I H C THÁI NGUYÊN
TRƯ NG
I H C KINH T VÀ QU N TR KINH DOANH
TH HÒA NHÃ
CÁC Y U T TÁC
NG
N XU T KH U
NÔNG S N VI T NAM VÀO TH TRƯ NG EU
LU N ÁN TI N SĨ NÔNG NGHI P
THÁI NGUYÊN, 2017
I H C THÁI NGUYÊN
TRƯ NG
I H C KINH T VÀ QU N TR KINH DOANH
TH HÒA NHÃ
CÁC Y U T TÁC
NG
N XU T KH U
NÔNG S N VI T NAM VÀO TH TRƯ NG EU
Chuyên ngành: Kinh t Nông nghi p
Mã s : 62.62.01.15
LU N ÁN TI N SĨ NÔNG NGHI P
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS. Nguy n Khánh Doanh
THÁI NGUYÊN, 2017
i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi d a trên hư ng
d n c a t p th hư ng d n khoa h c và các tài li u tham kh o ã trích d n. K t qu
nghiên c u là trung th c và chưa công b trên b t c m t công trình nào khác.
Tác gi
TH HÒA NHÃ
ii
L I C M ƠN
Tôi xin g i l i c m ơn Ban Giám hi u, th y cô, các nhà khoa h c c a
Trư ng
i h c Kinh t và Qu n tr Kinh doanh,
c bi t là các cán b , gi ng viên
c a Khoa Kinh t , B môn Kinh t h c và Phòng ào t o ã t o i u ki n cho tôi
h c t p và nghiên c u.
Tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c
t n tình hư ng d n và giúp
Tôi xin g i l i tri ân
ng viên, giúp
n PGS. TS. Nguy n Khánh Doanh ã
tôi trong quá trình hoàn thành Lu n án.
n gia ình, b n bè và
ng nghi p ã luôn
ng hành,
tôi trong su t th i gian h c t p và nghiên c u.
Xin chân thành c m ơn.
Tác gi lu n án
Th Hòa Nhã
iii
M CL C
L I CAM OAN ....................................................................................................... i
L I C M ƠN ............................................................................................................ ii
M C L C ................................................................................................................. iii
DANH M C CÁC T
VI T T T ......................................................................... vii
DANH M C CÁC B NG BI U ...............................................................................x
DANH M C CÁC SƠ
M
,
TH ....................................................................... xi
U ....................................................................................................................1
1. Tính c p thi t c a v n
nghiên c u......................................................................1
2. M c tiêu nghiên c u................................................................................................3
3.
i tư ng và ph m vi nghiên c u ...........................................................................3
4. Nh ng óng góp m i c a lu n án ...........................................................................4
5. B c c c a lu n án ..................................................................................................5
Chương 1. T NG QUAN NGHIÊN C U ..............................................................6
1.1. T ng quan các nghiên c u c a nư c ngoài ..........................................................6
1.1.1. Các nghiên c u v i nông s n ........................................................................7
1.1.2. Các nghiên c u v i các nhóm nông s n .......................................................9
1.2. T ng quan các nghiên c u trong nư c ...............................................................11
1.2.1. Các nghiên c u s d ng phương pháp phân tích
nh tính ........................12
1.2.2. Các nghiên c u s d ng mô hình tr ng l c ................................................14
1.3. ánh giá chung v t ng quan nghiên c u ..........................................................19
1.3.1. V k t qu
t ư c ....................................................................................19
1.3.2. V h n ch còn t n t i và “kho ng tr ng” nghiên c u ...............................20
Chương 2. CƠ S
KHOA H C V
CÁC Y U T
TÁC
NG
N
XU T KH U NÔNG S N ....................................................................................21
2.1. Cơ s lý lu n ......................................................................................................21
2.1.1. Lý lu n v nông s n ....................................................................................21
2.1.2. Lý lu n v xu t kh u nông s n ...................................................................25
2.1.3. Lý lu n v các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n - Cách ti p c n
t mô hình tr ng l c .............................................................................................38
iv
2.2. Cơ s th c ti n ...................................................................................................51
2.2.1. Kinh nghi m v khai thác các y u t tác
ng nh m
y m nh xu t
kh u nông s n c a m t s qu c gia trong khu v c và trên th gi i .....................51
2.2.2. Bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam ...........................................................59
Chương 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .......................................................62
3.1. Câu h i nghiên c u ............................................................................................62
3.2. Quy trình nghiên c u c a lu n án ......................................................................62
3.3. Phương pháp ti p c n và khung phân tích .........................................................62
3.3.1. Phương pháp ti p c n..................................................................................62
3.3.2. Khung phân tích c a lu n án ......................................................................63
