Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của franz kafka lâu đài, vụ án, hóa th...

Tài liệu đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của franz kafka lâu đài, vụ án, hóa thân

.PDF
94
120
81

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- LÊ THỊ GIANG ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT CHÍNH TRONG BA TÁC PHẨM CỦA FRANZ KAFKA LÂU ĐÀI, VỤ ÁN, HÓA THÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC HÀ NỘI – 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- LÊ THỊ GIANG ĐẶC ĐIỂM NHÂN VẬT CHÍNH TRONG BA TÁC PHẨM CỦA FRANZ KAFKA LÂU ĐÀI, VỤ ÁN, HÓA THÂN Chuyên ngành: Văn học nƣớc ngoài Mã số: 60 22 02 45 LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Lê Huy Bắc HÀ NỘI - 2014 2 LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến GS.TS. Lê Huy Bắc, người thầy đã tận tính giúp đỡ tôi trong suốt quá trính nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô giáo trong khoa Văn học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã giảng dạy tôi trong quá trính học tập và nghiên cứu thực hiện đề tài. Trong quá trính học tập và thực hiện đề tài, tôi luôn luôn nhận được sự động viên, quan tâm giúp đỡ của những người thân trong gia đính, bạn bè và đồng nghiệp. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 12 năm 2014 Tác giả luận văn Lê Thị Giang 3 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của Franz Kafka: Lâu đài, Vụ án, Hóa thân” và toàn bộ nội dung luận văn không phải là sự sao chép bất cứ một công trính khoa học hay luận văn nào đã được công bố trong và ngoài nước. Trong khuôn khổ luận văn, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về: - Sự phù hợp giữa tên đề tài với nội dung nghiên cứu, với chuyên ngành cũng như mã số đào tạo. - Tình trung thực và đầy đủ của các trìch dẫn tài liệu tham khảo. - Độ tin cậy của các phương pháp nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 12 năm 2014 Tác giả luận văn Lê Thị Giang 4 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 6 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................. 6 2. Lịch sử vấn đề .................................................................................. 5 2.1. Tính hính nghiên cứu Franz Kafka trên thế giới ....................... 7 2.2. Tính hính nghiên cứu tác phẩm của Kafka ở Việt Nam ........... 8 3. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 15 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................... 15 5. Bố cục luận văn ............................................................................. 15 6. Đóng góp của luận văn .................................................................. 15 Chương 1 KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ VÀ NHÂN VẬT CHÍNH ............................. 17 1.1. Kafka trong mối quan hệ với các nhân vật chình .......................... 17 1.2. Thế giới nhân vật Kafka ................................................................. 22 1.2.1. Đặc điểm về lì lịch của nhân vật ............................................... 23 1.2.2. Đặc điểm về nghề nghiệp của nhân vật .................................... 27 1.2.3. Đặc điểm về ngoại hính của nhân vật ....................................... 28 1.2.4. Đặc điểm về khả năng, tình cách của nhân vật ......................... 29 Tiểu kết ................................................................................................... 35 Chương 2 NHÂN VẬT TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI GIA ĐÌNH, XÃ HỘI.......... 36 2.1. Mối quan hệ của nhân vật với xã hội .............................................. 36 2.2. Mối quan hệ của nhân vật với gia đính. .......................................... 46 Tiểu kết:.................................................................................................. 53 Chƣơng 3 SỐ PHẬN CỦA NHÂN VẬT: SỰ ĐAU KHỔ, BI KỊCH VÀ TUYỆT VỌNG ... 55 3.1. Nhân vật đau khổ: xa lạ và cô đơn .................................................. 