Tài liệu Quản lý chất lượng trong các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận aun qa

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC HÀ MẠNH HÙNGHÀ MẠNH HÙNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THEO TIẾP CẬN AUN - QA LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC HÀ HÀ MẠNH HÙNGHÀ MẠNH HÙNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THEO TIẾP CẬN AUN - QA LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Phan Văn Kha Hà Nội - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận án Hà Mạnh Hùng i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi trân trọng gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội cùng các thầy, cô giáo tham gia giảng dạy đã cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc và đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn thầy GS. TS Phan Văn Kha người hướng dẫn khoa học đã tận tâm giúp đỡ và chỉ dẫn cho tôi những kiến thức cũng như phương pháp luận trong suốt thời gian nghiên cứu, hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn các Trung tâm, Nhà trường và các đơn vị có liên quan đã cung cấp tài liệu; các đồng nghiệp, những người thân, gia đình đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 6 năm 2017 Tác giả luận án Hà Mạnh Hùng Hà Mạnh Hùng ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC................................................................................................................. iii DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ........................................................................ viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................................... 3 4. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................. 4 6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ........................................................ 4 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 5 9. Những luận điểm bảo vệ .......................................................................................... 6 10. Những đóng góp mới của luận án .......................................................................... 6 11. Cấu trúc của luận án .............................................................................................. 7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THEO TIẾP CẬN AUN-QA..................................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 8 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về chất lượng giáo dục ............................................. 8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý chất lượng và quản lý chất lượng trong các cơ sở đào tạo Đại học .......................................................................................... 10 1.1.3. Quản lý chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh trong các cơ sở đào tạo Đại học ...................................................................................................................... 18 1.1.4. Nhận xét về các công trình nghiên cứu............................................................. 20 1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................. 22 1.2.1. Chất lượng ....................................................................................................... 22 iii 1.2.2. Giáo dục quốc phòng và an ninh ...................................................................... 25 1.2.3. Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh ...................................................... 26 1.2.4. Quản lý chất lượng và quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN ... 27 1.3. Mô hình đảm bảo chất lượng của AUN-QA .................................................... 29 1.3.1. Giới thiệu về AUN-QA .................................................................................... 29 1.3.2. Mô hình đảm bảo cấp trường của AUN-QA ..................................................... 