3.4. Phương pháp thu th p thông tin .........................................................................65
3.4.1. Phân lo i thông tin ......................................................................................65
3.4.2. Phương pháp thu th p thông tin ..................................................................65
3.5. Phương pháp x lý, t ng h p và phân tích thông tin .........................................66
3.5.1. Phương pháp x lý thông tin ......................................................................66
3.5.2. Phương pháp t ng h p thông tin ................................................................66
3.5.3. Phương pháp phân tích thông tin ................................................................66
3.6. H th ng các ch tiêu phân tích ..........................................................................77
3.6.1. Các ch tiêu ph n ánh các y u t tác
3.6.2. Các ch tiêu ph n ánh t c
ng
n xu t kh u nông s n ...........77
phát tri n và tăng trư ng c a xu t kh u .......79
3.6.3. Các ch tiêu ph n ánh năng l c c nh tranh c a m t hàng (ngành hàng) ....81
Chương 4. TH C TR NG CÁC Y U T
TÁC
NG
N XU T
KH U NÔNG S N VI T NAM VÀO TH TRƯ NG EU ................................83
4.1. Khái quát v quan h gi a Vi t Nam và EU ......................................................83
4.1.1. Khái quát v EU ..........................................................................................83
4.1.2. Khái quát v quan h gi a Vi t Nam và EU ..............................................85
4.2. Th c tr ng xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU ...........................89
4.2.1. Th c tr ng xu t kh u nông s n c a Vi t Nam ...........................................89
4.2.2. Th c tr ng xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU ....................91
4.2.3.
ánh giá chung v th c tr ng xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th
trư ng EU .............................................................................................................97
v
4.3. Th c tr ng các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th
trư ng EU ..................................................................................................................98
4.3.1. Các y u t tác
ng
n cung .....................................................................98
4.3.2. Các y u t tác
ng
n c u .....................................................................107
4.3.3. Các y u t h p d n, c n tr .......................................................................115
4.3.4. M t s y u t khác ....................................................................................128
4.3.5. T ng h p các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam vào
th trư ng EU qua phân tích SWOT ...................................................................129
4.4. Phân tích tác
ng c a các y u t
n xu t kh u nông s n, cà phê, h tiêu,
trái cây c a Vi t Nam vào th trư ng EU - Cách ti p c n t mô hình tr ng l c ....134
4.4.1. Th ng kê mô t .........................................................................................134
4.4.2. Ma tr n tương quan gi a các bi n s ........................................................134
4.4.3. K t qu ki m
nh mô hình ......................................................................135
4.4.4. K t qu ư c lư ng mô hình ......................................................................137
4.4.5. Nh n xét v tác
4.5.
ng c a các y u t .........................................................141
ánh giá chung v các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam
vào th trư ng EU ....................................................................................................142
4.5.1. V các y u t có tác
ng tích c c ...........................................................142
4.5.2. V các y u t có tác
ng tiêu c c ...........................................................143
Chương 5. GI I PHÁP VÀ KI N NGH NH M
Y M NH XU T
KH U NÔNG S N VI T NAM VÀO TH TRƯ NG EU ..............................145
5.1.
nh hư ng, m c tiêu và d báo xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th
thư ng EU
5.1.1.
EU
n năm 2025,
nh hư ng
n năm 2030 ...........................................145
nh hư ng, m c tiêu xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng
n năm 2025,
nh hư ng
n năm 2030 ...................................................145
5.1.2. D báo xu hư ng xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU
năm 2025, t m nhìn
5.2. Quan i m v
n năm 2030 .....................................................................146
y m nh xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU
n năm 2025, t m nhìn
5.3. Gi i pháp
n năm 2030 ..................................................................148
y m nh xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU
năm 2025, t m nhìn
n
n
n năm 2030 .........................................................................148
vi
5.3.1. Nâng cao s c c nh tranh c a nông s n xu t kh u ....................................148
5.3.2.
y m nh xu t kh u các m t hàng có LTSS cao .....................................154
5.3.3.
y m nh xu t kh u các m t hàng có hàm lư ng ch bi n l n ...............155
5.3.4. M r ng s lư ng m t hàng ư c b o h ch d n a lý t i th trư ng EU .....155
5.3.5. Tích c c m r ng, khai thác th trư ng xu t kh u ...................................156
5.3.6.
