Tài liệu Công tác huy động vốn tại ngân hàng thương mại cổ phẩn bắc á chi nhánh thăng long – thực trang và giải pháp giai đoạn 2009 – 2011

Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp LỜI CAM ĐOAN Trong thời gian từ 06/02/2012 đến 28/04/2012 em đã thực tập tại Ngân hàng thương mại cổ phần Bắc Á Chi nhánh Thăng Long với đề tài “ Công tác huy động vốn tại Ngân hàng thương mại cổ phẩn Bắc Á Chi nhánh Thăng Long - Thực trang và giải pháp giai đoạn 2009 - 2011 “ Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của em. Những số liệu nêu trong luận văn là trung thực, được trích dẫn từ các tài liệu của Chi nhánh. Các giải pháp nêu trong luận văn được rút ra từ cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứu thực tiễn. Nếu có sai sót Em xin chịu hoàn toàn trách nhiệm Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Thanh Hạnh SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 1 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ 1 MỤC LỤC ........................................................................................................ 2 CHƯƠNG I ...................................................................................................... 6 TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................ 6 1.1. Tổng quan về NHTM ............................................................................... 6 1.1.1. Khái niệm về NHTM ........................................................................... 6 1.1.2. Các hoạt động kinh doanh của NHTM............................................ 7 1.2.2. Vai trò của vốn huy động đối với hoạt động kinh doanh của NHTM ...................................................................................................................... 16 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương mại. .................................................................................................... 17 1.3.1. Nhân tố khách quan ........................................................................... 17 1.3.2. Nhân tố chủ quan ............................................................................... 19 CHƯƠNG II .................................................................................................. 21 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG TMCP BẮC Á – CHI NHÁNH THĂNG LONG........................................ 21 2.1. Tổng quan về ngân hàng TMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long .... 21 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngân hàng TMCP – chi nhánh Thăng Long .................................................................................................. 21 2.1.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng TMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long trong năm 2009 – 2011.. .............................................. 22 2.2. Thực trạng công tác huy động vốn tại chi nhánh ............................... 25 2.2.1. Các sản phẩm tiền gửi tại ngân hàng TMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long giai đoạn 2009 - 2011 ........................................................... 25 2.2.2. Thực trạng công tác huy động vốn tại chi nhánh ......................... 27 2.3. Đánh giá chung về hoạt động huy động vốn tại NHTMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long ........................................................................................ 39 2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................ 39 SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 2 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp 2.3.2. Hạn chế còn tồn tại ............................................................................ 40 2.3.3. Những nguyên nhân còn tồn tại hạn chế ........................................... 40 CHƯƠNG III ................................................................................................. 42 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG TMCP BẮC Á - CHI NHÁNH THĂNG LONG ............................................................................................. 42 3.1. Định hướng hoạt động huy động vốn của ngân hàng TMCP chi nhánh Thăng Long ........................................................................................ 42 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn tại ngân hàng TMCP Bắc Á chi nhánh Thăng Long .............................................................................. 