B O Stl
NGjkY SINH CHII TICK Hd CHf MINH
ITS. THANH D U Y
Tie tudng Ho Chi Minh
vdi sU nghiep xay dung con ngudi
Viet Nam phat trien toan dien
(Sack tham khao)
PG S. TS. T H A N H D U Y
TIT TlflJNG HO CHI MINH
VCJI Sir■ NGHIEP
■ XAY DlfNG
■
CON NGirdl VIET NAM
PHAT TRIEN TOAN DIEN
■
■
(SACH T H A M KH AO )
(Tai ban)
n h A x u a t b a n k h o a h o c x a h Oi
H A N O I -2010
L()I n h a x u a t b a n
hu tich Ho Chi' Minh la vi lanh tu thien tai cua Dang
C
ta va nhan dan ta, ngUdi anh hung giai phong dan
toe, danh nhan van hoa the gidi. NgUdi da ket tinh trong
minh nhQng pham chat va gia tri tinh than cao quy nhat cua
giai cap cong nhan va dan toe Viet Nam.
Cong lao va sU nghiep bat ttf cua NgUdi toa sang mot
niem tin vo han vao kha nang cach mang va sang tao, lUdng
tri va ph&m gia con ngUdi, lay con ngudi lam trung tam cua
moi suy nghi va hoat dong. Suot ddi. Ngudi dau tranh chong
ap bijfc, bat cong, phan dau dem lai cuoc song tu do, hanh
phuc cho nhan dan, cho nhan loai.
Chu tich Ho Chi' Minh da de lai cho chung ta mot di san
vo gia ve tu tUdng, dao ddc va tac phong. Trong di san tu
tUdng cua NgUdi, tu tUdng ve xay dung con ngUdi phat trien
toan dien la mot bo phan quan trong, co y nghia to ldn doi vdi
cach mang nude ta. Trong sU nghiep xay dung chu nghia xa
hoi, Chu tich Ho Chi Minh dac biet coi trong van de xay dung
con ngUdi mdi; vi day la dong lUc quyet dinh hudng di len cua
xa hoi Viet Nam. NgUdi tCfng day: Muon xay dUng chu nghia
xa hoi triidc het can phai co con ngUdi xa hoi chu nghia. Theo
NgUdi, con ngUdi xa hoi chu nghia phat trien toan dien chinh
la con ngUdi co tinh than lam chu xa hoi, co tri thilc van hoa
va khoa hoc, co trinh do chuyen mon nghiep vu, co pham chat
dao diic cach mang “can kiem liem chinh” , “chi cong vo tu” ,
phai nghiem khac chong chu nghia ca nhan.
Tham nhu^n tu tUdng Ho Chi Minh ve van de xay dung
con ngUdi phat trien toan dien, trong giai doan cach mang
5
hien nay khi nUdc ta dang tien hanh day manh cong nghiep
hoa. hien dai hoa. hdn luc nao het. Dang ta dac biet quan tam
va chu trong den van de xay dung con ngUdi. phat huy nhan
to" con ngUOi va vi con ngudi.
Nham cung cap cho ban doc tai lieu tham khao nghien
ciiu ve tu tUdng Ho Chi' Minh. nam 2001 va nam 2002, Nha
xuat ban Chinh tri quoc gia da xuat ban cuon sach Tit tiidng
Ho Chi Minh vdi sit nghiep xay diing con ngi/di Viet Nam
phat trien toan dien cua PGS. TS. Thanh Duy. Cuon sach
gom 6 chUdng de cap den nhutng quan diem cd ban ve moi
quan he giuta van hoa vdi viec xay dUng con ngUdi phat trien
toan dien; nguon goc va qua trinh hinh thanh tU tUdng Ho
Chi' Minh ve con ngUdi phat trien toan dien: ve dac diem va
ban chat, quan niem va giai phap xay dung con ngUdi phat
trien toan dien trong boi canh hien nay.
Cuon sach da dUdc ban doc rat hoan nghenh. Do nhu cau
cua ban doc, Nha xuat ban Khoa hoc xa hoi tai ban cuon
sach tren.
Xin tran trong gidi thieu cuon sach vdi ban doc.