y m nh ho t
ng xúc ti n thương m i sang th trư ng EU ................156
5.3.7. Nâng cao hi u qu chính sách can thi p c a Nhà nư c............................157
5.3.8. Gi i pháp gi m chi phí v n chuy n ..........................................................159
5.3.9. Tích c c khai thác các l i th c a Hi p
nh EVFTA ..............................160
5.3.10. M t s gi i pháp khác .............................................................................160
5.4. Ki n ngh ..........................................................................................................160
5.4.1. Ki n ngh v i Nhà nư c............................................................................160
5.4.2. Ki n ngh v i các Hi p h i ngành hàng ...................................................161
K T LU N ............................................................................................................162
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A NGHIÊN C U SINH
B
LIÊN QUAN
à CÔNG
N LU N ÁN .......................................................................164
TÀI LI U THAM KH O ....................................................................................165
PH L C ...............................................................................................................179
vii
DANH M C CÁC T
VI T T T
TI NG VI T
STT
T vi t t t
Nghĩa
y
Ti ng Vi t
1
BVTV
B o v th c v t
2
3
4
5
6
CN và XD
CNH - H H
CP
CSHT
CT
Công nghi p và xây d ng
Công nghi p hóa - Hi n i hóa
Chính ph
Cơ s h t ng
Chương trình
7
8
9
DN
HTX
KH - CN
Doanh nghi p
H p tác xã
Khoa h c - công ngh
10
KNNKNS
Kim ng ch nh p kh u nông s n
11
12
KNXKHH
KNXKNS
Kim ng ch xu t kh u hàng hóa
Kim ng ch xu t kh u nông s n
13
14
15
LTSS
MH
ND
L i th so sánh
Mô hình
Nông dân
16
17
18
19
20
21
NK
NKNS
NNCNC
NQ
NSL
PL
Nh p kh u
Nh p kh u nông s n
Nông nghi p công ngh cao
Ngh quy t
Năng su t lao ng
Ph l c
22
23
SHTT
SP
S h u trí tu
S n ph m
24
25
26
27
28
29
SXNN
TCTK
TMHC
TMQT
XK
XKHH
S n xu t nông nghi p
T ng c c Th ng kê
Thương m i hai chi u
Thương m i qu c t
Xu t kh u
Xu t kh u hàng hóa
30
31
XKNS
XTTM
Xu t kh u nông s n
Xúc ti n thương m i
viii
TI NG ANH
STT
T
vi t t t
Nghĩa
y
ti ng Anh
Nghĩa
y
ti ng Vi t
32
ADA
Anti-Dumping Agreement Hi p
nh ch ng bán phá giá
33
C/O
Certificate of Origin
34
CCCN
Customs
Cooperation Danh m c H i
Council nomenclature
35
CGE
Computable
Equilibrium
36
CMEA
Council
of
Mutual
Economic Assistance
37
CPC
Central
Classification
38
CPE
Computable
Equilibrium
39
EAEC
European Atomic Energy C ng ng Năng lư ng Nguyên t
Community
châu Âu
40
EC
European Community
41
EEC
European
Community
42
EU
European Union
43
EVFTA
EU-Vietnam Free Trade Hi p nh Thương m i T do Vi t
Agreement
Nam - EU
44
FDI
Foreign Direct Investment
45
FTA
Free Trade Agreement
46
GAP
Good Agricultural Practice Th c hành nông nghi p t t
47
GCI
Globe Competitiveness Index Ch s năng l c c nh tranh toàn c u
48
GM
Gravity Model
49
GSP
Generalized Systems of Chương trình ưu ãi thu quan ph c p
Prefrences
50
HACCP
Hazard Analysis and Phân tích m i nguy và i m ki m
Critical Control Point
soát t i h n
51
HP
Horse Power
52
HS
Gi y ch ng nh n xu t x
ng H p tác H i quan
General Cân b ng T ng th Kh tính
y ban H p tác Kinh t
a phương
Product Phân lo i S n ph m T p trung
Partial Cân b ng b ph n kh tính
C ng
Economic C ng
ng châu Âu
ng Kinh t châu Âu
Liên minh châu Âu
u tư tr c ti p nư c ngoài
Hi p
nh Thương m i T do
Mô hình tr ng l c
S c ng a
Harmonized commodity
H th ng mã hóa và mô t hàng
description and coding system hóa hài hòa
ix
STT
T
vi t t t
53
IRS
54
ISIC
55
ISO
56
LM
57
58
MRL
ODA
59
OECD
60
PPML
61
PSR
62
63
RCA
RTA
64
TBT
65
66
TRQ
TSP
67
USDA
68
VAPR
69
VCCI
70
WEF
Nghĩa
y
ti ng Anh
Nghĩa
y
ti ng Vi t
Increasing Returns to Scale
International Standard
Industrial Classification
International Organization for
Standardization
Breusch-Pagan Lagrange
Multiplier Test
Maximum Residuals Level
Official Development Assistance
Organization for Economic
Cooperation and Development
Poisson Pseudo-MaximumLikelihood
Product specific rules
Hi u qu tăng theo quy mô
Phân lo i s n ph m công nghi p
theo tiêu chu n qu c t
T ch c qu c t v tiêu
chu n hóa
Ki m nh nhân t Lagrange
c a Breusch và Pagan
M c dư lư ng t i a
H tr phát tri n chính th c
T ch c H p tác và Phát tri n
Kinh t
Kh năng t i a Poisson gi nh
World Economic Forum
Di n àn Kinh t Th gi i
Quy t c riêng theo t ng
m t hàng
Reveal Comparative Advantage L i th so sánh b c l
Regional Trade Agreement
Hi p nh Thương m i Khu v c
Technical Barriers to Trade
Rào c n k thu t
i v i
thương m i
Tariff Rate Quota
H n ng ch Thu quan
Time Series Processor
X lý chu i th i gian
United Stated Department of B Nông nghi p Hoa Kỳ
Agriculture
Vietnam Agricultural Policy Forum Di n àn Chính sách Nông
nghi p Vi t Nam
Vietnam Chamber of Commerce Phòng Thương m i và Công
and Industry
nghi p Vi t Nam
x
DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 2.1a.
