Tài liệu Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố hồ chí minh.

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC HÀ NỘI, năm 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Chính trị học Mã số: 8310201 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS NGUYỄN VĂN TÀI HÀ NỘI, năm 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan mọi kết quả của đề tài: “Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này. TP. Hồ Chí Minh, ngày 19 tháng 8 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Minh Nguyệt MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................................................ 9 1.1. Giáo dục lý luận chính trị và giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông ............................................................................... 9 1.1.1. Khái niệm giáo dục lý luận chính trị ................................................ 9 1.1.2. Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông.......................................................................................................... 12 1.1.3. Vai trò của giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông ............................................................................................ 14 1.2. Các yếu tố tác động tới quá trình giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông ..................................................................... 19 1.2.1. Chủ thể và đối tượng giáo dục lý luận chính trị ............................. 19 1.2.2. Chương trình, nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị .. 21 1.2.3. Điều kiện, môi trường giáo dục lý luận chính trị ........................... 26 Tiểu kết Chƣơng 1 ......................................................................................... 28 Chƣơng 2: ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH VÀ THỰC TRẠNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............. 30 2.1. Đặc điểm tình hình tác động đến giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh hiện nay ................................................................................................................ 30 2.1.1. Tình hình kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................... 30 2.1.2. Tình hình đội ngũ cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh ......................................................................... 32 2.2. Thực trạng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh ........................................... 35 2.2.1. Các kết quả đạt được và nguyên nhân của các kết quả đã đạt được ................................................................................................................... 36 2.2.2. Những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại ................................................................................................................... 44 Tiểu kết Chƣơng 2 ......................................................................................... 49 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.............................................................................................................. 51 3.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể và đối tượng giáo dục lý luận chính trị ............................................................................................ 51 3.1.1. Nâng cao vai trò lãnh đạo, quản lý đối với công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................... 51 3.1.2. Nâng cao vai trò nhân tố chủ quan của cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh .......................... 57 3.2. Đổi mới công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh ............................... 62 3.2.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giảng dạy, báo cáo viên lý luận chính trị ............................................................................................. 62 3.2.2. Đổi mới nội dung giáo dục lý luận chính trị .................................. 66 3.2.3. Đổi mới phương thức giáo dục lý luận chính trị: ........................... 67 3.2.4. Tăng cường điều kiện vật chất – kỹ thuật đảm bảo cho công tác giáo dục lý luận chính trị .......................................................................... 70 3.3. Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật và xây dựng môi trường thuận lợi cho công tác giáo dục lý luận chính trị ................................................... 71 3.3.1. Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật cho công tác giáo dục lý luận chính trị ............................................................................................. 71 3.3.2. Xây dựng môi trường thuận lợi cho công tác giáo dục lý luận chính trị ............................................................................................................... 73 Tiểu kết Chƣơng 3 ......................................................................................... 74 KẾT LUẬN .................................................................................................... 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC VIẾT TẮT CNXH : Chủ nghĩa xã hội LLCT : Lý luận chính trị THPT : Trung học phổ thông TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngay từ khi thành lập Đảng, công tác giáo dục LLCT luôn được xác định là một bộ phận cơ bản quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng. Sớm nhìn thấy vai trò của công tác giáo dục LLCT, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận động… Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng mới làm nổi cách mệnh tiên phong” [42, tr. 259] Vì vậy cho đến nay, Đảng ta luôn quan tâm đến công tác giáo dục LLCT, nghiêm túc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng chống những biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”, mà trước hết là trong cán bộ, đảng viên ở các cấp, các ngành. Với vai trò là những người thực hiện công tác giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đội ngũ cán bộ, giáo viên THPT cần phải đi đầu trong việc học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị, mỗi thầy cô giáo phải là một tấm gương sáng. Việc học tập lý luận chính trị giúp mỗi cán bộ, giáo viên hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận biện chứng, từ đó vận dụng vào thực tiễn công tác, thực hiện thắng lợi đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng đề ra. Hiện nay, TPHCM là một trong những nơi đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là trung tâm kinh tế - chính trị hàng đầu của cả nước. Với những diễn biến phức tạp của xu thế toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế, đòi hỏi công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên THPT ở TPHCM càng cần được đẩy mạnh. Mặc dù đa số cán bộ, giáo viên có lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, tin tưởng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội của Đảng và Nhà nước nhưng vẫn còn nhiều biểu hiện tiêu cực. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện quan liêu, tham những, lãng 1 phí, tiêu cực, lợi ích nhóm… còn tồn tại. Một bộ phận cán bộ, giáo viên có biểu hiện coi thường học tập lý luận chính trị, cho rằng chỉ cần có chuyên môn là đủ, việc tham gia học tập còn hình thức, chiếu lệ. Mặt khác, tình trạng lý luận xa rời thực tiễn đang diễn ra khá phổ biến, nhiều cán bộ, giáo viên am hiểu lý luận nhưng không có khả năng vận dụng vào thực tiễn công tác. Điều này cho thấy công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên THPT còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Trên thực tế, chất lượng và hiệu quả của công tác giáo dục chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ của từng địa phương, đơn vị; Các chương trình còn mang tính hình thức, nội dung còn nặng về lý luận chung, phần bồi dưỡng nghiệp vụ công tác còn hạn chế; Phương pháp giảng dạy, truyền đạt chậm đổi mới; Chế độ chính sách đối với người dạy, người học chưa phù hợp. Do đó, để hạn chế những biểu hiện tiêu cực, công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM cần phải được đổi mới sao cho phù hợp với thực tiễn hiện nay. Điều này đặt ra yêu cầu cần phải làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng của vấn đề này. Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên THPT ở TPHCM. Vì những lý do trên, tôi lựa chọn vấn đề: “Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề giáo dục LLCT được rất nhiều nhà khoa học tham gia nghiên cứu và tìm hiểu, nhưng ở mỗi góc độ, mỗi nhà khoa học lại có cách nhìn và tiếp cận vấn đề khác nhau. Với một số công trình tiêu biểu sau: - “Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo giảng viên LLCT các trường đại học cao đẳng” của Tô Huy Rứa [48] đã phân tích thực trạng và có 2 đánh giá khái quát năng lực đào tạo lý luận Mác - Lênin của một số trường Đại học tại Hà Nội, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Từ đó, tác giả đã đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng một khung chương trình mang tính hệ thống để đào tạo giảng viên các môn lý luận Mác - Lênin. - “Đổi mới quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ giảng dạy và nghiên cứu khoa học Mác - Lênin - Kiến nghị và giải pháp” của Phạm Tất Dong [12] đã đánh giá thực trạng đào tạo và giảng dạy của cán bộ giảng dạy và nghiên cứu khoa học Mác – Lênin từ đó đưa ra những giải pháp nhằm phát triển đội ngũ này. - “Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin ở Việt Nam- Những vấn đề chung” của Nguyễn Hữu Vui [49] đã phân tích thực trạng sử dụng phương pháp trong giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin hiện nay. Từ đó để đổi mới phương pháp giảng dạy các môn khoa học này tác giả đã đưa ra những giải pháp cơ bản có ý nghĩa thực tiễn cao. - “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên ở cơ sở của Đảng trong giai đoạn hiện nay” của Vũ Ngọc Am [2] đã làm rõ mối quan hệ giữa công tác giáo dục chính trị tư tưởng với việc nâng cao tính tự giác cách mạng cho cán bộ, đảng viên và phân tích quá trình đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên nhằm chống lại âm mưu "diễn biến hoà bình" của các thế lực thù địch. - “Hồ Chí Minh với công tác giáo dục lý luận chính trị” của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia [26] đã giới thiệu các bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh về chủ nghĩa Mác - Lênin với con đường