NHA XUAT BAN KHOA HOC XA H0I
6
l
6 i noi dau
Tiep thu truyen thong yeu nUdc va yeu dan cua gia dinh,
truyen thong nhan ai cua dan toe, nhat la chu nghia nhan
van macxi't, Chu tich Ho Chi Minh co niem tin m anh liet
vao sufc m anh va pham gia cua con ngUdi. Ngay sau khi tim
dUdc con dUdng ciiu nUdc, NgUdi thay ro: chi co tin vao con
ngUdi tijfc la tin vao dan, dua vao dan m6i co hy vong ciiu
dUdc nUdc. NgUdi da nhieu l&n noi vdi nhutng ngUdi ban
chien dau cua minh khi con d Pari rang, chi co dua vao sCfc
minh, vao dan toe minh m6i hy vong dUdc giai phong. Trong
Tuyen ngon cua H oi lien hiep thuoc dia, do NgUdi thao ra co
doan viet: “Anh em phai lam the nao de dUdc giai phong?
Van dung cong thiic cua Cac Mac chung toi xin noi vdi
anh em r&ng, cong cuoc giai phong anh em chi co the thUc
hien dUdc bang sU no lUc cua ban than anh em” .
Rut ra dUdc chan ly do trong hoan canh dat nUdc con bi no
le, trong tay khong co mot phUdng tien gi, lai dang song va
hoat dong bi mat d nUdc ngoai, that khong phai ddn gian. Da
co luc Ho Chi M inh boc lo tam sU cua minh khi tra ldi mot
nha van M y nhii sau: “Nhan dan Viet Nam trong do co ong cu
than sinh ra toi, thudng tu hoi nhau ai la ngUdi se giup minh
thoat khoi ach thong tri cua Phap. NgUdi nay nghi la Nhat,
ngUdi khac nghi la Anh, co ngUdi lai cho la My. Toi thay phai
di ra nUdc ngoai xem cho ro. Sau khi xem xet ho lam an ra
sao, toi se trd ve giup dong bao toi” . Do la dong cd ra di tim
dUdng ciiu nUdc cua Ngifdi.
7
Phai hdn 10 nam sau ke tijf khi rdi To quoc (1911). de vao
thang 6 nam 1923, khi viet thu tii biet gui cac ban cung hoat
dong trudc khi bi mat rdi Pari, Nguyen Ai Quoc - Ho Chi
Minh mdi co cau tra ldi ro rang va diit khoat. Tra ldi cau hoi
“chung ta phai lam gi?” , NgUdi noi: “Doi vdi toi, cau tra ldi da
ro rang: trd ve nUdc, di vao quan chung, thCfc tinh ho, to chiic
ho, doan ket ho, huan luyen ho, diia ho ra dau tranh gianh tu
do doc lap” 1.
Noi len dUdc y tUdng mang tinh chan ly do la ca qua trinh
tim toi, khao sat thUc te va the nghiem cuoc song ban than.
Tvf do, NgUdi co niem tin manh liet vao con ngiJdi va thay chi
co tin yeu con ngUdi that sU, muon giai phong ho that sU, mdi
tap hdp dUdc ho thUc hien muc tieu doan ket nhan dan nham
tao ra siic m anh cho sU nghiep cach mang. Cung tii do, NgUdi
phat hien them mot chan ly bat diet la: Doan ket tao ra stic
manh, doan ket tao ra chien thang va NgUdi de ra khau hieu:
Doan ket, doan ket, dai doan ket. Thanh cong, thanh cong,
dai thanh cong.
Tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi dUdc bieu hien that
da dang va vo cung phong phu. No tham dUdm trong toan bo
cuoc ddi va sU nghiep cua NgUdi, dUdc toa sang trong tiing
viec lam, tijfng cut chi, tifng moi quan tam an can den moi
con ngUdi: Tat ca deu toat len tinh thUdng yeu vo han, sU
ton trong, thai do bao dung va niem tin tuyet doi vao con
ngUdi. TrUdc khi txt gia coi ddi, trong ban Di chuc de lai cho
ddi sau, NgUdi khong quen can dan Dang ta: Ngay sau khi
cuoc khang chien chong My, cxiu nUdc th^ng ldi thi “Dau
1. Ho Chi' Minh: Toan tap, Nxb. Chinh tri quoc gia, Ha Noi, 2000,
t.l, tr.192.
8
tien la cong viec doi vdi con ngUdi” tiic la phai co chinh sach
xa hoi doi vdi con ngiidi. NgUdi can dan “ phai co ke hoach
that tot de phat trien kinh te va van hoa, nham khong
ngifng nang cao ddi song cua nhan d a n ” . Do la nhiing viec
D ang va Nha nude ta da va dang ra siic thUc hien trong sU
nghiep doi mdi hien nay.
