Tài liệu đánh giá hiện trạng thu gom rác thải và quản lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn thị trấn sìn hồ, huyện sìn hồ, tỉnh lai châu​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM --------------o0o-------------- TẨN MÍ SẾNH Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG THU GOM RÁC THẢI VÀ QUẢN LÝ RÁC THẢI SINH HOẠT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN SÌN HỒ, HUYỆN SÌN HỒ, TỈNH LAI CHÂU KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Địa chính Môi trường Khoa : Quản lý Tài nguyên Lớp : K46 – ĐCMT – N03 Khóa học : 2014 - 2018 Thái Nguyên, năm 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM --------------o0o-------------- TẨN MÍ SẾNH Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG THU GOM RÁC THẢI VÀ QUẢN LÝ RÁC THẢI SINH HOẠT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ TRẤN SÌN HỒ, HUYỆN SÌN HỒ, TỈNH LAI CHÂU KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo Chuyên ngành Lớp Khoa Khóa học Giảng viên hướng dẫn : Chính quy : Địa chính Môi trường : K46 – ĐCMT – N03 : Quản lý Tài nguyên : 2014 - 2018 : ThS. Dương Hồng Việt Thái Nguyên, năm 2018 i LỜI CẢM ƠN Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới:Th.s Dương Hồng Việt, giáo viên khoa Quản Lý Tài Nguyên Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, đã trực tiếp hướng dẫn em tận tình, cho em những kiến thức và kinh nghiệm quý báu, tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực hiện, hoàn thành khóa luận này. Em xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo Khoa Quản Lý Tài Nguyên đã nhiệt tình truyền thụ cho em những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập tại trường. Em cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban lãnh đạo và cán bộ nhân viên Phòng Tài Nguyên & Môi Trường, Ủy ban nhân dân huyện Sìn Hồ, Công ty Môi trường đã tạo điều kiện thuận lợi cho em có cơ hội được học hỏi, thực tập và hoàn thành khóa luận này. Cám ơn gia đình và bạn bè đã giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập rèn luyện và thực tập tốt nghiệp. Trong quá trình làm đề tài, tuy đã cố gắng hết sức nhưng do thiếu kinh nghiệm và kiến thức có hạn nên chắc chắn không tránh khỏi sai xót và khiếm khuyết, em rất mong thầy cô và các bạn đóng góp ý kiến để đề tài được hoàn thiện hơn, Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên,ngày tháng 5 năm 2018 Sinh viên Tẩn Mí Sếnh ii CỤM TỪ VIẾT TẮT Nghĩa của từ Viết tắt BVMT Bảo vệ môi trường CTR Chất thải rắn CTRSH Chất thải rắn sinh hoạt ĐKTN Điều kiện tự nhiên EPA Cơ quan bảo vệ môi trường Hoa Kỳ GDP Tổng sản phẩm quốc nội HCM Hồ Chí Minh KTXH Kinh tế xã hội PTNMT Phòng tài nguyên môi trường QCMT Quy chuẩn môi trường TP Thành phố UBND Ủy ban nhân dân VSMT Vệ sinh môi trường WHO Tổ chức y tế thế giới iii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thành phần chất thải rắn sinh hoạt đặc trưng của một số nước ...... 12 Bảng 2.2:Thành phần và tỷ lệ rác thải ở Mỹ .................................................... 13 Bảng 2.3: Phát sinh chất thải rắn sinh hoạt ...................................................... 14 Bảng 2.4: Lượng CTRSH đô thị theo vùng địa lý ở Việt Nam năm 2016 ...... 15 Bảng 2.6. Hoạt động thu gom rác tại một số thành phố ở Châu Á .................. 18 Bảng 4.1: Diện tích - dân số - mật độ dân số của một số xã năm 2017 ........... 35 Bảng 4.2: Cân đối lao động qua các năm......................................................... 36 Bảng 4.3: Thành phần chủ yếu của rác thải sinh hoạt của thị trấn Sìn Hồ ...... 37 Bảng 4.4: Khối lượng rác thải phát sinh từ hộ gia đình ................................... 