BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
VŨ THỊ THU THỦY
QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH
CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
VŨ THỊ THU THỦY
QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC SINH
CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9 14 01 14
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
1. GS.TS Phan Văn Kha
2. PGS.TS Nguyễn Xuân Thức
HÀ NỘI - 2018
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án “Quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh các
trường trung học phổ thông trong bối cảnh hiện nay” là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu và các số liệu trong luận án là trung thực,
có xuất xứ rõ ràng, chƣa đƣợc công bố trong một công trình nào khác.
Hà Nội, tháng 8 năm 2018
Tác giả luận án
Vũ Thị Thu Thủy
ii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Người hướng dẫn khoa học:
GS.TS. Phan Văn Kha và PGS.TS Nguyễn Xuân Thức đã tận tình hướng
dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án.
Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Viện Khoa học giáo dục Việt Nam,
Trung tâm Đào tạo - Bồi dưỡng thuộc Viện, các nhà khoa học đã tạo điều
kiện mọi mặt để tác giả hoàn thành luận án.
Xin trân trọng cảm ơn tới Bộ Giáo dục Đào tạo, Đảng ủy, Ban Giám
đốc, các Phòng Ban văn phòng Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường trung
học phổ thông trên địa bàn các tỉnh, thành phố: Hà Nội, thành phố Hồ Chí
Minh, Lâm Đồng, Lào Cai nơi NCS tổ chức nghiên cứu đã tạo mọi điều kiện
về vật chất, tinh thần để tác giả thực hiện luận án.
Xin chân thành cảm ơn quý Thầy giáo, Cô giáo, các nhà khoa học, gia
đình, đồng nghiệp và tập thể lớp Nghiên cứu sinh K2012, Viện Khoa học giáo
dục Việt Nam đã quan tâm giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu, cổ vũ và
động viên tác giả hoàn thành luận án.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 8 năm 2018
Tác giả luận án
Vũ Thị Thu Thủy
iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CBQL
: Cán bộ quản lý
GD&ĐT
: Giáo dục và Đào tạo
GDCD
: Giáo dục công dân
GDPL
: Giáo dục pháp luật
GDTX
: Giáo dục thƣờng xuyên
GV
: Giáo viên
HS
: Học sinh
PBGDPL
: Phổ biến giáo dục pháp luật
THCS
: Trung học cơ sở
THPT
: Trung học phổ thông
UBND
: Ủy ban nhân dân
iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... iii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iv
DANH MỤC BẢNG SỐ ................................................................................... x
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .................................................................... xii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ............................................................ 3
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
6. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 4
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu.......................................... 6
8. Nơi thực hiện đề tài nghiên cứu .................................................................. 8
9. Các luận điểm bảo vệ .................................................................................. 8
10. Đóng góp mới của luận án ........................................................................ 9
11. Cấu trúc của luận án .................................................................................. 9
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT
CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG
BỐI CẢNH HIỆN NAY ................................................................................. 10
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................ 10
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về giáo dục pháp luật ........................... 10
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục pháp luật .............. 14
1.1.3. Nhận xét các công trình nghiên cứu và xác định các vấn đề cần
giải quyết trong luận án ............................................................................. 17
v
1.2. Giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông........................... 18
1.2.1. Pháp luật .......................................................................................... 18
1.2.2. Giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................... 23
1.2.3. Trƣờng trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân và
đặc điểm lứa tuổi học sinh trung học phổ thông ....................................... 32
1.3. Bối cảnh hiện nay và công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trung
học phổ thông ................................................................................................ 42
1.3.1. Bối cảnh hiện nay của công tác giáo dục pháp luật và quản lý giáo
dục pháp luật ............................................................................................. 42
1.3.2. Yêu cầu đặt ra đối với công tác giáo dục pháp luật và quản lý giáo
dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ...................................... 47
1.4. Phân cấp quản lý trong công tác giáo dục pháp luật cho học sinh trung