32 1.3.3. Bộ tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng của AUN-QA............................................. 33 1.4. Đặc điểm hoạt động của Trung tâm GDQP&AN và tiếp cận AUN-QA vào quản lý chất lượng ở các Trung tâm GDQP&AN.................................................. 35 1.4.1. Đặc điểm hoạt động của Trung tâm GDQP&AN ............................................. 35 1.4.2. Tiếp cận AUN-QA vào quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN.. 36 1.5. Quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA................................................................................................................... 39 1.5.1. Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA ...................................................................................................... 39 1.5.2. Vận hành hệ thống quản lý chất lượng ............................................................. 45 1.5.3. Đánh giá kết quả hoạt động và cải tiến chất lượng ........................................... 48 1.5.4. Đánh giá ngoài ................................................................................................. 51 1.5.5. Điều kiện đảm bảo chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN ..................... 51 1.6. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng Trung tâm GDQP&AN ............ 66 1.6.1. Các nhân tố bên ngoài ...................................................................................... 66 1.6.2. Các nhân tố bên trong ...................................................................................... 67 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 68 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THEO TIẾP CẬN AUN-QA 69 2.1. Hệ thống GDQP& AN và tổ chức mạng lưới cơ sở GDQP&AN cho sinh viên các trường Đại học ở Việt Nam ....................................................................... 69 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng............................................................................. 72 2.2.1. Mục đích, nội dung, đối tượng khảo sát ........................................................... 72 2.2.2. Phương pháp khảo sát ...................................................................................... 72 2.3. Thực trạng quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN ................ 74 iv 2.3.1. Thực trạng hệ thống quản lý chất lượng ........................................................... 74 2.3.2. Thực trạng điều kiện đảm bảo chất lượng ........................................................ 77 2.3.3. Thực trạng vận hành quản lý chất lượng ....................................................... 104 2.3.4. Thực trạng đánh giá kết quả hoạt động và cải tiến chất lượng ........................ 105 2.4. Đánh giá chung ............................................................................................... 107 2.4.1. Những kết quả đạt được trong quản lý chất lượng ở các Trung tâm GDQP&AN ............................................................................................................. 107 2.4.2. Những hạn chế, bất cập trong quản lý chất lượng ở các Trung tâm GDQP&AN ............................................................................................................. 107 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................. 109 Chương 3: HỆ THỐNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THEO TIẾP CẬN AUN QA VÀ CÁC GIẢI PHÁP TRIỂN KHAI............................................................. 110 3.1. Yêu cầu về quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN và các nguyên tắc đề xuất giải pháp................................................................................. 110 3.1.1. Yêu cầu về quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN trong giai đoạn hiện nay .......................................................................................................... 110 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất các giải pháp ..................................................................... 111 3.2. Đề xuất hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA và các giải pháp triển khai .............................................. 