Tài liệu Phát triển kinh tế vùng đồng bằng sông cửu long thực trạng và giải pháp

LỜI NHÀ XUẤT BẢN Đ ồng bằng sông Cửu Long gồm địa giới hành chính của 13 tỉnh thành: Long An, Tiền Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và thành phố Cần Thơ. Đồng bằng sông Cửu Long có vai trò và vị trí quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, hợp tác đầu tư nước ngoài, giao lưu quốc tế; đặc biệt là tiềm năng, lợi thế bậc nhất về nông nghiệp, kinh tế biển, công nghiệp năng lượng; năm 2011 xuất khẩu 7,5 triệu tấn gạo, đóng góp 100% lượng gạo xuất khẩu cả nước, chiếm hơn 20% lượng gạo thương mại của toàn thế giới. Đồng bằng sông Cửu Long cũng đã hình thành, phát triển một số cụm ngành quan trọng liên kết công nghiệp - nông nghiệp và thương mại như: lúa gạo, tôm, cá, cây ăn quả, để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu qua việc xuất khẩu. Với vai trò và vị trí nêu trên, sự phát triển của Đồng bằng sông Cửu Long có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với phát triển kinh tế đất nước. Mười năm qua, với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, sâu sát của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, nỗ lực phấn đấu của các địa phương, nhân dân trong vùng và sự tham gia tích cực của Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ trong việc thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 20-1-2003 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh, quốc phòng vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2001 - 2010, vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa quan trọng. Các nhiệm vụ chủ yếu của Nghị quyết đặt ra đã được hoàn thành 5 trong điều kiện có nhiều biến động, khó khăn về kinh tế trong và ngoài nước. Đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông có nhiều chuyển biến, gắn kết với thủy lợi; toàn vùng cơ bản hoàn thành mục tiêu xây dựng cụm, tuyến dân cư và nhà ở vùng ngập lũ. Tuy nhiên, kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long phát triển chưa bền vững, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh thấp, yếu tố rủi ro còn cao, chưa tương xứng với tiềm năng của vùng; một số nhiệm vụ đề ra trong Nghị quyết 21 chưa đạt. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém trên được các tác giả phân tích, dẫn chứng chi tiết từ lý luận đến thực trạng và đề ra các giải pháp, kiến nghị nhằm giúp Đồng bằng sông Cửu Long phát huy lợi thế của vùng, khắc phục tình trạng không gian kinh tế bị chia cắt theo địa giới hành chính, tình trạng “mạnh ai nấy làm”, hướng đến liên kết nội vùng và liên vùng để phát triển bền vững. Để cung cấp thêm cho bạn đọc thông tin về tình hình phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia – Sự thật và Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ phối hợp xuất bản cuốn sách Phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long – Thực trạng và giải pháp của các tác giả Nguyễn Phong Quang, Thạc sĩ Trần Hữu Hiệp, Tiến sĩ Võ Hùng Dũng. Do thời gian chuẩn bị gấp và khuôn khổ cuốn sách có hạn nên các tác giả chưa thể trình bày một cách toàn diện về quá trình phát triển nhiều mặt của Đồng bằng sông Cửu Long, chắc chắn chưa làm hài lòng tất cả bạn đọc, mong được thông cảm và góp ý. Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách cùng độc giả. Tháng 4 năm 2012 NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA – SỰ THẬT 6 LIÊN KẾT VÙNG – XU THẾ TẤT YẾU THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN NHANH VÀ BỀN VỮNG VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Đồng chí NGUYỄN PHONG QUANG Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ Trưởng ban Ban Chỉ đạo Triển lãm - Hội chợ thành tựu 10 năm xây dựng và phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long      hát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long là chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước ta. Mười năm qua, với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, sâu sát của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương, sự nỗ lực phấn đấu của các địa phương, nhân dân trong vùng và sự tham gia tích cực của Ban Đồng chí Chỉ đạo Tây Nam Bộ trong NGUYỄN PHONG QUANG việc thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 20-1-2003 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh, quốc phòng vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2001 - 2010, vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa quan trọng. Các nhiệm vụ chủ yếu của Nghị quyết đặt ra đã được hoàn thành trong điều kiện có nhiều biến động, khó khăn về kinh tế trong và ngoài nước; đã P 7 góp phần quan trọng tạo thế và lực mới cho vùng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần người dân. Kinh tế các tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long phát triển nhanh và ổn định; tổ chức huy động tốt các nguồn lực đầu tư; hiệu quả sản xuất được nâng cao. Nông, lâm, ngư nghiệp phát triển khá ổn định và toàn diện, từng bước hình thành vùng sản xuất tập trung, chuyên canh, phát huy lợi thế sản phẩm chủ lực của vùng (lúa gạo, thủy sản, trái cây), thể hiện vai trò trung tâm lớn về sản xuất lúa gạo, nuôi trồng, đánh bắt thủy sản của cả nước. Công nghiệp được chú trọng phát triển, đi dần vào khai thác các thế mạnh của vùng về công nghiệp chế biến nông sản, bước đầu tập trung đầu tư phát huy lợi thế về công nghiệp dầu khí, năng lượng, nhiệt điện và cơ khí. Thương mại, dịch vụ và du lịch phát triển nhanh, đáp ứng nhu cầu sản xuất, tiêu thụ và đời sống nhân dân. Đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông có nhiều chuyển biến, gắn kết với thủy lợi. Toàn vùng cơ bản hoàn thành mục tiêu xây dựng cụm, tuyến dân cư và nhà ở vùng ngập lũ, các đô thị được đầu tư, nâng cấp. Giáo dục - đào tạo và dạy nghề có nhiều đột phá, góp phần nâng cao trình độ dân trí, đào tạo nguồn nhân lực của vùng; giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, chăm sóc y tế cho nhân dân có nhiều tiến bộ đáng ghi nhận. Tuy nhiên, kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long phát triển chưa bền vững, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh thấp, yếu tố rủi ro còn cao, chưa tương xứng tiềm năng của vùng. Một số nhiệm vụ đề ra trong Nghị quyết 21 chưa đạt được như xây dựng cầu Vàm Cống, cầu Cao Lãnh, đường cao tốc Trung Lương - Cần Thơ, tuyến đường sắt Thành phố Hồ Chí Minh đi Mỹ Tho, đường ôtô đến trung tâm xã (hiện còn 144 xã chưa có đường ôtô đến trung tâm xã), các cảng nằm dọc sông Tiền, sông Hậu, cảng biển Đại Ngãi, Hòn Chông chưa được đầu tư 8 xây dựng. Về thủy lợi, chương trình ngọt hóa bán đảo Cà Mau và dự án thủy lợi Ba Lai (Bến Tre) đến nay vẫn chưa xây dựng đồng bộ. Lĩnh vực giáo dục - đào tạo và dạy nghề, y tế, xóa đói giảm nghèo và giải quyết việc làm của vùng phát triển chưa ngang bằng với các vùng, miền khác trong cả nước. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém là do xuất phát điểm kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của vùng thấp; nguồn lực đầu tư hạn hẹp. Quy hoạch tổng thể về kinh tế - xã hội và các quy hoạch ngành của vùng chưa thật sự tập trung và thiếu đồng bộ, còn chồng chéo; khi có quy hoạch thì tổ chức thực hiện chưa nghiêm, khi tình hình thực tiễn phát sinh yêu cầu mới thì chậm điều chỉnh, bổ sung để phù hợp với tình hình phát triển mới. Chưa có quy hoạch vùng sản xuất tập trung nhằm khai thác tiềm năng, các thế mạnh như vùng lúa chất lượng cao, cây ăn trái, thủy sản,…sản xuất, nuôi trồng còn phân tán hoặc giới hạn theo địa giới hành chính từng tỉnh, thành phố. Là vùng làm nhiệm vụ bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, góp phần quan trọng cho an ninh lương thực thế giới, nhưng chưa có cơ chế đặc thù thu hút đầu tư, nhất là thu hút đầu tư vào các địa phương có thế mạnh sản xuất lúa gạo, thủy sản, trái cây, thu hút đầu tư vào vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long để làm đầu tàu lôi kéo và thúc đẩy các nơi khác. Còn  thiếu cơ chế, chính sách đồng bộ bảo hộ cho nông dân Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất nông nghiệp bền vững. Còn áp dụng các giải pháp tình thế, tạm thời như mua tạm trữ lúa gạo, cá tra, hỗ trợ nông dân nuôi trồng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh. Đặc biệt nổi lên là sự phối hợp của các địa phương trong vùng, giữa các bộ, ngành Trung ương và địa phương chưa đồng bộ, kịp thời và hiệu quả. Yêu cầu đặt ra là phải tăng cường liên kết vùng, liên kết giữa các địa phương trong vùng, giữa vùng Đồng bằng sông Cửu Long với Thành phố Hồ Chí Minh và các vùng, miền khác để tận dụng lợi thế so sánh, phát 9 huy thế mạnh, khắc phục hạn chế, yếu kém của vùng. Liên kết vùng vùng Đồng bằng sông Cửu Long là xu thế tất yếu để phát triển bền vững, phát huy lợi thế của vùng, khắc phục tình trạng không gian kinh tế bị chia cắt theo địa giới hành chính, tình trạng “mạnh ai nấy làm” hay đầu tư theo “phong trào”… hướng trọng tâm vào việc phát huy thế mạnh của các sản phẩm chủ lực, đặc thù của vùng như lúa gạo, trái cây, thủy sản (tôm, cá tra), gia tăng chuỗi giá trị hàng hóa. Thời gian qua, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ cùng với Trường Đại học Cần Thơ, Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long và Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam phối hợp với các bộ, ngành liên quan và 13 tỉnh, thành trong vùng xây dựng Đề án liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long thực hiện tam nông (nông nghiệp, nông dân, nông thôn) với 5 dự án: (1) Phát triển sản xuất và tiêu thụ lúa gạo; (2) Phát triển sản xuất và tiêu thụ cây ăn trái; (3) Phát triển sản xuất và tiêu thụ thủy sản: tôm, cá tra; (4) Đào tạo nghề cho nông dân trong 3 lĩnh vực trên; (5) Cơ chế, chính sách để thực hiện bốn dự án trên. Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ thông qua Diễn đàn Hợp tác kinh tế Đồng bằng sông Cửu Long (MDEC – Cà Mau năm 2011) đã tổ chức Hội thảo khoa học “Xây dựng cơ chế liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long”, nhằm tập hợp sáng kiến, đề xuất cơ chế, chính sách tăng cường liên kết vùng. Trong hoạt động thực tiễn của mình, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ cũng đã phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường Đại học Kiến trúc, Đại học Y dược, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Xây dựng miền Tây tăng cường đào nhân lực theo nhu cầu sử dụng của các địa phương trong các lĩnh vực: đào tạo trình độ cao cấp lý luận chính trị - hành chính, kiến trúc sư, kỹ sư quy hoạch, kỹ sư xây dựng, bác sĩ đa khoa, chuyên khoa, thạc sĩ chính sách công và đang phối hợp xây dựng để 10 trình Thủ tướng Chính phủ Đề án đặc thù phát triển nguồn nhân lực vùng Đồng bằng sông Cửu Long nhằm mục tiêu cơ bản giải quyết tình trạng “tụt hậu” của vùng trong lĩnh vực này.    