học phổ thông ................................................................................................ 48
1.4.1. Phân cấp quản lý nhà nƣớc đối với giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông........................................................................... 48
1.4.2. Phân cấp quản lý trong nhà trƣờng trung học phổ thông về giáo
dục pháp luật cho học sinh ........................................................................ 55
1.5. Quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh của hiệu trƣởng trƣờng trung
học phổ thông ................................................................................................ 57
1.5.1. Lập kế hoạch giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông .... 57
1.5.2. Tổ chức bộ máy giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông.... 59
1.5.3. Chỉ đạo, điều khiển hoạt động giáo dục giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông........................................................................... 61
1.5.4. Kiểm tra hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ
thông .......................................................................................................... 62
1.5.5. Quản lý cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .................................................................... 64
vi
1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông ...................................................................................... 65
1.6.1. Các yếu tố chủ quan ảnh hƣởng đến quản lý giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................. 65
1.6.2. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến quản lý giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................. 67
Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 69
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO
HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI
CẢNH HIỆN NAY ......................................................................................... 70
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh
các trƣờng trung học phổ thông .................................................................... 70
2.1.1. Mục đích khảo sát ........................................................................... 70
2.1.2. Nội dung khảo sát ........................................................................... 70
2.1.3. Phƣơng pháp khảo sát ..................................................................... 71
2.1.4. Tiêu chí và thang đánh giá .............................................................. 73
2.1.5. Địa bàn nghiên cứu và mẫu khảo sát thực trạng ............................. 74
2.2. Thực trạng giáo dục pháp luật cho học sinh các trƣờng trung học phổ
thông .............................................................................................................. 75
2.2.1. Thực trạng mức độ đạt đƣợc mục tiêu giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông........................................................................... 80
2.2.2. Thực trạng mức độ thực hiện các nội dung giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .................................................................... 82
2.2.3. Thực trạng các hình thức giáo dục pháp luật cho học sinh trung
học phổ thông ............................................................................................ 84
2.2.4. Thực trạng mức độ thực hiện các phƣơng pháp giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................. 86
vii
2.2.5. Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ công tác giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .................................................................... 88
2.2.6. Thuận lợi và khó khăn trong công tác giáo dục pháp luật cho học
sinh các trƣờng trung học phổ thông ........................................................ 89
2.3. Thực trạng quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh các trƣờng trung
học phổ thông ................................................................................................ 93
2.3.1. Lập kế hoạch giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông93
2.3.2. Tổ chức bộ máy nhân sự thực hiện hoạt động giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................. 95
2.3.3. Tổ chức và chỉ đạo các hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông .................................................................................. 97
2.3.4. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông .................................................................................. 99
2.3.5. Quản lý cơ sở vật chất phục vụ công tác giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .................................................................. 101
2.4. Thực trạng yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................... 105
2.4.1. Các yếu tố chủ quan ảnh hƣởng đến công tác quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ........................................... 105