55 3.2. Nhân vật tha hóa.............................................................................. 64 3.3. Nhân vật phi lì ................................................................................. 71 3.4. Nhân vật bi kịch, nạn nhân của xã hội vô nhân tình ...................... 83 Tiểu kết ................................................................................................... 88 KẾT LUẬN ................................................................................................ 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 91 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Franz Kafka là một trong những nhà văn lớn nhất thế kỉ XX và hiện nay là một trong những tên tuổi lớn của văn học thế giới. Sinh thời ông viết không nhiều và có 3 tác phẩm dở dang: Lâu đài, Hóa thân và Vụ án… nhưng đều trở thành kinh điển. Tác phẩm của ông mang tình ẩn dụ và sự đa nghĩa của các hính tượng nghệ thuật, đồng thời là sự đổi mới kĩ thuật viết tiểu thuyết trong một số phương diện. Và chình Kafka là một trong những nhà văn có công lớn trong việc cách tân tiểu thuyết. Ví thế mà ông có vai trò rất quan trọng với tiểu thuyết hiện đại. Khi nghiên cứu về Franz Kafka có nghĩa là đặt chân lên địa hạt đã được “cày đi xới lại nhiều lần” nhưng chúng ta có thể khẳng định việc khám phá về ông sẽ không có điểm dừng bởi tình đa nghĩa cùng các tầng biểu hiện phức tạp trong tác phẩm của ông. Chình ví thế mà tác phẩm của Kafka nói chung và tiểu thuyết của ông nói riêng đã mang đến cho văn đàn thế giới nhiều cuộc tranh luận sôi nổi và đã gây hứng thú cho các nhà nghiên cứu và độc giả trong suốt một thời gian dài xuyên suốt từ khi bắt đầu khám phá cho tới hiện nay. Nhân vật trong tác phẩm của Kafka có một vị trì quan trọng bởi sự phức tạp và ý nghĩa phong phú của nó. Điều này gợi ra cho chúng tôi những băn khoăn, thắc mắc và hứng thú đối với việc tím hiểu, nghiên cứu “Đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của Franz Kafka: Lâu đài, Vụ án, Hóa thân”. 2. Lịch sử vấn đề Sinh thời Franz Kafka không may mắn khi không được chứng kiến nhân loại đã đánh giá thành tựu văn chương của ông như thế nào. Bởi ví theo ý nguyện của nhà văn trước khi chết các bản thảo chưa in của ông sẽ 6 bị đốt hết. Nhưng bạn của ông - Max Brod đã cho công bố rộng rãi các tác phẩm của Franz Kafka ví cho rằng đó sẽ là một trong những tác phẩm vĩ đại của nhân loại. Như vậy người đầu tiên đánh giá cao tác phẩm của Kafka và hiểu được khả năng lan tỏa rộng rãi của chúng đối với nhân loại là Max Brod. Và sau khi những bản thảo trên được Max Brod công bố thí những tác phẩm đó đã nhanh chóng được chú ý và gây tiếng vang cho nhân loại. Như vậy những tiên đoán của Max Brod là hoàn toàn chình xác. Trên thế giới, Franz Kafka được biết đến là một trong những tên tuổi kí vĩ có tác động to lớn trong việc thay đổi diện mạo của tiểu thuyết thế giới đầu thế kỉ XX. Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu nhất trong đội ngũ nhà văn nỗ lực cách tân bằng cách mang đến cho tiểu thuyết sự tự do đã bị Chủ nghĩa Hiện thực thế kỉ XIX “đánh cắp”. Do vậy, các tiểu thuyết của ông đã trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều công trính khoa học. Các công trính nghiên cứu về Franz Kafka tương đối nhiều, các nhà nghiên cứu về tiểu thuyết của Franz Kafka dưới cả hai góc độ: giá trị phản ánh hiện thực và giá trị đổi mới nghệ thuật. Tuy nhiên những tác phẩm đó được nhín nhận dưới góc độ nghệ thuật thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu nhiều hơn. 2.1. Tình hình nghiên cứu Franz Kafka trên thế giới Người đầu tiên phát hiện và đánh giá cao tài năng của Franz Kafka là Max Brod - người bạn mà tác giả đã hết lòng tin tưởng. Ông là người không chịu thực hiện bản di chúc của Franz Kafka trong vấn đề tác giả yêu cầu đốt tác phẩm còn lại. Với di chúc bị phản bội, đã khiến tên tuổi của Kafka vang dội khắp thế giới. Sự phổ biến rộng rãi các