De nghien ctiu mot cach co he thong tu tUdng Ho Chi
M inh ve con ngiidi cung nhu tu tUdng cua Ngtfdi ve sii nghiep
trong ngUdi nham xay dung con ngiidi mcli phat trien toan
dien phu hcfp v6i xa hoi hien dai, can co nhieu cong trinh
khoa hoc. NhUng co the noi, cho den nay chung ta con it thay
nhiing cong trinh di sau nghien ciiu mot cach toan dien va
sau s ic tu tUdng Ho Chi Minh ve con ngiidi v6i tu cach khong
chi nhu do! tUdng cua cach mang ma quan trong hdn con la
chu the cua cach mang. Con ngiidi noi d day khong phai la
mot sieu nhan nao co sCf menh di giai phong cho ngUdi khac
ma chinh la ngUdi dan, ngUdi cung kho, ngUdi bi ap biic, ti3c
con ngUdi chiu trach nhiem trUdc sil menh lich sii.
C) cuon sach nay, chung toi co g&ng neu len he thong cac
luan diem trong tu tUdng Ho Chi M inh ve con ngUdi. DUdng
nhien, day cung chiia phai la mot cong trinh phan anh that
d§y du va toan dien tii tUdng Ho Chi Minh ve con ngUdi the
hien tren rat nhieu mat, dac biet trong linh vUc van hoa bieu
hien tap trung vao tu tiidng nhan van Ho Chi M inh the hien
khong chi trong nhutng quan diem cu the trUc tiep ve con
ngUdi ma con trong hau het cac linh vUc tu tUdng, dao diic,
tac phong va noi chung la nhan cach van hoa Ho Chi Minh.
Co le phai co mot cong trinh khac 16n hdn, d day chung toi
chUa co tham vong vUdn t6i.
9
Tuy nhien, vdi mot so chUdng de cap trong cuon sach nho
nay, chung toi hy vong se gdi md nhCing quan diem cd ban
nhat ve m oi quan he giuta van hoa va viec xay dung con
ngUdi phat trien toan dien, ve nguon goc va qua trinh hinh
thanh tu tUdng Ho Chi M inh ve con ngiidi phat trien toan
dien, ve dac diem va ban chat con ngiidi phat trien toan
dien, nhat la ve viec xay dung con ngifdi phat trien toan
dien trong thdi dai loai ngUdi dang bu6c vao thien nien ky
m6i. Chung toi m ong nhan dUdc nhiing y kien dong gop cua
ban doc.
t Ac g i a
10
Chirong I
M OI QUAN HE G ILA VAN HOA VA VIEC
XA Y DUNG CON NGUCII VIET NAM PHAT TRIEN
TOAN DIEN PHU HOP VCH THClI KY DAY MANH
CONG NGHIEP HOA, HIEN DAI HOA DAT NUCfC
Trong he thong tu tUdng Ho Chi Minh, van de phat trien
van hoa cung nhu van de xay dUng con ngUdi mdi tiic la con
ngUdi phat trien toan dien deu co vi tri dac biet quan trong
A
/
. •»
va co moi quan he gan bo hiJu cd vdi nhau. Phat trien van
hoa la nham muc dich xay dung con ngUdi mdi, tao dieu kien
cho con ngUdi ngay cang nang cao nhan cach, hoan thien ban
chat ngUdi. Phat trien van hoa cung dong thdi de tao ra dong
luc cho con ngUdi phat trien, xay dUng con ngUdi phat trien
toan dien phu hdp vdi yeu cau thdi ky cach mang mdi. Do la
hai mat cd ban cua van hoa. Cho nen, khi noi van hoa, chung
ta khang dinh van hoa viia la muc tieu, viia la dong luc. Du
la muc tieu hay dong luc, van hoa cung gan vdi con ngUdi tao
nen pham chat cua con ngUdi cu the, tiic con ngUdi co nhan
cach van hoa.
Mat khac. khi noi den con ngifdi, chung ta khong xem con
ngUdi nhu la sinh vat trtiu tUdng, con ngUdi noi chung ma
bao gid cung noi den con ngifdi cu the trong mot xa hoi cu the.