2.4.2. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến công tác quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ........................................... 108
2.5. Đánh giá thực trạng công tác quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông .................................................................................... 110
2.5.1. Thành công .................................................................................... 110
2.5.2. Hạn chế.......................................................................................... 111
2.5.3. Nguyên nhân ................................................................................. 112
Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 114
viii
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO HỌC
SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH HIỆN
NAY .............................................................................................................. 115
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp........................................................ 115
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi .............................. 115
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................. 115
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................ 116
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................ 116
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính bền vững .............................................. 117
3.2. Biện pháp quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh các trƣờng trung
học phổ thông .............................................................................................. 117
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về giáo
dục pháp luật cho học sinh ...................................................................... 117
3.2.2. Lập kế hoạch giáo dục pháp luật theo chủ điểm giáo dục phù hợp
với học sinh trung học phổ thông............................................................ 120
3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng kiến thức, kỹ năng giáo dục pháp luật cho giáo
viên và cộng tác viên ............................................................................... 123
3.2.4. Chỉ đạo thực hiện giáo dục pháp luật cho học sinh theo yêu cầu
của chƣơng trình giáo dục pháp luật thông qua môn học ....................... 126
3.2.5. Chỉ đạo đa dạng hóa các hoạt động ngoài giờ lên lớp theo các chủ
điểm giáo dục pháp luật .......................................................................... 129
3.2.6. Kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .................................................................. 131
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông ............................................................................. 134
3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản
lý giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ............................ 136
3.4.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 136
ix
3.4.2. Mẫu và địa bàn khảo sát................................................................ 136
3.4.3. Phƣơng pháp khảo sát, tiêu chí và thang đánh giá khảo sát ......... 137
3.5. Tổ chức thực nghiệm biện pháp quản lý hoạt động giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................... 143
3.5.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................. 144
3.5.2. Giả thuyết thực nghiệm ................................................................. 144
3.5.3. Tiến trình thực nghiệm.................................................................. 145
3.5.4. Mẫu thực nghiệm .......................................................................... 145
3.5.5. Kế hoạch và phƣơng pháp tiến hành thực nghiệm ....................... 147
3.5.6. Thực nghiệm thăm dò ................................................................... 149
3.5.7. Thực nghiệm tác động................................................................... 153
3.6. Xử lý chung kết quản thực nghiệm ...................................................... 156
3.6.1. Tổng hợp kết quả thực nghiệm ..................................................... 156
3.6.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm ...................................................... 163
Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 164
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 165
1. Kết luận ................................................................................................... 165
2. Khuyến nghị ............................................................................................ 167
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo ...................................................... 167
2.3. Đối với các trƣờng trung học phổ thông .......................................... 167
2.4. Đối với các cơ quan liên quan đến giáo dục pháp luật .................... 168
TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ
PHỤ LỤC
x
DANH MỤC BẢNG SỐ
Bảng 2.1. Mẫu khảo sát và địa bàn khảo sát ................................................... 74