tác phẩm của Franz Kafka ra nhiều nước, nhiều khu vực trên thế giới khiến tài năng của Franz Kafka được mến mộ. Khi cuộc chiến tranh thế giới nổ ra, Mixen Remon phát hiện: “Thế giới bắt 7 đầu gặp gỡ Kafka và định ngữ K rời bỏ lĩnh vực văn chương để áp dụng vào cuộc sống hằng ngày” [22, 20]. Và bắt đầu từ đây cũng là khởi điểm, mốc đánh dấu cho những nghiên cứu về nghệ thuật tiểu thuyết của Franz Kafka nở rộ. Vào những năm 60 của thế kỉ trước, giới phê bính phương Tây rộ lên hiện tượng Kafka. Theo thống kê của Yvezilli vào năm 1981 thí các công trính nghiên cứu về tác phẩm của Franz Kafka với con số hơn năm nghín bài viết dù mới tình trên nhan đề, đã chứng tỏ khả năng quyến rũ của nhà văn với bạn đọc. Tại hội nghị Libvice [Tiệp Khắc – 1963] Franz Kafka được xem là “thần tượng của thời đại”. Cùng với M. Proust, J. Joyce, Kafka là người khai tử cho tiểu thuyết kiểu truyền thống, quen thuộc, theo một lối mòn của thế kỉ XIX. Franz Kafka đã mở đầu cho một thời đại tiểu thuyết mới với các kĩ thuật tiểu thuyết mới về: Nội dung, cấu trúc… tại hội nghị này nhiều học giả của nhiều trường phái (gồm triết gia, nhà nghiên cứu, nhà phê bính…) đã nhận Kafka là tiền bối hay ông tổ xa xôi của mính. E.Fischer nhín thấy trong thế giới tiểu thuyết của Franz Kafka nhiều điều mới mẻ trong kết cấu nghệ thuật nội tại, tồn tại trong tác phẩm của Kafka ở tình chất tiêu cực, sự tha hóa của con người. Đồng thời khẳng định khả năng tái hiện hiện thực một cách khác biệt mà trước đây chưa hề xuất hiện: Không có nhà văn nào thể hiện cái tiêu cực này sự tha hóa tổng thể của con người bằng ngôn từ một cách sinh động tương tự. Ông còn cho rằng cái cảm xúc mãnh liệt này, độ chình xác này về sự khủng khiếp liên quan chặt chẽ nhất với sự quá tải của cái tiêu cực, với tình chất một chiều, với chủ nghĩa chủ quan trong tác phẩm của Kafka. Và tổng quan về thế giới nghệ thuật của Kafka nhà nghiên cứu đã nhấn mạnh: toàn bộ các sáng tác của Kafka là hính thức hợp nhất của hai yếu tố đối nghịch: Chủ nghĩa chủ quan cực đoan của thơ trữ tính và phong cách phóng sự khách quan. Tác phẩm Kafka ảnh hưởng và gây ấn tượng sâu sắc đến cho người 8 đọc, tuyển tập The Kafka problem (do Angel Feliceores chủ biên) các nhà phê bính viết về sự ảnh hưởng của Kafka ở các bính diện khác nhau trong văn học và trong đời sống xã hội. Ở đây ta thấy rõ rệt việc phê bính văn học xen lẫn với phân tìch tâm lì và giải thìch xã hội. Các nhà phê bính nhận thấy Kafka ảnh hưởng tới lối viết của nhiều vở kịch và tiểu thuyết hiện đại. Những người giữ mục phê bính văn học trên báo chì đã đặt ra những danh từ như: có tình chất Kafka (Kafkaesque), giống văn Kafka (Kafkalike), và các phóng viên khi thuật lại một vụ án thường phê bính như sau: “như hệt một vụ án trìch ở tác phẩm của Kafka mà ra”. Trên trang web www.themodernword.com Franz Kafka được giới thiệu như một đại diện tiêu biểu của nền văn học thế giới. Tác giả đã nêu lên các lớp ý nghĩa trong tác phẩm của Kafka, đồng thời nhấn mạnh sự đa nghĩa của nó. Dựa vào đây chúng tôi có được cái nhín toàn diện về ẩn ý của lớp tác phẩm. Từ đó thấy được vấn đề con người, nhân vật trong thế giới nghệ thuật đầy sắc màu của Franz Kafka. Các công trính nghiên cứu về Kafka của giới nghiên cứu thuộc văn học hải ngoại Việt cũng chiếm một vị trì quan trọng. Trong tạp chì văn học nước ngoài, Hoàng Ngọc Tuấn nhín thấy ở các tác phẩm của nhà văn tình chất đa phương, đa chiều về ý nghĩa, là sự tổng hợp của nhiều mối suy tư thuộc về con người, luôn luôn biến dạng theo mỗi lần đọc. Khả Tri khẳng định khả năng tác động của Kafka không chỉ đối với văn học nghệ thuật mà còn đối với cả cuộc sống. Nhà nghiên cứu còn cho rằng: văn nghiệp của Kafka trở thành tấm gương so sánh, phương pháp trị liệu tâm thần xóa bớt khổ đau, những vết thương mưng mủ còn đọng lại trong tâm thức con người. 