Tài liệu Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tại các trường tiểu học thành phố việt trì, tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ---------------------------- ĐỖ ĐỨC MINH QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ - TỈNH PHÖ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI, NĂM 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ---------------------------- ĐỖ ĐỨC MINH QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ - TỈNH PHÖ THỌ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. PHÓ ĐỨC HÕA HÀ NỘI, NĂM 2016 LỜI CẢM ƠN Có được bản luận văn tốt nghiệp này, tác giả xin bày tỏ lòng chân thành cảm ơn đến Ban Giám hiệu; đội ngũ cán bộ, giảng viên Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã hết lòng giảng dạy, tận tình giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin cảm ơn sự giúp đỡ và ủng hộ của Ban giám hiệu, các cán bộ giáo viên, nhân viên của các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Xin trân trọng cảm ơn các chuyên viên Phòng GD&ĐT Việt Trì đã cung cấp số liệu. Đặc biệt, tác giả luận văn xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Phó Đức Hòa, người Thầy đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Dù đã hết sức cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự chia sẻ và những ý kiến đóng góp quý báu từ các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học và các bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Đỗ Đức Minh i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Cán bộ quản lý CBQL Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa CNH- HĐH Công nghệ thông tin CNTT Công nghệ thông tin và truyền thông CNTT&TT Cơ sở vật chất CSVC Đại học sư phạm Hà Nội ĐHSPHN Giáo án dạy học GADH Giáo án dạy học tích cực GADHTC Giáo dục, dạy học GD, DH Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT Giáo viên, Học sinh GV, HS Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân HĐND, UBND Học sinh giỏi HSG Nhà xuất bản NXB Phầm mềm dạy học PMDH Phương pháp dạy học PPDH Phương tiện kỹ thuật dạy học PTKTDH Phó giáo sư, tiến sỹ PGS.TS Quản lý QL Thiết bị dạy học TBDH Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông TH, THCS, THPT Sáng kiến kinh nghiệm SKKN Chất lượng dạy học CLDH Phương tiện dạy học PTDH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CNH - HĐH ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .................................................................................vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY HỌC TIỂU HỌC ............................................................................................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .......................................................................6 1.1.1. Trên thế giới.............................................................................................6 1.1.2. Tại Việt Nam .............................................................................................7 1.2. Lý luận về quản lí và quản lí dạy học ........................................................11 1.2.1. Quản lí ....................................................................................................11 1.2.2. Chức năng quản lí ..................................................................................12 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học tiểu học .......................................................13 1.3. CNTT và ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học ...................................18 1.3.1. Khái niệm CNTT .....................................................................................18 1.3.2. Ứng dụng CNTT trong dạy học ...............................................................19 1.3.3. Nội dung ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học .........................20 1.4. Nội dung quản lí ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ..............25 1.4.1. Quản lí việc ứng dụng CNTT để thiết kế, tổ chức kế hoạch dạy học .....25 1.4.2. Quản lí việc ứng dụng CNTT để hỗ trợ và khuyến khích học tập ..........28 1.4.3. Quản lí việc xây dựng và sử dụng phòng học đa phương tiện ...............29 1.4.4. Quản lí việc ứng dụng CNTT nhằm khai thác các tiện ích trên mạng ...31 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng quản lí ứng dụng thành