cách mạng Việt Nam, trong đó, Người nhấn mạnh đến nhiệm vụ xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đến việc rèn luyện phẩm chất đạo đức của người đảng viên. - “Phương pháp giảng dạy lý luận chính trị (Chương trình bồi dưỡng chuyên đề dành cho giảng viên giảng dạy các chương trình lý luận chính trị 3 tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện)” của Ngô Văn Thạo [61] đã khái quát chung khái niệm LLCT và giáo dục LLCT; - “Đổi mới giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã các tỉnh khu vực Nam Bộ” của Lê Hanh Thông [51] đã trình bày khái quát các vấn đề lý luận về giáo dục LLCT, tiến hành khảo sát thực trạng giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã khu vực Nam Bộ, từ đó đưa ra hệ thống các giải pháp thiết thực, cụ thể nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục LLCT cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã khu vực Nam Bộ. - “Đổi mới giảng dạy, học tập môn Triết học Mác - Lênin trong các trường đại học toàn quốc” của Bộ Giáo dục và Đào tạo [11]; “Cơ sở lý luận và thực tiễn của chương trình quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị” của Ban Tổ chức Trung ương [6]; - Các bài báo trên các tạp chí khoa học có thể kể đến nghiên cứu của các tác giả: “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị” của Lê Bình [10]; “Tư tưởng Hồ Chí Minh về lý luận và học tập lý luận” của Lương Gia Ban [3]; “Đổi mới toàn diện, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị trong tình hình mới” của của Đào Duy Quát [25]; Vũ Ngọc Am, “Tăng cường cơ sở vật chất- yếu tố đảm bảo nâng cao chất lượng các Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện”, Tạp chí lý luận, Số 6/2007; “Vài nét về thực trạng và giải pháp tiếp tục tiếp tục đổi mới công tác nghiên cứu lý luận chính trị” của Nguyễn Tiến Hoàng [23]; “Hiệu quả và tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị” của Vũ Ngọc Am [1]; “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào đổi mới phương pháp giảng dạy Lý luận chính trị tại học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh” của Vũ Thị Hoa [20]; 4 Các công trình trên đã tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về: Lý luận, Lý luận chính trị, giáo dục LLCT nói chung và giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, thanh niên, sinh viên… nói riêng. Một số công trình cũng tập trung nghiên cứu các khía cạnh khác nhau của giáo dục LLCT, thực trạng những vấn đề đặt ra và từ đó đã đưa ra các giải pháp nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục LLCT hiện nay có giá trị tham khảo tốt. Tuy nhiên, chưa có công trình và đề tài nào nghiên cứu một cách có hệ thống cả về lý luận và thực tiễn, dưới góc độ khoa học chính trị về giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường trung học phổ thông ở Thành phố Hồ Chí Minh. Vì vậy việc nghiên cứu đề tài là quan trọng và có ý nghĩa thực tiễn cao. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận giải những vấn đề lý luận về giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường THPT. Đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, đề tài cần thực hiện các nhiệm vụ: Thứ nhất, Làm rõ những vấn đề lý luận về giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT. Thứ hai, Phân tích đặc điểm tình hình và thực trạng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM Thứ ba, Đề xuất giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu 5 Giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục LLCT trong giáo dục chính trị nói chung cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM. Đề tài khảo sát thực tiễn công tác giáo dục LLCT ở một số trường THPT tiêu biểu ở TPHCM. Các số liệu, tư liệu thực tế khoảng từ 2010 trở lại đây; đề xuất các giải pháp tầm nhìn đến 2025. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài dựa trên Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: Giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM luôn phải căn cứ vào điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước cũng như của TPHCM, đồng thời cần xem xét các vấn đề trong mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau, trong sự vận động và phát triển. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp lôgic - lịch sử: Xem xét quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM cần gắn với điều kiện lịch sử cụ thể của từng địa phương, từng giai đoạn phát triển, trên cơ sở đó khái quát hóa tính logic, tính quy luật chung của sự phát triển, tìm ra các yếu tố tác động tới quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện nay. Phương pháp liên ngành: Đề tài lựa chọn và phối hợp nội dung và phương pháp của những ngành khoa học có liên quan để xây dựng khung lý thuyết, điều tra thực tiễn và đề xuất những giải pháp có tính khả thi nhằm thúc đẩy quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiệu quả. 6 Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tác giả sử dụng phương pháp này trên cơ sở nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các tài liệu, đề tài, luận án liên quan đến vấn đề quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM. Phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở phần mở đầu và chương 1 để khái quát về tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận của đề tài. Phương pháp chuyên gia: Đề tài sử dụng phương pháp này chủ yếu trong việc xin ý kiến chuyên gia về khung lý thuyết, cơ sở lý luận, bộ công cụ điều tra và đánh giá kết quả điều tra. Phương pháp quan sát: Tác giả quan sát những phương pháp trong quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên ở một số các trường THPT ở TPHCM. Phương pháp này được sử dụng chủ yếu trong chương 2 của đề tài. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Trên cơ sở bảng hỏi đã được thiết kế, đề tài tiến hành khảo sát 200 cán bộ, giáo viên ở một số trường THPT tại TPHCM. Phương pháp này chủ yếu được sử dụng trong chương 2 để nghiên cứu thực trạng các mô hình, yếu tố ảnh hưởng đến quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện nay. Phương pháp xử lý kết quả nghiên cứu bằng thống kê toán học: Trên cơ sở số liệu của bảng khảo sát, tác giả sẽ sử dụng phần mềm thống kê toán học để xử lý số liệu, là cơ cơ sở để phân tích, đánh giá phương thức trong quá trình giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học của giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT và đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM. 7 Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho công tác nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên ở các trường THPT tại TPHCM trong thời gian tới. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy các vấn đề liên quan ở các trường, trung tâm bồi dưỡng LLCT và học viện. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chương với 7 tiết. Chương 1. Những vấn đề lý luận về giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT Chương 2. Đặc điểm tình hình và thực trạng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM Chương 3. Giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho cán bộ, giáo viên các trường THPT ở TPHCM 8 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO CÁN BỘ, GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Giáo dục lý luận chính trị và giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông 1.1.1. Khái niệm giáo dục lý luận chính trị - Khái niệm giáo dục Giáo dục theo nghĩa chung là quá trình truyền thụ và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử xã hội của loài người. Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt phụ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội và thể chế của mỗi quốc gia ở từng giai đoạn lịch sử. Ở Việt Nam, Giáo dục là quá trình tác động có mục đích, tổ chức, có kế hoạch, thông qua nội dung và bằng phương pháp khoa học của nhà giáo dục tới người được giáo dục nhằm hình thành, phát triển nhân cách; giúp họ có tri thức, có tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội. - Lý luận chính trị + Khái niệm chính trị Từ khi xuất hiện, chính trị đã có ảnh hưởng to lớn tới quá trình tồn tại và phát triển của mỗi cộng đồng, mỗi quốc gia, dân tộc và toàn nhân loại. Trước khi chính trị học ra đời với tư cách là một khoa học đã có rất nhiều các quan niệm, quan điểm, thậm chí là tư tưởng, học thuyết của các học giả khác nhau bàn về các khía cạnh của chính trị. Chính trị là lợi ích, là quan hệ lợi ích, là đấu tranh giai cấp trước hết vì lợi ích giai cấp: Theo C. Mác chính trị là một hiện tượng xã hội hình thành từ khi trong xã hội loài người xuất hiện giai cấp và đối kháng giai cấp. Chính trị 9 xuất hiện trên cơ sở kinh tế và do kinh tế chi phối và quyết định. Chính trị hiểu theo nghĩa trực tiếp là vấn đề chính quyền nhà nước, là quyền lực nhà nước, là công việc quản lý nhà nước đối với xã hội, giải quyết các mối quan hệ giữa các giai cấp và tầng lớp xã hội trong vấn đề quyền lực và phân bổ lợi ích. Trên cơ sở các quan điểm chung của C.Mác và Ăngghen về chính trị, trong hoàn cảnh lịch sử cụ thể, V.I.Lênin đã nêu ra quan điểm cụ thể về chính trị. Chính trị, trước hết, là lĩnh vực quan hệ giữa người với người, đó là mối quan hệ giữa các giai cấp và tầng lớp trong xã hội và là cuộc đấu tranh giữa họ để giành, giữ và thực thi quyền lực. Chính trị là sự tham gia của nhân dân vào công việc của nhà nước. Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế. Đồng thời, chính trị không thể không chiếm vị trí hàng đầu so với kinh tế. Chính trị thể hiện tập trung và trước hết ở đường lối chiến lược và sách lược, phương thức và phương pháp giành chính quyền. Tư tưởng về chính trị của chủ nghĩa Mac – Lênin thể hiện tính khoa học, tính cách mạng và nhân văn sâu sắc, thể hiện mục đích cao cả nhất là vì một cuộc sống tốt đẹp hơn của con người, là sự tiếp nối tư tưởng tiến bộ trong lịch sử. Chính trị là lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm nhất, liên quan tới vận mệnh hàng triệu người. Giải quyết những vấn đề chính trị vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Hồ Chí Minh đã mở rộng và phát triển những luận điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về chính trị với việc đưa nội dung đạo đức mới vào quan niệm về chính trị. Người quan niệm mục tiêu của chính trị là hành động vì con người, vì nước, vì dân và vì nhân loại tiến bộ. Từ đây, chúng ta có thể rút ra kết luận khái quát về chính trị: Chính trị là hoạt động trong lĩnh vực quan hệ giữa các giai cấp, cũng như các dân tộc và các quốc gia với vấn đề giành, giữ, tổ chức và sử dụng quyền lực Nhà 10 nước; là sự tham gia của nhân dân vào công việc của Nhà nước và xã hội, là hoạt động chính trị thực tiễn của giai cấp, các đảng phái chính trị, các nhà nước nhằm tìm kiếm những khả năng thực hiện. + Khái niệm lý luận chính trị Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh xác định đường lối cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội và cách mạng muốn thành công thì phải có Đảng lãnh đạo. Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Đảng lấy chủ nghĩa Mác – Lênin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của mình. Cán bộ, đảng viên phải hiểu biết lý luận, lý luận phải đi đôi với thực hành; phải gắn bó, học tập và lãnh đạo quần chúng; phải cần, kiệm, liêm, chính. Đề cao vai trò của công tác lý luận, Hồ Chí Minh đã giành nhiều thời gian nghiên cứu lý luận, Người cho rằng: “Lý luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là sự tổng hợp về những tri thức tự nhiên và xã hội trích trữ lại trong quá trình lịch sử”. Lý luận xuất phát từ thực tiễn và có vai trò lớn trong việc định hướng cho hoạt động của thực tiễn đạt hiệu quả cao. Lý luận chính trị là một bộ phận quan trọng trong kho tàng lý luận của nhân loại giới hạn trong lĩnh vực chính trị, phản ánh mối quan hệ của các giai cấp trong việc giành và giữ chính quyền; nó phản ánh tính quy luật của các quan hệ kinh tế, chính tri – xã hội, thể hiện lợi ích và thái độ của giai cấp đối với quyền lực nhà nước. LLCT là hệ thống những tri thức về lĩnh vực chính trị, là kết quả của hoạt động nghiên cứu khoa học và thực tiễn chính trị của nhiều người, qua nhiều thế hệ. LLCT của giai cấp vô sản là sự khái quát tri thức nhân loại và tổng kết kinh nghiệm của phong trào công nhân thế giới, góp phần vào việc giành và giữ chính quyền của giai cấp công nhân ở mỗi quốc gia, dân tộc. LLCT có vai trò lớn đối với nhận thức và hành động của từng cá nhân và toàn 11 xã hội. LLCT bao gồm những tri thức tổng hợp, liên ngành mang tính đảng, tính giai cấp rõ rệt, có tính khái quát, trừu tượng hóa và tính dự báo khoa học. - Giáo dục lý luận chính trị Giáo dục LLCT là một bộ phận cơ bản trong công tác tư tưởng của Đảng, thực hiện việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Công tác giáo dục lý luận chính trị nhằm hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, nhận thức tư tưởng, bản lĩnh chính trị, niềm tin và năng lực hoạt động thực tiễn cho đội ngũ cán bộ và nhân dân đáp ứng yêu cầu của từng thời kỳ phát triển của đất nước. Ở Việt Nam giáo dục LLCT là một trong những công tác tư tưởng của Đảng. Đó là việc tuyên truyền những nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng, chủ trương chính sách, pháp luật của nhà nước, là cơ sở của phương pháp luận cho cán bộ, đảng viên, nhân dân thực hiện trong công việc và cuộc sống hàng ngày. Bằng cách phân tích những khái niệm, những qui luật, những quan điểm của nguyên lý chủ nghĩa Mác – Lênin rất cơ bản giúp cho cán bộ, đảng viên và nhân dân kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, từ đó nâng cao phẩm chất cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, giúp họ vận dung những tri thức lý luận vào thực tiễn cuộc sống. Ở Việt Nam các môn LLCT đa dạng và phong phú tùy theo cấp học và các chuyên ngành khác nhau bao gồm một số môn cơ bản như Triết học, Kinh tế chính tri, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Lịch sử Đảng, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Xây dựng Đảng… 1.1.2. Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông - Khái niệm cán bộ, giáo viên trung học phổ thông 12 Khái niệm cán bộ: Theo Luật cán bộ, công chức: Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở cấp trung ương, ở tỉnh, huyện, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Cán bộ các trường THPT là người thực hiện nhiệm vụ chuyên môn ở các lĩnh vực khác nhau có năng lực lãnh đạo, quản lý, được sự tín nhiệm của cán bộ, công nhân viên nhà trường phân công phụ trách quản lý, lãnh đạo hoạt động của nhà trường nhằm thực hiện hoạt động giáo dục cấp học theo đúng mục đích yêu cầu của cấp trên giúp cho nhà trường duy trì và phát triển, khẳng định vai trò giáo dục của trường đối với địa phương và khu vực. Khái niệm giáo viên trung học phổ thông Giáo viên THPT là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường cấp trung học phổ thông có nhiệm vụ giáo dục, rèn luyện học sinh THPT, giúp các em hình thành và phát triển nhân cách theo mục tiêu giáo dục đã xác định cho cấp học. - Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông Giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, giáo viên trung học phổ thông là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch, với các nội dung và bằng phương pháp khoa học của cán bộ giáo dục lý luận chính trị tới cán bộ, giáo viên trung học phổ thông nhằm cung cấp cho họ những kiến thức khoa học trong lĩnh vực chính trị; thực hiện việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong cán bộ, giáo viên; hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, nhận thức tư tưởng, bản lĩnh chính trị, niềm tin và năng lực hoạt động thực tiễn cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. 13