38 Bảng 4.5: Lượng rác thải phát sinh của người dân ở các khu trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ ..................................................................................... 41 Bảng 4.6: Lượng rác thải phát sinh từ các nguồn trên địa bàn thị trấn ............ 43 Bảng 4.7: Tổng lượng rác thải phát sinh từ các nguồn tại các khu phố trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ......................................................................... 44 Bảng 4.8: Cơ sở vật chất trong công tác thu gom rác thải rắn sinh hoạt tại thị trấn Sìn Hồ của Công ty Môi trường đô thị ................................... 50 Bảng 4.9: Lượng rác thải thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt ............................ 52 Bảng 4.10: Mức độ quan tâm của người dân về môi trường ........................... 55 iv DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Tác hại của chất thải rắn đến với con người ..................................... 9 Hình 2.2: Tỷ lệ phát sinh CTRSH ở các đô thị Việt Nam năm 2016 ............. 14 Hình 4.1: Vị trí địa lý của huyện Sìn Hồ [19] ................................................. 31 Hình 4.2: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Công ty Môi trường ............................... 50 Hình 4.3: Quá trình thu gom rác và vận chuyển rác thải sinh hoạt ................ 51 Hình 4.4: Biểu đồ phương thức thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt ................. 52 v MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................ ii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... iii DANH MỤC HÌNH ......................................................................................... iv MỤC LỤC ......................................................................................................... v Phần 1 MỞ ĐẦU ............................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................... 2 1.2.1. Mục tiêu tổng quát .................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................ 2 1.3. Yêu cầu của đề tài ...................................................................................... 3 1.4. Ý nghĩa của đề tài ....................................................................................... 3 1.4.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................... 3 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................... 3 PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU..................................... 4 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 4 2.1.1. Tổng quan về rác thải .............................................................................. 4 2.2. Cơ sở pháp lý của đề tài ............................................................................. 9 2.3. Hiện trạng rác thải sinh hoạt trên thế giới và Việt Nam .......................... 10 2.3.1. Hiện trạng rác thải sinh hoạt trên thế giới............................................. 10 2.3.2. Hiện trạng rác thải sinh hoạt ở Việt Nam ............................................. 13 2.4. Tình hình quả lý, xử lý rác thải sinh hoạt trên thế giới và Việt Nam ...... 15 2.4.1. Quản lý, xử lý rác thải trên thế giới ...................................................... 16 2.4.2. Quản lý, xử lý rác thải sinh hoạt ở Việt Nam ....................................... 18 2.5. Tình hình thu gom và quản lý rác thải sinh hoạt tại tỉnh Lai châu .......... 25 vi PHẦN 3 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................................................ 28 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 28 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 28 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 28 3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................ 28 3.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 28 3.3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội huyện Sìn Hồ.................. 28 3.3.2. Đánh giá công tác quản lý chất thải trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ ......... 28 3.3.3. Những thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số giải pháp quản lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn. ..................................................................................... 28 3.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 29 3.4.1. Phương pháp thu thập và kế thừa tài liệu thứ cấp ................................. 29 3.4.2. Phương pháp phỏng vấn........................................................................ 29 3.4.3. Phương pháp khảo sát thực tế ............................................................... 29 3.4.4. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu ................................................ 29 3.4.5. Phương pháp chuyên gia ....................................................................... 30 PHẦN 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................ 31 4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của thị trấn Sìn Hồ, huyện Sìn Hồ ... 31 4.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 31 4.1.2. Đặc điểm điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................... 34 Tổng số ............................................................................................................ 35 4.2. Đánh giá hiện trạng thu gom và quản lý chất thải trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu. ................................................................... 39 4.2.1. Nguồn gốc phát sinh chất thải sinh hoạt tại thị trấn Sìn Hồ ................. 39 4.2.2. Đánh giá thực trạng công tác thu gom, quản lý, vận chuyển và xử lý chất thải trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ .............................................................. 45 vii 4.2.2.1. Tình hình quản lý rác thải sinh hoạt của thị trấn Sìn Hồ ................... 47 4.2.2.2. Hiện trạng thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt tại thị trấn Sìn Hồ .............................................................................................................. 49 4.2.3. Đánh giá nhận thức của cộng đồng về công tác quản lý, xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ.............................................................. 54 4.3. Những thuận lợi, khó khăn và đề xuất một số giải pháp quản lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn. ..................................................................................... 56 4.3.1. Thuận lợi và khó khăn trong công tác quản lý rác thải sinh hoạt ......... 56 4.3.2. Đề xuất một số giải pháp quản lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn thị trấn ......................................................................................................................... 58 Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 62 5.1. Kết luận .................................................................................................... 62 5.2. Kiến nghị .................................................................................................. 