Bảng 2.2. Biểu hiện hành vi vi phạm pháp luật của học sinh THPT .............. 75
Bảng 2.3. Thực trạng mức độ đạt đƣợc mục tiêu của giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .......................................................................... 80
Bảng 2.4. Đánh giá thực trạng mức độ thực hiện các nội dung giáo dục pháp
luật cho học sinh trung học phổ thông ............................................................ 82
Bảng 2.5. Đánh giá mức độ thực hiện hình thức giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông ................................................................................. 84
Bảng 2.6. Đánh giá mức độ thực hiện các phƣơng pháp giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ................................................................... 86
Bảng 2.7. Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất để thực hiện nhiệm vụ giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................... 88
Bảng 2.8. Thuận lợi trong việc thực hiện công tác giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .......................................................................... 89
Bảng 2.9. Khó khăn trong thực hiện công tác giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông ................................................................................. 91
Bảng 2.10. Lập kế hoạch quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh trung học
phổ thông ......................................................................................................... 93
Bảng 2.11. Tổ chức bộ máy nhân sự thực hiện hoạt động giáo dục pháp luật
cho học sinh trung học phổ thông ................................................................... 95
Bảng 2.12. Tổ chức và chỉ đạo công tác quản lý giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông ................................................................................. 97
Bảng 2.13. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông ................................................................................. 99
Bảng 2.14. Quản lý cơ sở vật chất phục vụ cho công tác quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 101
Bảng 2.15. Bảng tổng hợp thực trạng các biện pháp quản lý giáo dục pháp
luật cho học sinh trung học phổ thông .......................................................... 104
xi
Bảng 2.16. Các yếu tố chủ quan ảnh hƣởng đến công tác quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông (từ phía hiệu trƣởng và nhà
trƣờng trung học phổ thông ) ........................................................................ 105
Bảng 2.17. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến công tác quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 108
Bảng 3.1. Mẫu khảo sát tính cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý giáo
dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông .......................................... 137
Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 137
Bảng 3.3. Khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 140
Bảng 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý
giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông................................... 142
Bảng 3.5: Bảng mô tả dữ liệu thực nghiệm .................................................. 156
Bảng 3.6: Kết quả so sánh điểm số giữa sau thực nghiệm và trƣớc thực
nghiệm ........................................................................................................... 158
Bảng 3.7: Bảng so sánh giá trị trung bình điểm số của................................. 159
Bảng 3.8: Bảng thể hiện giá trị phép kiểm chứng P - Test ........................... 159
Bảng 3.9: Bảng đánh giá giá trị P ................................................................. 159
Bảng 3.10: Mức độ ảnh hƣởng trong nghiên cứu ......................................... 160
Bảng 3.11. Bảng tính mức độ ảnh hƣởng ..................................................... 160
Bảng 3.12: Kết quả đo thái độ của ngƣời học ............................................... 161
Bảng 3.13: Bảng tiêu chí đánh giá phép kiểm chứng bình phƣơng .............. 161
Bảng 3.14: Bảng kết luận mức độ tƣơng quan Hopkins ............................... 162
xii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ quản lý giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo - Sở Giáo dục
và Đào tạo - Trƣờng trung học phổ thông....................................................... 54
Sơ đồ 1.2. Các chủ thể quản lý tham gia quản lý giáo dục pháp luật cho học
sinh trong nhà trƣờng ...................................................................................... 56
Biểu đồ 2.1. Cơ cấu mẫu khảo sát của luận án ............................................... 75
Biểu đồ 2.2: Biểu hiện hành vi vi phạm pháp luật của học sinh THPT .......... 78
Biểu đồ 2.3. Thuận lợi trong việc thực hiện công tác giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .......................................................................... 91