2.2. Tình hình nghiên cứu tác phẩm của Kafka ở Việt Nam Ở Việt Nam bước đầu chúng ta tiếp xúc với một số tác phẩm, công trính nghiên cứu lì luận phê bính về nghệ thuật tác phẩm Kafka: Phê phán 9 văn học hiện sinh của Đỗ Đức Hiểu (Nxb. Văn học 1978), Về tư tưởng và văn học phương Tây hiện đại của Phạm Văn Sỹ (Nxb Đại học và THCN 1986)… Phương Tây văn học và con người của Hoàng Trinh (quyển 1 Nxb KHXH, 1999)… đã bước đầu đưa Kafka đến với bạn đọc Việt Nam và đã có những nhận định về tác phẩm của Kafka là viết về “thân phận con người”. Các công trính nghiên cứu của các tác giả bước đầu đã thừa nhận những đóng góp của Kafka với nền văn học nghệ thuật thế giới. Đặng Anh Đào, một chuyên gia về Kafka, có bài “Kafka” trong Franz Kafka, Tuyển tập tác phẩm, đã đi từ những nét từ tiểu sử đến với “Tính trạng cô đơn, “lưu đày” ở mọi chốn có thể phát triển đậm nét hơn sau này ở Kafka, do tính hính sức khoẻ và gốc tìch” [22, 901]. Hoặc “Hiện tượng “phản nhân vật” (truyền thống) bước đầu đã xuất hiện: cái tên của nhân vật đang bị mất dần, chỉ còn lại một chữ viết tắt. Không thể rõ hính hài diện mạo, giọng nói riêng của một nhân vật Kafka. Thậm chì những chi tiết lịch sử - cụ thể khác, một gia đính, một quan hệ bạn bè, những dấu vết nghề nghiệp, tất cả đều bị xoá mờ, hết sức mông lung” [22, 930]. Những nhận định này đã gợi mở giúp cho chúng tôi một hướng tiếp cận các nhân vật từ những nét tiểu sử của Kafka cũng như chiều sâu của chúng. Trương Đăng Dung trong bài viết Thế giới nghệ thuật của Franz Kafka (lời giới thiệu tiểu thuyết Lâu đài Nxb. Văn học 1998) đã cho rằng Kafka là nhà văn lớn đầu thế kỉ đã cảm nhận sâu sắc về trạng thái tồn tại của con người hiện đại và thể hiện bản chất của thời đại một cách độc đáo, rõ nét. Tác phẩm của Franz Kafka là sự lì giải những ấn tượng mạnh mẽ về một thế giới phi lì, sự tha hóa của con người trong vòng vây của những thiết chế quyền lực vô hính. Tác giả còn khẳng định biểu hiện của trung tâm thế giới nghệ thuật của Kafka là sự tha hóa, nỗi lo âu, sự lưu đày và cái chết bao quanh thế giới nhân vật của nhà văn Kafka. Trong Tạp chì Văn học nước ngoài tác giả Nguyễn Văn Dân với bài 10 viết Kafka với cuộc chiến chống phi lí (Nxb Hội nhà văn) đã cho rằng: Đặc điểm của nhân vật trong thế giới nghệ thuật của Kafka là một sự bất an của con người trong một thế giới phi lì. Đồng thời bài viết cũng khẳng định những dấu ấn của Kafka trong văn học Việt Nam hiện đại và những điểm mới mẻ trong thế giới nghệ thuật của Kafka. Tác giả Lê Huy Bắc trong hàng loạt công trính nghiên cứu đã có những công bố, những nhận xét chình xác, sắc sảo về đặc điểm nhân vật, nội dung thế giới mà Kafka miêu tả: nỗi khổ nhục hằng thường của con người, sự thống trị thế giới của quyền lực, pháp luật… đồng thời trong bài viết Trên hành trình chân lí Kafka (Tạp chí Văn học, số 4, 2003). Tác giả cũng cho rằng Kafka “đề xuất cái phi lì, cái bi đát, sự tha hóa, nỗi cô đơn, sự nhỏ bé, sự bất lực, xa lạ… của con người”. Con người tha hóa trong các sáng tác của Franz Kafka được quan tâm rất nhiều trong những đề tài và công trính nghiên cứu. Trong đề tài Vấn đề con người bị tha hoá trong tác phẩm của Franz Kafka, tác giả Nguyễn Thị Hằng đã đi sâu vào so sánh sự tha hóa của nhân vật ở nhiều tác giả của các trường phái văn học khác nhau và đã thu được những kết quả rất khả quan. Ở đó tác giả đã khẳng định: Trong tác phẩm của mính, F. Kafka đã phát hiện ra cái tha hóa trên cơ sở cái bi đát. Nhân vật không có sự phán xử và không có sự tự phán xử. Nhân vật bị đẩy vào cỗ máy và bị nghiền nát y như một con bọ hay y như một con chó. Đây cũng là một trong những đề tài tím hiểu khá sâu về vấn đề con người bị tha hóa trong tác phẩm của Kafka làm tư liệu để khám phá, mở rộng vấn đề liên quan. Trong bài viết Thân phận con người trong sáng tác của Franz Kafka của tác giả Lê Thanh Nga được đăng tải trên Tạp chí Nghiên cứu văn học số 3, 2006 đã khẳng định “Những bất hạnh của bản thân cùng những đau khổ mang tình cộng đồng đã hun đúc ở nhà văn cực kí nhạy cảm này sự cảm nhận sâu sắc về thân phận con người trong thời đại”. Cũng như “Con 11 