42 3.2.1. Củng cố mạng lưới hiện có, đa dạng hóa các hình thức huy động vốn vốn để thu hút nguồn tiền gửi của dân cư. ................................................... 43 3.2.2. Tăng cường marketing trong ngân hàng nhằm phát triển sản phẩm và đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ ngân hàng .................................................. 44 3.2.3. Đổi mới và hiện đại hóa công nghệ ngân hàng ................................. 45 3.2.4. Đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ ngân hàng .................................. 46 3.2.5. Chú trọng công tác phân tích nguồn vốn ........................................... 47 3.2.6. Củng cố, nâng cao uy tín, tạo niềm tin với khách hàng, duy trì mối quan hệ với khách hàng lớn, tìm kiếm thêm khách hàng và các dự án mới 49 3.2.7. Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực ............................... 49 3.3. Một số kiến nghị ..................................................................................... 51 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước ................................................... 51 3.3.2. Kiến nghị đối với Chính Phủ. ............................................................ 52 3.3.1. Kiến nghị đối với NHTMCP Bắc Á. ................................................. 52 KẾT LUẬN .................................................................................................... 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 56 SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 3 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp LỜI MỞ ĐẦU Đối với hoạt động ngân hàng vốn là yếu tố chủ yếu quyết định mọi hoạt động kinh doanh. Thực tế tại các ngân hàng thương mại hiện nay vốn tự có chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ còn lại là vốn huy động, vốn đi vay và vốn khác. Trong đó vốn huy động luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất và ổn định nhất. Do vậy, có thể khẳng định vốn huy động hay công tác huy động vốn có vai trò to lớn quyết định đến khả năng hoạt động và phát triển của ngân hàng. Tại Việt Nam hiện nay huy động vốn hay là việc khai thác lượng tiền nhàn rỗi trong công chúng hộ gia đình, của các tổ chức kinh tế xã hội hay tổ chức tín dụng khác của ngân hàng thương mại còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Làm sao để giảm chi phí, có quy mô ổn định, phù hợp trong việc tài trợ cho các danh mục tài sản, tăng khả năng sinh lời cho ngân hàng, giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro. Do đó việc tăng cường huy động vốn với chi phí hợp lý và ổn định cao là yêu cầu ngày càng trở nên cấp thiết và quan trọng đối với ngân hàng. Quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam đã và đang khẳng định vị trí và vai trò của ngân hàng thương mại, với những nghiệp vụ không ngừng được cải thiện và mở rộng cho phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu vốn và cung cấp các dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế và dân cư. Việc làm này của các ngân hàng thương mại đã tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế đẩy mạnh xuất khẩu, đầu tư sản xuất, đổi mới thiết bị, hiện đại hóa công nghệ, mở rộng quy mô sản xuất, góp phần thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa. Để có thể thực hiện tất cả các nghiệp vụ trên ngân hàng phải có nguồn vốn. Với sự xuất hiện của các tổ chức tài chính nước ngoài, tổ chức tài chính mới trong nước như bảo hiểm hay chứng khoán làm cho nguồn vốn chảy và ngân hàng ngày càng giảm dần. Chính vì thế , muốn tồn tại và đứng vững trong môi trường mới, các ngân hàng luôn luôn cần có nguồn vốn dồi dào. Khi đó, huy động vốn trở SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 4 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp thành biện pháp hữu hiệu cho ngân hàng thương mại thực hiện chiến lược của mình. Ngân hàng thương mại cổ phần Bắc Á qua 18 năm hoạt động đã đạt được những thành tựu đáng kể cả trong công tác huy động vốn, cả trong công tác tín dụng. Ngân hàng đã và đang không ngừng nâng cao chất lượng vốn huy động để nâng cao năng lực cạnh tranh trong điều kiện hội nhập quốc tế. Chính vì thế Em đã quyết định chọn đề tài “ Công tác huy động vốn tại ngân hàng TMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long, thực trạng và giải pháp giai đoạn 2009 – 2011 “ để làm đề tài luận văn tốt nghiệp. Kết cấu bài luận văn chia làm ba chương như sau: Chương 1: Tổng quan về NHTM và hoạt động huy động vốn của NHTM Chương 2: Thực trạng của công tác huy động vốn của NHTMCP Bắc Á - chi nhánh Thăng Long Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn tại NHTMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long Để hoàn thành bài luận văn này, ngoài cố gắng của bản thân, Em đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của cô giáo là Thạc Sĩ Đặng Thị Ái, đồng thời là sự giúp đỡ của anh chị nhân viên của ngân hàng TMCP Bắc Á – chi nhánh Thăng Long. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cô giáo và các anh chị nhân viên đã giúp đỡ Em trong thời gian qua. Em xin chân thành cảm ơn! SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 5 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp CHƯƠNG I TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về NHTM 1.1.1. Khái niệm về NHTM Ngân hàng thương mại là doanh nghiệp đặc biệt kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng – Một tổ chức cung ứng vốn chủ yếu và hữu hiệu của nền kinh tế. Việc tạo lập, tổ chức và quản lý vốn của NHTM là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu không chỉ vì lợi ích riêng của bản thân các NHTM mà còn vì sự phát triển chung của nền kinh tế. Có nhiều khái niệm khác nhau về Ngân hàng thương mại: Theo Pháp lệnh Ngân hàng năm 1990 của Việt Nam: Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà nghiệp vụ thường xuyên và chủ yếu là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, chiết khấu và làm phương tiện thanh toán. Theo luật các tổ chức tín dụng Việt Nam có hiệu lực vào tháng l0/1998: “ Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan ”. Nghị định của Chính phủ số 49/20001NĐ-CP ngày 12/9/2000 định nghĩa: “ Ngân hàng thương mại là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nước “. Theo luật Tổ Chức Tín Dụng năm 2010: Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 6 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau về NHTM, nhưng có thể hiểu tổng quát: Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân hoạt động kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ với hoạt động chính là huy động tiền gửi dưới các hình thức khác nhau của khách hàng, trên cơ sở nguồn vốn huy động này và vốn chủ sở hữu của ngân hàng để thực hiện các nghiệp vụ cho vay, đầu tư, chiết khấu đồng thời thực hiện các nghiệp vụ thanh toán, môi giới, tư vấn và một số dịch vụ khác cho các chủ thể trong nền kinh tế. 1.1.2. Các hoạt động kinh doanh của NHTM 1.1.2.1. Hoạt động tạo lập vốn Cũng như những doanh nghiệp khác hoạt động kinh doanh phải có vốn. Tạo lập vốn là nhiệm vụ quan trọng của NHTM. Ngoài số vốn tự có được hình thành từ vốn điều lệ, quỹ dự trữ và lợi nhuận giữ lại thì các ngân hàng thương mại còn tạo lập vốn thông qua việc huy động nguồn tiền tạm thời nhàn rỗi trong xã hội. Nghiệp vụ tạo lập vốn là một trong những nghiệp vụ cơ bản của NHTM. NHTM đã “góp nhặt” nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội dưới các hình thức bằng tiền hoặc bằng vàng được huy động thông qua các hình thức: tiền gửi, phát hành giấy tờ có giá, vốn đi vay NHNN hoặc TCTD khác. Ngân hàng mở các dịch vụ nhận tiền gửi để đảm bảo hộ người gửi tiền với cam kết hoàn trả đúng hạn. Để tìm và thu hút các khoản tiền gửi các ngân hàng thương mại thường đưa ra những mức lãi suất huy động khá hấp dẫn, kèm theo các chương trình khuyến khích gửi tiền như phần thưởng cho khách hàng gửi tiền hay là quay giải thưởng. Sau khi thu hút vốn ngân hàng sẽ “ gián tiếp” thu “phí” thông qua thu nhập của việc sử dụng khoản tiền đó. Hoạt động tạo lập vốn là hoạt động cơ sở cũng như tiền đề cho hoạt động cho vay. Bất kỳ một ngân hàng nào muốn cho vay được đều phải đi huy động vốn. Huy động vốn vừa sinh lời cho các cá nhân, tổ chức gửi tiền cũng SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 7 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp vừa tạo nguồn vốn cho chính ngân hàng thực hiện hoạt động kinh doanh tiền tệ. 1.1.2.2. Hoạt động sử dụng vốn Sử dụng vốn trong ngân hàng thương mại bao gồm: Dữ trữ, Đầu tư và cho vay ➢ Dự trữ của ngân hàng thương mại : bao gồm Tồn quỹ, Tiền gửi của ngân hàng trung ương, tiền gửi TCTD khác. Bên cạnh dự trữ bắt buộc, NHTM còn phải có các khoản dự trữ để đáp ứng nhu cầu thanh toán hằng ngày. Phần dự trữ này nhiều hay ít phụ thuộc vào thời hạn của các khoản nợ, các cam kết giải ngân và nhu cầu thanh toán thông thường hàng ngày của khách hàng ... Phần dự trữ này sinh lời thấp hoặc không sinh lời nhưng nó có tính lỏng cao nhằm đảm bảo khả năng thanh toán và sự an toàn trong hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng ➢ Đầu tư : Là một trong những lĩnh vực kinh doanh đem lại lợi nhuận lớn cho ngân hàng thương mại. Hoạt động đầu tư tuy có quy mô và tỷ trọng nhỏ nhưng có ý nghĩa quan trọng đối với việc tạo điều kiện cho NHTM thâm nhập vào nền kinh tế. Các ngân hàng hiện nay được phép đầu tư chứng khoán, đầu tư tài chính ... ➢ Cho vay : là một mặt của hoạt động tín dụng ngân hàng, thông qua hoạt động cho vay, ngân hàng thực hiện điều hòa vốn trong nền kinh tế dưới hình thức phân phối nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi huy động từ trong xã hội để đáp ứng nhu cầu về vốn phục vụ sản xuất kinh doanh và đời sống Hoạt động cho vay một mặt mang lại thu nhập cho ngân hàng, mặt khác chứa đựng rủi ro cho ngân hàng. Nếu cho vay một cách có hiệu quả sẽ bù đắp được chi phí huy động vốn và thu được lợi nhuận. Ngược lại nếu cho vay không hiệu quả sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản và tính chất an toàn của hệ thống ngân hàng. Do vậy, yêu cầu các ngân hàng thương mại SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 8 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp phải xây dựng và thực hiện chính sách tín dụng đúng đắn và không ngừng đa dạng hóa các loại hình cho vay. 1.1.2.3. Các hoạt động dịch vụ khác Bên cạnh hoạt động tạo lập vốn, sử dụng vốn ngân hàng còn cung cấp nhiều dịch vụ khác như: dịch vụ mua bán ngoại tệ, dịch vụ bảo lãnh, dịch vụ quản lý ngân qũy, bảo quản vật có giá, cho thuê tài sản … ➢ Dịch vụ mua bán ngoại tệ Dịch vụ mua bán ngoại tệ được ngân hàng thực hiện, ngân hàng đứng ra mua và bán một loại tiền này chẳng hạn VNĐ, USD để lấy một loại tiền khác như EURO, JYP … và hưởng phí dịch vụ Có các phương thức mua bán ngoại tệ như: hợp đồng mua bán trao ngay, hợp đồng mua bán có kỳ hạn, hợp đồng mua bán tương lai, hợp đồng mua bán quyền chọn. ➢ Dịch vụ bảo lãnh Bảo lãnh ngân hàng là cam kết bằng văn bản của TCTD ( bên bảo lãnh) với bên có quyền ( bên nhận bảo lãnh) về việc thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng ( bên được bảo lãnh) khi khách hàng không thực hiện hay thực hiện không đúng nghĩa vụ đã cam kết với bên nhận bảo lãnh. Khách hàng phải nhận nợ và trả nợ cho TCTD số tiền đã được trả thay.Trong thương mại quốc tế, Bảo lãnh ngân hàng được xem như loại hình tài trợ ngoại thương nhằm chống đỡ những tổn thất của người thụ hưởng bảo lãnh do sự vi phạm nghĩa vụ của các bên đối tác có liên quan. Có nhiều loại bảo lãnh được phân loại theo nhiều tiêu thức khác nhau: + Căn cứ vào phương thức phát hành bảo lãnh, bảo lãnh được chia làm hai loại là bảo lãnh trực tiếp và bảo lãnh gián tiếp. + Căn cứ vào mục đích bảo lãnh có bảo lãnh vay vốn, bảo lãnh thanh toán, bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh bảo đảm chất lượng sản phẩm, bảo lãnh hoàn thanh toán và các loại bảo lãnh khác. SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 9 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp ➢ Dịch vụ kinh doanh vàng, bạc, đá quý Các ngân hàng thương mại thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh về vàng bạc, đá quý theo quy định của ngân hàng trung ương. Do đặc thù riêng của nghiệp vụ này, NHTM phải tổ chức bộ phận kinh doanh riêng. Các nghiệp vụ kinh doanh như: + Gia công chế tác vàng, bạc, đá quý + Mua bán vàng, bạc, đá quý + Cho vay kim loại quý ➢ Dịch vụ kinh doanh chứng khoán Thực hiện nghiệp vụ này, ngân hàng phải tổ chức bộ phận kinh doanh riêng hoặc có thể thành lập công ty chứng khoán phụ thuộc. Các công ty chứng khoán có thể thực hiện nhiều hoạt động khác nhau về chứng khoán như: Môi giới, tự doanh, bảo lãnh phát hành, quản lý danh mục vốn đầu tư, tư vấn đầu tư chứng khoán. Khi thực hiện hoạt động kinh doanh chứng khoán, ngân hàng phải tuân theo những quy định của ngân hàng nhà nước Ngoài ra, ngân hàng thương mại còn có những dịch vụ khác như: dịch vụ ngân quỹ, dịch vụ quản lý tài sản có giá, dịch vụ thông tin tư vấn… 1.2. Hoạt động huy động vốn của NHTM 1.2.1. Các hình thức huy động vốn của NHTM Vốn huy động của NHTM dưới hình thức bằng tiền ( nội tệ và ngoại tệ) và bằng vàng được hình thành từ ba bộ phận: Vốn huy động từ tiền gửi, vốn huy động thông qua phát hành giấy tờ có giá và vốn đi vay 1.2.1.1. Vốn huy động từ tiền gửi Để huy động vốn, các ngân hàng đã cung cấp rất nhiều loại tiền gửi khác nhau cho khách hàng lựa chọn. Mỗi công cụ huy động tiền gửi mà các ngân hàng đưa ra đều có đặc điểm riêng làm cho chúng phù hợp hơn với nhu cầu của khách hàng trong việc tiết kiệm và thực hiện thanh toán. Căn cứ vào SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 10 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp nguồn hình thành, vốn tiền gửi của các NHTM bao gồm tiền gửi của tổ chức kinh tế, tiền gửi của dân cư và tiền gửi khác. ➢ Tiền gửi của tổ chức kinh tế: Trong quá trình sản xuất kinh doanh, các tổ chức kinh tế thường có một bộ phận vốn nhàn rỗi tạm thời như: Khấu hao đã trích nhưng chưa đến lúc sử dụng; Tiền thu bán hàng chưa phải mua nguyên liệu, trả lương; Các quỹ đầu tư phát triển, phúc lợi, khen thưởng đã trích nhưng chưa sử dụng đến … Để đảm bảo an toàn tài sản và đồng vốn vẫn sinh lời, các tổ chức kinh tế có thể gửi số vốn đó vào ngân hàng. Hoặc để thuận tiện cho quá trình sử dụng vốn đơn vị có thể thanh toán qua ngân hàng cũng như sử dụng các dịch vụ khác của ngân hàng. Khi đó, họ cần phải gửi vốn vào ngân hàng. Tổ chức kinh tế có thể gửi vốn vào ngân hàng dưới các hình thức: Tiền gửi không kỳ hạn và tiền gửi có kỳ hạn với các kỳ hạn khác nhau. Đồng thời ngân hàng sẽ mở cho đơn vị các tài khoản tương ứng để thuận tiện trong việc sử dụng. + Tiền gửi không kỳ hạn : Tiền gửi không kỳ hạn là tiền gửi mà người gửi có thể rút ra bất cứ lúc nào và ngân hàng có nghĩa vụ phải thỏa mãn nhu cầu đó. Loại tiền gửi này có mục đích chính là để thanh toán Đối với tiền gửi không kỳ hạn, mặc dù việc gửi và rút tiền có thể thực hiện bất cứ lúc nào, ngân hàng khó xác định trước, nhưng trên thực tế luôn có sự chênh lệch về thời gian và số lượng giữa việc gửi tiền và rút tiền, cho nên tại mỗi ngân hàng luôn tồn tại một số dư tiền gửi không kỳ hạn và ngân hàng có thể sử dụng để cho vay. Lãi suất loại tiền gửi này thường thấp, thậm chí có những khoản tiền ngân hàng không phải trả lãi. Cho nên nguồn vốn này giúp cho ngân hàng hạ thấp giá mua vốn, nâng cao khả năng cạnh tranh trong cho vay và đầu tư. + Tiền gửi có kỳ hạn : Tiền gửi có kỳ hạn là tiền gửi có sự thỏa thuận về thời gian rút tiền. Về nguyên tắc, người gửi tiền chỉ có thể rút theo thời hạn đã thỏa thuận, song trên thực tế để thu hút khoản tiền gửi này với kỳ SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 11 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp hạn dài các ngân hàng thường cho phép rút tiền trước thời hạn nhưng khách hàng chỉ được hưởng lãi suất theo lãi suất không kỳ hạn hoặc hưởng mức lãi suất tương ứng theo kỳ hạn nhất định do ngân hàng quy định. Nguồn vốn này có độ ổn định cao, ngân hàng chủ động trong quá trình sử dụng.Vì vậy, để có thể thu hút nhiều hơn loại tiền gửi này, các ngân hàng thường đưa ra nhiều loại kỳ hạn khác nhau phù hợp với thời gian nhàn rỗi vốn của mỗi đơn vị, mỗi kỳ hạn có mức lãi suất tương ứng theo nguyên tắc kỳ hạn càng dài lãi suất càng cao. ➢ Tiền gửi của dân cư : Tiền gửi của dân cư là bộ phận thu nhập bằng tiền của tầng lớp dân cư trong xã hội gửi vào ngân hàng nhằm mục đích tiết kiệm, kiếm lời và để thanh toán. Tiền gửi của dân cư bao gồm hai loại: Tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi thanh toán + Tiền gửi tiết kiệm : Đây là hình thức huy động vốn truyền thống của ngân hàng. Với loại tiền này, người gửi được ngân hàng giao cho một sổ tiết kiệm, trong thời gian gửi tiền, sổ tiết kiệm đó có thể dùng làm vật cầm cố hoặc được chiết khấu để vay vốn ngân hàng. Tiền gửi tiết kiệm bao gồm: Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn với các kỳ hạn khác nhau. + Tiền gửi thanh toán : Các cá nhân trong xã hội cũng có nhu cầu và được pháp luật cho phép thực hiện thanh toán qua ngân hàng. Khi đó họ cũng mở tài khoản tiền gửi thanh toán tại các ngân hàng và gửi tiền vào đó để đáp ứng nhu cầu thanh toán cũng như để sử dụng các tiện ích khách có liên quan của ngân hàng Giống như tiền gửi của các tổ chức kinh tế, tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi thanh toán của dân cư tạo nên nguồn vốn hoạt động của ngân hàng thương mại Trên thực tế tiền gửi của dân cư luôn chiếm tỷ trọng khá cao trong tổng vốn huy động của ngân hàng. Để khai thác nguồn vốn này, các ngân SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 12 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp hàng luôn chú trọng trong việc đa dạng hóa các hình thức huy động vốn như: Huy động bằng vàng, tiết kiệm xây dựng nhà ở, tiết kiệm một nơi nhưng lĩnh nhiều nơi với lãi suất hợp lý … ➢ Tiền gửi khác: Ngoài hai loại tiền gửi trên tại các ngân hàng thương mại còn có thêm các loại tiền gửi khác như: + Tiền gửi của TCTD khác + Tiền gửi của kho bạc nhà nước + Tiền gửi của các tổ chức đoàn thể xã hội 1.2.1.2. Vốn huy động từ phát hành