Biểu đồ 2.4. Khó khăn trong việc thực hiện công tác giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông .......................................................................... 92
Biểu đồ 2.5. Lập kế hoạch quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh THPT ... 95
Biểu đồ 2.6. Tổ chức bộ máy quản lý GDPL cho học sinh trung học phổ
thông ................................................................................................................ 97
Biểu đồ 2.7. Tổ chức và chỉ đạo công tác quản lý giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông ................................................................................. 98
Biểu đồ 2.8 Kiểm tra và đánh giá công tác quản lý giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông ........................................................................ 100
Biểu đồ 2.9. Quản lý cơ sở vật chất phục vụ cho công tác quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 103
Biểu đồ 2.10. Bảng tổng hợp thực trạng các biện pháp quản lý giáo dục pháp
luật cho học sinh trung học phổ thông .......................................................... 105
Biểu đồ 2.11. Ảnh hƣởng của các yếu tố chủ quan đến công tác quản lý giáo
dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông .......................................... 107
Biểu đồ 2.12. Ảnh hƣởng của các yếu tố khách quan đến công tác quản lý
giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông................................... 110
Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý giáo dục ...................... 136
xiii
Biểu đồ 3.1.Mức độ cần thiết của biện pháp quản lý giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông ........................................................................ 139
Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của biện pháp quản lý giáo dục pháp luật cho
học sinh trung học phổ thông ........................................................................ 141
Biểu đồ 3.3. Mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý giáo dục
pháp luật cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 143
Biểu đồ 3.4: Tần xuất hội tụ điểm số sau thực nghiệm................................. 151
Biểu đồ 3.5: Tần xuất hội tụ tiến điểm số sau thực nghiệm.......................... 151
Biểu đồ 3.6. Tần xuất điểm số trƣớc và sau thực nghiệm............................. 155
Biểu đồ 3.7. Tần xuất hội tụ tiến điểm số trƣớc và sau thực nghiệm ........... 155
Biểu đồ 3.8. Mô tả dữ liệu thực nghiệm ....................................................... 157
Biểu đồ 3.9. Biểu đồ tần suất xuât hiện của điểm số .................................... 158
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong bối cảnh xã hội hiện nay, bối cảnh thay đổi mạnh mẽ về
chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội, thời kỳ hội nhập quốc tế với thế giới bên
ngoài đã tạo ra sự biến đổi sâu sắc cả về hành vi con ngƣời nói chung và hành
vi pháp luật của ngƣời dân trong đó có lực lƣợng học sinh trung học phổ
thông đang theo học tại các nhà trƣờng phổ thông. Với đặc điểm lứa tuổi đang
trong giai đoạn ổn định hình thành nhân cách, các em đã bộc lộ nhiều hành vi
pháp luật tích cực và không ít hành vi pháp luật lệch chuẩn cần thiết phải giáo
dục và điều chỉnh để một mặt các em phát triển nhân cách toàn diện, đi đúng
hƣớng với mục đích giáo dục của nhà trƣờng, mặt khác giảm thiểu các hành
vi vi phạm pháp luật trong nhà trƣờng và xã hội. Điều này thực hiện đƣợc nhờ
vào vai trò của giáo dục pháp luật của nhà trƣờng trung học phổ thông và môi
trƣờng xã hội bên ngoài. Tăng cƣờng giáo dục pháp luật cho ngƣời dân nói
chung và học sinh trung học phổ thông nói riêng đã đƣợc thể hiện bằng các
nghị quyết, chỉ thị của Ban bí thƣ trung ƣơng đảng, Bộ giáo dục và Đào tạo,
Sở giáo dục và Đào tạo... về phổ biến giáo dục pháp luật, giáo dục pháp luật
nhƣ trong các văn kiện đại hội đảng của các kỳ họp từ đại hội đảng toàn quốc
V, VI... XII của Đảng cộng sản Việt Nam. Đặc biệt ngày 20/6/2013 Quốc hội
đã thông qua luật phổ biến, giáo dục pháp luật... quy định các nội dung các
hoạt động phổ biến pháp luật của ngành giáo dục.
Chất lƣợng của hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh trong nhà
trƣờng phổ thông phụ thuộc trực tiếp vào các yếu tố quản lý của các cấp quản
lý trong và ngoài nhà trƣờng, kể cả quản lý nhà nƣớc về giáo dục và quản lý
nhà trƣờng đối với hoạt động giáo dục pháp luật. Việc xác định giáo dục pháp
luật và quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh trƣờng trung học phổ thông đã
đƣợc xác định là một bộ phận cơ bản, không tách rời của giáo dục phổ thông
trong hệ thống giáo dục quốc dân. Chỉ đạo, tăng cƣờng và đổi mới mục tiêu,
2
nội dung, cơ chế quản lý... trong giáo dục pháp luật sẽ quyết định trực tiếp
việc nâng cao hiệu quả các hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trƣờng, từ
đó tăng cƣờng hình thành các hành vi pháp luật tích cực cho học sinh, giảm
thiểu các hành vi vi phạm pháp luật trong và ngoài nhà trƣờng và đạt đƣợc
mục tiêu giáo dục, mục tiêu phát triển xã hội. Vì vậy nghiên cứu về giáo dục
pháp luật cho học sinh từ góc độ khoa học quản lý giáo dục là đúng hƣớng và
cấp thiết trong bối cảnh xã hội hiện nay.