114 3.2.1. Đề xuất hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA .................................................................................................... 114 3.2.2. Các giải pháp triển khai hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA ........................................................................ 119 3.2.2.1. Tăng cường giáo dục, tập huấn cho cán bộ quản lý các cấp, giảng viên trong các Trung tâm GDQP&AN về nội dung ĐBCL ....................................................... 119 3.2.2.2. Quản lý mục tiêu, kế hoạch và chính sách ................................................... 123 3.2.2.3. Chuẩn hóa đội ngũ giảng viên và đảm bảo chất lượng cơ sở vật chất .......... 128 3.2.2.4. Quản lý chất lượng giảng dạy và học tập trong các Trung tâm GDQP&AN 141 3.2.2.5. Hoàn thiện công tác đánh giá chất lượng theo tiếp cận AUN-QA ................ 146 3.3. Khảo nghiệm và thử nghiệm giải pháp .......................................................... 151 v 3.3.1. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp ......................... 151 3.3.2. Thử nghiệm giải pháp .................................................................................... 155 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 162 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 163 CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ..................................................................................................... 165 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 166 PHỤ LỤC vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Bộ tiêu chuẩn ĐBCL của AUN-QA năm 2016 .......................................... 34 Bảng 2.1. Thực trạng hệ thống QLCL các Trung tâm GDQP&AN ............................ 75 Bảng 2.2. Thực trạng mục tiêu đào tạo các Trung tâm GDQP&AN ........................... 78 Bảng 2.3. Thực trạng hệ thống quản trị các Trung tâm GDQP&AN .......................... 81 Bảng 2.4. Thực trạng các kế hoạch, chính sách các Trung tâm GDQP&AN .............. 82 Bảng 2.5. Quy định số lượng sinh viên và giảng viên Trung tâm GDQP&AN ........... 83 Bảng 2.6. Thực trạng chất lượng cán bộ quản lý, giảng viên ở các Trung tâm GDQP&AN ............................................................................................................... 86 Bảng 2.7. Thực trạng hoạt động tài chính các Trung tâm GDQP&AN ....................... 87 Bảng 2.8. Thực trạng cơ sở vật chất các Trung tâm GDQP&AN ............................... 89 Bảng 2.9. Thực trạng chương trình đào tạo các Trung tâm GDQP&AN..................... 93 Bảng 2.10. Thực trạng giảng dạy và học tập trong các Trung tâm GDQP&AN.......... 95 Bảng 2.11. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV các Trung tâm GDQP&AN . 98 Bảng 2.12. Thực trạng hỗ trợ người học các Trung tâm GDQP&AN ....................... 100 Bảng 2.13. Thực trạng nghiên cứu khoa học các Trung tâm GDQP&AN................. 101 Bảng 2.14. Thực trạng phục vụ cộng đồng các Trung tâm GDQP&AN ................... 102 Bảng 2.15. Đánh giá sự hài lòng của các bên liên quan Trung tâm GDQP&AN ...... 103 Bảng 2.16. Thực trạng quy trình vận hành hệ thống QLCL trong các trung tâm GDQP&AN ............................................................................................................. 104 Bảng 2.17. Thực trạng sử dụng công cụ đánh giá chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN ............................................................................................................. 106 Bảng 3.1. Yêu cầu tuyển dụng giảng viên GDQP&AN ............................................ 129 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cấp thiết của các giải pháp đề xuất ....... 153 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các giải pháp ............................ 154 Bảng 3.4. Kết quả học tập của người học tại các Trung tâm GDQP&AN................. 156 Bảng 3.5. Thử nghiệm mức độ hài lòng khi áp dụng triển khai giải pháp ................. 