công CNTT vào hoạt động dạy học trong trƣờng tiểu học ..................................................................32 1.5.1. Chủ trương, cơ chế chính sách về ứng dụng CNTT trong giáo dục nói chung và dạy học trong trường tiểu học nói riêng ...........................................32 1.5.2. Nhận thức của cơ quan quản lí và các cơ sở giáo dục trong việc chỉ đạo triển khai ứng dụng CNTT trong trường tiểu học ............................................34 iii 1.5.3. Nhân lực và trình độ tin học của đội ngũ cán bộ, giáo viên trong trường tiểu học.....................................................................................................................35 1.5.4. Cơ sở vật chất hạ tầng về CNTT ............................................................35 Kết luận chƣơng 1 .................................................................................................... 36 Chƣơng 2:THỰC TRẠNG QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CNTT TRONG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TP VIỆT TRÌ – TỈNH PHÚ THỌ .......................................................................................................................... 37 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. .......................................................................................................37 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế-văn hóa- xã hội thành phố Việt Trì . ...........37 2.1.2. Tình hình giáo dục tiểu học thành phố Việt Trì năm học 2 năm gần đây 2013 -2015. .......................................................................................................39 2.2. Thực trạng ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trƣờng tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ.............................................................42 2.2.1. Thực trạng về cơ sở vật chất cho việc ứng dụng CNTT tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. .....................................................43 2.2.2. Thực trạng trình độ CNTT của đội ngũ CBQL và giáo viên tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. .........................................44 2.2.3. Thực trạng ứng dụng CNTT để thiết kế, tổ chức kế hoạch dạy học .......46 2.2.4. Thực trạng UDCNTT trong quản lí để hỗ trợ và khuyến khích học tập .......49 2.2.5. Thực trạng ứng dụng CNTT để khai thác các tiện ích trên mạng ............50 2.2.6. Những ưu điểm hạn chế của việc ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. ......................50 2.3. Thực trạng quản lí ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trƣờng tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. .......................................53 2.3.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ...................................................................53 2.3.3. Kết quả khảo sát .....................................................................................54 2.4. Đánh giá thuận lợi, khó khăn và các yếu tố ảnh hƣởng đến việc quản lí ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ.............................................................63 2.4.1. Thuận lợi trong việc quản lí ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học. ..63 2.4.2. Những khó khăn trong việc quản lí ứng dụng CNTT vào DHTH. .........64 2.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lí ứng dụng CNTT vào DHTH ..........65 Kết luận chƣơng 2: .................................................................................................. 67 iv Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ ỨNG DỤNG CNTT TRONG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ TỈNH PHÚ THỌ ..................................................................................................... 