63 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Hiện nay, với sự của phát triển kinh tế xã hội đã làm cho đời sống ở các vùng quê có nhiều đổi mới. Sự gia tăng dân số và tốc độ phát triển kinh tế xã hội cao làm tăng các hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của con người, điều này cũng tác động mạnh, lâu dài đến môi trường. Tình hình rác thải sinh hoạt ở nông thôn đang dần trở thành vấn đề nan giải cần được quan tâm để bảo vệ cảnh quan và môi trường sống của cả cộng đồng dân cư. Với sự phối hợp của ban lãnh đạo các cấp trong những năm gần đây đã có những chủ trương chính sách, biện pháp giải quyết các vấn đề về môi trường như : Đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục về bảo vệ môi trường. Trong quá trình xây dựng nông thôn mới giúp cho kinh tế xã hội phát triển một mặt tạo sự phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm, nâng cao mức sống cho người dân mặt khác lại là nguy cơ là chất lượng môi trường này càng kém. Ngày nay ô nhiễm môi trường đã trở thành vấn đề của toàn cầu. Nếu con người không có những biện pháp bảo vệ môi trường kịp thời để ngăn chặn, phòng ngừa các mức độ ô nhiễm thì sự suy thoái và sự cố môi trường là điều không thể tránh khỏi và có nguy cơ xảy ra là rất cao. Rác thải sinh hoạt đang là một trong những vấn đề bức xúc ở nước ta hiện nay cần được giải quyết. “Với lượng rác gom góp được trên toàn thế giới từ 2,5 đến 4 tỉ tấn một năm, thế giới hiện có lượng rác ngang bằng với sản lượng ngũ cốc (đạt 2 tấn) và sắt thép (1 tỉ tấn), khẳng định của Viện nguyên vật liệu Cyclope và Veolia Propreté, công ty quản lý rác lớn thứ hai thế giới ”.( Minh Cường,2015) [15] Nền kinh tế càng phát triển, dân số gia tăng nhu cầu tiêu thụ của con người cũng tăng theo và theo đó lượng rác thải phát sinh ngày càng nhiều. Lượng tài nguyên được đưa vào sản xuất và tiêu dùng có thể đo trường thì 2 khó có thể cân đong, đo, đếm được.Việc gia tăng chất thải sinh đếm được bằng khối lượng hoặc bằng tiền nhưng lượng rác thải được thải ra môi hoạt là một trong những nguyên nhân trực tiếp gây nên ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người làm mất đi cảnh quan thiên nhiên vốn có. Sìn Hồ, Lai Châu là một huyện nằm trong vùng Tây Bắc đang trên đà phát triển về mọi mặt kinh tế, văn hóa, xã hội. Bên cạnh đó, việc đánh giá một cách chưa đầy đủ về rác thải sinh hoạt. Trong quá trình phát triển việc thu gom và quản lý gặp nhiều khó khăn và cũng chưa có các biện pháp xử lý phù hợp. Vì vậy, việc đánh giá hiện trạng thu gom và quản lý giảm thiểu, phòng ngừa các tác động xấu của rác thải sinh hoạt là một vấn đề cấp bách hiện nay cần được giải quyết. Xuất phát từ những vấn đề trên và nhận thức được tầm quan trọng của bảo vệ môi trường, được sự đồng ý và giúp đỡ của Ban giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm Khoa Quản lý Tài nguyên và sự hướng dẫn trực tiếp của thầy giáo Th.s Dương Hồng Việt em tiến hành nghiên cứu và thực hiện đề tài: “Đánh giá hiện trạng thu gom rác thải, quản lý rác thải và đề xuất một số biện pháp xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu”. 