N i dung chính c a các lý thuy t v xu t kh u hàng hóa ................... 27
B ng 2.1b.
N i dung chính c a các lý thuy t v xu t kh u hàng hóa (ti p) ......... 29
B ng 3.1.
Ngu n thu th p m t s thông tin cơ b n c a Lu n án......................... 65
B ng 3.2.
Phân tích SWOT v các y u t tác
B ng 3.3.
M t s khuy t t t cơ b n c a mô hình h i quy và bi n pháp kh c ph c..... 75
B ng 4.1.
Trình
ng
chuyên môn c a l c lư ng lao
n xu t kh u nông s n ...... 67
ng nông thôn Vi t Nam
giai o n 2001 - 2014 ........................................................................ 101
B ng 4.2a.
T ng h p các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam
vào th trư ng EU qua phân tích SWOT ........................................... 131
B ng 4.2b.
T ng h p các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam
vào th trư ng EU qua phân tích SWOT (ti p) ................................. 132
B ng 4.3.
M t s g i ý gi i pháp t k t qu phân tích SWOT ......................... 133
B ng 4.4.
K t qu ư c lư ng mô hình REM v tác
ng c a các y u t
n
KNXK nông s n, cà phê, h tiêu, trái cây c a Vi t Nam vào th
trư ng EU .......................................................................................... 137
xi
DANH M C CÁC SƠ
,
TH
Sơ
2.1.
Ngu n v n
u tư vào lĩnh v c nông nghi p ....................................... 41
Sơ
2.2.
Chính sách qu n lý nh p kh u
Sơ
3.1.
Khung phân tích c a Lu n án ............................................................... 64
Sơ
4.1.
Th t c hành chính v xu t kh u hàng hóa vào th trư ng EU .......... 119
i v i nông s n .................................. 47
th 4.1. Quan h thương m i gi a Vi t Nam và EU giai o n 2005 -2015 ...... 85
th 4.2. Cơ c u xu t kh u m t s nhóm hàng chính c a Vi t Nam sang th
trư ng EU giai o n 2005- 2015 .......................................................... 86
th 4.3. Cơ c u xu t kh u m t s m t hàng chính c a Vi t Nam sang th
trư ng EU năm 2015 ............................................................................ 87
th 4.4. T l xu t kh u nông s n c a Vi t Nam vào th trư ng EU giai
o n 2005 - 2015 .................................................................................. 88
th 4.5. T l nh p kh u m t s hàng hóa c a Vi t Nam t th trư ng EU
năm 2015 .............................................................................................. 88
th 4.6. T l xu t kh u nông s n c a Vi t Nam vào m t s
i tác l n .......... 90
th 4.7. Kim ng ch xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU ............. 91
th 4.8. Th ph n nh p kh u nông s n Vi t Nam c a th trư ng EU ................ 92
th 4.9. Kim ng ch và t l xu t kh u m t s nhóm nông s n chính c a
Vi t Nam vào th trư ng EU ................................................................ 93
th 4.10. T l xu t kh u m t s nông s n chính c a Vi t Nam vào th
trư ng EU ............................................................................................. 94
th 4.11. Ch s RCA c a m t s nông s n chính c a Vi t Nam t i th
trư ng EU ............................................................................................. 95
th 4.12. T l xu t kh u m t s nông s n thô c a Vi t Nam vào th
trư ng EU ............................................................................................ 96
th 4.13. Th ph n nh p kh u nông s n Vi t Nam c a m t s nư c EU ............ 97
th 4.14. Năng su t lao
ng c a các khu v c kinh t theo giá hi n hành........ 107
th 4.15. Giá cà phê nhân c a m t s nư c s n xu t l n trên th gi i giai
o n 2005-2015 .................................................................................. 112
th 4.16. Giá h tiêu c a m t s nư c thu c C ng
ng h tiêu qu c t giai
o n 2005-2015 .................................................................................. 113
th 5.1. Xu hư ng xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU trong
giai o n
n năm 2025...................................................................... 147
1
M
1. Tính c p thi t c a v n
U
nghiên c u
Vi t Nam là qu c gia có nhi u l i th trong s n xu t nông nghi p, ó là di n
tích
t ai r ng l n, phì nhiêu, khí h u thu n l i, dân s tr , ngư i lao
ng c n cù,
thông minh. Nh ng năm qua, ngành nông nghi p óng vai trò quan tr ng trong vi c
cung c p lương th c, gi i quy t vi c làm cho lao
ng nông thôn và là tr
phát tri n n n kinh t .