68 3.1. Các nguyên tắc trong việc đề xuất các biện pháp .....................................68 3.1.1. Đảm bảo tính đồng bộ của các biện pháp ..............................................68 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp .............................................68 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa của các biện pháp ...............................................69 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi của các biện pháp ................................................70 3.2. Đề xuất biện pháp quản lí việc ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trƣờng tiểu học thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ ............................70 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho CB-GV về tầm quan trọng, lợi ích của việc ứng dụng CNTT trong dạy học...........................................................70 3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức, bồi dưỡng cho GV về ứng dụng CNTT trong dạy học. ...................................................................................................................74 3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo tăng cường việc ứng dụng các phần mềm giáo dục trong quản lý dạy học theo hướng tích hợp. Khai thác và sử dụng có hiệu quả các ứng dụng trên mạng và Internet. ...............................................................78 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo quy trình thiết kế và sử dụng giáo án dạy học tích cực có ứng dụng CNTT.....................................................................................83 3.2.5. Biện pháp 5: Quản lí hạ tầng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại, xây dựng phòng học ĐPT .................................................................................89 3.2.6. Biện pháp 6: Ban hành các quy định bằng văn bản cho việc ứng dụng CNTT trong DH ................................................................................................93 3.2.7. Biện pháp 7: Giám sát, kiểm tra quá trình thực hiện việc ứng dụng CNTT trong dạy học các trường TH thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. ......................95 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................98 3.4. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và khả thi của những biện pháp đề xuất .........99 3.4.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất .........99 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất......102 Kết luận chƣơng 3 ................................................................................................. 106 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................................... 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 110 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 113 v DANH MỤC CÁC BẢNG STT 1 2 Nội dung Trang Bảng 2.1: Thực trạng trang bị CSVC cho ứng dụng CNTT tại 3 trường. Bảng 2.2: Thực trạng trình độ CNTT của đội ngũ cán bộ, giáo viên ở các trường. 42 44 Bảng 2.3: Tổng hợp ý kiến về các hình thức ứng dụng CNTT để 3 phục vụ việc DH của đội ngũ GV các trường TH thành phố Việt 46 Trì, tỉnh Phú Thọ. Bảng 2.4: Tổng hợp ý kiến về các hình thức ứng dụng CNTT 4 trong quá trình DH của đội ngũ GV ở các trường TH thành phố 47 Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. Bảng 2.5: Tổng hợp ý kiến về các nội ứng dụng CNTT trong 5 quản lí để hỗ trợ và khuyến khích học tập ở các trường TH 48 thành phố Việt Trì – tỉnh Phú Thọ. Bảng 2.6: Tổng hợp ý kiến về các hình thức dụng CNTT để khai 6 thác các tiện ích trên mạng ở các trường TH thành phố Việt Trì 49 – tỉnh Phú Thọ. 7 8 9 10 Bảng 2.7: Ưu thế của việc sử dụng CNTT trong dạy học tiểu học. Bảng 2.8: Hạn chế của việc sử dụng CNTT trong dạy học tiểu học. Bảng 2.9: Tổng hợp ý kiến đánh giá của đội ngũ CBQL về sự cần thiết phải quản lí ứng dụng CNTT trong DH Bảng 2.10. Tổng hợp ý kiến đánh giá về thực trạng quản lí ứng dụng CNTT để thiết kế kế hoạch DH 49 51 53 54 Bảng 2.11: Tổng hợp ý kiến đánh giá về quản lí ứng dụng CNTT 11 trong quá trình DH tại các trường TH thành phố Việt Trì – tỉnh 56 Phú Thọ. 12 Bảng 2.12: Thực trạng tổ chức, chỉ đạo thực hiện việc ứng dụng CNTT trong dạy học của các trường tiểu học thành phố Việt Trì vi 58 13 14 15 16 Bảng 2.13:Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá việc ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học. Bảng 2.14: Những thuận lợi trong trong việc quản lí ứng dụng CNTT vào DHTH. Bảng 2.15: Khó Khăn trong việc quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tiểu học. Bảng 2.16: Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lí ứng dụng CNTT vào DHTH 61 62 63 64 Bảng 3.1: Kết quả đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp 17 quản lí ứng dụng CNTT trong DH các trường TH thành phố Việt 99 Trì – tỉnh Phú Thọ (Phụ lục10) Bảng 3.2: Kết quả đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp 18 quản lý ứng dụng CNTT trong DH các trường TH thành phố 101 Việt Trì (Phụ lục 11) DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ 1 2 3 4 Sơ đồ 1.1 Cấu trúc của quá trình dạy học Sơ đồ 1.2: Quan hệ tương tác diễn ra trong quá trình DH bằng GADHTC có ứng dụng CNTT Sơ đồ 3.2.: Mô hình đồng bộ hóa và tích hợp dữ liệu trong trường học Sơ đồ: 3.3: Mối quan hệ giữa các biện pháp 13 22 81 98 Biểu đồ 3.4: Biểu đồ mối tương quan giữa tính cần thiết và tính 5 khả thi của các biện pháp đề xuất quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học. vii 102 MỞ ĐẦU 1/- Lý do chọn đề tài 1.1/- Xuất phát từ xu thế hội nhập và toàn cầu hoá, việc tiếp nhận những công nghệ mới trong đó công nghệ thông tin (CNTT) là yếu tố khách quan và tất yếu để khẳng định sự hưng thịnh của một quốc gia. Giáo dục không nằm ngoài quy luật đó, việc ứng dụng CNTT trong giáo dục thể hiện sự lớn mạnh về khoa học, về công nghệ, về kinh tế… của một đất nước. Một đất nước muốn phát triển nhanh và bền vững thì nền kinh tế tri thức phải được ưu tiên hàng đầu. CNTT đã làm thay đổi căn bản bức tranh của nền kinh tế tri thức đó. Trong “Chiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010” của Chính phủ đã nhận định: “Sự đổi mới và phát triển giáo dục đang diễn ra ở qui mô toàn cầu tạo cơ hội tốt để giáo dục Việt Nam nhanh chóng tiếp cận với các xu thế mới, tri thức mới, những cơ sở lý luận, phương thức tổ chức, nội dung giảng dạy hiện đại và tận dụng các kinh nghiệm quốc tế để đổi mới và phát triển”. [14] Nhận rõ vai trò quan trọng của CNTT trong sự phát triển của đất nước, Chỉ thị số 55/2008/CT-BGD ĐT ngày 30/9/2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về tăng cường giảng dạy, đào tạo, ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 - 2012 đã chỉ rõ: “Phát triển nguồn nhân lực CNTT và ứng dụng CNTT trong giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng có ý nghĩa quyết định sự phát triển CNTT của đất nước”. [12] Trong những năm gần đây việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và việc ứng dụng CNTT vào dạy học nói riêng đã được Bộ giáo dục & Đào tạo (BGD&ĐT) quan tâm nhiều mặt: từ tổ chức đào tạo kiến thức CNTT cho đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV), dạy tin học cho học sinh (HS) đến các ứng dụng trong lĩnh vực GD&ĐT như: ứng dụng CNTT trong quản lý hồ sơ giáo viên, trong các loại hình báo cáo, xây dựng hệ thống thông tin giữa Trường → Phòng → Sở → Bộ. Đặc biệt là việc ứng dụng CNTT vào trong dạy học đã đem lại hiệu quả cao. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng - Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về ứng dụng CNTT - vừa ra thông báo số 249 yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương cần thực hiện quyết liệt, triển khai các giải pháp đẩy mạnh phát triển CNTT (Theo báo điện tử Dân trí ngày 03/07/2014). Như vậy, việc quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học góp phần thực hiện đổi 1 mới giáo dục nói chung, đổi mới phương pháp giáo dục nói riêng hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo học sinh phổ thông. 1.2/- Những năm qua ngành giáo dục đào tạo thành phố Việt Trì đã rất quan tâm đến công tác đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học đặc biệt là đầu tư các nguồn lực cho việc ứng dụng CNTT. Thiết lập Website riêng của ngành; chú trọng việc bồi dưỡng đội ngũ, khuyến khích ứng dụng CNTT vào trong giảng dạy ở các bậc học, các phương tiện dạy học hiện đại từng bước được đầu tư, phụ huynh học sinh, CB – GV, học sinh đồng tình ủng hộ. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học và quản lí đã được nhiều cán bộ, giáo viên hưởng ứng tích cực. Đây được coi là con đường ngắn nhất để đi đến đích của chất lượng dạy học và quản lí tại các nhà trường. Trong quá trình thực hiện còn nảy sinh nhiều vấn đề cần có những biện pháp khắc phục kịp thời như: Do nhận thức và trình độ về CNTT của giáo viên còn nhiều hạn chế. Đặc biệt công tác quản lí của hiệu trưởng còn nhiều bất cập; do điều kiện ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường không đồng nhất về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, do vị trí địa lý, điều kiện kinh tế xã hội... Một nguyên nhân nữa đó là do tư duy của giáo viên trực tiếp giảng dạy chưa đổi mới, thậm chí ngại tiếp cận với CNTT nên họ chưa tập trung đầu tư thời gian, công sức để ứng dụng CNTT vào dạy