giấy tờ có giá Đây là nguồn vốn mà NHTM có được thông qua phát hành giấy tờ có giá như kỳ phiếu ngân hàng, trái phiếu ngân hàng, chứng chỉ tiền gửi … + Kỳ phiếu : Là một cam kết trả tiền vô điều kiện do người lập phiếu ký phát hứa trả một số tiền nhất định cho người thụ hưởng quy định trên kỳ phiếu hoặc theo lệnh của người này trả cho người khác. Là một hình thức huy động ngắn hạn của ngân hàng + Trái phiếu : Trái phiếu là loại chứng khoán được phát hành dưới dạng chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ xác nhận nghĩa vụ trả nợ ( bao gồm nợ gốc và lãi) của tổ chức phát hành đối với người sở hữu. Là hình thức huy động trung – dài hạn của ngân hàng Trên trái phiếu thông thường có ba nội dung chính đó là: Mệnh giá, lãi suất định kỳ(coupon), thời hạn. Trái phiếu thể hiện quan hệ chủ nợ con nợ giữa nhà phát hành và người đầu tư. Là chủ nợ - người nắm giữ trái phiếu( trái chủ) có quyền đòi các khoản thanh toán đã cam kết về khối lượng và thời hạn, nhưng không có quyền tham gia vào những vấn đề của bên phát hành. Lãi suất của các trái phiếu là rất khác nhau được quy định bởi: Cung – cầu vốn trên thị trường tín dụng, mức độ rủi ro của từng nhà phát hành và từng đợt phát hành, thời gian đáo hạn của các trái phiếu. SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 13 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp + Chứng chỉ tiền gửi : Là một loại giấy tờ có giá do ngân hàng phát hành để huy động vốn từ các tổ chức và cá nhân. Chứng chỉ tiền gửi có thể là chứng chỉ tiền gửi ghi danh, chứng chỉ tiền gửi vô danh, chứng chỉ tiền gửi ghi sổ. Quyền lợi cơ bản của người sở hữu chứng chỉ tiền gửi là : Được hưởng lãi suất trễ số tiền đã mua, được quyền chuyển nhượng, cho tặng theo quy định của pháp luật và tổ chức phát hành và các quyền lợi khác do tổ chức phát hành quy định. Đối tượng mua kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng và chứng chỉ tiền gửi là các tổ chức, cá nhân. Ngoài việc dùng số vốn nhàn rỗi hay phần thu nhập tạm thời chưa sử dụng đến để mua, trên thực tế đây là một kênh đầu tư của người có vốn trong xã hội khi họ không có khả năng hay cơ hội đầu tư trực tiếp. Các giấy tờ này có khả năng chuyển đổi dễ dàng sang tiền khi cần thiết bằng cách bán, chuyển nhượng trên thị trường vốn hoặc chiết khấu tại ngân hàng. Với việc phát hành các giấy tờ có giá để huy động vốn, ngân hàng có khả năng tập trung một khối lượng vốn lớn trong thời gian ngắn và hoàn toàn chủ động trong sử dụng vốn. Hình thức này thường được thực hiện khi ngân hàng tiếp nhận được những dự án vay vốn lớn với thời hạn giải ngân nhanh của khách hàng, hay sau khi đã cân đối giữa nguồn vốn và sử dụng vốn trong toàn hệ thống mà vẫn còn thiếu và được sự đồng ý của Thống Đốc ngân hàng trung ương. 1.2.1.3. Vốn đi vay Trong quá trình kinh doanh của NHTM luôn có tình trạng thừa hoặc thiếu vốn, đó là khi huy động nhưng chưa cho vay hết, hay khi khách hàng có nhu cầu vay lớn nhưng nguồn vốn lại không đủ, hoặc người gửi tiền rút tiền trước thời hạn trong khi đó vốn cho vay chưa đến lúc thu hồi. Khi đó các NHTM có thể gửi các TCTD để hưởng lãi, hay đi vay để tận dụng cơ hội kinh SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 14 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp doanh hoặc đảm bảo khả năng thanh toán. NHTM có thể vay vốn ở các TCTD khác hoặc vay vốn ở NHTW ➢ Vốn vay của TCTD khác Hầu hết các NHTM được tổ chức thành hệ thống gồm nhiều chi nhánh và hạch toán toàn ngành, thực hiện điều chuyển giữa các chi nhánh qua hội sở chính, khi thừa vốn các chi nhánh về hội sở chính, khi thiếu vốn các chi nhánh được nhận vốn điều chuyển từ hội sở chính. Vì vậy, việc vay vốn của TCTD khác trong và ngoài nước thường chỉ thực hiện ở ngân hàng trung ương của từng hệ thống. ➢ Vốn vay của NHTW Ngân hàng trung ương là ngân hàng của các ngân hàng, và là ngân hàng cho vay cuối cùng của các ngân hàng trong nền kinh tế.Vì vậy, các NHTM có thể được NHTW cho vay vốn khi cần thiết. Ở Việt Nam hiện nay NHNN cho các NHTM vay vốn ngắn hạn dưới các hình thức: + Chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác + Cho vay có đảm bảo bằng cầm cố thương phiếu và giấy tờ có giá ngắn hạn khác Ngoài ra NHNN còn cho NHTM vay bổ sung thiếu hụt trong thanh toán bù trừ. Trong trường hợp đặc biệt, khi được Thủ Tướng chính phủ chấp thuận, NHNN còn cho vay đối với những ngân hàng tạm thời mất khả năng chi trả có nguy cơ gấy mất an toàn cho toàn hệ thống. Vốn vay từ TCTD khác và vay từ NHTW thường chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng vốn kinh doanh của NHTM, cho nên ngoài tác dụng góp phần gia tăng nguồn vốn, mở rộng kinh doanh của ngân hàng, nó còn có ý nghĩa trong việc đảm bảo khả năng thanh toán thường xuyên và nâng cao hiệu suất sử dụng vốn của NHTM. SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 15 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp Bên cạnh những nguồn vốn nêu trên, trong quá trình hoạt động NHTM còn có thể tạo lập vốn của mình từ nhiều nguồn khác nhau: + Vốn trong thanh toán + Vốn ủy thác đầu tư, tài trợ của chính phủ hay của các tổ chức trong nước hay ngoài nước cho các chương trình, dự án phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Các nguồn vốn này của ngân hàng có thể không nhiều, thời gian sử dụng đôi khi rất ngắn, nhưng điều đáng quan tâm là nguồn vốn này ngân hàng không phải tố kém chi phí huy động, nhưng lại có điều kiện phát triển các nghiệp vụ và dịch vụ ngân hàng khác, phục vụ tốt nhất nhu cầu của khách hàng. 1.2.2. Vai trò của vốn huy động đối với hoạt động kinh doanh của NHTM Trong hoạt động kinh doanh của bất kỳ doanh nghiệp nào cũng phải có vốn, vốn là nhân tố chủ yếu quyết định đến khả năng, quy mô hoạt động của ngân hàng. Ngân hàng có nguồn vốn kinh doanh lớn cho phép mở rộng các hình thức kinh doanh hay giúp cho các ngân hàng giảm thiểu rủi ro, gia tăng lợi nhuận. Vốn kinh doanh của ngân hàng chủ yếu là vốn huy động. Vốn huy động có vai trò hết sức to lớn đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng. ➢ Vốn là cơ sở để ngân hàng tổ chức mọi hoạt động kinh doanh Trong nền kinh tế thị trường bất kỳ doanh nghiệp nào muốn sản xuất kinh doanh đều cần có vốn, vốn quyết định khả năng kinh doanh của doanh nghiệp. NHTM vốn là đối tượng kinh doanh chủ yếu, vốn là cơ sở để ngân hàng tổ chức mọi hoạt động kinh doanh. Nếu thiếu vốn NHTM không thể thực hiện các hoạt động kinh doanh. Vốn là điểm xuất phát đầu tiên trong hoạt động kinh doanh của NHTM SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 16 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp ➢ Vốn huy động đảm bảo khả năng thanh toán của ngân hàng Một NHTM có thể thu hút được được đông đảo khách hàng đến gửi tiền và sử dụng dịch vụ của ngân hàng đó khi ngân hàng đó có uy tín trên thị trường. Uy tín của ngân hàng trước hết thể hiện ở khả năng sẵn sàng thanh toán cho khách hàng khi họ yêu cầu. Khả năng thanh toán của ngân hàng thường tỷ lệ thuận với khối lượng vốn mà ngân hàng đó có. Nếu có vốn lớn, thì năng lực thanh toán của ngân hàng được nâng cao, do đó uy tín của ngân hàng được nâng cao từ đó sẽ thu hút nhiều khách hàng và nâng cao vị thế của mình trên thị trường. ➢ Vốn là một trong những yếu tố quyết định đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng Với mỗi ngân hàng quy mô, trình độ công nghệ hiện đại là tiền đề để thu hút vốn. Đồng thời khả năng về vốn lớn là cơ sở để ngân hàng mở rộng khối lượng tín dụng và có thể quyết định cả mức lãi suất cho vay. Do đó, tiềm lực về vốn lớn ngân hàng có thể giảm mức lãi suất cho vay từ đó tạo cho ngân hàng ưu thế cạnh tranh, và giúp ngân hàng có tiềm lực trong việc mở rộng các hình thức liên doanh, liên kết, cho thuê, mua bán, kinh doanh chứng khoán. 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương mại. 1.3.1. Nhân tố khách quan ➢ Môi trường pháp luật – chính trị Kinh doanh ngân hàng là một trong những ngành kinh doanh chịu sự giám sát chặt chẽ của pháp luật và các cơ quan chức năng của Chính Phủ. Môi trường pháp lý sẽ đem đến cho ngân hàng một loạt các cơ hội mới và thách thức mới cho hoạt động ngân hàng. Cụ thể như việc Nhà nước ban hành những chính sách liên quan đến hoạt động ngân hàng như quy định chính sách tiết kiệm, chính sách lãi suất, chính sách thu hút vốn. Khi những chính sách này có thay đổi nó ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn của NHTM SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 17 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp Không một quốc gia nào phát triển mà môi trường chính trị không ổn định. Sự ổn định chính trị có tác động mạnh mẽ đến quan hệ vốn của các ngân hàng với các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới. Ổn định chính trị tạo điều kiện thu hút các nguồn đầu tư trong và ngoài nước, từ đó tạo điều kiện cho hoạt động huy động vốn của ngân hàng. Điều này càng quan trọng hơn khi Việt Nam đã chính thức gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO. ➢ Môi trường kinh tế Môi trường kinh tế có tác động mạnh mẽ đến công tác huy động vốn của NHTM. Trong