Thủ tướng Chính phủ đã thống nhất chủ trương: “Khuyến khích việc liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong việc triển khai các chương trình, đề án liên quan đến việc phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương vùng Đồng bằng sông Cửu Long chỉ đạo, triển khai thực hiện các chương trình, đề án, bảo đảm gắn kết được sự phát triển của từng lĩnh vực, từng địa phương với phát triển của toàn vùng, nhằm phát huy lợi thế, hiệu quả đầu tư của từng địa phương, từng lĩnh vực”.1 Tại Hội nghị tổng kết hoạt động năm 2011 của Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Văn Ninh, Trưởng Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ cũng đã kết luận giao: “Các bộ, ngành Trung ương phối hợp với các địa phương trong vùng nghiên cứu đề 1. Công văn số 740/VPCP-KTN ngày 01-02-2010 của Văn phòng Chính phủ về Chương trình liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long 11 xuất các cơ chế, quy chế về liên kết vùng, gồm các nội dung về tự liên kết và liên kết bắt buộc, giao cho các bộ, ngành, địa phương để thực hiện; các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đề xuất hỗ trợ kinh phí đối ứng cho các địa phương trong vùng để thực hiện các dự án sử dụng vốn ODA, bảo đảm cho các dự án được thực thi đúng tiến độ; đồng thời kiến nghị xây dựng một số chính sách đặc thù đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó chú ý chính sách đất đai để thu hút đầu tư, tăng mức đầu tư tại các vùng thuần trồng lúa để phát triển cây lúa, bảo đảm an ninh lương thực, phục vụ xây dựng nông thôn mới. Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ cần phát huy vai trò trong việc xây dựng chiến lược, điều phối nguồn lực và các hoạt động hợp tác chung, đề xuất chương trình hành động cụ thể để chủ động ứng phó biến đổi khí hậu, nước biển dâng và các thách thức của cả vùng”. Liên kết vùng đang là xu thế tất yếu cần được quán triệt, chỉ đạo triển khai quyết liệt, đồng bộ, sự phối hợp chặt chẽ và hiệu quả giữa các bộ, ngành Trung ương, địa phương trong vùng hướng đến xây dựng Đồng bằng sông Cửu Long trở thành vùng kinh tế năng động, phát triển bền vững. 12 Chương I LIÊN KẾT VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG MỆNH LỆNH CỦA PHÁT TRIỂN 13 LIÊN KẾT VÙNG ĐỂ GIA TĂNG CHUỖI GIÁ TRỊ HÀNG HÓA Đ ồng bằng sông Cửu Long hằ̀ng năm đóng góp khoảng 22% vào GDP cả nước, sản xuất 55% sản lượng lương thực, cung cấp hơn 90% lượng gạo xuất khẩu (chỉ riêng năm 2010 xuất khẩu 6,8 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch hơn 3,2 tỷ USD), góp 70% lượng trái cây, 58% sản lượng thủy sản, riêng tôm chiếm 80% và đóng góp trên 60% kim ngạch Đồng chí TRẦN HỮU HIỆP xuất khẩu thủy sản của cả nước. Vậy mà đời sống người nông dân vẫn còn không ít khó khăn. Nguyên nhân được nêu ra là thiếu sự liên kết trong chỉ đạo, sản xuất, chế biến và tiêu thụ cấp vùng. Ông Trần Hữu Hiệp, Vụ trưởng Vụ Kinh tế - Xã hội, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, Ủy viên Ban Chỉ đạo Diễn đàn hợp tác kinh tế Đồng bằng sông Cửu Long, thành viên nhóm xây dựng Chương trình Liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long, chia sẻ: - Phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời gian qua mặc dù đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhưng còn tình trạng “mạnh ai nấy làm” hay đầu tư theo “phong trào”, thế mạnh của các sản phẩm chủ lực, đặc thù của vùng như lúa gạo, trái cây, thủy sản (tôm, cá tra) chưa được phát huy đúng mức nhằm gia tăng chuỗi giá trị hàng hóa. Do đó, kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long mặc dù đang có nhiều lợi thế 14 về sản phẩm mũi nhọn và các yếu tố địa - kinh tế khác nhưng chưa thể phát triển như mong muốn, đòi hỏi một cơ chế liên kết hợp tác thực sự hiệu quả. * Ông có thể chỉ ra những bất cập hiện nay khi liên kết vùng còn lỏng lẻo? - Ví dụ như lĩnh vực lúa gạo. Trong khi người nông dân Đồng bằng sông Cửu Long là tác giả của “công trình” đưa Việt Nam trở thành và giữ vững vị trí thứ hai thế giới của một “cường quốc xuất khẩu gạo”, nhưng họ luôn bị đe dọa bởi những hiện tượng “được mùa mất giá”, “được giá, hết hàng” liên tục diễn ra. Hay tình trạng lúa, mía, cá tra hàng hóa tồn đọng; việc bảo quản sau thu hoạch, đóng gói và phát triển thương hiệu gạo còn nhiều hạn chế, đặc biệt là khâu xay xát và lưu trữ gạo trước khi đưa ra thị trường; thời tiết; dịch bệnh... luôn là nỗi lo thường trực của nông dân. Đến nay, trên phạm vi cả nước và cấp vùng vẫn chưa có quy hoạch cây ăn quả, việc xây dựng vùng chuyên canh tuy có quan tâm, nhưng quy mô nông hộ còn nhỏ và trồng tạp, hình thức tổ chức sản xuất chưa phù hợp, liên kết giữa nghiên cứu - ứng dụng, sản xuất, tiêu thụ hàng hóa còn lỏng lẻo dẫn đến hiệu quả kinh tế chưa cao. Việc sản xuất cây ăn quả chưa được các nhà vườn thật sự quan tâm theo hướng chất lượng, vệ sinh và an toàn thực phẩm (GAP). Trái cây chưa hấp dẫn người tiêu dùng nội địa và nước ngoài, do năng suất, chất lượng kém, công nghệ sản xuất và chế biến, đóng gói còn lạc hậu, dẫn tới giá thành cao nên rất khó cạnh tranh. Thất thoát sau thu hoạch còn khá lớn, công nghệ đóng gói, chế biến chưa phát triển và lạc hậu so với nhiều đối tác cạnh tranh trong khu vực... Mặc dù Đồng bằng sông Cửu Long là vùng nuôi thủy sản lớn nhất nước với diện tích chiếm 70%, 58% sản lượng, riêng tôm 15 chiếm 80% và đóng góp trên 60% kim ngạch xuất khẩu thủy sản của cả nước. Song, việc phát triển nuôi trồng, khai thác thủy hải sản một cách tự phát quá “nóng”, thiếu đồng bộ; đầu tư cho phát triển còn thấp, chậm; kết cấu hạ tầng yếu kém, rõ nhất là ngành nuôi tôm, cá tra Đồng bằng sông Cửu Long... * Thưa ông, vậy việc liên kết vùng sẽ được thực hiện ra sao cho thật sự hiệu quả? - Về vấn đề liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long, thời gian qua đã được đề cập. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI cũng có tham luận, ý kiến phát biểu rất hay về phát triển kinh tế vùng. Nhưng vấn đề quan trọng là liên kết cái gì? Ai làm? Thực thi ra sao? Cần được thống nhất và triển khai đồng bộ với cơ chế chỉ huy, vận hành hiệu quả. Vừa qua, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ cùng với Trường Đại học Cần Thơ, Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long và Viện Nghiên cứu cây ăn quả miền Nam phối hợp với các bộ, ngành liên quan và 13 tỉnh, thành trong vùng xây dựng Chương trình liên kết vùng với 5 dự án sản xuất và tiêu thụ: lúa gạo; cây ăn trái; thủy sản (tôm, cá tra); đào tạo nghề cho nông dân trong 3 lĩnh vực trên và cơ chế, chính sách thực hiện bốn dự án trên. Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đã thống nhất chủ trương khuyến khích việc liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long để thực hiện chương trình trên. Tại Hội nghị xúc tiến đầu tư vào vùng Đồng bằng sông Cửu Long năm 2010, bà Victoria KwaKwa, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cũng rất quan tâm và ủng hộ cách tiếp cận theo vùng và thực hiện liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Liên kết vùng ngoài việc khắc phục các nhược điểm hiện nay khiến chúng ta chưa phát huy hết các tiềm năng và lợi thế thì còn tính đến “liên kết 4 nhà” và sự đồng thuận của chính quyền 16 13 tỉnh thành trong vùng. Về sản xuất lúa gạo, tập trung vào bốn nhóm giải pháp chính: ứng dụng khoa học công nghệ trong chọn tạo giống, hỗ trợ kỹ thuật sản xuất lúa gạo, tổ chức và liên kết sản xuất và giải pháp về thị trường. Về cây ăn quả sẽ xây dựng mạng lưới sản xuất và tiêu thụ thông qua giải pháp tham gia 4 nhà, liên kết các viện trường nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào sản xuất, xây dựng mô hình sản xuất và tiêu thụ theo chuẩn GAP, mô hình công nghệ sau thu hoạch... Còn cá da trơn tập trung 3 nhóm giải pháp cơ bản là thông tin kinh tế, thị trường và sản xuất; quản lý sản xuất và tiêu thụ sản phẩm qua mô hình liên kết sản xuất, cải tiến kỹ thuật và nghiên cứu, phát triển chuỗi cung ứng qua liên kết vùng và tham gia 4 nhà... * Vậy “4 nhà” sẽ liên kết như thế nào để phát huy hiệu quả cao nhất, thưa ông? - Để liên kết “4 nhà” được thành công, trước hết “từng nhà” phải liên kết được với nhau. Phải thống nhất quan điểm và đồng bộ trong chỉ đạo sản xuất, tính kỷ cương trong quy hoạch... Đó là, quy hoạch sản xuất và tập trung nguồn nguyên liệu của những ngành hàng đề cập; đầu tư kết cấu hạ tầng; quản lý môi trường sản xuất; thông tin thị trường; có cơ chế, tổ chức và chính sách liên kết vùng và tham gia “4 nhà” thực hiện 5 dự án trên. Với nhà khoa học sẽ tận dụng nguồn lực, trang thiết bị của từng cơ quan liên kết lại thành sức mạnh tổng hợp để nghiên cứu và đóng góp cho “3 nhà” còn lại. Lãnh đạo các viện trường chịu trách nhiệm điều phối các liên kết để thực hiện giải pháp khoa học, chuyển giao công nghệ... Nhà doanh nghiệp sẽ được mời tham gia vào chương trình liên kết vùng, ký kết với tổ chức sản xuất; nông dân trên từng tiểu vùng quy hoạch của nhà nước sẽ được mời tham gia mạng lưới. Thúc đẩy các hình 17 thức tổ chức kinh tế hợp tác, hợp tác xã, trang trại, gia trại, hiệp hội ngành hàng của nông dân... Ngoài ra, còn cần phải có giải pháp đồng thuận của “1 nhà” gồm 13 tỉnh, thành trong vùng, thống nhất triển khai các dự án và ngoéo tay nhau để liên kết phát triển. * Xin cảm ơn ông! LÊ PHƯƠNG CÁT TƯỜNG (thực hiện) 18 TRIỂN LÃM - HỘI CHỢ THÀNH TỰU 10 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG: TẠO THẾ LIÊN KẾT MỚI CHO ĐẤT CHÍN RỒNG HỮU HIỆP Thành tựu và cơ hội Triển lãm - Hội chợ thành tựu 10 năm xây dựng và phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long gắn với lễ kỷ niệm 37 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước sẽ diễn ra từ ngày 27-4 – 01-5-2012 tại khu đô thị Nam sông Cần Thơ. Sự kiện này không chỉ khẳng định những thành tựu quan trọng của Đồng bằng sông Cửu Long qua 10 năm thực hiện Nghị quyết 21 của Bộ Chính trị, kỷ niệm 37 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, mà quan trọng hơn là để tìm ra các giải pháp thiết thực, hiệu quả, đề xuất cơ chế, chính sách phát triển vùng một cách bền vững, tạo ra thế liên kết mới cho các địa phương trong vùng. 19 Các hoạt động diễu binh, diễu hành sẽ diễn ra hoành tráng với sự tham gia của lực lượng vũ trang Quân khu 9 và 13 tỉnh, thành trong vùng. Các chương trình biểu diễn nghệ thuật đặc sắc, mang đậm nét văn hóa Tây Nam Bộ như chương trình “Tây Nam Bộ - thành tựu, liên kết và phát triển”, “Tôn vinh văn hóa, nghệ thuật các dân tộc ở Đồng bằng sông Cửu