1.2. Thực tiễn trong những năm qua tại các trƣờng trung học phổ thông
của cả nƣớc công tác phổ biến pháp luật và giáo dục pháp luật cho học sinh đã
làm đƣợc nhiều công việc có hiệu quả: phổ biến pháp luật thông qua các con
đƣờng khác nhau đã đến tới học sinh, triển khai đầy đủ và sáng tạo phù hợp với
thực tiễn địa phƣơng các chỉ thị, văn bản, nghị quyết về giáo dục pháp luật ở
các trƣờng phổ thông, tổ chức bƣớc đầu có hiệu quả hoạt động giáo dục pháp
luật cho học sinh thông qua con đƣờng dạy học và các hoạt động ngoại khóa
trong và ngoài nhà trƣờng... để từ đó nâng cao hiểu biết, từ đó có các hành vi
pháp luật tích cực của học sinh. Về công tác quản lý giáo dục pháp luật đã triển
khai các nội dung quản lý phù hợp với giáo dục pháp luật ở các địa phƣơng cụ
thể, lứa tuổi học sinh cụ thể... Tuy nhiên đứng trƣớc các thay đổi mạnh mẽ hiện
nay của xã hội và bản thân học sinh trong nhà trƣờng thì công tác quản lý giáo
dục pháp luật nhiều khi chƣa theo kịp, chƣa phù hợp: đầu tiên phải kể đến nhận
thức của học sinh trung học phổ thông và các lực lƣợng tham gia giáo dục pháp
luật nhiều khi còn chƣa theo kịp sự thay đổi, một bộ phận chƣa coi trọng, chƣa
đánh giá đúng tầm quan trọng của công tác giáo dục pháp luật và quản lý giáo
dục pháp luật trong nhà trƣờng; chƣa thấy hết đƣợc mối quan hệ giữa giáo dục
pháp luật với các nội dung giáo dục khác, mà vẫn coi trọng hơn các nội dung
giáo dục khác nhƣ giáo dục trí tuệ. Việc chỉ đạo đổi mới hình thức, nội dung,
phƣơng pháp... giáo dục pháp luật cho phù hợp với tình hình đổi thay xã hội
nhiều khi còn chậm; khâu kiểm tra đánh giá giáo dục pháp luật trong nhà
3
trƣờng nhiều khi mang tính hình thức, làm theo thời vụ, chƣa thực sự đánh giá
hết hiệu quả của giáo dục pháp luật cho nên việc phổ biến, giáo dục pháp luật
chƣa đạt hiệu quả cao; cơ chế quản lý giáo dục pháp luật trong quản lý nhà
nƣớc và quản lý nhà trƣờng nhiều lúc, nhiều nơi chƣa đồng bộ... Tất cả các hạn
chế đó làm giảm chất lƣợng giáo dục pháp luật cần phải có các nghiên cứu thực
tiễn, nghiêm túc để đánh giá khách quan, khoa học và đƣa ra đƣợc các giải
pháp quản lý giáo dục pháp luật mới phù hợp với bối cảnh hiện nay.
1.3. Trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có một số công trình nghiên cứu
về quản lý giáo dục pháp luật, nhƣng tập trung nhiều ở cấp độ thạc sĩ khóa học
chuyên ngành quản lý giáo dục còn ở cấp độ tiến sĩ còn vắng bóng nhiều công
trình nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục pháp luật ở
cấp độ tiến sĩ tập trung vào đối tƣợng là sinh viên các trƣờng cao đẳng và đại
học... còn ở đối tƣợng học sinh trung học phổ thông trên một diện rộng ở các
vùng miền khác nhau của cả nƣớc trong bối cảnh hiện nay hầu nhƣ chƣa đƣợc
nghiên cứu. Với các lý do trên, đề tài “Quản lý giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông trong bối cảnh hiện nay” có điểm mới và có ý
nghĩa thực tiễn nhằm mục đích nâng cao chất lƣợng giáo dục pháp luật cho học
sinh trung học phổ thông.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất và khẳng định tính cần thiết, khả thi, hiệu quả của các biện
pháp quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh trong các trƣờng trung học phổ
thông trong bối cảnh hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông trong bối cảnh hiện nay.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông trong bối cảnh hiện nay.