157 Bảng 3.6. Thống kê những phản hồi của sinh viên qua hộp thư, đơn thư, góp ý với trường liên kết gửi sinh viên đi đào tạo GDQP&AN ................................................ 158 Bảng 3.7. Trình độ, kỹ năng đội ngũ giảng viên ở cơ sở thử nghiệm trước và sau thực hiện giải pháp .................................................................................................. 161 vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Hình 1.1. Quy trình quản lý chất lượng theo ISO 9000:2000 ..................................... 11 Hình 1.2. Quy trình quản lý chất lượng theo yếu tố tổ chức ....................................... 12 Hình 1.3. Quy trình quản lý chất lượng của mô hình EFQM ...................................... 13 Hình 1.4. Quy trình quản lý chất lượng theo đầu vào - quá trình - đầu ra .................. 13 Hình 1.5. Quy trình quản lý chất lượng PDCA của W.E. Deming .............................. 14 Hình 1.6. Mô hình ĐBCL cấp trường của AUN-QA .................................................. 32 Hình 1.7. Cấu trúc hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN .... 42 Hình 1.8. Vận hành hệ thống quản lý trong các Trung tâm GDQP&AN .................... 45 Hình 2.1. Cơ cấu tổ chức Hội đồng GDQP&AN các cấp ........................................... 69 Hình 2.2. Hệ thống đào tạo GDQP&AN cho SV các trường ĐH Việt Nam ............... 71 Biểu đồ 2.1. Khảo sát mức độ hiệu quả của hệ thống quản lý chất lượng Trung tâm GDQP&AN ............................................................................................................... 76 Biểu đồ 2.2. Thực trạng quản lý mục tiêu đào tạo các Trung tâm GDQP&AN........... 79 Hình 2.5. Sơ đồ hệ thống tổ chức Trung tâm GDQP&AN ......................................... 80 Biểu đồ 2.3. Thực trạng hệ thống tổ chức các Trung tâm GDQP&AN ....................... 81 Biểu đồ 2.4. Số lượng cán bộ quản lý, giảng viên GDPQ&AN theo cấp bậc .............. 84 Biểu đồ 2.5. Cơ cấu cán bộ quản lý, giảng viên GDQP&AN theo độ tuổi .................. 84 Biểu đồ 2.6. Cơ cấu cán bộ giảng viên GDQP&AN theo trình độ .............................. 85 Biểu đồ 2.7. Thực trạng quản lý hoạt động tài chính các Trung tâm GDQP&AN ...... 88 Biểu đồ 2.8. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất các Trung tâm GDQP&AN ............... 91 Biểu đồ 2.9. Thực trạng quản lý chương trình GDQP&AN........................................ 93 Biểu đồ 2.10. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy và học tập GDQP&AN ......... 96 Biểu đồ 2.11. Thực trạng quản lý NCKH các Trung tâm GDQP&AN ..................... 101 Hình 3.1. Hệ thống QLCL Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA ............. 114 Biểu đồ 3.1. Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp ......... 154 viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Số thứ tự Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt 1 CBGV Cán bộ giảng viên 2 CSVC Cơ sở vật chất 3 CL Chất lượng 4 CĐ Cao đẳng 5 ĐH Đại học 6 ĐBCL Đảm bảo chất lượng 7 ĐT Đào tạo 8 GV Giảng viên 9 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 10 GDQP&AN Giáo dục quốc phòng và an ninh 11 NCS Nghiên cứu sinh 12 QLCL Quản lý chất lượng 13 QP Quốc phòng 14 SV Sinh viên 15 XHCN Xã hội chủ nghĩa ix MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh là tất yếu khách quan, là quy luật tồn tại và phát triển của dân tộc. Trải qua hơn mười thế kỷ đấu tranh, đất nước ta mới giành được nền độc lập dân tộc. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã liên tục tiến hành chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ đất nước. Đảng cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ: Xây dựng chủ nghĩa xã hội phải đi đôi với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN là quy luật phổ biến của cách mạng Việt Nam trong thời đại ngày nay. Nghị quyết số 29/NQ-TƯ ngày 22/11/2013 của Ban chấp hành Trung ương đã nêu nhiệm vụ để phát triển bền vững đất nước, GD&ĐT cần đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng “…Chuyển phát triển GD&ĐT từ chủ yếu theo số lượng sang chú trọng chất lượng và hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu về số