1.2. Mục tiêu của đề tài 1.2.1. Mục tiêu tổng quát Đánh giá hiện trạng công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải trên địa bàn thị trấn. Đề xuất các biện pháp để thu gom và xử lý rác thải phù hợp với điều kiện của thị trấn để đạt hiệu quả cao hơn nhằm nâng cao công tác quản lý môi trường một cách khoa học và bền vững, kết hợp với việc bảo vệ môi trường góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Điều tra số lượng, thành phần của rác thải tại thị trấn Sìn Hồ - Điều tra công tác quản lý, vận chuyển, thu gom, công tác tuyên truyền vệ sinh môi trường và nhận thức của người dân về rác thải. 3 - Đề xuất một số biện pháp quản lý, thu gom rác thải nhằm góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường. 1.3. Yêu cầu của đề tài Các số liệu, thông tin đưa ra phải đảm bảo đô ̣ tin cậy, chính xác, đầy đủ, chi tiết… Những giải pháp đề xuất phải có tính khả thi phù hợp với điều kiêṇ của thị trấn. 1.4. Ý nghĩa của đề tài 1.4.1. Ý nghĩa khoa học - Đề tài tạo ra cơ hội cho sinh viên tiếp cận với thực tế để hiểu rõ hơn các kiến thức đã học trên giảng đường. - Đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn, là cơ sở để lựa chọn, áp dụng các biện pháp quản lý rác thải phù hợp mang lại hiệu quả cao. - Việc nghiên cứu đề tài sẽ là cầu nối giữa kiến thức học tập và thực tế, nâng cao kiến thức, kĩ năng và rút ra kinh nghiêm thực tế phục vụ cho công tác sau này. 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đánh giá được lượng rác thải phát sinh, tình hình thu gom, vận chuyển, quản lý và xử lý rác thải trên địa bàn thị trấn Sìn Hồ - Đề xuất một số biện pháp khả thi để xử lý rác thải - Đề xuất một sồ kiến nghị nhằm tăng cường công tác quản lý rác thải trên địa bàn - Kết quả của đề tài sẽ là một trong những căn cứ để tăng cường công tác quản lý, tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của cộng đồng về môi trường. 4 PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài 2.1.1. Tổng quan về rác thải 2.1.1.1. Các khái niệm liên quan - Rác: Là thuật ngữ dùng để chỉ chất thải rắn hình dạng tương đối cố định, bị vứt bỏ từ hoạt động của con người. Rác sinh hoạt hay chất thải rắn sinh hoạt là một bộ phận của chất thải rắn, được hiểu là các chất thải rắn phát sinh từ các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của con (Trần Hiếu Nhuệ và cs, 2010 [9] - Chất thải là vật chất được thải ra từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác (Luật BVMT 2015).[4] - Chất thải nguy hại là chất thải chứa yếu tố độc hại, phóng xạ, lây nhiễm, dễ cháy, dễ nổ, gây ăn mòn, gây ngộ độc hoặc có đặc tính nguy hại khác (Luật BVMT 2015).[4] - Quản lý chất thải là quá trình phòng ngừa, giảm thiểu, giám sát, phân loại, thu gom, vận chuyển, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải (Luật BVMT 2015) [4] - Tái chế là chế biến vật liệu đã sử dụng (chất thải) thành các sản phẩm mới có thể sử dụng được. Điều này được thực hiện nhằm giảm việc sử dụng vật liệu thô hẳn đã có thể được sử dụng. Chất thải có tiềm năng được tái chế được gọi là “chất thải tái chế”. Các sản phẩm từ nhôm như (long sô đa, sữa và cà chua), các loại nhựa (túi đựng rau củ quả, chai nhựa), Các sản phẩm thuỷ tinh (như chai rượu, chai bia và thuỷ tinh vỡ), các sản phẩm giấy (bì thư, báo, tạp chí, hộp các tông đã qua sử dụng) có thể được tái chế và phân vào nhóm này.[20] *Quản lý rác thải sinh hoạt : là hoạt động quy hoạch quản lý, đầu tư, xây dung cơ sở quản lý rác thải sinh hoạt thu gom, lưu trữ, vận chuyển, tái sử dụng, tái chế và xử lý rác thải sinh hoạt để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. * Thu gom rác thải: là hoạt động tập hợp, phân loại, lưu giữ tạm thời rác thải tại nhiều điểm thu gom và cơ sở được cơ quan thẩm quyền chấp thuận. * Xử lý rác thải: là quá trình sử dụng các giải pháp công nghệ, kỹ thuật làm giảm, loại bỏ, tiêu hủy các thành phần có hại hoặc không có ích trong rác thải, thu hồi, tái chế, tái sử dụng lại các thành phần có ích trong rác thải. 5 2.1.1.2. Nguồn gốc phát sinh và phân loại rác thải a. Các nguồn phát sinh chất thải Khối lượng rác thải sinh hoạt hiện nay ngày càng tăng