học. 1.3/- Xuất phát từ thực tế tại thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, việc ứng dụng CNTT vào dạy học còn hạn chế và gặp nhiều khó khăn làm cho chất lượng giáo dục chưa được nâng cao. Việc ứng dụng CNTT trong dạy học trở thành nhu cầu cần thiết, không thể thiếu trong việc đổi mới phương pháp của giáo viên các trường tiểu học. Điều này đòi hỏi Phòng GD&ĐT có sự chỉ đạo đúng đắn và định hướng để các trường tiểu học đưa ứng dụng CNTT vào dạy học thành công. Trên thực tế đã có nhiều nghiên cứu về ứng dụng CNTT vào các hoạt động giáo dục, nhưng hiện chưa có công trình khoa học nào được nghiên cứu và ứng dụng tại địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn nói trên, xuất phát từ yêu cầu khách quan và tính cần thiết về bài toán quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở 2 các trường tiểu học, tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ”. 2/. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ; từ đó đề xuất biện pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 3/- Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1/- Khách thể nghiên cứu: Quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tiểu học. 3.2/- Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý việc ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 4/- Giả thuyết khoa học Hiện nay, việc tăng cường ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học tại các trường Tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ còn mang tính hình thức, chưa thấy rõ được hiệu quả thực sự của việc đổi mới. Nếu đề xuất và áp dụng đồng bộ các biện pháp thích hợp với thực tiễn giáo dục thì sẽ góp phần đẩy mạnh được hiệu quả ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học, từ đó chất lượng dạy học được nâng cao tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 5/- Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1/- Nghiên cứu cơ sở lý luận về ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học. 5.2/- Đánh giá thực trạng quản lý ứng dụng CNTT của hiệu trưởng trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 5.3/- Đề xuất biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 6/- Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đế tài 3 6.1/- Khách thể khảo sát: + Số lượng cán bộ quản lý: - Hiệu trưởng: 03 - Phó Hiệu trưởng: 06 - Tổ trưởng chuyên môn: 09 Tổng số: 18 + Số lượng giáo viên: 76 6.2/- Phạm vi nghiên cứu: Đề tài giới hạn khảo sát thực trạng quản lý ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì giai đoạn 2013 - 2016. Đề tài được tiến hành khảo sát, điều tra trong phạm vi: - Trường tiểu học Đinh Tiên Hoàng - Trường tiểu học Vân Phú - Trường tiểu học Gia Cẩm 7/- Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, mô hình hoá… các tài liệu, các văn bản có liên quan đến vấn đề nghiên cứu như sách, tài liệu về giáo dục, về quản lý giáo dục, về CNTT và ứng dụng CNTT; chủ trương đường lối, nghị quyết, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, các văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Sở giáo dục và đào tạo Phú Thọ về CNTT và quản lý việc ứng dụng CNTT nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1/- Phương pháp quan sát: Dự giờ các giờ dạy có ứng dụng CNTT của GV. 7.2.2/- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: + Sử dụng phiếu hỏi nhằm khảo sát thực trạng ứng dụng CNTT của đội ngũ cán bộ quản lý về sự cần thiết của việc ứng dụng CNTT trong dạy học. + Khảo sát trình độ ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học của giáo viên, về điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học tại các trường TH thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. + Đồng thời đánh giá thực trạng công tác quản lí ứng dụng CNTT trong hoạt 4 động dạy học tại các trường TH thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 7.2.3/- Phương pháp phỏng vấn: Xin ý kiến các nhà khoa học, các chuyên gia về CNTT để tiến hành nghiên cứu. Từ đó đánh giá thực trạng, rút ra các kết luận và đề xuất các biện pháp quản lí. 7.2.4/- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: xác định rõ hiện trạng và xác định các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 7.3. Phương pháp thống kê toán học trong quản lý giáo dục Phân tích xử lý các thông tin thu được, các số liệu bằng thống kê toán học. 8/. Ý nghĩa của đề tài 8.1. Ý nghĩa khoa học Góp phần hệ thống hóa các quan điểm cơ bản về ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học ở trường tiểu học. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT tại các trường TH thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 9- Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, các phụ lục, luận văn còn được trình bày trong 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lí luận về quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học tại các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY HỌC TIỂU HỌC 1.1/. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Nền kinh tế thế giới hiện nay đang bước vào giai đoạn của nền kinh tế tri thức, vì vậy việc nâng cao hiệu quả chất lượng GD&ĐT sẽ là yếu tố sống còn và quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia. Trong giáo dục – đào tạo, CNTT được sử dụng vào tất cả các môn học tự nhiên, kỹ thuật, xã hội và nhân văn. Hiệu quả rõ rệt là chất lựơng giáo dục tăng lên cả về mặt lý thuyết và thực hành. Vì thế, nó là chủ đề lớn được tổ chức văn hóa giáo dục thế giới UNESCO chính thức đưa ra thành chương trình hành động trước ngưỡng cửa của thế kỷ XXI và dự đoán “sẽ có sự thay đổi nền giáo dục một cách căn bản vào đầu thế kỷ XXI do ảnh hưởng của CNTT ”. Như vậy, CNTT đã ảnh hưởng sâu sắc tới giáo dục và đào tạo, đặc biệt là trong đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), đang tạo ra những thay đổi của một cuộc cách mạng giáo dục, vì nhờ có cuộc cách mạng này mà giáo dục đã có thể thực hiện được các tiêu chí mới: Học mọi nơi (any where) Học mọi lúc (any time) Học suốt đời (life long) Dạy cho mọi người (any one) và mọi trình độ tiếp thu khác nhau Thay đổi vai trò của người dạy, người học, đổi mới cách dạy và cách học. Chính vì vậy vấn đề nghiên cứu các biện pháp quản lý để thúc đẩy ứng dụng CNTT trong giáo dục đã thực sự phát triển rộng khắp trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. 1.1.1. Trên thế giới Trên thế giới, các nước có nền giáo dục phát triển đều chú trọng đến việc ứng dụng CNTT như: Nước Mỹ, Australia, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, ... Để ứng dụng CNTT được như ngày nay các nước này đã trải qua rất nhiều các chương trình quốc gia về tin học hoá cũng như ứng dụng CNTT vào các lĩnh vực khoa học kỹ thuật và trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là ứng dụng vào khoa học công nghệ và giáo dục. Họ coi đây là vấn đề then chốt của cuộc cách mạng 6 khoa học kỹ thuật, là chìa khoá để xây dựng và phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, tăng trưởng nền kinh tế để xây dựng và phát triển nền kinh tế tri thức, hội nhập với các nước trong khu vực và trên toàn thế giới. Vì vậy, họ đã thu được những thành tựu rất đáng kể trên các lĩnh vực như: Điện tử, sinh học, y tế, giáo dục,... Cộng hòa Pháp: Một chính sách quốc gia đầu tiên mang tên Plan de Cancul đề xuất vào giữa những năm 60 dưới thời Tổng thống Đờ Gôn (De Gaullé) [37] Nhật Bản: Xây dựng chương trình Quốc gia có tên: “Kế hoạch một xã hội thông tin – mục tiêu quốc gia đến năm 2000” đã được công bố từ những năm 1972. [37] Tại Philippin: Kế hoạch CNTT Quốc gia (NTTP) của Philippin công bố năm 1989 xác định một chiến lược chung nhằm đưa CNTT phục vụ việc phát triển kinh tế xã hội của đất nước trong những năm 90. [37] Singapore: Từ năm 1981, đã thông qua một đạo luật về Tin học hóa Quốc gia quy định ba nhiệm vụ là: thực hiện việc tin học hóa mọi công việc hành chính và hoạt động của Chính phủ; Phối hợp GD&ĐT tin học; Phát triển và thúc đẩy công nghiệp dịch vụ tin học ở Singapore. Một Ủy ban máy tính Quốc gia (NCB) được thành lập để chỉ đạo công tác đó. [37] Ở Hàn Quốc: Các hoạt động về chính phủ điện tử và ứng dụng CNTT được phân biệt: Các dự án có liên quan đến nhiều Bộ, Ngành, địa phương được xem như là dự án chính phủ điện tử được sử dụng ngân sách tập trung. Các dự án ứng dụng CNTT được tiến hành bởi từng Bộ, Ngành, địa phương sử dụng ngân sách chi thường xuyên hoặc “Quỹ thúc đẩy” CNTT do Bộ Thông tin và Truyền thông quản lý. [37] 1.1.2. Tại Việt Nam Ở Việt Nam từ năm 1994 Bộ GD&ĐT đã chủ trương đưa máy tính vào các nhà trường với mục đích dạy học Tin học và làm phương tiện dạy học các môn học khác. Cuộc Cách mạng khoa học kĩ thuật (KHKT) tiếp tục phát triển mạnh mẽ cùng với sự phát triển của nền kinh tế tri thức. Sự bùng nổ của Internet, của các sản phẩm phần mềm Tin học ứng dụng