Mô tả:
TIẾP CẬN BỆNH NHÂN
XÉT NGHIỆM SINH HOÁ GAN MẬT
TS. BS. Võ Duy Thông
Bộ môn Nội – Đại học Y Dược TP. HCM
Nội dung
• Tổng quan
• Các nhóm xét nghiệm trong sinh hoá gan mật
! Khảo sát chức năng bài tiết và khử độc
! Khảo sát chức năng tổng hợp
! Đánh giá tình trạng hoại tử tế bào gan
! Các xét nghiệm chỉ điểm nguyên nhân
• Tiếp cận
Tổng quan
• Bệnh lý gây ứ mật
(cholestasis)
• Bệnh lý gây tổn thương tế bào gan
(hepatocellular injury)
• Bệnh lý thâm nhiễm
(infiltrative diseases)
Tình traïng öù maät (Cholestasis)
HEÄ THOÁNG ÑÖÔØNG MAÄT
Tieåu quaûn maät (bile canaliculus) : taïo thaønh bôûi khoaûng gian baøo cuûa TB
gan
OÁng maät trong gan (bile duct)
oáng gan chung
OÁng gan T, P
oáng maät chuû
ÖÙ MAÄT: baát cöù vò trí naøo töø tieåu quaûn maät ñeán oáng maät chuû coù theå do
taéc (obstruction) hay khoâng taéc (non-obstruction)
Tổng quan
Bệnh lý gây ứ mật
Trong gan:
• Xơ gan ứ mật nguyên phát
• NT huyết
• Do thuốc
• Vàng da có tính chất gia đình (chứng tắc mật trong gan
tái phát lành tính, vàng da do thai kỳ)
• Vàng da bẩm sinh (hội chứng Rotor, Dubin–Johnson …)
Tổng quan
Bệnh lý gây ứ mật
Ngoài gan:
• Trong lòng OMC: Sỏi OMC, giun chui
• Trên thành ống mật: Viêm đường mật xơ hóa, ung
thư đường mật
• Chèn ép từ ngoài: U đầu tụy, viêm tụy mạn, hạch
vùng rốn gan (do nguyên nhân lành / ác tính)
Tổng quan
Bệnh lý gây tổn thương tế bào gan
• Viêm gan siêu vi
• Viêm gan do thuốc
• Viêm gan tự miễn
• Bệnh ứ đồng (bệnh Wilson)
• Bệnh ứ sắt
• Bệnh thiếu hụt α1 - Antitrypsin
Tổng quan
Bệnh lý gây thâm nhiễm gan
Ác tính:
• K gan nguyên phát
• K gan do di căn
• Lymphoma
• Leukemia
Lành tính:
• U hạt ( do lao, nấm histoplasmosis)
• Sarcodiosis
• Một số thuốc
Các nhóm xét nghiệm sinh hoá gan mật
1. Khảo sát chức năng bài tiết và khử độc
2. Khảo sát chức năng tổng hợp
3. Đánh giá tình trạng hoại tử tế bào gan
4. Các xét nghiệm chỉ điểm nguyên nhân
A. Xét nghiệm bài tiết & khử độc
• Bilirubin
• Phosphatase kiềm
• GGT
• Amoniac / máu
Bilirubin
Cơ chế tăng Bilirubin
• Taêng saûn xuaát Bilirubin GT : nhö taùn huyeát.
• Giaûm khaû naêng thu nhaän Bilirubin GT : nhö do baåm sinh
hay moät soá thuoác như rifamycin…
• Giaûm khaû naêng keát hôïp vôùi acid Glucoronic do giaûm hoaït
ñoäng cuûa men Glucoronyl transferase do baåm sinh, nhieãm
truøng huyeát hay thuoác như chloramphenicol,
pregnanediol.
• Giaûm baøi tieát Bilirubin TT ra tieåu quaûn maät nhö toån thöông
teá baøo gan.
• Taéc ngheõn ñöôøng maät gaây taêng chuû yeáu Bilirubin TT nhö
soûi oáng maät chuû…
Bilirubin
" Bilirubin toaøn phaàn (Total)bình thöôøng 0,8-1,2 mg/dl
" Bilirubin tröïc tieáp (Direct) 0,2-0,4 mg/dl
" Bilirubin giaùn tieáp (Indirect) 0,6-0,8 mg/dl
" Bilirubin T >2,5mg/dl : phaùt hieän vaøng da
" Bilirubin T : 2-2,5mg/dl chöa thaáy roõ daáu hieäu vaøng da
goïi laø vaøng da döôùi laâm saøng.
Các nguyên nhân gây vàng da
Vaøng da tröôùc gan:
taêng Bilirubin GT öu theá
• Taùn huyeát
• Moät soá thuoác caûn trôû quaù
trình thu nhaän Bilirubin GT
vaøo gan nhö :Rifampin,
Probenecid, Ribavirin
Các nguyên nhân gây vàng da
2. Vaøng da taïi gan :
! Taêng Bilirubin GT öu theá :
Moät soá thuoác laøm giaûm khaû naêng keát hôïp acid Glucoronic
nhö chloramphenicol, prenanediol
! Taêng Bilirubin hoãn hôïp hay TT öu theá :
• Vieâm gan sieâu vi caáp, maïn
• Vieâm gan röôïu
• Vieâm gan töï mieãn
• Vieâm gan do thieáu maùu cuïc boä (ischemic hepatitis)
• Toån thöông gan do ñoäc toá
• Ung thö teá baøo gan
• Xô gan
• Vaøng da lieân quan ñeán thai kyø
Các nguyên nhân gây vàng da
3. Vaøng da do taéc maät sau gan
! Taéc oáng maät chuû do soûi, u xaâm laán, nhieãm saùn laù gan
! Ung thö ñöôøng maät
! Cheøn eùp ñöôøng maät (ung thö ñaàu tuïy, vieâm tuïy)
! Vieâm ñöôøng maät
4. Taêng bilirubin maùu baåm sinh
!
Thieáu men Glucoronyl transferase
(HC Gilbert, Crigler-Najjar) taêng chuû yeáu Bili GT.
! HC Dubin-Johnson do roái loaïn baøi tieát maät taêng chuû
yeáu Bili TT.
Bilirubin
1. Bilirubin TP (Total) coù taêng ?
2. Bilirubin taêng kieåu gì ?
- Giaùn tieáp ( Indirect ) öu theá
- Tröïc tieáp ( Direct ) öu theá
- Hoãn hôïp
Bilirubin
Tyû soá Bilirubin TT (D) / Bili TP (Total)
# < 20% taêng bili GT öu theá
# 20-50% taêng Bili hoãn hôïp thöôøng vaøng da taïi gan
# >50% taêng Bili TT öu theá coù theå taïi gan hay sau
gan
# Vaøng da sau gan thöôøng > 50%
Bilirubin
!
Chuû yeáu giuùp phaân bieät VD tröôùc gan vôùi
taïi vaø sau gan, khoâng giuùp phaân bieät VD taïi
gan vaø sau gan.
! Bilirubin taêng trong caû 2 toåàn thöông TB
gan vaø toån thöông öù maät.
! Coù yù nghóa tieân löôïïng
Phosphatase kiềm (ALP)
• Nguồn gốc từ màng vi quản mật
• Tăng nổi bật trong các bệnh lý thuộc nhóm bệnh
- Tắc mật
- Có thâm nhiễm ở gan
• Không chuyên biệt do có thể có nguồn gốc từ cơ
quan khác:
- Xương, thận, ruột, nhau thai
- Một số bệnh lý ác tính của cơ quan khác
Bình thường: 25 – 85 IU/L, thời gian bán huỷ: 17 ngày
- Xem thêm -