Long ”, “Lịch sử, văn hóa và con người miền Tây”… là sự kiện quan trọng, quy mô cấp vùng lớn nhất trong năm với sự tham gia của nhiều bộ, ngành Trung ương, Ủy ban nhân dân 13 tỉnh, thành Tây Nam Bộ, thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Đặc biệt, sự có mặt của Ngoại giao đoàn với đại diện của 75 quốc gia và vùng lãnh thổ giao lưu, tìm kiếm cơ hội hợp tác đầu tư với vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời gian tới. Bảy chương trình hoạt động sẽ được trực tiếp truyền hình trên sóng VTV1, VTV2, VTV4, VTV9, VTV Cần Thơ và các đài phát thanh - truyền hình địa phương. Đất Chín Rồng đồng lòng vào cuộc Hội nghị Xúc tiến đầu tư phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Hội nghị giữa lãnh đạo địa phương và Ngoại giao đoàn, và ba Hội thảo khoa học: Liên kết phát triển nông nghiệp bền vững, Phát triển thị trường tín dụng và dịch vụ ngân hàng vùng, Hội thảo tham vấn định hướng phát triển Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2100… là những điểm nhấn của Triển lãm - Hội chợ sẽ tạo ra thế liên kết, hợp tác mới trong nội vùng, liên vùng và hợp tác quốc tế. Các tỉnh, thành Tây Nam Bộ đã lên kế hoạch phối hợp chặt chẽ để tham dự sự kiện quan trọng này của vùng; tổ chức cho nhân dân đến tham dự Triển lãm - Hội chợ tại điểm chính ở thành phố Cần Thơ nhằm tạo thành phong trào trong nhân dân lien kết cộng đồng, chăm lo an sinh xã hội.  Trong điều kiện khó khăn chung, nhưng nhiều doanh nghiệp, 20 đơn vị đã tích cực đóng góp cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Theo Ban Tổ chức Triển lãm - Hội chợ, từ năm 2011 đến nay, toàn vùng đã huy động và thực hiện được 7.700 tỷ đồng cho an sinh xã hội. Kế hoạch huy động vốn an sinh xã hội trong năm 2012 với sự kiện Triển lãm - Hội chợ đang hướng đến mục tiêu tiếp tục huy động hơn 7.000 tỷ đồng; riêng các doanh nghiệp và ngân hàng đã đăng ký khoảng 760 tỷ đồng. Các ngân hàng thương mại, doanh nghiệp, địa phương cũng đang xúc tiến các chương trình, các hoạt động cụ thể để tham gia Triển lãm - Hội chợ. Qua đó, tập trung phát triển thị trường tín dụng và dịch vụ ngân hàng, hỗ trợ tích cực hơn nữa về vốn kinh doanh cho doanh nghiệp và chăm lo an sinh xã hội gắn với các hoạt động kinh tế. Với quy mô khoảng 900 gian hàng, các hoạt động và chi phí tổ chức hầu hết đều được huy động từ nguồn xã hội hóa, Triển lãm - Hội chợ không chỉ là dịp để các doanh nghiệp quảng bá thương hiệu, giới thiệu sản phẩm và năng lực sản xuất, kinh doanh của mình, mà còn tham gia một cuộc vận động lớn, thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, tiếp tục đồng hành với người dân và các địa phương, góp phần thực hiện những mục tiêu an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo trên toàn vùng. Triển lãm - Hội chợ thành tựu 10 năm xây dựng và phát triển Đồng bằng sông Cửu Long đang mở ra thế liên kết mới cho vùng đất Chín Rồng. 21 LIÊN KẾT VÙNG MỆNH LỆNH CỦA PHÁT TRIỂN TRẦN HỮU HIỆP Từ nhu cầu thực tiễn Phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long thời gian qua, mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhưng vẫn còn tình trạng  “đầu tư theo phong trào”, “mạnh ai nấy làm”. Chính vì điều này mà hầu như tỉnh, thành nào cũng có khu, cụm công nghiệp, chợ đầu mối, nhà máy đường, trung tâm giống và đang có xu hướng “chạy đua” xây dựng khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, triển khai nhiều công trình nghiên cứu khoa học na ná nhau do được phân bổ vốn theo đơn vị hành chính. Hệ quả là đầu tư trùng lắp, dàn trải, nhỏ lẻ, chậm phát huy