Nư c ta hi n là n n kinh t hư ng v xu t kh u. Năm 2015, kim ng ch xu t
kh u (KNXK) c nư c
t 162 t USD, tương ương 83,7%GDP [113], trong ó có
óng góp không nh c a ngành nông nghi p. M c dù t tr ng b gi m d n do s l n
át c a khu v c công nghi p, xây d ng và d ch v nhưng kim ng ch xu t kh u nông
s n (KNXKNS) v n
t 17,9 t USD, chi m 11% KNXK c a c nư c1.
Liên minh châu Âu (EU) hi n là th trư ng nh p kh u hàng hóa l n th hai c a
Vi t Nam, ch sau M 2. Năm 2015, KNXK c a nư c ta vào th trư ng này là 30,76 t
USD, trong ó KNXKNS là 2,531 t USD, tương ng 8,2%. EU tr thành
NKNS l n th ba c a Vi t Nam, sau Trung Qu c và ASEAN.
i m
i tác
c bi t trong
quan h thương m i hai chi u gi a Vi t Nam và EU là tính b sung cao, ít c nh tranh.
i u này s t o i u ki n thu n l i cho xu t kh u nông s n (XKNS) c a Vi t Nam.
Tuy v y, v trí c a nông s n Vi t Nam t i th trư ng EU còn tương
i khiêm
t n. Năm 2015, nhóm hàng này m i chi m 0,5% th ph n NKNS c a EU [113].
Nguyên nhân chính gây ra tình tr ng này là t n t i “kho ng cách l n” gi a ch t lư ng
nông s n Vi t Nam (nư c ang phát tri n) v i tiêu chu n kh t khe c a EU (các nư c
phát tri n cao). V phía Vi t Nam, quy trình s n xu t nông nghi p còn l c h u, ch t
lư ng nông s n chưa cao, nhi u lô hàng xu t kh u t n dư hóa ch t vư t ngư ng cho
phép, ho t
ng xúc ti n thương m i còn nhi u h n ch . Trong khi ó, hàng nh p
kh u vào th trư ng EU ph i áp ng h th ng tiêu chu n nghiêm ng t v : v sinh an
toàn th c ph m, quy t c xu t x , trách nhi m môi trư ng, trách nhi m xã h i c a
doanh nghi p, v.v…;
1
Tính toán c a tác gi t UN Comtrade, trong ó lĩnh v c nông nghi p không bao g m ngành lâm nghi p, th y
s n và diêm nghi p
2
Năm 2015, KNXK c a Vi t Nam vào M là 33,475 t USD [113]
2
Ngày 2/12/2015, Hi p
nh Thương m i T do Vi t Nam - EU (EVFTA) ã
chính th c k t thúc àm phán. Theo ánh giá, EVFTA là Hi p nh “th h m i” ch t
lư ng cao,
m b o cân b ng l i ích cho c Vi t Nam và EU, trong ó có lưu ý
chênh l ch trình
n
phát tri n gi a hai bên. EVFTA ư c kỳ v ng s mang l i nhi u
l i ích cho XKNS c a Vi t Nam. Do v y, vi c phân tích các y u t có tác
ng t i
XKNS Vi t Nam vào th trư ng EU trong giai o n hi n nay, th i i m Hi p
nh
EVFTA s p chính th c có hi u l c là r t c n thi t. K t qu nghiên c u là cơ s
xu t các gi i pháp hi u qu nh m phát huy các y u t tích c c, h n ch các y u t
tiêu c c, t
ó
y m nh xu t kh u nhóm hàng này.
Trong nh ng năm g n ây, mô hình tr ng l c (mô hình gravity) ư c ánh
giá là m t trong nh ng công c h u ích nh t trong vi c lư ng hóa tác
y u t t i dòng thương m i. Tinbergen là ngư i
ng c a các
u tiên s d ng mô hình tr ng l c
vào năm 1962. T th p k 70 tr l i ây, nhi u nhà kinh t như Bergtrad (1985),
Eaton và Kortum (1997), Krugman (2005), ti p t c hoàn thi n n n t ng lý thuy t
c a mô hình. Quan tâm
n xu t kh u nông s n, các nghiên c u th c nghi m ã n
l c b sung nhi u y u t m i vào mô hình. Ch ng h n, Han - Pil Moon (2012) t p
trung phân tích vai trò c a Chính ph , trong khi Eyayu (2014) s d ng các s y u
t : s lư ng
u vào s n xu t, ch t lư ng cơ s h t ng, ch t lư ng th ch , FDI.