kéo theo sự phát triển của đời sống xã hội, làm thay đổi nhận thức của con người, đi vào mọi lĩnh vực, ngành nghề và trong đó có giáo dục và đào tạo. Được các cấp, ngành từ phía Bộ chủ quản, các cơ quan hỗ trợ phát triển, nhu cầu trao đổi thông tin, học tập, quản lý ngày một đa dạng và là một xu thế của thế kỷ XXI. Giáo dục luôn được coi là nền tảng của sự phát triển khoa học- công nghệ, phát 7 triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại. Đã có các công ty, các sản phẩm phần mềm dạy học ra đời phù hợp với chương trình giáo dục của ta và đặc điểm tâm sinh lí HS Việt Nam. Các phần mềm đó đã đem đến cho người dùng nhiều chọn lựa cho mình những công cụ hỗ trợ đắc lực trong công việc, trong giáo dục, học tập. Ngoài ra còn có chương trình quốc gia về CNTT (1996-2000), Đề án tin học hoá quản lý hành chính nhà nước (2001-2005) ban hành kèm theo Quyết định số 112/2001/QĐ-TTg ngày 25/7/2001 của Thủ tướng Chính phủ về giáo dục. [35] Mục tiêu kế hoạch là đến năm 2015, Việt Nam có khoảng 30% số lượng sinh viên CNTT, điện tử, viễn thông sau khi tốt nghiệp ở các trường đại học có đủ khả năng chuyên môn và ngoại ngữ để tham gia thị trường lao động quốc tế; đảm bảo 100% học sinh trung cấp chuyên nghiệp và học nghề được đào tạo các kiến thức và kỹ năng ứng dụng về CNTT; 100% học sinh trung học cơ sở và 80% học sinh tiểu học được học tin học. Cũng vào giai đoạn năm 2015, 65% số giáo viên có đủ khả năng ứng dụng CNTT để hỗ trợ cho công tác giảng dạy, bồi dưỡng. Đến cuối năm 2015, 100% giảng viên đại học, cao đẳng, giáo viên dạy nghề, sinh viên... có máy tính dùng riêng. [13] Bên cạnh đó, Kế hoạch cũng chú trọng nội dung bồi dưỡng về chuyên môn CNTT cho các cán bộ lãnh đạo quản lý ở các Bộ, ngành, địa phương. Định hướng phát triển CNTT giai đoạn năm 2020, 70% lao động trong các doanh nghiệp được đào tạo về CNTT; trên 90% giảng viên đại học và trên 70% giáo viên cao đẳng về CNTT có trình độ từ thạc sĩ trở lên, trên 30% giảng viên đại học có trình độ tiến sĩ. [13] Trong dạy học, CNTT được sử dụng như là một công cụ lao động trí tuệ, giúp lãnh đạo nhà trường nâng cao chất lượng quản lý, giúp các thầy cô giáo nâng cao chất lượng dạy học. Học sinh có thể sử dụng máy tính như một công cụ học tập nhằm nâng cao chất lượng hình thành kiến thức mới; bởi lẽ CNTT có chức năng riêng của nó, đó là: thu thập, xử lí, lưu giữ và truyền dữ liệu. CNTT sẽ làm thay đổi không chỉ nội dung mà còn làm thay đổi phương pháp ( PP) truyền đạt của người thầy trong dạy học. Trong mỗi giờ học, giáo viên (GV) có thể minh họa bài giảng một cách sinh động thông qua hình ảnh, âm thanh. Thậm chí GV còn có thể tiến hành các thí nghiệm minh họa trực tiếp trong khi giảng. Thông qua việc nốí mạng 8 Internet, GV và HS có thể biết thêm các tài liệu tham khảo cần thiết ngay trong khi học. Và vì máy tính có khả năng lưu trữ thông tin nên thông qua máy tính, GV có thể làm tăng hàng trăm, hàng chục lượng thông tin trong một bài giảng. Quan trọng hơn cả, nhờ có CNTT, HS có thể tự học mọi nơi, mọi lúc…Đây chính là tiêu chí mà Đảng và Nhà nước đang hướng tới trong việc đào tạo con người mới. Như vậy, ứng dụng CNTT vào giáo dục là một xu thế mới của nền giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và trong tương lai lâu dài. Tuy nhiên quản lý hoạt động ứng dụng CNTT như thế nào trong các nhà trường cho có hiệu quả đang còn là một vấn đề phải bàn cãi. Nhận thức được vai trò to lớn của CNTT nên đã có nhiều tài liệu, công trình, báo cáo viết về ứng dụng CNTT trong GD&ĐT, đặc biệt là đối với giáo dục phổ thông như: - Quách Tuấn Ngọc (1999), “Đổi mới phương pháp dạy học bằng CNTT xu thế của thời đại”, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp số 8; - Lưu Lâm (2002), “Công nghệ thông tin với việc dạy và học trong nhà trường Việt Nam”, Tạp chí Giáo dục số 20; - Lê Hồng Sơn (2002), “Công nghệ thông tin và truyền thông với giáo dục và đào tạo ở Việt Nam”, Tạp chí Giáo dục số 32; - Đỗ Trung Tá (2004), “Ứng dụng công nghệ thông tin truyền thông để đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam”, Tạp chí Giáo dục số 84; - Đào Thái Lai (2006), “Những yêu cầu đối với người GV về ứng dụng CNTT trong hoạt động nghề nghiệp”, Nghiên cứu Khoa học Giáo dục số 5; - Lê Công Triêm - Nguyễn Đức Vũ (2006), Ứng dụng CNTT trong dạy học, NXB Giáo dục; - Võ Ngọc Vĩnh (2006), Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tin