Tài liệu đào tạo cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------O0O------- ĐẶNG THỊ HƢƠNG ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Hà Nội, 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------O0O------- ĐẶNG THỊ HƢƠNG ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 62 34 05 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ QUÂN Hà nội, năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu được nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả nghiên cứu của luận án do tác giả tự tìm hiểu, phân tích, tổng hợp, chưa từng được công bố trong một công trình nào khác. Tác giả luận án Đặng Thị Hƣơng i MỤC LỤC Lời cam đoan…………………………...………………………………………. i Mục lục…………………………………...…………………………………….. ii Danh mục các chữ viết tắt………………..……………………………………. vi Danh mục các bảng………………………..…………………………………… vii Danh mục các sơ đồ, hình vẽ.………………..…………………………………. ix MỞ ĐẦU…………………………………..…………………………………… 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐÀO TẠO VÀ ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ……………... 8 1.1 Tổng quan nghiên cứu về đào tạo và đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa trên thế giới…………………………………….. 8 1.2 Tổng quan nghiên cứu về đào tạo và đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam………………………..……………. 15 1.3 Nhận diện cơ hội nghiên cứu………………………………..…………… 20 Kết luận chƣơng 1…………………………………………………………… 22 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ…………………………………..……….. 23 2.1 Khái niệm cơ bản về đào tạo và đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa………………………………………….………………... 23 2.1.1 Khái niệm cán bộ quản lý……………………..…..………………….. 23 2.1.2 Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa………………………………..... 25 2.1.3 Khái niệm đào tạo và đào tạo cán bộ quản lý………………………… 28 2.1.4 Đặc điểm hoạt động quản lý của doanh nghiệp nhỏ và vừa và đặc điểm của đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa …………. 34 2.1.5 Vai trò của đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa….. 38 ii 2.2. Một số vấn đề về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế….………..…………….. 41 2.2.1 Hội nhập kinh tế quốc tế và các yêu cầu đối với đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tham gia hội nhập kinh tế quốc tế….. 41 2.2.2 Nội dung đào tạo cán bộ quản lý …………………………………….. 45 2.2.3 Phương pháp đào tạo cán bộ quản lý ………………………………… 50 2.2.4 Tổ chức đào tạo cán bộ quản lý ……………………………………… 54 2.2.5 Đánh giá hiệu quả đào tạo cán bộ quản lý …………………………… 60 2.3 Các yếu tố ảnh hƣởng đến đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa khi tham gia hội nhập kinh tế quốc tế…………….……………. 64 2.3.1 Nhận thức và sự quan tâm tích cực của lãnh đạo doanh nghiệp đến đào tạo cán bộ quản lý…………………………………………….……… 65 2.3.2 Chiến lược hoạt động kinh doanh và chiến lược đào tạo, phát triển nguồn nhân lực của doanh nghiệp ………..….……….…………….……… 66 2.3.3 Năng lực tài chính……………………………………………..……… 67 2.3.4 Năng lực đào tạo và tổ chức đào tạo của doanh nghiệp …………...…. 67 2.3.5 Thái độ và nhu cầu học tập nâng cao năng lực của cán bộ quản lý…. 68 2.3.6 Các chính sách hỗ trợ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực của chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.... 69 2.3.7 Vai trò của Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với đào tạo cán bộ quản lý…………………………………………………………………...….. 69 2.3.8 Chất lượng và sự phát triển của thị trường dịch vụ đào tạo…..……… 70 2.4 Kinh nghiệm quốc tế về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa của một số quốc gia trên thế giới và bài học cho Việt Nam…… 72 2.4.1 Kinh nghiệm về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa của một số quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới…………………… 72 2.4.2 Một số bài học đối với đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam…………………………………………………….. Kết luận chƣơng 2…………………………………………………………… iii 81 85 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ…...…..…. 