hiệu quả; thế mạnh các sản phẩm chủ lực của vùng là lúa gạo, trái cây, thủy sản dù nổi tiếng khắp năm châu, nhưng chưa được phát huy đúng mức. Thực chất tình hình hiện nay là kinh tế tỉnh, thành phố đang thiếu sự liên kết để có tác động thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ theo cơ cấu kinh tế vùng, thúc đẩy sự bố trí sản xuất và phân bổ dân cư trên quy mô vùng để phát huy thế mạnh. Bằng lập luận dí dỏm, ông Lê Viết Thái - Trưởng ban Thể chế, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương - cho rằng, nhiều vùng kinh tế đang phát triển theo mô hình “vỏ mít” - có quá nhiều mũi nhọn. Và chúng ta đang có “63 vùng kinh tế” tương ứng với 63 tỉnh, thành.    Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, song theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Sánh - Giám đốc Viện Nghiên 22 cứu phát triển Đồng bằng sông Cửu Long, Trường Đại học Cần Thơ thì nguyên nhân chủ yếu là việc tổ chức sản xuất nối kết với thị trường đang “có vấn đề”. Hiện trạng sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, bình quân một hộ chỉ có 0,57ha đất sản xuất đã gây cản trở đầu tư lớn vào nông nghiệp. Sự manh mún còn thể hiện thông qua các quy hoạch, chủ trương đầu tư đã chia cắt chuỗi giá trị ngành hàng, không gian kinh tế vùng bị vụn ra theo từng tỉnh, thành. Nhu cầu liên kết vùng đang đặt ra như một mệnh lệnh của phát triển. “May đo chiếc áo pháp lý liên kết vùng” Nền sản xuất hàng hóa ở Đồng bằng sông Cửu Long như một chàng trai đang lớn nhanh, cần một “chiếc áo pháp lý” vừa vặn. Cơ chế liên kết vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần được “may đo” từ tư duy về quy hoạch phát triển. Đó là phát triển nền nông nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long trong điều kiện cạnh tranh giành ưu thế trên thị trường nông sản thế giới; không phải là “khoanh vùng” dựa vào lợi thế tự nhiên, mà phải gắn kết lợi thế tự nhiên với chế biến và thương mại để nâng cao giá trị gia tăng, mang lại sự giàu có. Đã có nhiều ý kiến chuyên gia về việc xây dựng các “cluster” - cụm ngành kinh tế liên hoàn trong lĩnh vực nông nghiệp mà vùng Đồng bằng sông Cửu Long có thế mạnh. Đây cũng là mô thức của các nền nông nghiệp phát triển trên thế giới nhằm gắn kết sản xuất với chế biến và tiêu thụ. Như vậy, quy hoạch phải dựa theo sản phẩm thế mạnh của vùng, của từng tỉnh, thành với mối quan hệ gắn bó chặt chẽ ngành hàng. Những điều này đòi hỏi tổ chức lại quy trình sản xuất lúa gạo, trái cây, thủy sản của vùng theo chuỗi giá trị, từ quy trình sản xuất giống chất lượng cao cho đến khâu thu hoạch, bảo quản sau thu hoạch, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. 23 Sân bay quốc tế Cần Thơ được dùng chung cho cả vùng Tây Nam Bộ Thực tiễn đang cần một cơ chế pháp lý rõ ràng trong liên kết, chỉ huy và phối hợp các nguồn lực phát triển, cần cơ chế quản trị cấp vùng. Một cơ chế liên kết vùng mà Đồng bằng sông Cửu Long đang cần nhất thiết phải để phá vỡ thế lẩn quẩn hiện nay, tăng cường hơn nữa và mở rộng hơn nữa mối quan hệ hợp tác. Đẩy mạnh liên kết giữa các tỉnh, thành trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng nhằm mở rộng quan hệ hợp tác thương mại, du lịch xuyên biên giới với Campuchia, Thái Lan và các nước trong khu vực. Theo nhận định của ông Đoàn Duy Khương - Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Chủ tịch Hội đồng cạnh tranh ASEAN của Việt Nam thì thế mạnh địa kinh tế, đặc biệt của khu vực phía Nam so với miền Trung và phía Bắc, là quan hệ hợp tác kinh tế toàn diện với cộng đồng ASEAN. 24