Yanikkaya và c ng s (2013) quan tâm
n t giá và s bi n
oái th c t . Yue và c ng s (2010), Dou và c ng s (2013)
ng c a t giá h i
u ánh giá nh
hư ng c a tiêu chu n v sinh an toàn th c ph m. Ngô Th M (2016) nghiên c u tác
ng c a di n tích
t nông nghi p.
c bi t, có m t s nghiên c u quan tâm
n ho t
ng XKNS t “nư c ang
phát tri n” sang “các nư c phát tri n”, ch ng h n, Filippini và c ng s (2003) phân
tích tác
ng c a “kho ng cách công ngh ”. Tuy v y, còn r t nhi u y u t tác
ng
n XKNS gi a 2 nhóm nư c này trong giai o n hi n nay như: gánh n ng chính
sách c a Chính ph , vi c tham gia vào FTA th h m i c a các qu c gia, v.v… v n
chưa ư c xem xét. M t khác, cũng chưa có tác gi nào nghiên c u v n
XKNS
Vi t Nam vào th trư ng EU dư i cách ti p c n t mô hình tr ng l c. Xu t phát t
th c ti n ó, tác gi
ã l a ch n
tài “Các y u t tác
ng
s n Vi t Nam vào th trư ng EU” cho Lu n án ti n s c a mình.
n xu t kh u nông
3
2. M c tiêu nghiên c u
2.1. M c tiêu chung
Trên cơ s nghiên c u cơ s lý lu n và th c ti n v các y u t tác
ng
n
xu t kh u nông s n, phân tích th c tr ng xu t kh u nông s n, th c tr ng các y u t
tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU, lu n án
s gi i pháp và ki n ngh nh m
trư ng này
xu t m t
y m nh xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th
n năm 2025, t m nhìn
n năm 2030.
2.2. M c tiêu c th
(1) H th ng hóa, làm sáng t và t ng bư c phát tri n cơ s lý lu n và cơ s
th c ti n v các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n.
(2) Phân tích th c tr ng xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU
trong giai o n 2005 - 2015, nh ng k t qu
t ư c và h n ch còn t n t i, nguyên
nhân c a h n ch .
(3)
ánh giá tác
ng c a các y u t
n xu t kh u nông s n Vi t Nam vào
th trư ng EU giai o n 2005 - 2015 dư i cách ti p c n c a mô hình tr ng l c.
(4)
nh m
nh hư ng và
xu t m t s gi i pháp, ki n ngh
y m nh xu t kh u nông s n c a Vi t Nam vào th trư ng EU
t m nhìn
3.
ưa ra các quan i m,
n năm 2025,
n năm 2030.
i tư ng và ph m vi nghiên c u
3.1.
i tư ng nghiên c u
Lu n án nghiên c u các y u t có nh hư ng
ng c a các y u t này
n xu t kh u nông s n, tác
n xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU.
3.2. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi v không gian:
Lu n án nghiên c u trong ph m vi Vi t Nam và 26 nư c thu c EU3.
3
Lu n án không xét Croatia và Luxembourg b i vì Croatia m i gia nh p vào EU năm 2014, còn
Luxembourg có trao i thương m i không áng k v i Vi t Nam. M c dù sau Brexit, nư c Anh s r i kh i
EU nhưng lu n án v n nghiên c u Anh. Theo ánh giá c a V Chính sách Thương m i a biên, B Công
thương, thì khi Anh r i EU, các chính sách thương m i qu c t c a nư c này v cơ b n s không thay i
nhi u. Do v y, vi c Anh s r i kh i EU s không tác ng l n n xu t kh u nông s n c a Vi t Nam vào
qu c gia này.
4
Ph m vi v th i gian:
Lu n án phân tích th c tr ng xu t kh u nông s n và các y u t tác
ng
xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU giai o n 2005 - 20154;
các gi i pháp, ki n ngh
n năm 2025, t m nhìn
n
xu t
n năm 2030.
Ph m vi v n i dung:
(1) Lu n án nghiên c u các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n c a Vi t
Nam sang th trư ng EU, t p trung vào 26 qu c gia là Pháp,
Anh, Ailen, an M ch, Hi L p, Tây Ban Nha, B
c, Italia, B , Hà Lan,
ào Nha, Áo, Th y i n, Ph n Lan,
Séc, Hungary, Ba Lan, Slovakia, Slovenia, Litva, Latvia, Estonia, Malta, C ng hòa Síp,
Bulgaria, Rumani (các nư c này ư c x p theo trình t th i gian gia nh p EU).