học của hiệu trưởng trường THPT tỉnh Bình Định, Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học. - Trần Khánh (2007), “Tổng quan về ứng dụng CNTT và truyền thông trong giáo dục”, Tạp chí Giáo dục số 161; - Ngô Quang Sơn (2007), “Ứng dụng CNTT và truyền thông trong quản lý trường THCS- Thực trạng và giải pháp”, Tạp chí Giáo dục số 174; - Nguyễn Văn Hiền (2007), “Một số kỹ năng CNTT cơ bản cần trang bị cho GV Sinh học ở trường THPT hiện nay”, Tạp chí Giáo dục số 179; 9 - Nguyễn Mạnh Hưởng (2008), “CNTT và truyền thông với vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông”, Tạp chí Giáo dục số 185; - Đề tài “Ứng dụng CNTT trong dạy học ở trường phổ thông Việt Nam” do Đào Thái Lai làm chủ nhiệm, dưới sự chủ trì của Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục, được thực hiện trong 2 năm (2003-2005), với sự tham gia thực hiện của nhiều cá nhân, đơn vị trong và ngoài Viện. Sau thời gian thực hiện đề tài đã thu được những kết quả nhất định và là tài liệu tham khảo quý báu. Đề tài đã đưa ra được những nguyên tắc chung và phương pháp ứng dụng CNTT trong dạy học một số môn. Ngoài ra, còn có các Hội thảo khoa học với chủ đề “Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục và đào tạo” nhằm mục đích nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục... Gần đây, đã có một số đề tài khoa học nghiên cứu sử dụng phương pháp dạy học tích cực có kết hợp ứng dụng CNTT trong giáo dục Tiểu học như các đề tài của các tác giả Phó Đức Hòa, Ngô Quang Sơn cùng cộng sự…; Tác giả Lê Thế Anh với đề tài: “Biện pháp tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý trường tiểu học ở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa”. Qua các nghiên cứu đều khẳng định ý nghĩa của việc ứng dụng CNTT vào dạy học và vai trò quan trọng của các biện pháp quản lý. Qua đó các tác giả cũng đề xuất một số kiến nghị với các cấp quản lý như Phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT trong việc triển khai một số biện pháp quản lý ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học tại các trường thuộc phạm vi quản lý. Từ các phân tích trên, tác giả nhận thấy quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học ở trường tiểu học là một vấn đề cấp thiết nhưng mới được nghiên cứu dưới góc độ hẹp. Thực tế ở Việt Nam, việc đưa CNTT vào quản lý các hoạt động nhà trường nói chung và quản lý dạy học nói riêng còn tồn tại nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu giải quyết. Vì thế tác giả đã đi sâu nghiên cứu vấn đề này trong phạm vi các trường tiểu học thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ nhằm đề xuất được một số biện pháp quản lý góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học nói riêng, nâng cao chất lượng giáo dục nói chung trong các trường tiểu học hiện nay. 10 1.2. Lý luận về quản lí và quản lí dạy học 1.2.1. Quản lí Có thể nói rằng: Trong các hoạt động của con người thì quản lí là một trong những hình thức lao động quan trọng nhất, đặc thù nhất. Nó điều khiển các hoạt động lao động khác. Tuy nhiên, vấn đề quản lí lại là vấn đề hết sức phức tạp vì đối tượng hoạt động càng đa dạng bao nhiêu thì lại càng đòi hỏi phải có các biện pháp quản lí phong phú bấy nhiêu. Chỉ riêng khái niệm “ Quản lí” cũng đã được các nhà triết học, các nhà khoa học định nghĩa theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào phương pháp tiếp cận. Theo F. W Taylor- nhà quản lý Mỹ ( 1856-1915): “Quản lí là biết chính xác điều muốn người khác làm và sau đó thấy họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. [37] H.Koontz thì khẳng định: “Quản lí là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục tiêu của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của mọi nhà quản lí là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất”. [37] C.Mác nhận định: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. [37] Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lí đến tập thể những người lao động (khách thể quản lí) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”. [32] Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì lại cho rằng: “Quản lí là quá trình tác động của chủ thể quản lí đến khách thể quản lí thông qua các công cụ, phương tiện để đạt được mục tiêu quản lí”. [27] Như vậy, quản lí là một yêu cầu tất yếu của một tổ chức. Quản lí chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người khác 11