Vdi y nghia do, con ngUdi vCfa la muc tieu, viia la dong luc
cung nhu muc tieu va dong luc cua van hoa. Dieu do chiing to
giu'a van hoa vdi con ngUdi tuy la hai van de khac nhau,
nhUng thUc chat cd moi quan he gan bo rat hiiu cd vdi nhau,
tuy hai ma nhu mot. Noi van hoa khong the khong noi den
11
con ngifdi vi chi co con ngUdi mdi co van hoa; noi con ngiidi
cung khong the khong noi den van hoa, chi vi van hoa la
thuoc tinh dac trUng ban chat cua con ngUdi va chi co van
hoa cua con ngUdi.
La muc tieu, van hoa cung nhu con ngUdi bao gid cung
dUdc xem la doi tUdng xay diing va phat trien cua sU nghiep
cach mang, co nghia la xet cho cung, du noi den sach lUdc hay
chien lUdc, muc tieu trudc mat hay muc tieu lau dai... bat cii
cuoc cach mang chan chinh nao, bat cii nhiem vu nao cua
Dang va Nha niidc dat ra deu xuat phat tii viec dem lai hanh
phuc cho con ngUdi ma hanh phuc do khong chi co cdm an, ao
mac hoac bat cii mot nhu cau vat chat nao khac ma chinh la
nhu cau van hoa. Tham chi xet cho cung, co the noi, tat ca
nhiing nhu cku toi thieu cua con ngUdi tijf an, mac. d, di lai,
vui chdi, quan he tinh ngUdi, ca vat chat va tinh than... deu
co xuat phat diem tCf van hoa. Cho nen, ngay nay ngUdi ta noi
den van hoa the hien d moi nhu cau cuoc song nhu van hoa
am thUc, van hoa giao tiep, van hoa the lUc, van hoa the thao,
van hoa du lich, van hoa loi song, van hoa tu tUdng, van hoa
dao diic, van hoa phap luat, van hoa gia dinh, van hoa thdi
trang, van hoa ton giao, v.v... Hau nhu khong co mot linh vUc
nao cua cuoc song gan vdi nhu cau con ngUdi lai khong gan
vdi van hoa.
Van hoa la ban chat dac trUng chi thay cd d con ngudi.
Neu thieu ban chat van hoa thi moi nhu cau toi thieu cua con
ngifdi cung khong khac may nhu cau cua dong vat. Con ngUdi
thUc sU trd thanh NgiCdi tCf khi cd van hoa. Dieu do ngav nay
da diidc noi nhieu va ngay cang thay ro ban chat ngitdi g in
lien vdi ban chat van hod.
Ban chat van hoa cua con ngUdi dUdc the hien d nhieu
mat cua cuoc song, nhUng chu yeu the hien d tam hieu biet,
12
kha nang tri tue va nhat la noi tam tinh cam. gia tri tinh
th&n cua con ngudi. Da co hang tram dinh nghia ve van hoa.
cho den trudc khi UNESCO phat dong Thap ky the gidi phat
trien van hod van con nhieu dinh nghia khac nhau. NhUng
doi vdi chung ta co the noi. dinh nghia cua Ho Chi Minh ve
van hoa la tieu bieu hdn ca, gan vdi con ngUdi hdn ca: “Vi le
sinh ton cung nhu muc dich cua cuoc song, loai ngUdi mdi
sang tao va phat minh ra ngon ngii, chijf viet, dao diifc, phap
luat, khoa hoc, ton giao, van hoc, nghe thuat, nhiing cong cu
cho sinh hoat h4ng ngay ve mac. an, d va cac phUdng thiic
sU dung. Toan bo nhung sang tao va phat m inh do tiic la
van hoa. Van hoa la sU tong hdp cua moi phUdng thiic sinh
hoat cung vdi bieu hien cua no ma loai ngUdi da san sinh ra
nh^m thich ufng nhiing nhu cau ddi song va doi hoi cua sU
sinh ton” 1.
Do la mot dinh nghia phan anh dung nhat ban chat cua
van hoa dong thdi cung the hien r5 ban chat con ngUdi cd van
hoa, tu! do chung ta thay ro moi quan he hiiu cd giiia van hoa
vdi con ngUdi. Trong nhiing gia tri cd lien quan den van hoa,
Ho Chi' Minh cho ta thay gia tri cao nhat cua moi gia tri van
hoa, chinh la con ngi(di. Con ngUdi la sii quy tu ban chat cua
van hoa va chi co van hoa mdi lam cho con ngUdi trd nen
ngitcti thUc su\ Con ngUdi hoan thien hay chUa hoan thien,
phat trien toan dien hay chUa toan dien, chinh la nhd cd van
hoa va chi cd van hoa.