(2) Lu n án i sâu nghiên c u m t s m t hàng nông s n xu t kh u chính c a
Vi t Nam vào th trư ng EU trong giai o n hi n nay là: cà phê, h tiêu, trái cây.
4. Nh ng óng góp m i c a lu n án
4.1. Nh ng óng góp m i v m t lý lu n
Lu n án ã hoàn thi n m t bư c cơ s lý lu n và th c ti n v các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n c a nư c ang phát tri n, có nông s n là m t hàng xu t
kh u ch l c, sang các nư c phát tri n. T cách ti p c n c a mô hình tr ng l c, các y u
t này ư c chia thành 3 nhóm là: các y u t tác
ng
n cung, các y u t tác
ng
n c u và các y u t h p d n, c n tr .
Lu n án ã b sung vào khung phân tích m t s y u t có tác
ng
n
xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU, ó là: các cam k t chính c a
Hi p
nh FTA th h m i nh m t o i u ki n thu n l i cho thương m i, ch s
công ngh c a nư c xu t kh u và nư c nh p kh u, ch t lư ng cơ s h t ng c a
nư c xu t kh u và nư c nh p kh u, gánh n ng chính sách c a Chính ph nư c
xu t kh u và nư c nh p kh u.
4.2. Nh ng óng góp m i v m t th c ti n
tích
Lu n án s d ng k t h p c hai phương pháp phân tích
nh lư ng, trong ó:
nh tính và phân
Phân tích nh tính t p trung làm rõ th c tr ng c a các y u t tác
ng
n xu t
kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU như: chính sách khuy n khích ho t
4
M t s thông tin trong lu n án ư c c p nh t cho
n năm 2016
ng
5
s n xu t và xu t kh u c a Vi t Nam, rào c n thương m i hi n t i c a EU và các cam
k t chính c a Hi p nh Thương m i T do Vi t Nam – EU (EVFTA).
Phân tích
nh lư ng s d ng k thu t hi u ng ng u nhiên (REM) và mô hình
tr ng l c m r ng
o lư ng nh hư ng c a các y u t sau t i xu t kh u nông s n và
m t s m t hàng nông s n i n hình (cà phê, h tiêu, trái cây): GDP bình quân
ngư i g p, dân s g p, kho ng cách
u
a lý, ch s s n sàng công ngh g p, ch t lư ng
cơ s h t ng g p và gánh n ng chính sách c a Chính ph nư c xu t kh u và nư c
nh p kh u. Ph n l n k t qu thu ư c phù h p v i cơ s lý thuy t và gi thuy t
nghiên c u.
Căn c vào k t qu nghiên c u, lu n án
nh m
xu t m t s gi i pháp, ki n ngh
y m nh xu t kh u nông s n c a Vi t Nam vào th trư ng EU
t m nhìn
n năm 2025,
n năm 2030.
5. B c c c a lu n án
Ngoài Ph n m
u và K t lu n, Tài li u tham kh o và ph l c, Lu n án
ư c b c c thành 5 chương:
Chương 1: T ng quan nghiên c u
Chương 2: Cơ s khoa h c v các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n
Chương 3: Phương pháp nghiên c u
Chương 4: Th c tr ng các y u t tác
ng
n xu t kh u nông s n Vi t Nam
vào th trư ng EU
Chương 5: Gi i pháp
y m nh xu t kh u nông s n Vi t Nam vào th trư ng EU.
6
Chương 1
T NG QUAN NGHIÊN C U
CHƯƠNG
1
1.1. T ng quan các nghiên c u c a nư c ngoài
Hi n nay, mô hình hóa là phương pháp nghiên c u ư c s d ng ph bi n
trong phân tích v n
xu t kh u nông s n. Phương pháp này có s k t h p hài hòa,
nhu n nhuy n gi a phân tích truy n th ng v i hi n
i, gi a phân tích
nh tính v i
nh lư ng. C th , mô hình thư ng ư c th hi n thông qua xem xét các y u t có
tác
ng
n XKNS. K t qu nghiên c u là cơ s
khuy n ngh các chính sách
nh m phát huy nh ng y u t tích c c và h n ch nh ng tác
ng tiêu c c, t
ó
y
m nh XKNS c a qu c gia. Hi n t i, có 3 mô hình thư ng ư c s d ng trong
thương m i qu c t , ó là mô hình cân b ng t ng th kh tính (CGE), mô hình cân
b ng b ph n kh tính (CPE) và mô hình tr ng l c (GM).