4
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông trong bối
cảnh hiện nay đã bộc lộ các bất cập trong công tác lập kế hoạch, tổ chức bộ
máy giáo dục pháp luật, kiểm tra việc thực hiện giáo dục pháp luật... dẫn đến
hoạt động giáo dục pháp luật trong các trƣờng trung học phổ thông chƣa hiệu
quả. Đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý giáo dục pháp luật theo tiếp
cận chức năng quản lý phù hợp với bối cảnh hiện nay, đặc điểm tâm sinh lý
lứa tuổi học sinh trung học phổ thông và các điều kiện của trƣờng trung học
phổ thông sẽ nâng cao đƣợc hiệu quả giáo dục pháp luật cho học sinh, giảm
thiểu các hành vi vi phạm pháp luật ở học sinh trung học phổ thông.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lý luận về quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh
trung học phổ thông trong bối cảnh hiện nay.
5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật, quản
lý giáo dục pháp luật cho học sinh tại các trƣờng trung học phổ thông thuộc Hà
Nội, Lào Cai, Lâm Đồng, thành phố Hồ Chí Minh.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục pháp luật cho
học sinh các trƣờng trung học phổ thông thuộc Hà Nội, Lào Cai, Lâm Đồng,
thành phố Hồ Chí Minh.
5.4. Khảo nghiệm về nhận thức tính cần thiết và khả thi của các biện
pháp quản lý hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh các trƣờng trung học
phổ thông. Thực nghiệm biện pháp “Tổ chức bồi dƣỡng kiến thức, kỹ năng
giáo dục pháp luật cho giáo viên và cộng tác viên” nhằm nâng cao kiến thức,
kỹ năng cho giáo viên, cộng tác viên, từ đó nâng cao chất lƣợng giáo dục
pháp luật cho học sinh các trƣờng trung học phổ thông thuộc Hà Nội, Lào Cai,
Lâm Đồng, thành phố Hồ Chí Minh.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
5
- Đề tài luận án nghiên cứu biện pháp quản lý giáo dục pháp luật cho
học sinh trƣờng trung học phổ thông.
- Chủ thể quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh trong các trƣờng
THPT bao gồm các chủ thể thuộc về quản lý Nhà nƣớc và giáo dục, quản lý
nhà trƣờng, nhƣng luận án đi sâu vào quản lý nhà trƣờng đối với công tác
giáo dục pháp luật cho học sinh với chủ thể quản lý chính là hiệu trƣởng các
trƣờng THPT, còn các chủ thể quản lý khác trong nhà trƣờng nhƣ phó hiệu
trƣởng, tổ trƣởng chuyên môn, các tổ chức chính trị: công đoàn, đoàn thanh
niên là các chủ thể quản lý phối hợp trong giáo dục pháp luật cho học sinh.
- Quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh các trƣờng trung học phổ
thông thông qua quản lý dạy học các môn học và quản lý các hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp, bằng các phƣơng tiện thông tin đại chúng.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
- Địa bàn khảo sát thực trạng hành vi phạm pháp luật, giáo dục pháp
luật và quản lý giáo dục pháp luật cho học sinh các trƣờng trung học phổ
thông đƣợc lựa chọn gồm một số tỉnh, thành phố đại diện cho các tỉnh vùng
núi phía Bắc Nam trung bộ là tỉnh Lào Cai, tỉnh Lâm Đồng và 2 thành phố
lớn là thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh.
6.3. Giới hạn về thời gian lấy số liệu
Các số liệu về thực trạng giáo dục pháp luật và quản lý giáo dục pháp
luật đƣợc lấy trong thời gian 6 năm gần đây: 2012-2016
6.4. Giới hạn về khách thể khảo sát
- Nhóm 1: Cán bộ quản lý Nhà nƣớc và quản lý trƣờng THPT (115
khách thể).
- Nhóm 2: Giáo viên trƣờng THPT (378 khách thể).
- Nhóm 3: Các lực lƣợng xã hội (252 khách thể).
Tổng số: 745 khách thể khảo sát trong cả nƣớc.
- Xem thêm -