86 3.1 Nguồn dữ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu………….………………….. 86 3.1.1 Nguồn dữ liệu…………………………………………………….…... 86 3.1.2 Phương pháp nghiên cứu…………………………….…………….…. 87 3.2 Khái quát chung về sự phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ởViệt Nam 91 3.2.1 Sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa những năm gần đây..…… 91 3.2.2 Vai trò và sự đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa….….………… 97 3.2.3 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam …….……….… 100 3.3 Kết quả nghiên cứu về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế……………...…….… 104 3.3.1 Nội dung, phương pháp đào tạo cán bộ quản lý…….…………….….. 104 3.3.2 Tổ chức đào tạo cán bộ quản lý ………………………………….…... 112 3.3.3 Đánh giá hiệu quả đào tạo cán bộ quản lý ..………………….……… 122 3.3.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa…………………………………………………….…………….. 126 3.3.5 Nghiên cứu điển hình về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa……………………………………………………….………….. 139 3.4 Kết luận chung về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế….……………………. 146 3.4.1 Những kết quả đạt được …………………………...…………………. 146 3.4.2 Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân………………………………. 149 Kết luận chƣơng 3…………………………………………………………… 153 CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CỦA HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ………...…………………….. 154 4.1 Định hƣớng và quan điểm đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế……….………… iv 154 4.1.1 Định hướng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam trong bối cảnh chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế….…………………. 152 4.1.2 Quan điểm đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế……………………………… 156 4.2 Một số giải pháp về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng các yêu cầu của hội kinh tế quốc tế…………….……………. 163 4.2.1 Nâng cao nhận thức của lãnh đạo doanh nghiệp nhỏ và vừa về đào tạo cán bộ quản lý …………………………………...…………………………. 163 4.2.2 Xây dựng chiến lược đào tạo cán bộ quản lý gắn với chiến lược kinh doanh ……………………………………………………………………….. 165 4.2.3 Đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo cán bộ quản lý……….… 166 4.2.4 Hoàn thiện công tác tổ chức đào tạo; hình thành bộ phận chuyên trách về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực trong DNNVV…...…………………. 172 4.2.5 Thành lập quỹ đào tạo và phát triển nguồn nhân lực………………… 175 4.2.6 Chú trọng xây dựng văn hóa học tập, hướng tới xây dựng mô hình tổ chức học tập trong DNNVV………………………………………………... 176 4.2.7 Xây dựng cơ chế khuyến khích cán bộ quản lý học tập, nâng cao năng lực quản lý……………...…………………………………………….……... 179 4.3 Một số kiến nghị đối với cơ quan quản lý nhà nƣớc và các bên liên quan…….………………………………………………………………………. 180 4.3.1 Đề xuất, kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước……………… 180 4.3.2 Đề xuất đối với các hiệp hội và tổ chức cung cấp dịch vụ đào tạo quản lý………………………………………………………………………. 182 Kết luận chƣơng 4…………………………………………………………… 184 KẾT LUẬN………………………………….…………….…………………. 185 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN………………………………….……….………………….. 187 TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………….……………………... 188 PHỤ LỤC…………………………………………….……...………………… I v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT APEC Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á Thái Bình Dương ASEAN Hiệp hội hợp tác các quốc gia Đông Nam Á ASEM Diễn đàn hợp tác Á Âu CBQL Cán bộ quản lý CEO Giám đốc điều hành CIEM Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương DN Doanh nghiệp DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa GDP Tổng sản phẩm quốc nội HDI Chỉ số phát triển con người HĐQT Hội đồng quản trị ILO Tổ chức lao động quốc tế JSBC Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ Nhật Bản KSA Mô hình KSA: Kiến thức, kỹ năng, thái độ KTQT Kinh tế quốc tế NĐ-CP Nghị định – Chính phủ NNL Nguồn nhân lực NQ/TW Nghị quyết /Trung ương OECD Tổ chức Hợp tác phát triển kinh tế PACE Trường doanh nhân PACE PTI Trường đào tạo doanh nhân PTI TNHH Trách nhiệm hữu hạn SBA Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ của Mỹ VCCI Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Tiêu chí xác định DNNVV của một số nước và vùng lãnh thổ. Bảng 2.2 Tiêu chí xác định doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ, 26 doanh nghiệp vừa……………………………………………... 28 Bảng 2.3 Nội dung đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV……………... 49 Bảng 2.4 Các cấp độ đánh giá hiệu quả đào tạo………………………… 59 Bảng 3.1 Số lượng DNNVV hoạt động đến 31/12 hàng năm theo tiêu chí lao động…………………………………………………… Bảng 3.2 Số lượng DNNVV hoạt động đến 31/12 hàng năm theo tiêu chí vốn………………………………………………………… Bảng 3.3 Bảng 3.6 94 Trình độ học vấn của chủ sở hữu, cán bộ quản lý trong DNNVV Việt Nam năm 2011 . ……………………………… Bảng 3.5 93 Tỷ trọng các chỉ tiêu cơ bản của DNNVV trong tổng số doanh nghiệp năm 2011………………………………………. Bảng 3.4 93 102 Mức độ đào tạo kiến thức và kỹ năng quản lý kinh doanh trong DNNVV………………………………………………… 105 Mức độ đào tạo kiến thức, kỹ năng hội nhập KTQT trong 106 DNNVV……………………………………………………….. Bảng 3.7 Mức độ đào tạo kiến thức, kỹ năng chuyên môn và ngành 108 nghề kinh doanh trong DNNVV……………………………… Bảng 3.8 Mức độ sử dụng các phương pháp đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV………………………………………………… 110 Bảng 3.9 Tổ chức đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV………………. 113 Bảng 3.10 Căn cứ phân tích nhu cầu đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV……………………………………………………….. vii 114 Bảng 3.11 Lập kế hoạch đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV. ………. 115 Bảng 3.12 Đào tạo lực lượng lao động trong doanh nghiệp nhỏ và vừa…. 116 Bảng 3.13 Hỗ trợ tổ chức đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV ……….. 117 Bảng 3.14 Đánh giá giảng viên tham gia đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV………..……………………………………………… 120 Bảng 3.15 Hiệu quả đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV……………... 123 Bảng 3.16 Hiệu quả đào tạo của các chương trình đào tạo quản lý ……… 125 Bảng 3.17 Các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV……………………………………………………….. Bảng 3.18 127 Kết quả hoạt động kinh doanh của công ty giai đoạn 20112013…………………………………………………………… 140 Bảng 3.19 Danh sách khóa đào tạo quản lý năm 2012-2013……………... 141 Bảng 4.1 Nhu cầu đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu 168 cầu của hội nhập kinh tế quốc tế……………………………… viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 2.1 Các vai trò của một nhà quản trị hiệu quả…………………... 25 Hình 2.1 Các năng lực quản trị hiệu quả…………………………….... 46 Hình 2.2 Quy trình tổ chức đào tạo cán bộ quản lý…………………… 54 Hình 2.3 Mô hình nghiên cứu đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế………………. Hình 3.1 71 Tăng trưởng của doanh nghiệp giai đoạn 2002 – 2011: Kết quả mang lại từ luật doanh nghiệp…………………………. 92 Hình 3.2 Cơ cấu doanh nghiệp phân theo khu vực kinh tế ……..…… 95 Hình 3.3 Đánh giá kết quả đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV...... 121 Hình 3.4 Nhận định về vai trò của đào tạo CBQL trong DNNVV....... 128 Hình 3.5 Các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo CBQL trong DNNVV.... 132 Hình 3.6 Hội đồng khuyến khích phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa 135 ix MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Đào tạo cán bộ quản lý (CBQL) là một nội dung quan trọng của quản trị nguồn nhân lực, của quản trị kinh doanh, và là chủ đề được nhiều học giả trên thế giới dành thời gian nghiên cứu. Đào tạo giúp cán bộ quản lý nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý, điều hành; giúp doanh nghiệp (DN) nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và khả năng cạnh tranh. Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế thế giới biến đổi không ngừng, xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế (KTQT) ngày càng sâu rộng, môi trường kinh doanh và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt và khốc liệt, các yêu cầu và thách thức đặt ra đối với DN và đội ngũ cán bộ quản lý ngày càng lớn. Điều này khiến cho công tác đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý càng trở nên cấp thiết. Các công trình nghiên cứu về đào tạo, phát triển gần đây đã cho rằng, đào tạo, phát triển cán bộ quản lý là nội dung quan trọng của quản trị nguồn nhân lực chiến lược (Taylor, Doherty, McGraw, 2008); đào tạo cán bộ quản lý là một trong những nguồn lực quan trọng nhất tạo ra lợi thế cạnh tranh cho tổ chức (Longenecker, Ariss, 2002). Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) là một bộ phận quan trọng trong hệ thống doanh nghiệp Việt Nam. Chiếm tỷ lệ 97% tổng số DN của cả nước, trong những năm vừa qua, DNNVV đã có sự phát triển mạnh mẽ và đóng góp đáng kể vào sự phát triển của nền kinh tế. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đã đạt được, hiệu quả hoạt động kinh doanh và năng lực cạnh tranh của DNNVV được đánh giá là còn rất hạn chế. Phần lớn các DNNVV ở Việt Nam chưa tạo được uy tín về chất lượng sản phẩm, dịch vụ; chi phí và giá thành sản phẩm còn cao; chưa xây dựng được các thương hiệu mạnh; chưa khẳng định được uy tín và năng lực cạnh tranh trên thị trường khu vực và quốc tế… Một trong những nguyên nhân của vấn đề này chính là do năng lực, trình độ của cán bộ quản lý (CBQL) trong DNNVV 1 còn yếu kém, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển. Trong bối cảnh đó, các DNNVV lại chưa thực sự quan tâm đến đào tạo, phát triển cán bộ quản lý. Nhìn chung, công tác đào tạo trong DNNVV được đánh giá là sơ sài, mang tính hình thức; đào tạo được coi là khoản phát sinh chi phí và chưa được đầu tư đúng mức; tỷ lệ DNNVV có đào tạo nguồn nhân lực chiếm tỷ lệ thấp. Trước các thách thức và yêu cầu ngày càng cao của hội nhập KTQT, nếu các DNNVV Việt Nam không có chiến lược đào tạo quản lý, không chú trọng đào tạo quản lý thì rất khó để có thể tạo dựng được đội ngũ các nhà quản trị có đủ năng lực đáp ứng yêu cầu phát triển ở hiện tại, cũng như chuẩn bị cho việc thực hiện các mục tiêu chiến lược trong tương lai. Định hướng về đào tạo, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý nói chung, doanh nhân Việt Nam nói riêng cũng đã được thể hiện rõ trong các văn kiện của Đảng, nghị quyết, chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Trong đó, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 – 2020 đã xác định: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược…. Đặc biệt coi trọng phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý giỏi, đội ngũ chuyên gia, quản trị doanh nghiệp giỏi và cán bộ khoa học công nghệ đầu đàn…” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011, tr. 130). Nghị quyết số 09-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây d ựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế cũng đã có quan điểm chỉ đạo: “Đội ngũ doanh nhân là lực lượng có vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Xây dựng đội ngũ doanh nhân lớn mạnh, có năng lực, trình độ và phẩm chất, uy tín cao, sẽ góp phần tích cực nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh, phát triển nhanh, bền vững và bảo đảm độc lập, tự chủ của nền kinh tế...”. Quan điểm và định hướng chiến lược này đã cho thấy ý nghĩa và tầm quan trọng của đào tạo cán bộ quản lý trong các DNNVV trước các yêu cầu của hội nhập KTQT. 2 Cho đến nay, trên thế giới đã có một số công trình nghiên cứu hiệu quả của đào tạo và tác động của đào tạo đến kết quả hoạt động của DN. Một số công trình đã chỉ ra ảnh hưởng tích cực của đào tạo đến kết quả hoạt động – đào tạo làm tăng năng suất và sản lượng bán hàng, giảm chi phí, tăng mức độ hài lòng với công việc, giảm xung đột và tỷ lệ nghỉ việc (Bishop, 1991; Bartel, 1994; Tan, Batra, 1995; Aragón-Sanchez, Barba-Aragon, Sanz-Valle, 2003; Thang, Buyens, 2008). Một số nghiên cứu không đưa ra được kết luận cụ thể về hiệu quả của đào tạo và cho rằng đào tạo là yếu tố làm tăng chi phí và không biến thành hiệu quả công việc (Bishop, Kang, 1996; Loewenstein, Spletzer, 1999; Ng, Siu, 2004). Tại Việt Nam, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về hiệu quả của đào tạo, đặc biệt là đánh giá hiệu quả đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV trong bối cảnh hội nhập KTQT… Xuất phát từ các lý do nêu trên, việc nghiên cứu đào tạo cán bộ quản lý trong các DNNVV Việt Nam đáp ứng yêu cầu của hội nhập có ý nghĩa khoa học cả về lý luận và thực tiễn. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận án là xây dựng luận cứ khoa học về đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu, rộng; từ đó đề xuất các giải pháp cho đào tạo cán bộ quản lý trong các DNNVV Việt Nam. Các mục tiêu nghiên cứu cụ thể bao gồm:  Xác định các đặc điểm về nội dung, phương pháp, tổ chức đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng các yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế.  Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo cán bộ quản lý trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.  Đánh giá hiệu quả đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV, nhấn mạnh kết quả thực hiện công việc của cán bộ quản lý và kết quả hoạt động của DNNVV.  Đề xuất các giải pháp và kiến nghị cho đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng các yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế. 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là hoạt động đào tạo cán bộ quản lý trong các DNNVV ở Việt Nam đáp ứng các yêu cầu của hội nhập KTQT theo cách tiếp cận của quản trị nguồn nhân lực và quản trị kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu  Về nội dung Đề cập đến đào tạo, phát triển quản lý là đề cập đến một quá trình học tập và tự học tập thường xuyên, lâu dài; quá trình tích lũy liên tục đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của cán bộ quản lý cũng như sự phối hợp các giải pháp và chính sách từ nhiều bên. Xuất phát từ các căn cứ lựa chọn vấn đề nghiên cứu, trước hết, luận án giới hạn nội dung nghiên cứu vào hoạt động đào tạo cán bộ quản lý - đào tạo những người hiện đang nắm giữ các chức năng lãnh đạo, quản lý từ trưởng, phó, phòng, ban đến tổng giám đốc, giám đốc, phó giám đốc trong các DNNVV. Bên cạnh đó, xuất phát từ những đặc điểm về quy mô và đặc điểm quản lý của DNNVV, luận án giới hạn nội dung nghiên cứu vào hoạt động đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV nói chung, không phân tách đào tạo cán bộ lãnh đạo cấp cao và đào tạo cán bộ quản lý tác nghiệp. Bởi lẽ, một trong những đặc điểm nổi bật của hoạt động quản lý trong DNNVV là tính chuyên môn hóa không cao; cán bộ quản lý trong DNNVV vừa là chủ sở hữu, vừa lãnh đạo, quản lý, điều hành doanh nghiệp, vừa trực tiếp đưa ra các quyết định quản lý tác nghiệp. Vai trò quản lý cấp cao và cấp tác nghiệp trong DNNVV có sự đan xen lẫn nhau vì vậy các yêu cầu đối với đào tạo cán bộ lãnh đạo và cán bộ quản lý cấp tác nghiệp trong DNNVV khá đồng nhất. Việc giới hạn phạm vi nghiên cứu như vậy cho phép luận án nghiên cứu hoạt động đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV một cách tổng thể.  Về không gian Các nghiên cứu chung về DNNVV và đào tạo trong DNNVV được tiến hành trên phạm vi cả nước. Riêng mẫu điều tra, khảo sát và thu thập dữ liệu về đào tạo 4 cán bộ quản lý trong các DNNVV được giới hạn vào các DNNVV ngoài quốc doanh tập trung tại một số địa phương: miền Bắc gồm: Thành phố Hà Nội, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Hải Dương; miền Trung gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng và miền Nam gồm: Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai.  Về thời gian Các số liệu, dữ liệu liên quan đến đào tạo cán bộ quản lý trong DN và DNNVV từ năm 2000 đến nay và định hướng đến 2025. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra, luận án đã sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học kinh tế và quản trị kinh doanh, trong đó chủ yếu là phương pháp tổng hợp, phương pháp điều tra phỏng vấn, phương pháp phân tích thống kê và nghiên cứu điển hình. +) Phương pháp tổng hợp được sử dụng trong nghiên cứu tài liệu nhằm phát hiện và xây dựng hệ thống lý thuyết về đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng các yêu cầu của hội nhập KTQT. +) Phương pháp điều tra phỏng vấn bao gồm: +) phỏng vấn và trắc nghiệm chuyên gia nhằm bổ sung và hoàn thiện lý thuyết về đào tạo cán bộ quản lý trong DNVVV: nội dung, phương pháp, tổ chức đào tạo; các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo; các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả đào tạo; mô hình nghiên cứu về đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu cầu của hội nhập KTQT; +) Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi trên diện rộng nhằm đánh giá thực trạng đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV, hiệu quả của các chương trình đào tạo quản lý, từ đó phân tích, đánh giá các nội dung liên quan đến đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đã đề cập trong mô hình nghiên cứu. +) Phương pháp phân tích thống kê được sử dụng trong việc xử lý các dữ liệu thống kê thu thập được nhằm phân tích, đánh giá thực trạng đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu cầu của hội nhập KTQT. 5 +) Phương pháp nghiên cứu điển hình (case study) được sử dụng nhằm tìm hiểu những kinh nghiệm, những bài học về đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu cầu của hội nhập KTQT của một số DNNVV thành công hiện nay. 5. Những đóng góp mới của luận án Quản trị nguồn nhân lực nói chung, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực nói riêng là vấn đề được nhiều học giả trong nước và nước ngoài nghiên cứu. Tuy nhiên, cho đến nay, ở Việt Nam chưa có một nghiên cứu tổng quát nào về đào tạo cán bộ quản lý trong các DNNVV phục vụ giai đoạn chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng trong nghiên cứu đặc điểm của đào tạo; phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo; đồng thời làm rõ hiệu quả của đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV. Luận án đạt được những đóng góp về mặt học thuật và thực tiễn như sau: Về lý luận: Luận án đã hệ thống hóa và bổ sung những vấn đề lý luận liên quan đến đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV ở Việt Nam phục vụ các yêu cầu của hội nhập KTQT ngày càng sâu, rộng. Về thực tiễn: + Qua nghiên cứu và khảo sát, luận án đã làm rõ các đặc điểm của đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng các yêu cầu của hội nhập KTQT, đồng thời xem xét và đánh giá thực trạng đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV ở Việt Nam hiện nay. + Luận án cũng đã đánh giá một cách tổng thể các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV, bao gồm các yếu tố thuộc về DN và các yếu tố bên ngoài DN. + Luận án đã bước đầu đánh giá hiệu quả đào tạo cán bộ quản lý thông qua một số chỉ tiêu đánh giá kết quả thực hiện công việc của cán bộ quản lý và kết quả hoạt động của DNNVV. 6 + Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu về đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV, luận án đưa ra các kết luận, đánh giá những thành công và những hạn chế của đào tạo, từ đó đề xuất một số giải pháp và kiến nghị cho đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV Việt Nam đáp ứng các yêu cầu của hội nhập KTQT. 6. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án gồm 4 chương. Chƣơng 1: Tổng quan các công trình khoa học liên quan đến đào tạo và đào tạo cán bộ quản lý Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế Chƣơng 3: Phƣơng pháp và kết quả nghiên cứu đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế Chƣơng 4: Giải pháp và kiến nghị về đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế 7 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐÀO TẠO VÀ ĐÀO TẠO CÁN BỘ QUẢN LÝ 1.1 Tổng quan nghiên cứu về đào tạo và đào tạo cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa trên thế giới Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là một trong những chủ đề