người trong sáng tác của Kafka đã trở thành nạn nhân của xã hội toàn trị. Họ bị biến thành những cỗ máy mà mọi hoạt động đều đã được lập trính, mọi khâu đoạn đều đợi sẵn và những con người ấy chỉ việc tuân theo”. Trong cuốn Giáo trình văn học phương Tây tác giả Đặng Anh Đào (Nxb. Giáo dục, 2012) đã cung cấp một cái nhín tương đối toàn diện về thân phận con người, nhân vật trong sáng tác của Kafka như tình chất bi thảm, tính trạng cô đơn, lưu đày của con người thông qua sự khảo sát lần lượt từng tác phẩm: Hóa thân, Vụ án, Lâu đài. Những phân tìch trên đã giúp ìch chúng tôi rất nhiều trong việc tím hiểu nghệ thuật xây dựng nhân vật của Kafka, được xem như biểu hiện cụ thể về đặc trưng của các nhân vật trong các tiểu thuyết của Kafka. Trong luận văn Quan niệm nghệ thuật về con người và thế giới trong sáng tác của Franz Kafka (2011) của tác giả Hoàng Minh Thương đã đặc biệt quan tâm tới con người và cuộc sống trong tác phẩm của Franz Kafka. Đồng thời luận văn này đã tím hiểu sâu về nghệ thuật xây dựng nhân vật, kết cấu và ngôn ngữ trong các tác phẩm của Kafka đặc biệt tím hiểu về nhân vật trong ba tiểu thuyết của Kafka. Tác giả đã khẳng định: “Kafka đã khai thác kinh nghiệm hiện sinh của mỗi nhân vật và qua các trường hợp cụ thể, ông đã tím ra mẫu số chung của con người thời hiện đại. Đó là hính ảnh con người đang trên đường tha hóa, xa lạ với xã hội và với chình bản thân mính trong một thế giới phi lì và thù địch. Các kiểu loại nhân vật và cuộc sống con người mà Kafka mô tả thể hiện thật sâu xa và sinh động quan niệm nghệ thuật của ông về con người và thế giới” [38,19]. Năm 2012, luận án tiến sĩ của Nguyễn Thị Thắng được bảo vệ, do Lê Huy Bắc hướng dẫn với đề tài “Nhân vật trong tác phẩm của Franz Kafka” có cấu trúc: Chƣơng 1. Quan niệm về con ngƣời; Chƣơng 2. Các kiểu nhân vật và Chƣơng 3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật. Như tên của các chương, tác giả luận án đã đi sâu vào nghiên cứu lần lượt quan 12 niệm về con người của Kafka (bị chi phối, ảnh hưởng trong bối lịch sử, xã hội lúc đó; con người kì hiệu; con người tha hoá; con người bi đát); các kiểu nhân vật (kiểu nhân vật biến dạng; kiểu nhân vật phân mảnh đủ loại) và nghệ thuật xây dựng nhân vật (“rối hoá” – ngôn ngữ “rối”, hành động “rối”; không gian mê cung – vật thể, tinh thần; biểu tượng – vết thương; đồ vật - y phục, cửa, cửa sổ). Ngoài ra tác phẩm của Kafka còn được nhắc tới trong một số công trính như đối tượng hay vấn đề so sánh, đối chiếu. Hầu hết đều khẳng định vai trò của Franz Kafka trong việc đổi mới vai trò của nghệ thuật tiểu thuyết trên một số phương diện trong đó đặc điểm nhân vật chình trong tiểu thuyết là một vấn đề rất quan trọng. Trên trang https://mbasic.facebook.com có bài “Tình chất mê cung trong tác phẩm của Frank Kafka” của hai tác giả Lê Từ Hiển và Lê Minh Kha. Như tên bài viết chỉ ra, hai tác giả đã nghiên cứu về những mê cung hữu hính và vô hính trong đó có cả những mê lộ của thời gian trong tác phẩm của nhà văn này. Trên trang http://tonvinhvanhoadoc.vn có bài “Cốt truyện trong truyện ngắn” của Đoàn Thị Việt Nga. Tác giả đã chỉ ra “Một trong những yếu tố tạo nên cuộc cách tân lớn đó chình là cốt truyện” trong sáng tác của Kafka. Cốt truyện của ông không có những xung đột căng thẳng kịch tình hoặc những mâu thuẫn gay gắt, bởi vậy, nó rất khó nắm bắt, khó tóm tắt. Trên: http://vietvan.vn có bài “Tác phẩm của Franz Kafka và nền văn hóa đại chúng – một vài phác thảo” của Lê Minh Kha “với mục đìch đưa ra vài nét phác thảo nhằm làm rõ thêm về mối quan hệ giữa tác phẩm của Franz Kafka và nền văn hoá đại chúng (popular culture)” lần lượt qua: “Bước thứ nhất, chúng tôi thử tím một cách hiểu khả dĩ về nền văn hoá đại chúng. Bước thứ hai, xem xét tác phẩm của Kafka – một hiện tượng văn học nổi bật trên văn đàn thế giới thế kỷ XX đã được tiếp biến như thế nào trong nền văn hoá đó. Bước thứ ba, thử đưa ra một vài lý giải về sức hấp 13 dẫn của Kafka với nền văn hoá đại