do mua bán và vận chyển hàng hóa, các tác động của sự gia tăng dân số, sự phát triển kinh tế - xã hội mà nhu cầu sử dụng tiêu trong các đô thị và các vùng nông thôn đã có những thay đổi. Trong đó các nguồn phát sinh chất thải chủ yếu gồm: - Rác thải sinh hoạt của hộ gia đình - Rác thải từ thương mại, dịch vụ, cửa hàng rau và hoa quả, cửa hàng thịt, cá, tạm phẩm… - Rác thải từ nông nghiệp - Rác thải từ các cơ quan, trường học - Từ các cơ sở y tế - Các chất thải rắn từ đường phố như lá cây, củi, nilon, vỏ bao gói... b. Phân loại chất thải  Chất thải rắn sinh hoạt Chất thải rắn là những chất thải sinh ra từ các hoạt động hàng ngày của con người. Rác sinh hoạt thải ra ở mọi lúc, mọi nơi trong phạm vi huyện hoặc khu dân cư, từ các hộ gia đình, chợ và các tụ điểm buôn bán, nhà hàng, khách sạn, y tế, trường học, các cơ quan nhà nước... Theo phương diện khoa học có thể phân biệt các loại chất thải rắn như sau: - Chất thải thực phẩm bao gồm các loại thức ăn dưa thừa, rau, quả… được sinh ra trong khâu chuẩn bị, dự trữ, nấu ăn… Ngoài các loại thức ăn dừa thừa từ các gia đình còn có thức ãn dýa thừa từ các nhà hàng, khách sạn, các quán vỉa hè, bếp ãn tập thể của trýờng học, bệnh viện, ký túc xã, chợ… - Chất thải trực tiếp của động vật chủ yếu là phân, bao gồm phân người và phân của các loại động vật khác. - Chất thải lỏng chủ yếu là bùn ga, cống rãnh, là các chất thải ra từ các khu vực sinh hoạt của dân cư. 6 - Tro và các chất dư thừa thải bỏ khác bao gồm: Các vật chất còn lại trong quá trình đốt củi, than, rơm rạ, lá cây... ở các gia đình, công sở, nhà hàng, nhà máy, xí nghiệp. - Các chất thải rắn từ đường phố như lá cây, củi, nilon, vỏ bao gói...  Chất thải rắn công nghiệp Chất thải rắn công nghiệp là chất thải rắn được phát sinh từ các hoạt động sản xuất công nghiệp. Các nguồn phát sinh chất thải công nghiệp bao gồm: - Các phế thải từ nhiên liệu phục vụ cho sản xuất. Các phế thải trong quá trình công nghệ sản xuất. - Bao bì đóng gói sản phẩm.  Chất thải xây dựng Chất thải xây dựng là các phế thải như: đất, đá, gạch ngói, bê tông vỡ do các hoạt động phá dỡ, xây dựng công trình... Chất thải xây dựng bao gồm: - Vật liệu xây dựng trong quá trình dỡ bỏ công trình xây dựng. - Đất đá do việc đảo móng trong xây dựng. - Các vật liệu như: kim loại, chất dẻo  Chất thải nông nghiệp Chất thải nông nghiệp bao gồm các vật chất loại bỏ từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp như: gốc rơm rạ, cây trồng, chăn nuôi, bao bì đựng phân bón và hoá chất bảo vệ thực vật. 7  Chất thải y tế Chất thải y tế nguy hại là chất thải có chứa các chất có chứa một trong các đặc tính gây nguy hại trực tiếp hoặc tương tác với các chất khác gây nguy hại tới môi trường và sức khỏe con người. Theo quy chế quản lý chất thải y tế, các loại chất thải y tế được phát sinh từ các hoạt động chuyên môn trong các bệnh viện, trạm xá và các trạm y tế. Các nguồn phát sinh chất thải bệnh viện bao gồm: - Các loại bông băng, gạc, nẹp, dùng trong khám bệnh, điều trị, phẫu thuật. - Các loại kim tiêm, ống tiêm. - Các chi thể cắt bỏ, tổ chức mô cắt bỏ. - Chất thải sinh hoạt từ các bệnh nhân. - Các chất thải có chứa các chất có nồng độ cao : chì, thuỷ ngân, cadimi, asen, cianua... - Các chất thải phóng xạ trong bệnh viện. 2.1.1.3. Thành phấn chất thải Thành phần lý, hoá học của chất thải rất khác nhau tuỳ thuộc vào từng địa phương, vào các mùa khí hậu, các điều kiện kinh tế và nhiều yếu tố khác. Thông thường thành phần của chất thải đô thị bao gồm các hợp phần sau: Chất thải thực phẩm, giấy, chất dẻo, cao su, vải vụn, sản phẩm vườn, gỗ, thuỷ tinh, nhựa, kim loại, bụi, tro, gạch….. 