nền kinh tế tăng trưởng cao mới có tích lũy trong doanh nghiệp và dân cư. Do đó tiền gửi vào các NHTM mới gia tăng. Ngoài ra trong một nền kinh tế tăng trưởng thì công nghệ ngân hàng được hiện đại hóa, người dân có thói quen sử dụng những tiện ích do ngân hàng cung ứng. Nghiệp vụ thanh toán chủ yếu thực hiện thông qua ngân hàng, từ đó ngân hàng thu được nhiều khoản vốn Khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, thu nhập giảm sút, lạm phát thất nghiệp tăng. Hoạt động của các doanh nghiệp giảm sút. Từ đó thu hút vốn không thuận lợi ảnh hưởng đến cơ cấu và chất lượng vốn của ngân hàng. Lạm phát cũng là một yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến công tác huy động vốn của ngân hàng. Lạm phát cao hay biến động cao làm cho đồng tiền mất giá. Người dân không gửi tiền vào ngân hàng mà đổi sang dữ trữ bằng hình thức khác. Điều này làm giảm khoản mục tiền gửi của NHTM, NHTM phải bỏ chi phí cao hơn trong khi nguồn huy động không ổn định làm cho chất lượng nguồn vốn của ngân hàng giảm sút. ➢ Môi trường văn hóa – xã hội Đây cũng là một nhân tố khách quan ảnh hưởng đến huy động vốn của ngân hàng. Một môi trường văn hóa – xã hội tốt con người có xu hướng gửi tiền vào ngân hàng nhiều hơn SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 18 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp Ngoài ba nhân tố trên môi trường công nghệ cũng tác động đến hoạt động huy động vốn. Những thay đổi và tiến bộ trong công nghệ ứng dụng vào ngân hàng cho phép ngân hàng đổi mới lớn trong hoạt động chung và đặc biệt là hoạt động huy động vốn. Công nghệ tiên tiến mang lại tiện ích thiết thực cho hoạt động, tạo điều kiện thuận lợi phục vụ khách hàng. 1.3.2. Nhân tố chủ quan ➢ Chính sách lãi suất huy động vốn và các dịch vụ đi kèm Lãi suất là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng huy động vốn của ngân hàng thương mại. Khi người dân gửi tiền vào ngân hàng hy vọng tiền được an toàn và thu được khoản lãi nhất định. Vì thế ngân hàng phải có mức lãi suất hợp lý nhằm thu hút khách hàng gửi tiền. Hiện nay, hầu hết các ngân hàng để thu hút tiền gửi đều có mức lãi suất linh hoạt, chia nhỏ lãi suất theo những kỳ hạn khác nhau. Ngoài ra, khách hàng còn quan tâm đến những lợi ích của mình khi gửi tiền như các quà tặng, được tham gia bốc thăm trúng thưởng … ➢ Trình độ quản lý và đội ngũ cán bộ nhân viên Nếu ngân hàng có đội ngũ cán bộ có trình độ, năng lực quản lý về mặt nhân sự thì trong quá trình hoạt động kinh doanh của mình. Ngân hàng dự đoán được rủi ro xảy ra, dự đoán được một môi trường đầu tư của mình có hiệu quả hay không, nắm bắt được những biến động của thị trường một cách nhanh chóng để có thể tư vấn cho khách hàng của mình nên đầu tư vào đâu hiệu quả nhất. Mặt khác, do quản lý tốt nên trong quá trình hoạt động ngân hàng đảm bảo được an toàn vốn, tăng uy tín, từ đó có điều kiện thu hút khách hàng gửi tiền cũng như vay vốn. ➢ Mạng lưới phục vụ Mạng lưới hoạt động rộng rãi và phù hợp với điều kiện kinh tế sẽ thuận lợi hơn trong huy động vốn. Một ngân hàng có mạng lưới hoạt động rộng khắp các địa bàn có khả năng thu hút khách hàng gửi tiền nhiều hơn là SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 19 Lớp: CQ 46/15.01 Học viện Tài chính Luận văn tốt nghiệp ngân hàng có mạng lưới hoạt động hẹp hơn. Ngoài ra, mạng lưới phục vụ còn thể hiện tiềm lực tài chính của ngân hàng, mạng lưới rộng thể hiện tiềm lực tài chính khá mạnh, tạo uy tín cho khách hàng, thu hút khách hàng gửi tiền. ➢ Các hình thức huy động Để thu hút tối đa các nguồn vốn trong nền kinh tế thì NHTM đã đa dạng hóa các hình thức huy động và các nguồn huy động phong phú hơn. Ngân hàng có các hình thức huy động vốn phong phú, nhiều tiện ích cho khách hàng thì thu hút được càng nhiều khách hàng. Ngoài những yếu tố nêu trên còn có nhưng yếu tố liên quan đến thông tin, uy tín của ngân hàng, những tiện ích trong thanh toán ➢ Văn hóa kinh doanh Văn hóa kinh doanh cũng là một yếu tố ảnh hưởng tới vốn huy động của ngân hàng. Một nền kinh tế có truyền thống không sử dụng tiền mặt để thanh toán sẽ giúp ngân hàng tăng khoản tiền gửi thanh toán, ngược lại truyền thống thanh toán dùng tiền mặt. ➢ Thói quen, tâm lý tiêu dùng và tiết kiệm của khách hàng Thói quen của khách hàng trong việc tiêu dùng và tiết kiệm cũng ảnh hưởng tới vốn huy động của ngân hàng. Cụ thể, khách hàng có thói quen tiết kiệm hơn là tiêu dùng thì có xu hướng gửi vào ngân hàng, từ đó ngân hàng tăng vốn huy động từ dân cư SVTH: Nguyễn Thị Thanh Hạnh 20 Lớp: CQ 46/15.01