chúng, và dấu ấn của nền văn hoá đại chúng trong việc đề xuất thêm một cách “đọc”, cách giải mã thế giới nghệ thuật của Kafka”. Bài “Kỷ lục về sự „khó đọc‟ và „khó dịch‟ ” trên: http://www.baomoi.com (không thấy có tên tác giả tường thuật lại ý kiến của dịch giả), giáo sư người Pháp, Noël Dutrait, vào ngày 30/10/2014, tại lễ kì kết hợp tác dịch văn học giữa Hội Nhà văn Hà Nội và Viện Nghiên cứu châu Á thuộc Đại học Alx-Marseille rằng Kafka, Proust và J.Joyce là những tác giả rất khó dịch. Ngày 18 tháng 9 năm 2013, tại Trung tâm Văn hóa và Hợp tác Pháp và Viện trao đổi Văn hóa với Pháp (IDECAF) đã giới thiệu Hội thảo về chủ đề Kafka - Vì một nền văn học thiểu số của Gilles Deleuze và Félix Guattari, với sự tham gia của Tiến sỹ văn học Nguyễn Thị Từ Huy, dịch giả tác phẩm. Tổng hợp lại chúng ta thấy vấn đề lớn nhất trong sáng tác của Kafka là nhân vật như biểu tượng cho thân phận con người, sự phi lì, tha hoá, bất hạnh trong thế giới nghệ thuật của ông. Từ đó, các nhà nghiên cứu đã đưa ra được các đặc điểm nổi bật trong thế giới nhân vật chình thuộc tiểu thuyết của Kafka. Trên đây là tất cả những quan niệm và công trính nghiên cứu đã củng cố thêm luận điểm của chúng tôi về Đặc điểm nhân vật chính trong ba tác phẩm của Franz Kafka: Lâu đài, Vụ án, Hóa thân. Nhín chung, các bài viết ìt nhiều đã đề cập đến cuộc đời, phong cách, đặc trưng nghệ thuật cùng đặc điểm chình của nhân vật trung tâm trong sáng tác của Kafka, trở thành tài liệu tham khảo thiết thực đóng góp phần nào đó cho đề tài của chúng tôi. Tuy nhiên vẫn chưa có một công trính cụ thể nào khái quát và đi sâu tím hiểu đặc trưng của nhân vật chình trong bộ ba tác phẩm. Ví vậy, chúng tôi hy vọng luận văn sẽ đóng góp phần nào làm phong phú hơn lịch sử nghiên cứu vấn đề, cụ thể là về phương diện đặc điểm của nhân vật trong ba tác phẩm: Vụ án, Hóa thân, Lâu đài. Ví chúng 14 cho đến nay vẫn giống như một thế giới tiềm ẩn, cuốn hút người nghiên cứu bởi rất nhiều khìa cạnh phong phú, bì ẩn cần khám phá. Nhín chung, các bài viết ìt nhiều đã đề cập đến cuộc đời, phong cách, đặc trưng nghệ thuật cùng đặc điểm chình của nhân vật trung tâm trong sáng tác của Kafka, trở thành tài liệu tham khảo thiết thực đóng góp phần nào đó cho đề tài của chúng tôi. Tuy nhiên vẫn chưa có một công trính cụ thể nào khái quát và đi sâu tím hiểu đặc trưng của nhân vật trung tâm trong bộ ba tác phẩm. Ví vậy, chúng tôi hy vọng luận văn sẽ đóng góp phần nào làm phong phú hơn lịch sử nghiên cứu vấn đề, cụ thể là về phương diện đặc điểm của nhân vật chình trong ba tác phẩm: Vụ án, Hóa thân, Lâu đài. 3. Phạm vi nghiên cứu Trong giới hạn của một luận văn thạc sĩ, chúng tôi không có tham vọng khảo sát toàn bộ thế giới nhân vật trong toàn bộ các sáng tác của Franz Kafka mà chỉ tập trung khai thác vấn đề nghệ thuật xây dựng nhân vật trong ba tác phẩm: Lâu đài, Hóa thân, Vụ án in trong Tuyển tập tác phẩm Franz Kafka do Hội nhà văn xuất bản năm 2003. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp: Phương pháp tiếp cận hệ thống, phương pháp loại hính, phương pháp phê bính tiểu sử; kết hợp các thao tác so sánh, đối chiếu, thống kê, phân tìch, tổng hợp. 5. Bố cục luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn bao gồm 3 chương: Chương 1: Khái quát về tác giả và nhân vật chình Chương 2: Nhân vật trong mối quan hệ gia đính và xã hội Chương 3: Số phận nhân vật: sự đau khổ, bi kịch và tuyệt vọng 6. Đóng góp của luận văn Luận văn đóng góp cái nhín chuyên sâu về nhân vật trong tiểu thuyết của Franz Kafka - một tác giả nằm trong chương trính nghiên cứu của bậc 15 đại học. Luận văn tập trung khai thác bính diện nhân vật, sự độc đáo trong bút pháp nghệ thuật tiểu thuyết Kafka, từ đó làm rõ những đặc trưng về nhân vật chình trong bộ ba tiểu thuyết của ông. Ngoài ra, chúng tôi hy vọng công trính nhỏ bé này sẽ đóng góp phần nào vào việc củng cố tên tuổi của nhà văn Franz Kafka từ đó trở thành tư liệu tham khảo thiết thực cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập văn học nước ngoài. 