nhận được rất nhiều sự quan tâm của các học giả và các nhà nghiên cứu trên thế giới. Số lượng các công trình khoa học, các bài báo liên quan đến đào tạo, phát triển nguồn nhân lực là khá lớn và được nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau: đào tạo trong nền kinh tế quốc dân, đào tạo tại các cơ sở giáo dục chuyên nghiệp, đào tạo trong doanh nghiệp… Đề tài nghiên cứu của luận án tập trung vào đào tạo cán bộ quản lý trong DNNVV đáp ứng yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế, vì vậy, luận án sẽ tổng hợp các công trình nghiên cứu điển hình liên quan tới hướng nghiên cứu này.  Về đào tạo và tổ chức đào tạo trong doanh nghiệp. Về lý thuyết, đào tạo và tổ chức đào tạo trong doanh nghiệp (DN) được khá nhiều tài liệu, giáo trình về quản trị nguồn nhân lực của các tác giả trên thế giới đề cập. Trong các cuốn sách của mình, Dessler (2011), Ivancevich (2010), Noe và các cộng sự (2011), Torrington và các cộng sự (2011), Carrell và các cộng sự (1995) đã nhắc tới bản chất của hoạt động đào tạo và nhấn mạnh rằng đào tạo là quá trình học tập nhằm trang bị cho người học các kiến thức, kỹ năng và khả năng thực hiện công việc; đào tạo được coi như một giải pháp chiến lược cho hoạt động của DN. Hầu hết các tác giả đều cho rằng, trong bất kỳ trường hợp nào, đào tạo cũng thể hiện dấu hiệu của sự quản lý tốt. Chính vì vậy, đào tạo cần thiết đối với cả nhân viên mới, nhân viên hiện tại và cán bộ quản lý. Cùng với việc làm rõ khái niệm đào tạo, Carrell và các cộng sự (1995), Chapman (1993); Becker (1962), Black, Lynch (1996) đã phân biệt khái niệm đào tạo chung và đào tạo chuyên biệt. Đào tạo chung giúp người lao động có được những kỹ năng có thể sử dụng ở mọi nơi, đem lại ích lợi cho người lao động khi 8 làm việc trong nhiều DN. Nếu đầu tư vào đào tạo chung, DN sẽ chịu rủi ro khá lớn do không thu hồi được doanh thu trên vốn đầu tư. Trong khi đó, đào tạo chuyên biệt giúp người lao động có được các kỹ năng chuyên biệt, hữu ích khi thực hiện công việc của chính DN (Carrell và cộng sự, 1995). DN chỉ nên chi trả cho đào tạo chuyên biệt bởi đào tạo chuyên biệt giúp tăng năng suất lao động khi người lao động có phương pháp làm việc và quen thuộc với máy móc thiết bị của DN đó. Về nội dung đào tạo và tổ chức đào tạo trong DN, Ivancevich (2010), Dessler (2011), Torrington và các cộng sự (2011), Noe và các cộng sự (2011) cũng đã làm rõ các nội dung, hình thức, phương pháp đào tạo và quy trình tổ chức đào. Phần lớn các tác giả phân chia phương pháp đào tạo thành 2 nhóm chính: đào tạo trong công việc và đào tạo ngoài công việc. Về công tác tổ chức đào tạo, quy trình tổ chức đào tạo gồm: phân tích nhu cầu đào tạo, lập kế hoạch đào tạo, tổ chức thực hiện đào tạo, đánh giá hiệu quả đào tạo cũng được các tác giả đề cập…  Đào tạo và những rào cản đối với đào tạo trong DNNVV Các nghiên cứu thực tiễn về đào tạo và đào tạo trong DNNVV đã chỉ ra những đặc điểm của đào tạo trong DNNVV. Vinten (2000) trong bài nghiên cứu “Đào tạo trong doanh nghiệp nhỏ và vừa” khẳng định sự quan tâm đến DNNVV đang ngày càng tăng lên trong khi nhu cầu về nguồn nhân lực của DN này chưa được quan tâm đúng mức. Kết quả từ cuộc khảo sát và các nghiên cứu điển hình cho thấy, công tác quản lý đào tạo trong DNNVV chưa được coi trọng, phụ thuộc rất nhiều vào người phụ trách DN; các nhà cung cấp dịch vụ đào tạo chưa nắm bắt được nhu cầu đào tạo. Tập trung nghiên cứu về đào tạo và phát triển trong tổ chức quy mô nhỏ, Stewart và Beaver (2004) đã xuất bản cuốn sách “Phát triển nguồn nhân lực trong các tổ chức quy mô nhỏ - nghiên cứu và thực tiễn”. Cuốn sách chỉ ra những đặc điểm của các tổ chức quy mô nhỏ; kết quả nghiên cứu về các cách tiếp cận để phát triển nguồn nhân lực trong các tổ chức quy mô nhỏ; đồng thời giới thiệu các phương pháp phát triển nguồn nhân lực mà các tổ chức quy mô nhỏ thường áp dụng và thực hành. Nghiên cứu về vai trò của người quản lý trong DNNVV, Coetzer (2006) đã nghiên cứu ảnh hưởng của nhà quản lý lên các yếu tố thuộc môi trường 9