Van hoa von 'd chiic nang rat ldn. Noi ro chiic nang cua
van hoa, dong thdi noi ro moi quan he giiia van hoa vdi ddi
song xa hoi cua con ngudi, Ho Chi Minh noi: Van hoa cd lien
1. Ho Chi Minh: Sdd, t.3, tr.431.
13
lac vdi chinh tri rat mat thiet. Phai lam the nao cho van hoa
vao sau trong tam ly quoc dan. nghia la van hoa phai sUa doi
dUdc tham nhung, lUdi bieng. phu hoa, xa xi. Tam ly cua ta
lai muon lay tu do, doc lap lam goc. Van hoa phai lam the nao
cho ai cung co ly tUdng tu chu. doc lap. tu do. Dong thdi van
hoa phai lam the nao cho quoc dan co tinh th&n vi nUdc quen
minh, vi ldi l'ch chung ma quen ldi l'ch rieng.
V6i xa hoi. van hoa phai lam the nao cho moi ngUdi Viet
Nam tvf gia den tre, ca dan ong va dan ba ai cung hieu cai
nhiem vu cua minh va biet hUdng cai hanh phuc cua minh
nen dUdc hUdng.
So phan dan ta d trong tay ta. Van hoa phai soi dUdng cho
quoc dan d i1.
Dieu do chiing to Ho Chi Minh khong chi dat rat cao vi
tri, chiic nang cua van hoa, ma hdn the NgUdi con coi van hoa
gan vdi ban chat con ngUdi va ban chat moi xa hoi, ban chat
dan toe. Qua trinh hinh thanh va phat trien cua moi dan toe
doi hoi nhieu dieu kien. nhung dieu kien cd ban nhat van la
van hoa bieu hien d yeu to ngdn nguf, chii viet, tam ly dan toe
va nhat la y thiic cong dong ve lanh tho va ve nhieu mat cua
ddi song con ngUdi cung co chung so phan. Van hoa co kha
nang tao ra con ngUdi hoan thien, dong thdi tao ra nhiing ky
tich cho xa hoi va bien xa hoi lac hau thanh xa hoi van minh,
nghia la co mot siic manh dUdc goi la stic manh van hod.
Trong thUc te each mang nu6c ta, Ho Chi Minh da sU
dung siic manh truyen thong van hoa dan toe nhu mot loai vu
khi dieu ky tao ra siic manh vat chat va tinh th in cho nhan
1. Xem: Bao Ctiu quoc, ngay 24-11-1946.
14
dan ta chien thang cac loai ke thu xam lUdc. Do do, co the
xem siic manh van hoa nha mot bi quyet thanh cong cua cach
mang Viet Nam ma chinh ke thu cung phai den luc that bai
mdi nhan ra dieu do nhu nguyen Bo trUdng Quoc phong My
M acnam ara noi trong hoi ky cua minh.
Khong chi trong chien dau ma ca trong xay dUng xa hoi
mdi, van hoa cung co siic manh nhu vay. Xa hoi chu nghia co
thUc sU la chu nghia xa hoi hien thUc hay khong trUdc het
cung phai ke den yeu to' van hoa. Cho nen, khong phai ngau
nhien co ngUdi noi dac trUng chu nghia xa hoi chinh la d van
hoa. Neu thieu van hoa, chu nghia xa hoi khong nhiing
khong chien thang dUdc chu nghia tu ban ma cung khong con
la chu nghia xa hoi dich thUc nufa. Qua nhu Juquin. mot nha
khoa hoc ngUdi Phap da noi trong tac pham Nhiing dieu til
p h e binh: Nhin mot cach sd lUdc trong xa hoi Hy Lap cd dai,
tinh noi bat la chinh tri, trong xa hoi trung cd, tinh noi bat la
ton giao, trong xa hoi tu ban, tinh noi bat la kinh te. Phai
chang co the khai niem chu nghia xa hoi la sU keo dai cua
tinh noi bat do? Hay dung hdn la no phai dap ling mot tinh
hdp ly khac. Tinh noi bat cua xa hoi xa hoi chu nghia khong
chi la kinh te, ma con la van hoa1.
Chinh vi co chiic nang 16n nhu vay, cho nen van hoa cung
nhu con ngUdi khong chi la doi tUdng phuc vu hay doi tUdng
cua cach m ang ma con la dong liic cua phat trien xa hoi. Tuy
nhien, dieu nay cho den nhiing nam cuol the ky XX ngUdi ta
mdi y thilc ro diidc. Van de dat ra la ai phuc vu, ai dem lai
hanh phuc hay ddi song van hoa cung nhu tinh than cho con
1. Xem: P.Juquin: Nhitng dieu til phe binh, Nxb. Grosset, Pari,
tr. 105.
ngudi? Cau tra ldi that ddn gian, do chinh la con ngUdi va
cung chinh la van hoa do con ngUdi tao ra. Vay ma trUdc day
ngUdi ta cho r&ng thUdng de, chua trdi. dang toi cao. hoac mot
ong vua thong minh co quyen luc nao do tao ra. That ra thi
ch&ng phai ai khac ma chinh la moi con ngUdi gop siic lai tao
ra dong hie phat trien van hoa cung dong thdi la dong liic
phat trien xa hoi.
Cai chan ly co ve ddn gian do da bi biet bao hoc thuyet
triet hoc, biet bao thijf ton giao va ca cac giai cap thong tri da
vo tinh hoac co y giai thlch sai lech di, khien cho nhiing con
ngUdi binh thUdng nhieu khi cii tUdng minh nhd trdi, nhd
thUdng de hoac nhd vao dang toi cao hoac mot sieu nhan nao
do co quyen liic mang lai hanh phuc cho minh, cho song thi
dUdc song, cho sung sUdng thi dUdc sung sUdng, hoac ngUdc
lai bat chet thi phai chet, bat no le thi cii phai chiu so” kiep no
le... Tat ca nhiing luan dieu gia doi do da dan d in dUdc lam
sang to nhd chinh con ngUdi ngay cang co y thiic ro hdn ve
ban than, trd nen thong minh hdn, dong thdi nhd nhiing don
bay khac nhu nhiing hoc thuyet chan chinh mang lai cho con
ngUdi anh sang de hieu chinh minh va kham pha ra the gicli
xung quanh vo cung phong phu, da dang nhUng cung vo cung
phiic tap. Do la chu nghia Mac - Lenin va doi vdi chung ta la
ca tu tUdng Ho Chi Minh.
Ban than Ho Chi Minh, de kham pha ra cai chan ly co ve
ddn gian do cung phai trai qua mot qua trinh tim toi lau dai,
gian kho, tu minh hoan thien ban than va tu minh kham pha
ra cai the gidi day ray bat cong, cai the gidi bien con ngiidi
thanh no le, thanh ke di ap biic va ngUdi bi ap biic, ke boc lot
va ngUdi bi boc lot, ke thong tri va ngUdi bi tri, ke sang ngUdi
hen, ke giau ngUdi ngheo...
16
Ngay nay. mac du nhieu bi mat cua cai the gidi da dang
va phCrc tap do da dUdc kham pha, nhUng con ngUdi van
chua thoat ra khoi vong no le, chang phai vi so phan ma chu
yeu vi con ngUdi chua thUc sU thay het ban than minh, nhat
la chUa tu giai phong minh hoac muon giai phong ma khong
sao giai phong dUdc.
Tom lai, ban than con ngUdi chUa tao ra siic manh de lien
ket thanh mot lUc liidng de co the tu giai phong. Do la sU
nghiep cua van hoa va cung la sU nghiep “trong ngUdi” hay
xay dUng con ngUdi mdi nhu Ho Chi Minh doi hoi. Cho nen,
khong phai ngau nhien ngay sau Cach mang Thang Tam vvfa
thanh cong, Ho Chi Minh dat van de chong giac dot ngang
hang vdi chong giac ddi va giac ngoai xam. NgUdi xem giac
dot la dong minh cua giac ngoai xam. Giac ngoai xam dUa
vao sU dot nat de ap biic, boc lot, bien con ngUdi thanh no le,
bien dan toe ta thanh yeu kem. Dung nhu Ho Chi M inh noi:
“Mot dan toe dot la mot dan toe yeu” va ke thu xam lUdc du d
phUdng Bac hay phUdng Tay luon y thiic r5 dieu do, do do
chung ra siic thUc hien nhiing chinh sach no dich, ngu dan
lam cho dan toe ta cang it van hoa bao nhieu cang co ldi cho
chung bay nhieu.
Suot ddi minh, Ho Chi Minh khong chi dau tranh gianh
doc lap cho dan toe, tu do cho nhan dan. NgUdi con kien tri
phan dau khong met mdi cho muc tieu xay diing van hoa
nham nang cao khong ngting trinh do dan tri cho nhan dan ta
dong thdi ddi hoi Dang ta phai “la dao diic, la van minh” , cd
nghia la phai cd siic manh van hoa de lanh dao nhan dan, bien
mot xa hoi dot nat thanh mot xa hoi van minh nhu Ho Chi
Minh noi. Ho Chi Minh con de ra muc tieu xay dUng “Ddi song
mdi” , nhat la cham lo den sU nghiep “trong ngUdi” va xay dUng
con ngUdi mdi, xem viec “boi dUdng the he cach mang cho ddi
sau la mot viec rat quan trong va rat c in thiet” 1.
Noi ve moi quan he giQa van hoa vdi xay diing con ngUdi
mdi. NgUdi noi: “Xuc tien cong tac van hod de dao tao con
ngUdi mdi va can bo mdi cho cong cuoc khang chien kien quoc.
Phai triet de tay trijf moi di tich thuoc dia va anh hUdng no
dich cua van hoa de quoc. Dong thdi, phat trien nhiing truyen
thong tot dep cua van hoa dan toe va hap thu nhiing cai mdi
cua van hoa tien bo the gidi, de xay dung mot nen van hoa Viet
Nam co tinh chat dan toe, khoa hoc va dai chung”2.
Khi noi den muc tieu xay diing van hoa trong giai doan
qua do len chu nghia xa hoi d nUdc ta, Ho Chi Minh noi:
“Chung ta dang d trong giai doan qua do len chu nghia xa
hoi. Cuoc cach mang xa hoi chu nghia la mot cuoc bien doi
kho khan nhat va sau sac nhat. Chung ta phai xay diing mot
xa hoi hoan toan mdi xUa nay chUa tifng cd trong lich sii dan
toe ta. Chung ta phai thay doi triet de nhiing nep song, thdi
quen, y nghi va thanh kien cd goc re sau xa hang ngan nam.
Chung ta phai thay doi quan he san xuat cu, xoa bo giai cap
boc lot, xay diing quan he san xuat mdi khong cd boc lot ap
btfc. Muon the chung ta phai d in dan bien nUdc ta tvf mot
nUdc nong nghiep lac hau thanh mot nUdc cong nghiep.
Chung ta phai dan dan tap the hoa nong nghiep... Chung ta
phai bien mot nUdc dot nat, ciic kho thanh mot nude van hoa
cao va ddi song tUdi vui hanh phuc”3. Nhiing y kien tren cua
Ho Chi Minh ve muc tieu xay dUng chu nghia xa hoi d nUdc
1. Ho Chi Minh: Sdd, 1.12, tr.498.
2. Ho Chi' Minh: Sdd, t.6, tr.173.
3. Ho Chi Minh: Sdd, t.8, tr.493-494.
18
ta da the hien ro quan diem xem van hoa vua la muc tieu.
viia la dong luc cua phat trien xa hoi.
Xay dUng con ngudi phat trien toan dien. ttic con ngudi
cd tai va cd ddc la mot dac diem noi dung thuoc ban chat cua
phat trien van hoa. Cho nen. that kho tach bach van de phat
trien van hoa vdi van de xav dung con ngudi. Song, de quan
triet mot cach sau s ic hdn tu tUdng Ho Chi' Minh ve van de
xay dUng con ngUdi mdi. ttic con ngudi phat trien toan dien
hay con ngUdi xa hoi chu nghia nhu Ho Chi' Minh ddi hoi.
chung ta tam tach hai van de nav thanh nhung linh vUc doc
lap tUdng doi nham tim hieu chieu sau tU tudng Ho Chi'
Minh ve van de phat trien van hoa cung nhu van de xay
dUng con ngUdi.
Tuy nhien, d day chung toi chi trinh bay rieng ve van de
xay dUng con ngUdi phat trien toan dien, tam gac van de van
hoa vdi y nghia la mot linh vUc khoa hoc doc lap sang mot
ben. Dieu do hoan toan khong cd nghia la xem nhe van de
van hoa trong xay dung con ngUdi phat trien toan dien, ma
ngUdc lai chinh la vi thay van de van hoa qua rong, qua ldn.
lai chua cd dieu kien nghien ciiu sau, cho nen chung toi chUa
de cap d day.
De thay ro quan diem cua Ho Chi Minh ve van de xay
dUng con ngUdi phat trien toan dien, trUdc het can tim hieu
tu tudng cua NgUdi ve ban chat con ngUdi noi chung. Ban
chat con ngudi la mot van de philc tap, da dUdc de cap den
tit rat lau, trong suot chieu dai lich sU phat trien cua triet
hoc. cung la lich sU phat trien cua khoa hoc ve con ngudi.
gan lien vdi cac hoc thuyet, cac ton giao. cac chu nghia, cac
trUdng phai...
19
Day cung la mot van de da dUdc hoc thuyet Mac soi sang
tren nhieu cong trinh khoa hoc trong qua trinh dau tranh,
phe phan nhOng quan diem cua chu nghia duv tam va chu
nghia duy vat may moc ve ban chat con ngUdi, nham thiet lap
chu nghia duy vat bien chiing va chu nghia duy vat lich svi, la
hat nhan cd ban cua hoc thuyet triet hoc macxit.
Ci day, dUdng nhien. chung toi khong co y dinh va cung
khong co dieu kien ban sau ve van de ban chat con ngUdi ma
chi can cii vao nhiing quan diem ve con ngUdi da dUdc hoc
thuyet Mac k h in g dinh tren cd sd phu dinh nhiing quan diem
co trUdc, de trinh bay van de xay diing con ngUdi mdi, tiic con
ngUdi phat trien toan dien hay con goi la con ngUdi xa hoi chu
nghia theo tu tUdng Ho Chi Minh.
Tom lai, giCfa van hoa va con ngUdi co quan he rat hCfu cd
den sU nghiep “trong ngUdi” va xay diing con ngUdi phat trien
toan dien. Dung ra phai nghien ciiu dong thdi ca hai van de
do nhu mot chinh the hCfu cd cua con ngUdi mdi phat trien
toan dien. nhung d day chi noi den van de con ngUdi. Dieu do
khong co nghia la khong noi den van hoa, bdi le trong thUc te
cung khong the tach bach mot cach tuyet doi hai van de do
nhu hai ngan rieng biet. Co dieu la, neu xem van hoa nhu
mot linh vUc khoa hoc doc lap thi viec nghien ciiu no phai de
cap den chieu sau cua ly luan va nhieu mat cua thUc tiln. De
nghien ciiu linh vUc van hoa, du la van hoa trong tu tUdng Ho
Chi Minh cung doi hoi sU cong phu hdn, ma dieu do thi chung
toi chua co dieu kien. Sau day chung ta se di sau tim hieu
ban chat cua con ngUdi noi chung, con ngUdi mdi noi rieng de
tren cd sd do nghien ciiu ve con ngUdi phat trien toan dien
trong xa hoi hien dai cua the ky XXI.
20
Chvfotag II
T l/Q U A N DIEM CUA CHU NGHIA M AC - LENIN
DEN T U T U O N G HO CHI MINH VE BAN CHAT
CON NGUC)I
Con ngUdi la mot sinh vat co tinh loai, la mot bo phan
cua gidi tu nhien, co hoat dong sinh song co y thufc va chinh
nhd hoat dong song co y thiic ay da phan biet triic tiep con
ngUdi vdi hoat dong sinh song cua con vat. Cung chinh vi
con ngUdi la mot sinh vat co y thiic. co tinh loai, cho nen ve
ban chat hoat dong cua con ngUdi la hoat dong tu do. co kha
nang tri thiic.
Bang viec san xuat ra the gidi vat chat dong thdi co kha
nang cai tao gidi tu nhien. cai tao xa hoi, con ngUdi to ra la
mot sinh vat co tinh loai co y thCfc, nghia la coi nhiing ngUdi
cung loai vdi minh nhu chinh ban than minh. Tif do, co the
khang dinh, chi co d con ngUdi mdi co tinh nhan van, tinh
dong loai, mdi co tinh cam, biet yeu thUdng, cam thong vdi
dong loai. Do la mot dac tinh ban chat cua con ngUdi, xuat
hien tu! khi hinh thanh con ngUdi.
La mot sinh vat co tinh loai co y thtfc, con ngUdi khong chi
san xuat vi nhu cau cua chinh minh ma ban than sU lao dong
san xuat cung la mot nhu cau theo y nghia chan chinh cua
no. Hdn the, con ngUdi co nhu cau sang tao theo quy luat cua
cai dep. nghia la con ngUdi thlch nhin ngam ban than minh
trong the gidi do m inh sang tao ra. Cho nen, neu co ai do tudc
di nhiing san pham do con ngUdi sang tao ra thi cung co
nghia la xem ngUdi sang tao ra vat pham do khong con la
21
- Xem thêm -