lượng…”[1]. Xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, trong đó GDQP&AN thuộc một trong những phạm trù cơ bản nhất của quá trình xây dựng, tồn tại và phát triển của chế độ XHCN. GDQP&AN sinh viên có ý nghĩa hết sức quan trọng trong sự nghiệp GD&ĐT nằm trong chiến lược đào tạo con người; là một trong những nội dung quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân. GDQP&AN cho lực lượng thế hệ trẻ chính là góp phần tạo ra một tiền đề vững chắc cho công cuộc bảo vệ đất nước. Bởi vậy, GDQP&AN không chỉ phù hợp với nguyên lý xây dựng con người mới toàn diện hay nguyên lý dựng nước phải đi đôi với giữ nước mà còn đáp ứng phù hợp với thực tiễn cách mạng Việt Nam. Nghị định 116/2007/CP ngày 10/7/2007 của Chính phủ: “Giáo dục quốc phòng và an ninh là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, một nội dung cơ bản trong xây dựng nền QP toàn dân, AN nhân dân; đây là môn học chính khóa trong chương trình giáo dục, đào tạo THPT đến ĐH và các trường chính trị, hành chính, đoàn thể” [15]. Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh mục 1 điều 12: “Giáo dục quốc phòng và an ninh trong trường CĐ nghề, cơ sở giáo dục ĐH là môn học chính khóa” [44]. Mục tiêu của GDQP&AN ở các trường ĐH là trang bị cho SV những nhận thức, hiểu biết, tư duy hiện đại về công tác QP toàn dân, nền AN nhân dân; đồng thời trang bị những kỹ năng quân sự cần thiết, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu xây dựng, 1 bảo vệ và giữ vững chủ quyền độc lập dân tộc, an ninh quốc gia góp phần thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Cùng với yêu cầu ngày càng cao của công cuộc bảo vệ đất nước và sự phức tạp của bối cảnh chính trị trong và ngoài nước, GDQP&AN được phát triển thành chương trình học, SV tốt nghiệp được cấp chứng chỉ và là điều kiện để xét công nhận tốt nghiệp CĐ, ĐH. Quản lý đào tạo GDQP&AN cho SV ở các trường ĐH được thực hiện chủ yếu ở Khoa trực thuộc các trường ĐH và các trung tâm GDQP&AN. Tuy nhiên, với đặc thù các bài tập thực hành cần thao trường riêng biệt và vũ khí thực tế, mô hình quản lý GDQP&AN ở các Khoa gặp nhiều hạn chế. Do vậy, Quyết định 161/QĐ-TTg ngày 30/1/2015 của Thủ tướng Chính phủ đã ra đời nhằm tập trung quy hoạch hệ thống Trung tâm GDQP&AN giai đoạn 2015 - 2020 và những năm tiếp theo [16]. Từ khi thành lập các Trung tâm GDQP&AN đã thực hiện tốt nhiệm vụ đào tạo GDQP&AN cho SV, tuy nhiên vấn đề CL, QLCL mới được triển khai trong những năm gần đây. Nguyên nhân chính là các Trung tâm mới chỉ thực hiện QL các hoạt động, mà chưa áp dụng, vận hành về QLCL đào tạo, chưa xây dựng và hoàn thiện hệ thống QLCL phù hợp và hiệu quả về GD&ĐT [16]. Ở Việt Nam, chất lượng đào tạo đã và đang là mối quan tâm của toàn xã hội và trở thành yếu tố quan trọng hàng đầu để đáp ứng cơ chế thị trường, cạnh tranh và hội nhập Quốc tế. Một nhà trường có CL là đảm bảo đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, đáp ứng những yêu cầu mà xã hội, cơ quan quản lý Nhà nước, người học và người sử dụng nguồn nhân lực. Có rất nhiều mô hình QLCL khác nhau được các nhà nghiên cứu đưa ra nhưng chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh nên còn chưa phù hợp với lĩnh vực giáo dục ĐH. Những nhà quản lý giáo dục đã vận dụng một số mô hình QLCL vào các trường ĐH nhưng hệ thống khung lý luận thường xoay quanh việc QLCL chương trình ĐT và chưa có công trình nghiên cứu sâu hay đề cập tới QLCL ở cấp trường. Trên thực tế, thời gian qua, rất nhiều trường ĐH trong và ngoài nước đã sử dụng hệ thống quản lý theo tiếp cận TQM và đạt được những thành công nhất định. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của toàn cầu hoá, mô hình ĐBCL AUN-QA đã ra đời để đáp ứng yêu cầu phát triển của lĩnh vực giáo dục hiện đại. Đây là một mô hình mới được áp dụng ở Việt Nam hiện nay. Vận dụng mô hình ĐBCL AUNQA đang được thực hiện trong các chương trình ĐT ở cơ sở giáo dục và chưa có 2 nhiều nhà khoa học nghiên cứu xây dựng khung lý luận về QLCL ở các cơ sở ĐT ĐH theo tiếp cận này. Trong bối cảnh hiện nay, các Trung tâm GDQP&AN cần thiết phải xây dựng một hệ thống QLCL vừa hiện đại, vừa đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ đào tạo, ĐBCL chương trình; ĐBCL dạy và học; qua đó trang bị kiến thức về quốc phòng, an ninh, kỹ năng quân sự; rèn luyện ý thức cảnh giác, xây dựng phẩm chất đạo đức, niềm tin cách mạng cho sinh viên; trung thành với Tổ quốc sẵn sàng tham gia và phục vụ cách mạng, đáp ứng đòi hỏi của xã hội và Tổ quốc. Vì vậy, tiếp cận AUN-QA sẽ là gợi mở phù hợp nhất để các Trung tâm GDQP&AN xây dựng và đổi mới hệ thống QLCL trong thời gian tới. Với những lý do trình bày trên tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý chất lượng trong các Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận AUN-QA”. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN, qua đó đề xuất xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo tiếp cận AUN-QA và các giải pháp triển khai nhằm góp phần nâng cao hiệu quả chất lượng giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý chất lượng và quản lý chất lượng trong các trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA. - Đánh giá thực trạng quản lý chất lượng Trung tâm GDQP&AN ở Việt Nam, chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong thời gian vừa qua, tìm ra nguyên nhân của các hạn chế. - Xây dựng và đề xuất các giải pháp triển khai hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA nhằm thực hiện quản lý đồng bộ và hiệu quả. - Tổ chức khảo nghiệm và thử nghiệm đánh giá một số giải pháp đã đề xuất. 4. Câu hỏi nghiên cứu Hoạt động giáo dục trong các Trung tâm GDQP&AN đang đặt ra cho các nhà quản lý những vấn đề gì và có thể tiếp cận AUN-QA để xây dựng hệ thống QLCL đồng bộ và hiệu quả được không? 3 5. Giả thuyết khoa học Mục tiêu GD&ĐT luôn gắn liền với mục tiêu phát triển kinh tế của đất nước. Sự kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh trong chiến lược phát triển kinh tế được thể hiện trong việc hoạch định mục tiêu phát triển quốc gia. Với bối cảnh Việt Nam nằm trong mối quan hệ tương tác cùng các nước trong khu vực và Quốc tế, chịu ảnh hưởng bởi sự thay đổi của nền kinh tế toàn cầu. Hiện nay, công tác quản lý các Trung tâm GDQP&AN chỉ thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ, chưa quan tâm đến QLCL. Hoạt động của Trung tâm chưa được QL theo một mô hình hiện đại mang tính hội nhập cao, chưa đạt được những mục tiêu mà Nhà nước và xã hội đặt ra đối với công tác GDQP&AN toàn dân. Nếu xây dựng được hệ thống QLCL theo tiếp cận AUN-QA, vận hành, đánh giá, điều chỉnh, cải tiến và triển khai các giải pháp đồng bộ, thống nhất ở Trung tâm thì sẽ ĐBCL đào tạo, đáp ứng được mục tiêu của Nhà trường và nhu cầu các trường liên kết đào tạo GDQP&AN theo xu hướng hội nhập với các quốc gia trong khu vực; đồng thời góp phần thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. 6. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 6.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh. 6.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý chất lượng trong các Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận AUN-QA. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, tác giả luận án đã bắt đầu từ việc nghiên cứu phạm trù cơ bản về QLCL tại các đơn vị đào tạo, mô hình ĐBCL của AUN-QA, tìm ra mối liên hệ biện chứng giữa mô hình ĐBCL của AUN-QA và QLCL các Trung tâm GDQP&AN dẫn dắt tới việc xây dựng khung lý luận và vận hành hệ thống QLCL tiếp cận AUN-QA. Trên cơ sở đó, luận án tập trung chọn lọc, nghiên cứu QLCL cấp Trung tâm, làm rõ các điều kiện quản lý, xây dựng hệ thống QL và chu trình vận hành QLCL ở Trung tâm GDQP&AN. 4 Phương pháp luận đòi hỏi vừa phải xây dựng khung lý thuyết để nghiên cứu, đồng thời khung lý thuyết đó cần được kiểm chứng bằng thực tiễn. Các quan hệ đó luôn được xem xét trong sự vận động, biến đổi. Phương pháp duy vật lịch sử được thể hiện bằng việc nghiên cứu đối tượng trong mối tương quan về mặt thời gian, nghiên cứu vấn đề trong khoảng từ năm 2011 - 2016, số liệu sơ cấp thu thập vào năm 2016 và các đề xuất tới năm 2020, tầm nhìn tới năm 2030. Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử đòi hỏi việc nghiên cứu về QLCL Trung tâm GDQP&AN phải xuất phát từ những điều kiện khách quan và chủ quan, do các quy luật khách quan chi phối. Tác giả tập trung nghiên cứu một cách toàn diện trong đó chú trọng đến nhân tố bên trong vì nhân tố này giữ vai trò quyết định. 7.2. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các quan điểm, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng, Bộ GD&ĐT về QL giáo dục. Tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm QL giáo dục và QLCL đào tạo giáo dục ĐH trong nước và trên thế giới để xây dựng cơ sở lý luận về QLCL trong các Trung tâm GDQP&AN. 7.3. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra, khảo sát: Sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi ý kiến cán bộ QL, GV, viên chức Trung tâm, SV CĐ, ĐH học môn GDQP&AN để đánh giá thực trạng về CL đào tạo, QL quá trình hoạt động, ĐBCL ở Trung tâm GDQP&AN cho SV về tính cần thiết, tính khả thi của các giải pháp. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn giáo dục: Sử dụng phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, phân tích số liệu, kết quả hoạt động dạy học để đánh giá thực trạng hệ thống QLCL ở Trung tâm GDQP&AN. - Phương pháp chuyên gia: Khảo sát, thăm dò ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý Trung tâm GDQP&AN, các cơ sở đào tạo GDQP&AN về tính cấp thiết, tính khả thi của các giải pháp. - Phương pháp thử nghiệm: Thử nghiệm một số giải pháp và đánh giá kết quả thử nghiệm bằng phương pháp thống kê toán học và phiếu hỏi. 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 8.1. Về nội dung nghiên cứu 5 Luận án chỉ giới hạn nghiên cứu hoạt động quản lý chất lượng trong các trung tâm GDQP&AN đào tạo cho sinh viên khối không chuyên ngành GDQP&AN đại học, cao đẳng loại hình đào tạo chính quy ở Trung tâm GDQP&AN. 8.2. Về địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu thực tiễn (điều tra sâu) và nghiên cứu thử nghiệm được triển khai tại Trung tâm GDQP&AN trường Đại học Sư phạm Thể dục Thể thao Hà Nội; Trung tâm GDQP&AN trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2; Trung tâm GDQP&AN trường Đại học Thái Nguyên. 9. Những luận điểm bảo vệ - Quản lý CL là phương thức quản lý, có ý nghĩa quyết định đến QL quá trình đào tạo GDQP&AN ở Trung tâm GDQP&AN. - Tiếp cận AUN-QA và nghiên cứu vận dụng ĐBCL trong QLCL, sẽ đạt được kết quả tốt về CL đào tạo và QLCL đào tạo GDQP&AN ở Trung tâm. - Cần xây dựng một mô hình QLCL và các giải pháp triển khai phù hợp để quản lý các điều kiện ĐBCL góp phần nâng cao CL của Trung tâm. 10. Những đóng góp mới của luận án 10.1. Về lý luận - Luận án góp phần khái quát và bổ sung nghiên cứu về QLCL trong các Trung tâm GDQP&AN phù hợp với chương trình đào tạo GDQP&AN dùng cho sinh viên khối không chuyên ngành GDQP&AN trình độ ĐH, CĐ, loại hình đào tạo chính quy. Cụ thể: - Phát triển các khái niệm về CL, QLCL và QLCL trong các Trung tâm GDQP&AN. - Làm rõ nội dung QLCL, xây dựng hệ thống, quy trình, thủ tục, vận hành, các điều kiện để QLCL trong Trung tâm GDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA. 10.2. Về thực tiễn - Đánh giá thực trạng hoạt động QLCL, chỉ ra những hạn chế, tìm hiểu nguyên nhân hạn chế trong các Trung tâm GDQP&AN. - Đề xuất những giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả QLCL trong các Trung tâm QDQP&AN theo tiếp cận AUN-QA trong thời gian tới. - Tổ chức kiểm nghiệm thành công các giải pháp QLCL đáp ứng mục tiêu đào tạo trong các Trung tâm GDQP&AN. 6 11. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung luận án được trình bày trong 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng trong các Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh. - Chương 2. Thực trạng quản lý chất lượng trong các Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh. - Chương 3. Hệ thống quản lý chất lượng trong các Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh theo tiếp cận AUN-QA và các giải pháp triển khai. 