Mô hình CGE còn ư c g i là “mô hình d báo”. CGE là công c hi u qu
ư c s d ng
lư ng hóa tác
ng c a các y u t ngo i sinh tương lai, mà ph
bi n nh t là m t chính sách thương m i m i
n toàn b n n kinh t , coi n n kinh t
hi n t i là m t i m chu n. Ưu i m c a CGE là d báo tương
i trong chính sách c a m t khu v c s tác
i toàn di n s thay
ng t i các khu v c khác và toàn b
n n kinh t như th nào. Tuy nhiên, h n ch c a CGE là mô hình không ti n hành
ánh giá th c tr ng tác
ng c a các y u t
n n n kinh t .
Ngư c l i CGE, CPE và GM, còn ư c g i là “mô hình h i c u”, ư c s d ng
ánh giá tác
ng c a các y u t hi n t i
n dòng thương m i gi a hai qu c gia.
Mô hình CPE là m t công c h u ích trong vi c o lư ng tác
i trong chính sách thương m i
thư ng ư c s d ng
ng c a thay
i v i dòng thương m i qu c t . C th , mô hình
ánh giá nh hư ng c a vi c tham gia vào FTA
ngành nào ó, mà b qua nh ng tác
nm t
ng lan t a t i các ngành khác do có s thay
i v thu nh p và giá c các y u t s n xu t. Tuy v y, chính vi c b qua các tác
ng này l i làm cho k t qu c a mô hình chưa th c s chính xác, toàn di n.
M r ng hơn CGE, mô hình GM ư c s d ng
các y u t
phân tích tác
ng c a
n dòng thương m i gi a hai qu c gia. Tinbergen (1962) [111] và
Poyhonen (1963) [107] là nh ng nhà kinh t
u tiên ng d ng mô hình tr ng l c
7
trong phân tích. Theo ó, các ông cho r ng dòng thương m i gi a hai qu c gia b
ph thu c b i quy mô kinh t c a hai nư c (thư ng ư c
GNP) và kho ng cách
a lý gi a chúng. K t
i di n b i GDP ho c
ó, mô hình ã không ng ng ư c
hoàn thi n c v n n t ng lý thuy t và h th ng các bi n tác
ng.
Nh ng phân tích trên cho th y, so v i CGE và CPE thì GM là mô hình t i ưu
trong phân tích các y u t tác
ng t i dòng thương m i gi a các qu c gia. Do v y,
mô hình tr ng l c ư c l a ch n trong lu n án này.
n i dung dư i ây, lu n án s th c hi n khái quát hóa m t s nghiên c u
c a nư c ngoài s d ng mô hình tr ng l c
phân tích các y u t có tác
ng t i
XKNS. Vi c t ng quan ư c th c hi n d a trên m t s tiêu chí chính sau: trư c h t
là nhóm hàng nghiên c u, ti p ó là không gian nghiên c u, phương pháp nghiên
c u và các y u t tác
ng trong mô hình.
1.1.1. Các nghiên c u v i nông s n
Nhi u nghiên c u t p trung phân tích các y u t tác
chung. Thu c nhóm này có th k
ng
n XKNS nói
n m t s tác gi là: Hatab và c ng s (2010),
Atici và c ng s (2011), Han - Pil Moon (2012), Eyayu (2014).
Quan tâm
n xu t kh u nông s n c a Hi L p, Hatab và c ng s (2010) [87]
phân tích các y u t có tác
ng
n XKNS c a Hi L p sang 50
quan tr ng trong giai o n 1994-2008. Tác gi
i tác thương m i
ã b sung thêm y u t
m c a
n n kinh t (c a c nư c xu t kh u và nư c nh p kh u) vào mô hình tr ng l c m
r ng. Tuy nhiên, h n ch c a bài nghiên c u là trong ph n phân tích k t qu và
khuy n ngh chính sách, tác gi chưa
c p
n vai trò c a y u t này.
Nghiên c u xu t kh u c a Th Nhĩ Kỳ, Atici và c ng s (2011) [66] s d ng
k thu t TSP và s li u chéo c a năm 2006
có thúc
phân tích li u vi c gia nh p vào EU
y xu t kh u nông s n c a Th Nhĩ Kỳ hay không. Trong mô hình tr ng
l c m r ng, tác gi
ã b sung thêm 2 bi n
c l p là: thu quan ( i di n cho
chính sách thương m i) và bi n gi thành viên EU. K t qu ư c lư ng mô hình cho
th y, vi c gia nh p vào EU ch làm tăng nh xu t kh u nông s n c a Th Nhĩ Kỳ (ít
hơn 10% KNXK năm 2006 c a nư c này). Do v y, theo tác gi , các nhà làm chính
sách nên th n tr ng trong kỳ v ng v l i ích thu ư c t h i nh p. Tuy nhiên, các
- Xem thêm -
.PDF 
258 
509 
91 
