÖu HKC thµnh 3 nhãm:
- Nhãm mét c¸c bÝt. Tæ chøc cña nã gåm c¸c bÝt vonfram (WC) vµ chÊt
dÝnh kÕt c« ban (Co), ký hiÖu lµ (BK). Nhãm BK gåm c¸c nh·n hiÖu: BK2, BK4,
BK6, BK8, BK10, BK15, BK25. Ch÷ sè ®øng sau ch÷ K chØ tØ lÖ phÇn tr¨m c«
ban, cßn l¹i lµ l-îng WC.
PhÇn c¾t cña dao lµm b»ng HKC nhãm BK dïng ®Ó gia c«ng c¸c lo¹i vËt
liÖu dßn (gang, ®ång thau) vµ vËt liÖu phi kim lo¹i.
- Nhãm hai c¸c bÝt. Tæ chøc cña nã gåm WC +TiC + Co, ký hiÖu lµ “TK”.
Nhãm TK cã c¸c nh·n hiÖu sau: T30K4, T15K6, T14K8, T60K6, T5K10. Ch÷ sè
®øng sau ch÷ T chØ tØ lÖ phÇn tr¨m cña TiC, cßn ch÷ sè ®øng sau ch÷ K chØ tØ lÖ
phÇn tr¨m cña c« ban, cßn l¹i lµ l-îng WC.
PhÇn c¾t cña dao lµm b»ng HKC nhãm TK dïng ®Ó gia c«ng c¸c vËt
liÖu dÎo, vËt liÖu cã ®é bÒn vµ ®é cøng cao, vËt liÖu chÞu nãng vµ dïng ®Ó
gia c«ng tinh.
- Nhãm ba c¸c-bÝt. Tæ chøc cña nã gåm WC + TiC + TaC + Co, ký hiÖu lµ
“TTK”. Nhãm TTK cã c¸c nh·n hiÖu sau: TT7K12, TT7K15. Ch÷ sè ®øng sau
hai ch÷ TT chØ tØ lÖ phÇn tr¨m cña TiC + TaC, sau ch÷ K chØ tØ lÖ phÇn tr¨m cña
Co, cßn l¹i lµ l-îng WC.
PhÇn c¾t cña dao lµm b»ng HKC nhãm TTK dïng ®Ó gia c«ng c¸c lo¹i vËt
liÖu cøng vµ cã ®é bÒn cao. HKC cã ®é cøng HRC = (71 75), ®é bÒn nhiÖt
kho¶ng (9001000)0C nªn phÇn c¾t c¸c lo¹i dông cô c¾t chÕ t¹o tõ c¸c lo¹i vËt
liÖu nµy cã thÓ c¾t víi tèc ®é cao.
VËt liÖu gèm. Nhê cã tÝnh c¾t tèt, ®é bÒn nhiÖt cao (12000C), ®é cøng cao
HRC =(75 80), nªn lo¹i vËt liÖu nµy ngµy cµng ®-îc chó ý nhiÒu trong ngµnh
chÕ t¹o dông cô c¾t. Song v× giíi h¹n bÒn uèn thÊp vµ ®é dÉn nhiÖt kÐm nªn vËt
liÖu gèm míi chØ sö dông cã kÕt qu¶ ®Ó gia c«ng b¸n tinh vµ tinh kim lo¹i khi qu¸
tr×nh c¾t kh«ng cã va ®Ëp vµ rung ®éng.
C¸c lo¹i vËt liÖu tæng hîp. C¸c lo¹i vËt liÖu tæng hîp bao gåm kim c-¬ng
nh©n t¹o, Nitrit Bo lËp ph-¬ng (elbo). Kim c-¬ng cã ®é cøng tÕ vi cao h¬n HKC
kho¶ng (5 6) lÇn, tÝnh dÉn nhiÖt cao h¬n (1,5 2,5) lÇn nh-ng cßn nh-îc ®iÓm
lµ gißn, ®é chÞu nhiÖt kh«ng cao (800 1000)oC vµ gi¸ thµnh chÕ t¹o cßn cao nªn
chØ dïng ®Ó mµi s¾c vµ mµi bãng dông cô c¾t. Dao tiÖn kim c-¬ng chñ yÕu ®-îc
dïng ®Ó gia c«ng HKC, kim lo¹i mµu, còng nh- vËt liÖu phi kim lo¹i ë tèc ®é c¾t
cao. Ngoµi nh÷ng -u ®iÓm nh- kim c-¬ng, elbo cßn cã ®é bÒn nhiÖt cao
t=(20000C) nªn nã rÊt cã triÓn väng trong ngµnh chÕ t¹o dông cô. HiÖn nay elbo
®-îc sö dông réng r·i ®Ó lµm ®¸ mµi.
b. VËt liÖu lµm th©n dao: vËt liÖu lµm th©n dao ph¶i cã ®é bÒn uèn vµ ®é dÉn
nhiÖt tèt, gi¸ thµnh kh«ng cao. Th-êng ng-êi ta dïng c¸c lo¹i vËt liÖu cã nh·n hiÖu sau
®Ó lµm vËt liÖu th©n dao: C40, C45, C40X hoÆc Y7 Y9.
c. Ph-¬ng ph¸p g¾n vËt liÖu phÇn c¾t lªn th©n dao:
* Hµn dÝnh (H×nh 1-6a)
* KÑp b»ng c¬ khÝ (H×nh 1-6b)
- Xem thêm -