16 Chương 1 KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ VÀ NHÂN VẬT CHÍNH Nhân vật là một sáng tạo của nhà văn. Tím hiểu nhân vật trong tác phẩm văn học bên cạnh phương pháp là đọc kĩ (close reading) để tím hiểu, phân tìch, rút ra được nghệ thuật miêu tả, phương pháp xây dựng nhân vật của tác giả, tím hiểu tiểu sử của nhà văn ìt nhiều cũng soi sáng thêm được nhận định, đánh giá của nhà nghiên cứu. Đồng thời, chúng ta ìt nhiều soi sáng thêm được thế giới nhân vật của họ. Trước khi đi vào phần chình của chương này chúng tôi muốn điểm qua một số nét về nhà văn, theo đó có thể hiểu thêm về thế giới nhân vật của nhà văn Franz Kafka. 1.1. Kafka trong mối quan hệ với các nhân vật chính Trong những nghiên cứu về cuộc đời Kafka của các học giả, các nhà nghiên cứu qua các giáo trính, các bài tạp chì, cụ thể là những bài viết sâu sắc của các tác giả Đặng Anh Đào, Nguyễn Văn Dân, Lê Huy Bắc, Trương Đăng Dung,… về cuộc đời cũng như sự phân tìch tác phẩm Kafka ở nhiều khìa cạnh khác nhau đã cho người viết hiểu sâu hơn thế giới nghệ thuật của ông. Trong đó, nhiều ý kiến nhấn mạnh đến thời đại, xã hội, gia đính, những mối quan hệ tính cảm của nhà văn,… đã gợi ý cho chúng tôi rất nhiều trong quá trính tím hiểu thế giới quan của nhà văn vĩ đại này. Franz Kafka là nhà văn lỗi lạc gốc Do Thái, sinh trưởng tại Cộng hòa Séc, sáng tác bằng tiếng Đức được suy tôn là một trong những bậc thầy trong lĩnh vực văn chương. Ông sinh ngày 03/07/1883 tại Prague. Kafka là con đầu lòng của Hermann Kafka và Julie Kafka. Bố mẹ Kafka sinh được sáu người con nhưng hai em trai sau Kafka đều mất lúc sơ sinh. Kafka chỉ còn ba người em gái là Gabricle (1889), Valerie (1890) và Ottilie. Ottilie là cô em gái được Kafka yêu quý hơn cả. Gia đính Hermann do làm ăn khá giả đã nhập vào cộng đồng người 17 Đức sinh sống ở Praha. Đây có thể coi là cộng đồng có thế lực chình trị cùng sức mạnh kinh tế. Họ là những người hãnh tiến, có tước vị hoặc đại tư sản. Những người này nắm một khối lượng lớn tài sản của xã hội. Họ sở hữu các mỏ, đứng đầu các công ti sắt thép, rượu, giấy, vũ khì…Tuy nhiên những người Do Thái trong cộng đồng đó gặp không ìt khó khăn, trở ngại bởi họ không tránh khỏi bị kí thị, bị phân biệt đối xử, bị đổ lỗi trong nhiều sự việc không mong muốn trong quá trính sống lưu vong của họ ở nước ngoài. Tâm lì bài xìch người Do Thái bắt nguồn từ những câu chuyện kể của đạo Thiên chúa giáo, cho rằng người Do Thái đáng bị nguyền rủa ví tội giết Chúa. Thời kí Kafka sống, người Do Thái bị xua đuổi khắp mọi nơi mà ông lại là thành viên của chủng tộc bị kí thị và bị bài xìch đó. Thêm vào đó nhiều tư tưởng sai lầm và nhiều việc không mong muốn xảy ra khiến tính trạng căm ghét người Do Thái càng trở nên phổ biến. Chình ví thế người Do Thái lưu vong sinh sống rất vất vả đồng thời là sự khó khăn trong việc hòa nhập với cộng đồng. Điều này đã tạo cho Kafka một tâm lì mặc cảm tồn tại trong tình cách của ông. Người cha của Kafka, Hermann Kafka, là một người đàn ông bản lĩnh với sự chăm chỉ, cần cù, thông minh đã tạo được sự thịnh vượng cho mính. Trước một xã hội đầy biến động cùng sự rủi ro cao độ nhưng người đàn ông mang nhiều trọng trách đó đã cố gắng đứng vững trong cộng đồng. Ngoài nghị lực và ý chì phi thường để chèo chống gia đính người đàn ông này còn thể hiện bản lĩnh của mính trong việc làm ăn, Hermann đã tạo cho mính một cơ ngơi tương đối lớn. Tuy nhiên, người đàn ông này đã đem sự khắt khe, khô cứng áp đặt vào việc quản lì gia đính và giáo dục con trai của mính nên ông đã để lại dư âm nặng nề trong suốt cuộc đời những thành viên trong gia đính đặc biệt là con trai mà ông không hề hay biết. Đồng thời ông đã để lại ấn tượng sâu sắc về sự khắc nghiệt của mính trong lòng đứa con, cũng như quyền lực to lớn, sự át chế của người cha đối với gia 18 đính. Điều đó đã để lại ám ảnh sâu sắc trong lòng Kafka. Điều này được thể hiện sâu sắc trong loạt tác phẩm của