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH THEO TIẾP CẬN AUN-QA 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về chất lượng giáo dục Chất lượng giáo dục, CLĐT là vấn đề được tất cả các quốc gia trên thế giới đặc biệt quan tâm, bất kể là các nước phát triển hay đang phát triển. Nâng cao CL GD trở thành nhu cầu bức thiết của mỗi quốc gia, khu vực và toàn thế giới. Năm 1998, Luis Eduarda Gonzalez đã đưa ra quan niệm về CL trong các trường ĐH bao gồm hệ thống 5 nhân tố: phù hợp (Relevance), hiệu quả (Efficiency), nguồn lực (Resources), hiệu suất và quá trình. Trong các nhân tố được đưa ra, theo tác giả phù hợp là nhân tố quan trọng nhất, quyết định nhất trong CL GD. Trong chương trình hành động của Unesco về giáo dục ĐH, sự phù hợp này cũng được nhấn mạnh như sau: “Khả năng của hệ thống giáo dục và của những cơ sở GD&ĐT trong việc đáp ứng những nhu cầu đặt ra của cộng đồng, của địa phương, của đất nước, đó cũng là sự đáp ứng của giáo dục trước những yêu cầu của một thế giới mới với tầm nhìn, công cụ và cách thức hành động đã và đang tiếp tục thay đổi” [37]. Trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam hiện nay, Đảng và Nhà nước ta xác định mục tiêu chiến lược GD&ĐT đến năm 2020 là: đổi mới căn bản và toàn diện GD ĐH, tạo chuyển biến cơ bản về CL, hiệu quả và quy mô đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế và nhu cầu học tập của nhân dân. Định hướng đến năm 2020 giáo dục ĐH Việt Nam đạt trình độ trong khu vực và tiếp cập trình độ tiên tiến của ĐH trên thế giới; có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với cơ chế thị trường định hướng XHCN [17]. Xuất phát từ mục tiêu đó, nâng cao CL của nền giáo dục quốc dân trở thành công việc thường xuyên của các cơ sở đào tạo ĐH và cơ quan QL giáo dục. Tại Thông tư số 04/2016/TT-BGDĐT ngày 14/03/2016 của Bộ GD&ĐT, đã ban hành bộ tiêu chuẩn đánh giá CL chương trình đại học các trình độ giáo dục ĐH gồm 53 tiêu chí thuộc 10 8 lĩnh vực và là bộ tiêu chí kiểm định CL ĐH đầu tiên của Việt Nam, được thí điểm cho 20 trường ĐH [6]. Cùng với xu thế quan tâm đến CL giáo dục của thế giới, từ năm 2000 đến nay, ở Việt Nam nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này đã được thực hiện. Tiêu biểu phải kể đến công trình: “Nghiên cứu xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá CLĐT dùng cho các trường ĐH Việt Nam” của Trung tâm ĐBCL ĐT và nghiêu cứu phát triển giáo dục thuộc ĐH Quốc gia Hà Nội năm 2000. Công trình đã xây dựng được Bộ tiêu chí đánh giá CL và điều kiện đảm bảo CL ĐT dùng cho các trường ĐH Việt Nam bao gồm 26 tiêu chí thuộc 6 lĩnh vực hoạt động của trường [50]. Công trình “Cơ sở lý luận và thực tiễn về CL giáo dục và đánh giá CL giáo dục” của Nguyễn Hữu Châu (2006) do Viện chiến lược và chương trình giáo dục Bộ GD&ĐT triển khai nghiên cứu đã xây dựng hệ thống chuẩn đánh giá CL để các cơ sở giáo dục tham khảo xây dựng hệ thống đánh giá CL và từng bước hoàn thiện quy trình đánh giá CL của cơ sở mình [24]. Vấn đề CL và CL ở các cơ sở ĐT cũng thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo, nhà khoa học giáo dục. Đến nay, đã có nhiều tác giả, nhà khoa học cho xuất bản giáo trình, tài liệu về CL giáo dục, tiêu biểu phải kể đến: “Quản lý chất lượng ĐH” của tác giả Phạm Thành Nghị xuất bản năm 2000 [41]; tác giả Nguyễn Đức Chính với cuốn sách “Kiểm định CL trong giáo dục ĐH” (2002) [22]; “Đánh giá CL trong giáo dục” (2008) [23]; các tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo với cuốn: “Quản lý giáo dục” (2006) [30]. Các công trình kể trên, dù có cách tiếp cận khác nhau, nhưng về cơ bản đều bàn đến khái niệm: CL, CL giáo dục ĐH, trong đó thống nhất khái niệm CL là sự phù hợp với mục tiêu. Không chỉ có những công trình nghiên cứu về lý luận mà còn nhiều nghiên cứu về thực tiễn của các nhà khoa học, nhà giáo, nhà QL đã đề cập CL giáo dục, giải pháp nâng cao CL tại các cơ sở giáo dục như: Tác giả Nguyễn Hữu Châu với các công trình “Cơ sở lý luận và thực tiễn về CL giáo dục”, “Đánh giá CL giáo dục” (2006); Chất lượng giáo dục - Những vấn đề lý luận và thực tiễn (2008) [24], [25], [26]. Bùi Mạnh Nhị (2006) với “Những giải pháp cơ bản nâng cao CL giáo dục ĐH” [38]. Các tác giả đã chỉ ra thực trạng CL của nền giáo dục Việt Nam, đặc biệt là giáo dục ĐH, đồng thời nêu rõ nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng ấy, và 9