2.1.1.4. Ảnh hưởng của rác thải tới môi trường và sức khỏe của cộng đồng a. Ảnh hưởng tới môi trường nước Ảnh hưởng của chất thải rắn đối với môi trường nước Ngừời dân thường có thói quen đổ rác ra bờ sông, hồ, ao, cống rãnh. Rác bị phân hủy đồng thời bị nước mưa cuốn trôi theo dòng nước chảy làm nguồn nước bị ô nhiễm gây ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến chất lượng nước mặt, nước ngầm trong khu vực. Mặt khác, lâu dần những đống rác này sẽ làm giảm diện tích ao hồ, giảm khả năng tự làm sạch của nước gây cản trở các dòng chảy, tắc cống rãnh 8 thoát nước. Hậu quả của hiện tượng này là hệ sinh thái nước trong các ao hồ bị huỷ diệt. Việc ô nhiễm các nguồn nước mặt này cũng là một trong những nguyên nhân gây các bệnh tiêu chảy, tả, lỵ, trực khuẩn thương hàn, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khoẻ cộng đồng. b. Ảnh hưởng tới môi trường không khí Rác thải với hàm lượng hữu cơ và đạm cao sau khi phân hủy sẽ tạo nên các chất trung gian và cuối cùng tạo nên CH4(Mêtan), H2S(Hydro sulfua), CO2(Cacbon điôxít) CH3OH(methanol), Phenol, các chất này hầu hết đều độc và gây ô nhiễm không khí. Hiện tượng ô nhiễm không khí ở các đô thị và khu công nghiệp đang trở thành vấn đề cấp bách, tác động xấu tới hoạt động sản xuất và sinh hoạt, làm giảm chất lượng cuộc sống. c. Ảnh hưởng tới môi trường đất Rác thải gồm các chất hữu cơ khi bị phân hủy trong môi trường đất sẽ giải phóng CH4, CO2, H2O,…kết hợp với các thành phần hóa chất, chất độc, phóng xạ, sẵn có trong rác, gây nhiễm độc môi trường đất. Các chất độc này thẩm thấu trong đất làm ô nhiễm nguồn nước ngầm. Hậu quả là đất mất dần độ tơi xốp trở nên chai cứng và thoái hóa dần kèm theo sự gia tăng sâu bệnh. Thoái hóa đất dẫn đến đất bị cằn cỗi không còn khả năng canh tác, hàm lượng Coban, Crom, Chì, Nitơ, Photpho và các kim loại nặng như: Cd(Cadimi), Cu, Pb, và Zn xấp xỉ và vượt ngưỡng cho phép. d. Ảnh hưởng của chất thải đối với sức khỏe cộng đồng Ô nhiễm môi trường do rác thải gây ra ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe cộng đồng. Khí thải từ bãi rác theo con đường hô hấp vào cơ thể, một phần khác như chất hữu cơ, kim loại nặng thâm nhập vào nguồn nước vào cơ thể thông qua đồ ăn, nước uống làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, là nguyên nhân của khoảng 22 loại bệnh của con người trong đó có bệnh ung thư và các loại bệnh về tai mũi họng, sốt rét, viêm phổi, đường ruột… Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ người mắc bệnh ung thư ở khu vực gần bãi chôn lấp rác thải chiếm tới 15,25% dân số. 9 Ngoài ra, tỷ lệ mắc ngoại khoa, bệnh viêm nhiễm ở phụ nữ do nguồn nước ô nhiễm chiếm tới 25%. Môi trường không khí Bụi CH4, NH3, H2S, VOC Rác thải(chất thải rắn) - Nước mặt Kim loại nặng, chất động Sinh hoạt Sản xuất (công nghiệp, nông nghiệp …) Thương nghiệp Nước ngầm Ăn uống, tiếp xúc qua da Qua đường hô hấp Môi trường đất Qua chuối thức ăn Người, động vật (Nguồn: GS.TS Trần Hiếu Nhuệ, Quản lý chất thải rắn, NXB xây dựng, 2015) Hình 2.1: Tác hại của chất thải rắn đến với con người e. Ảnh hưởng của chất thải đến cảnh quan đô thị Tình trạng ứ đọng rác ở những nơi sinh hoạt, làm việc nơi công cộng là biểu hiện hết sức thấp kém về lối sống văn minh. Các loại chất thải phát sinh làm biến đổi nguồn nước ngầm, nước mặt và địa tầng trong khu vực và vùng lân cận, phá vỡ cân bằng sinh thái, làm chất lượng cuộc sống bị giảm sút. Môi trường đô thị bị mất vệ sinh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mỹ quan đô thị 2.2. Cơ sở pháp lý của đề tài - Luật bảo vệ môi trường 2014 số 55/2014/QH13 có hiệu lực từ ngày 01/01/2015 thay thế Luật bảo vệ môi trường 2005 10 - Nghị định số 18/2015/NÐ-CP Quy định về quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường có hiệu lực từ ngày 01/04/2015 - Nghị định số 19/2015/NÐ-CP Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường có hiệu lực từ ngày 01/04/2015. - Nghị định số 155/2016/NÐ-CP của Chính phủ : Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường thay thế Nghị định 179/2013/NÐ-CP & 81/2006/NÐ-CP có hiệu lực từ ngày 01/02/2017. - Nghị định 21/2008/NÐ-CP Nghị định sửa đổi bổ sung một số điều của nghị định số 80/2006/NĐ-CP - Nghị định 80/2006/NÐ-CP Nghị định qui định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật bảo vệ môi trường - Thông tư số 26/2015/TT-BTNMT ngày 28/05/2015 Quy định đề án bảo vệ môi trường chi tiết, đề án bảo vệ môi trường đơn giản. - Thông tư số 27/2015/TT-MTNMT ngày 29/05/2015 Thông tư về đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường. 2.3. Hiện trạng rác thải sinh hoạt trên thế giới và Việt Nam 2.3.1. Hiện trạng rác thải sinh hoạt trên thế giới 2.3.1.1. Sự phát sinh rác thải sinh hoạt của một số nước trên thế giới Năm 1900, đã có khoảng 220 triệu người sống ở các thành phố, phát sinh ra ít nhất 300.000 tấn chất thải rắn, bao gồm rác thực phẩm, bao bì và các vật dụng gia đình khác. Một trăm năm sau, hơn 2,9 tỷ người sống ở các thành phố và tạo ra hơn 3 triệu tấn rác thải mỗi ngày. Các chuyên gia WB cũng cảnh báo, lượng chất thải rắn toàn cầu đang tăng lên 70% vào năm 2025, tăng từ hơn 3,5 triệu tấn mỗi ngày trong năm 2010, lên hơn 6 triệu tấn mỗi ngày vào năm 2025. Chất thải độc hại từ các 11 thành phố đã đủ để lấp đầy một dòng xe chở hàng dài 5.000 cây số mỗi ngày. Chi phí toàn cầu cho việc đối phó với tất cả những thùng rác đó cũng tăng lên: từ 205 tỷ USD mỗi năm trong năm 2010 lên 375 tỷ USD vào năm 2025, mức tăng chi phí mạnh nhất ở các nước đang phát triển. (Hồng Vy, 2010) [12] Tỷ lệ chất thải sinh hoạt trong dòng chất thải rắn đô thị rất khác nhau giữa các nước. Theo ước tính, tỷ lệ này chiếm tới 60-70% ở Trung Quốc; chiếm 78% ở Hồng Kông; 48% ở Philipin và 37% ở Nhật Bản, và chiếm 80% ở Việt Nam. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, các nước có thu nhập cao chỉ có khoảng 25-35% chất thải sinh hoạt trong toàn bộ dòng chất thải rắn đô thị.[8] + Mỗi ngày Singapore thải ra khoảng 16.000 tấn rác. Rác ở Singapore được phân loại tại nguồn. Nhờ vậy 56% số rác thải ra mỗi ngày (khoảng 9.000 tấn) quay lại các nhà máy để tái chế. Khoảng 41% (7.000 tấn) được đưa vào bốn nhà máy thiêu rác để đốt thành tro. Mỗi ngày chừng 1.500 tấn tro rác cùng với 500 tấn rác không thể đốt được sẽ lên sà lan trực chỉ Semakau Landfill. Như vậy khối lượng từ 16.000 tấn rác mỗi ngày, sau khi đốt rác Singapo chỉ cần bãi đổ rác cho hơn 10% lượng rác đó, sấp xỉ 2.000 tấn. Trong khi đó, ở Việt Nam đặc biệt là thành phố HCM thải ra khoảng 8.000 tấn rác (bằng 1/2 Singapore) nhưng phải tìm chỗ chôn lấp cho ngần ấy số rác (gấp 4 lần Singapore). Chưa hết, nhiệt năng sinh ra trong khi đốt rác dùng để chạy máy phát điện đủ cung cấp 3% tổng nhu cầu điện của Singapore.[13] + Ở Nga, mỗi người bình quân thải vào môi trường 300kg rác thải sinh hoạt/người/năm. Vì vậy, trung bình một năm nước này thải vào môi trường khoảng 50 triệu tấn rác, riêng thủ đô Matxcova là 5 triệu tấn/năm.(Trần Quang Ninh,2010) [10] + Theo Ngân hàng Thế giới, các đô thị của Châu Á mỗi ngày phát sinh khoảng 760.000 tấn chất thải rắn đô thị. Đến năm 2025, dự tính con số này sẽ tăng tới 1,8 triệu tấn/ngày.[14] 2.3.1.2. Thành phần rác thải sinh hoạt của một số nước trên Thế Giới