Kafka. Đó là việc thiếu tính cảm gia đính, thiếu sự gần gũi mà chỉ là sự khô cằn, sự sợ sệt tồn tại trong lòng. Ngoài yếu tố về gia đính, yếu tố xã hội, thời đại cũng ảnh hưởng rất sâu sắc tới tư tưởng của Kafka. Thời đại mà Kafka đang sống có sự đoạn tuyệt gay gắt giữa ước mơ và cuộc đời. Niềm kí vọng vào thời đại mới đã tan biến bởi chình sự phản bội của giai cấp tư sản. Quá trính tìch lũy tư bản trên vấn đề bóc lột sức lao động của con người, thúc đẩy công nghiệp và công nghệ phát triển đã khiến xã hội trở thành một guồng quay khổng lồ. Nền văn minh vật chất mới, sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật đã giúp con người phát hiện ra những bì mật của đời sống, của tự nhiên, của vũ trụ. Sự xuất hiện các thuyết lượng tử, phân tử, thuyết tương đối, những phát hiện y học về thân thể con người đã làm người ta thấy rõ hơn những vấn đề có tình chất khám phá, những phát hiện về thế giới mà triết học duy lý trước đó đã không thể giải quyết được. Ðiều này kéo theo sự lung lay, sự nghi ngờ nền tảng tinh thần cũ và yêu cầu xem xét lại những giá trị đó sau khi người ta thấy rằng có một số những chân lý khoa học và tư tưởng của thế kỷ trước thực sự không còn chình xác nữa. Con người bắt đầu đối diện với sự hoài nghi. Chình ví thế con người bị rơi vào bi kịch của chình cộng đồng mính tạo ra. Trước hiện trạng này Kafka đã từng giải bày trong Nhật kí của mính rằng con người chỉ là những hính ảnh tưởng tượng được thoát thai từ cuộc sống. Cái xã hội mà Kafka đang sống khiến cho con người bị bủa vây trong sự cô đơn lạc lõng. Kafka sống trong thời điểm lịch sử phức tạp của thế giới. Thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX đánh dấu cái nhín tìch cực đối với lịch sử cũng như sự tin tưởng vào vào khả năng phục thiện của con người. Sự tin tưởng vào các thành quả của y tế, công nghệ, giáo dục… để bảo vệ đời sống con người, bảo vệ tự nhiên cùng sự hòa hợp thống nhất về quan điểm nhân sinh 19 của nhân loại. Nhưng thời gian sau đó là một loạt sự kiện xảy ra khiến chúng ta phải nhín nhận, đánh giá lại toàn bộ cục diện, đời sống của con người. Trong cái hố của thời đại với bốn bức tường bủa vây con người không lối thoát trở thành thù địch với nhau hoặc bị tiêu diệt hoàn toàn. Đó là những đặc điểm điển hính của xã hội Tây Âu lúc bấy giờ và được nhận dạng sâu sắc thông qua loạt sáng tác của V.Hugo, Balzac, Standhal. Đối với Kafka, ngoài hoàn cảnh gia đính, xã hội thật khó xác định bối cảnh lịch sử, xã hội truyền thống văn chương bởi ví tình chất toàn thế giới, sự đa dạng, phong phú trong vốn văn hóa của nhà văn mà còn ví rất khó xác định ông là kết tinh của nền văn hóa Tiệp, Đức hay Do Thái. Về nguồn gốc người ta xác định ông là người Tiệp gốc Do Thái, viết bằng tiếng Đức. Có khi lại gọi ông là người Tiệp gốc Đức… Dù Kafka sinh trưởng ở Bôhêm nhưng thời thanh niên Kafka rất gắn bó với Viên (lúc bấy giờ thuộc đế quốc Áo- Hung). Kafka sử dụng nhuần nhuyễn cả hai loại ngôn ngữ: Đức, Tiệp. Kaka học tập ở trường Đức nên ông viết văn bằng tiếng Đức. Tuy nhiên một số nhà nghiên cứu Tiệp đánh giá ông sử dụng tiếng Tiệp một cách tuyệt vời. Những năm cuối đời Kafka mới dành thêm thời gian nghiên cứu tiếng Do Thái song nền văn hóa và tìn ngưỡng Do Thái luôn phảng phất trong những trang văn của ông. Những điều trên đã để lại dấu ấn rất sâu đậm trong thế giới tinh thần của Kafka, trong đó sự day dứt, mặc cảm về nguồn gốc bị chối bỏ, xua đuổi, tình chất bi đát của thân phận con người đã để lại những ám ảnh rất sâu sắc trong các trang viết của Kafka và thế giới nhân vật của ông. “Franz Kafka cũng đã tạo ra những kỹ thuật viết khiến một số tác phẩm của ông mang tình cách đa tầng và đa phương về ý nghĩa, và hầu như bất khả giản lược: một bản tóm tắt đại ý sẽ là một hành động bất công đối với tác giả. Cuốn Das Schloss (Lâu đài, 1926) là một vì dụ thú vị. Nó là một tác phẩm chứa đựng đầy những ẩn dụ phức tạp và có khả năng gợi 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan