Tài liệu Hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu tại xã nghĩa sơn, huyện nghĩa đàn, tỉnh nghệ an

Khóa luận tốt nghiệp ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN ---   --- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT DƯA HẤU TẠI XÃ NGHĨA SƠN, HUYỆN NGHĨA ĐÀN TỈNH NGHỆ AN NGUYỄN THỊ HẠNH Huế, tháng 5 năm 2013 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 0 Khóa luận tốt nghiệp ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN ---   --- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT DƯA HẤU TẠI XÃ NGHĨA SƠN, HUYỆN NGHĨA ĐÀN TỈNH NGHỆ AN Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Nguyễn Thị Hạnh ThS. Nguyễn Văn Lạc Lớp K43 BKTNN Niên khóa 2009-2013 Huế, tháng 5 năm 2013 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 1 Khóa luận tốt nghiệp Lời Cảm Ơn Khóa luận tốt nghiệp này là kết quả học tập và nghiên cứu của tôi trong bốn năm học tại giảng đường trường Đại học Kinh tế Huế. Để hoàn thành khóa luận này, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi đã nhận được nhiều sự quan tâm giúp đỡ của các thầy cô giáo, các tập thể, cá nhân, trong và ngoài trường Đại học Kinh tế Huế. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo trong và ngoài trường Đại học Kinh tế Huế, đã tận tình truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo, Ths. Nguyễn Văn Lạc, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình để tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Tôi xin trân trọng cám ơn các cô chú, anh chị làm việc ở UBND xã Nghĩa Sơn, cùng toàn thể các hộ gia đình đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình thực tập và thực hiện khóa luận này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện khóa luận này. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Huế, tháng 5 năm 2013 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Hạnh SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 2 Khóa luận tốt nghiệp MỤC LỤC -----  ----LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................................ i MỤC LỤC .....................................................................................................................ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU..................................................v DANH MỤC BẢNG BIỂU .........................................................................................vi ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ......................................................................................................vii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ...................................................................................... viii PHẦN I:ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..............................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................................2 3. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................................2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................4 PHẦN II:NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.........................................................................5 CHƯƠNG 1:TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................................5 1.1.CƠ SỞ LÝ LUẬN.....................................................................................................5 1.1.1.Hiệu quả kinh tế .....................................................................................................5 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế ................................................................................5 1.1.1.2. Bản chất hiệu quả kinh tế ...................................................................................6 1.1.2. Các phương pháp xác định hiệu quả kinh tế .........................................................6 1.1.3. Lợi nhuận ..............................................................................................................7 1.1.4. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả và kết quả sản xuất dưa hấu ........................8 1.1.4.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất.......................................................8 1.1.4.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất.....................................................8 1.2. ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ CÂY DƯA HẤU...........................................................9 1.2.1. Đặc điểm sinh học của cây dưa hấu ......................................................................9 1.2.2. Kỹ thuật canh tác.................................................................................................12 1.2.3. Vị trí, giá trị của cây dưa hấu ..............................................................................13 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 3 Khóa luận tốt nghiệp 1.2.4. Nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất dưa hấu.............................................14 1.2.4.1. Nhóm nhân tố về điều kiện tự nhiên ................................................................14 1.2.4.2. Nhóm nhân tố về điều kiện kinh tế - xã hội .....................................................15 1.3. CƠ SỞ THỰC TIỄN ..............................................................................................17 1.3.1. Tình hình sản xuất dưa hấu trên thế giới.............................................................17 1.3.2.Tình hình sản xuất dưa hấu ở việt nam ................................................................18 1.3.3.Tình hình sản xuất dưa hấu ở Nghệ An................................................................19 CHƯƠNG 2: KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT DƯA HẤU Ở XÃ NGHĨA SƠN, HUYỆN NGHĨA ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN .................................21 2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU............21 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...............................................................................................21 2.1.1.1. Vị trí địa lý và địa hình.....................................................................................21 2.1.1.2. Khí hậu, thủy văn .............................................................................................21 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ......................................................................................23 2.1.2.1. Tình hình phát triển kinh tế ..............................................................................23 2.1.2.2. Đặc điểm dân số và lao động ...........................................................................24 2.1.2.3. Tình hình sử dụng đất đai.................................................................................26 2.1.3. Tình hình phát triển kinh tế, ngành nghề ............................................................28 2.1.3.1. Tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế .........................................28 2.1.3.2. Phát triển các nghành nghề...............................................................................28 2.1.4. Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng.....................................................................29 2.1.5. Đánh giá chung về tình hình cơ bản của xã ........................................................30 2.1.5.1. Thuận lợi ..........................................................................................................30 2.1.5.2. Khó khăn ..........................................................................................................31 2.2. TÌNH HÌNH CHUNG VỀ SẢN XUẤT DƯA HẤU .............................................31 2.2.1. Tình hình sản xuất dưa hấu của xã ......................................................................31 2.2.2. Tình hình gieo trồng một số cây hằng năm khác ở xã qua 3 năm 2010-2012 ....32 2.3. NĂNG LỰC CỦA CÁC HỘ ĐIỀU TRA ..............................................................34 2.3.1. Tình hình nhân khẩu và lao động của hộ ............................................................34 2.3.2. Tình hình trang thiết bị, kỹ thuật phục vụ sản xuất của các hộ điều tra..............35 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 4 Khóa luận tốt nghiệp 2.4. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT DƯA HẤU...........................................38 2.4.1. Tình hình sản xuất dưa hấu của các hộ điều tra ..................................................38 2.4.2. Chi phí sản xuất...................................................................................................39 2.4.3. Một số chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất dưa hấu ............................................42 2.4.4. Hiệu quả sản xuất dưa hấu ..................................................................................44 2.4.4.1. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất dưa hấu ............................................44 2.4.4.2. So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế giữa dưa hấu và ngô vàng.......................45 2.5. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT DƯA HẤU Ở XÃ NGHĨA SƠN....................................................................................... 46 2.5.1. Ảnh hưởng của chi phí trung gian ......................................................................46 2.5.2. Ảnh hưởng của quy mô ruộng đất............................................................................. 48 2.5.3. Ảnh hưởng của thời tiết.......................................................................................50 2.5.4. Vận dụng hàm sản xuất Cobb-Douglas nghiên cứu mối quan hệ của các yếu tố đầu vào với năng suất dưa hấu ............................................................................................................... 50 2.6. PHÂN TÍCH CHUỖI CUNG DƯA HẤU .................................................................. 53 2.6.1. Chuỗi cung các yếu tố đầu vào trong sản xuất dưa hấu ......................................53 2.6.2. Chuỗi cung yếu tố đầu ra của dưa hấu ................................................................54 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ............................................................ 57 3.1.Phương hướng phát triển việc trồng dưa hấu ở xã Nghĩa Sơn................................57 3.2. Một số giải pháp để phát triển dưa hấu ở xã Nghĩa Sơn ........................................58 3.2.1.Giải pháp về kỹ thuật ...........................................................................................58 3.2.1.1.Giải pháp về giống ............................................................................................58 3.2.1.2.Giải pháp về phân bón.......................................................................................58 3.2.1.3.Giải pháo về thời vụ ..........................................................................................59 3.2.1.4.Giải pháp về khâu làm đất.................................................................................59 3.2.1.5.Giải pháp về phòng bệnh...................................................................................59 3.2.2.Các giải pháp về cơ chế chính sách của nhà nước ...............................................60 3.2.2.1.Giải pháp về vốn ...............................................................................................60 3.2.2.2.Giải pháp về đất đai............................................................................................60 3.2.2.3.Giải pháp cơ sở hạ tầng .....................................................................................61 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 5 Khóa luận tốt nghiệp 3.2.2.4.Giải pháp về khuyến nông.................................................................................62 3.2.2.5.Giải pháp về thị trường tiêu thụ ........................................................................62 3.2.2.6.Giải pháp về khoa học kỹ thuật.........................................................................63 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 64 1. Kết luận ............................................................................................................................... 64 2. Kiến nghị ............................................................................................................................ 65 2.1.Đối với Nhà nước ....................................................................................................65 2.2.Đối với chính quyền xã ...........................................................................................66 2.3.Đối với hộ sản xuất .................................................................................................66 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................. 67 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 6 Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU -----  ----- Chữ viết tắt Giải thích BQ Bình quân BQC DT ĐVT Bình quân chung Diện tích Đơn vị tính GO Giá trị sản xuất IC Chí phí trung gian LĐ Lao động NK Nhân khẩu NS Năng sất NTTS Nuôi trồng thủy sản SL Sản lượng TC Tổng chi phí TTCN Tiểu thủ công nghiệp UBND Ủy ban nhân dân VA XDCB SVTH: Nguyễn Thị Hạnh Giá trị gia tăng Xây dựng cơ bản 7 Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC BẢNG BIỂU -----  ----- Bảng 1: Diện tích, năng suất, sản lượng dưa hấu các nước trên thế giới năm 2011 ..... 17 Bảng 2: Tình hình dân số, lao động trên địa bàn xã Nghĩa Sơn năm 2012 .................... 25 Bảng 3: Tình hình sử dụng đất đai tại địa bàn nghiên cứu giai đoạn 2010-2013 .......... 27 Bảng 4: Tình hình sản xuất dưa hấu của xã qua 3 năm 2010-2012 ..............................31 Bảng 5: Tình hình diện tích gieo trồng một số cây hằng năm 2010-2012...................... 32 Bảng 6: Tình hình nhân khẩu, lao động, thông tin của các hộ điều tra .........................34 Bảng 7: Tình hình trang bị vật chất- kỹ thuật của các nông hộ điều tra ................................ 36 Bảng 8: Diện tích, năng suất, sản lượng sản xuất dưa hấu trên địa bàn xã .................... 38 Bảng 9: Chi phí sản xuất dưa hấu ở xã Nghĩa Sơn tính bình quân cho một sào ............ 40 Bảng 10: Chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất dưa hấu ở xã Nghĩa Sơn .......................... 42 Bảng 11: Chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất dưa hấu .................................................... 44 Bảng 12: So sánh kết quả và hiệu quả kinh tế giữa dưa hấu và ngô vàng ...................... 45 Bảng 13: Ảnh hưởng của chi phí trung gian đến kết quả, hiệu quả sản xuất dưa hấu .. 47 Bảng 14: Ảnh hưởng của quy mô đến kết quả và hiệu quả sản xuất dưa hấu ................ 48 Bảng 15: Kết quả hàm hồi qui .............................................................................................. 51 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 8 Khóa luận tốt nghiệp ĐƠN VỊ QUY ĐỔI -----  ----1 sào = 500m2 1 ha = 10.000m2 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 9 Khóa luận tốt nghiệp TÓM TẮT NGHIÊN CỨU 1. Tên đề tài: “Hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu ở xã Nghĩa Sơn huyện Nghĩa Đàn tỉnh Nghệ An” 2. Mục tiêu nghiên cứu + Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế; biện pháp nâng cao hiệu quả kinh tế nói chung và phát triển ngành sản xuất dưa hấu nói riêng. + Đánh giá đúng hiệu quả sản xuất dưa hấu của địa phương trong thời gian qua. + Đề ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu trên địa bàn xã Nghĩa Sơn- Nghĩa Đàn- Nghệ An. 3. Phương pháp nghiên cứu + Phương pháp điều tra chọn mẫu + Phương pháp tổng hợp, phân tích tài liệu + Phương pháp phân tích kinh tế + Phương pháp chuyên gia + Phương pháp phân tổ thống kê + Phương pháp thống kê so sánh 4. Các kết quả nghiên cứu đạt được + Thấy rõ được cơ sở thực tiễn của quá trình sản xuất dưa hấu ở trên địa bàn xã + Phân tích, đánh giá được tình hình sử dụng các yếu tố đầu vào cho sản xuất dưa hấu của các hộ đồng thời chỉ ra kết quả và hiệu quả sản xuất dưa hấu trên địa bàn xã. + Nghiên cứu, phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đầu vào đến năng suất dưa hấu thông qua phương pháp toán kinh tế. + Đề ra một số giải pháp nhằm hạn chế những khó khăn mà sản xuất dưa hấu đang gặp phải, đồng thời đề xuất một số kiến nghị với chính quyền địa phương và các cấp trong việc đưa ra các chính sách, chương trình về giải quyết việc làm cho người dân địa phương mình. SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 10 Khóa luận tốt nghiệp PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Với 70% dân số hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp cùng với điều kiện tự nhiên thuận lợi, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia phát triển mạnh về nông nghiệp. Từ một nước thiếu lượng thực nay đã trở thành một trong những nước nhất, nhì về xuất khẩu gạo và một số mặt hàng nông nghiệp khác. Nông nghiệp là một ngành sản xuất đóng vai trò hết sức quan trọng trong sự phát triển của xã hội loài người. Sản xuất nông nghiệp cung cấp những sản phẩm thiết yếu cho đời sống con người như: lương thực, thực phẩm và các sản phẩm khác có nguồn gốc nguyên liệu từ lâm sản, thủy sản, đảm bảo cho sự phát triển xã hội, cung cấp nguồn nguyên liệu chính cho ngành công nghiệp chế biến, góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu đem lại nguồn thu ngoại tệ cao, đảm bảo phát triển bền vững cho đất nước. Trong chủ trương phát triển kinh tế xã hội nước ta đã đề cao vai trò của ngành trồng trọt. Đây là một trong những ngành quan trọng, chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu phát triển chung của ngành nông nghiệp nói riêng và trong phát triển kinh tế nói chung. Nghệ An là tỉnh thành có diện tích lớn nhất cả nước, có khí hậu nhiệt đới gió mùa, đây là thế mạnh cho việc phát triển ngành trồng trọt. Trong những năm gần đây, ở Nghệ An nói chung và ở xã Nghĩa sơn, huyện Nghĩa Đàn nói riêng sản xuất dưa hấu diễn ra khá phổ biến với quy mô lớn và có sự tập trung. Hằng năm hoạt động này đã đem lại nguồn thu nhập không nhỏ cho người lao động nông thôn. Tuy nhiên, việc sản xuất dưa hấu ở xã trong thời gian gần đây gặp nhiều khó khăn trong việc thiếu đất sản xuất do sự thu hồi đất của công ty cổ phần sữa TH. Vì vậy, người nông dân phải đi thuê đất ở những vùng khác thậm chí ở Thanh Hóa để sản xuất, điều này làm tăng chi phí đi lại, giảm hiệu quả sản xuất của người dân. Do đất trồng dưa hấu chủ yếu là đất thuê nên người trồng chưa có ý thức bảo vệ môi trường, làm đất sản xuất bị ô nhiễm, dịch bệnh gia tăng. Một đặc điểm khác biệt của cây dưa hấu là một khi đã nhiễm bệnh SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 1 Khóa luận tốt nghiệp nếu không phát hiện kịp thì sẽ dẫn đến nguy cơ mất trắng. Thị trường tiêu thụ chưa được giải quyết hiệu quả, dưa hấu chủ yếu bán cho các tư thương nên giá cả không đồng nhất. Chính vì vậy mà việc nghiên cứu và tìm ra giải pháp cho những vấn đề trên là rất ý nghĩa góp phần nâng cao thu nhập cho hộ nông dân cũng như mở rộng mô hình sản xuất dưa hấu. Đây chính là lý do tôi chọn đề tài: “Hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu tại xã Nghĩa Sơn, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế; biện pháp nâng cao kết quả, hiệu quả kinh tế nói chung và phát triển ngành sản xuất dưa hấu nói riêng. - Đánh giá đúng kết quả, hiệu quả sản xuất dưa hấu của các hộ nông dân ở địa phương trong thời gian qua. - Đề ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất dưa hấu trên địa bàn xã Nghĩa Sơn- Nghĩa Đàn- Nghệ An. 3. Phương pháp nghiên cứu  Phương pháp thu thập số liệu + Số liệu thứ cấp: Số liệu thu thập từ các báo cáo tình hình kinh tế xã hội của UBND xã Nghĩa Sơn; niên giám thống kê của xã qua các năm. Ngoài ra đề tài còn thu thập và sử dụng số liệu trên Internet, thông tin đại chúng, kết hợp tìm đọc và tham khảo một số tài liệu liên quan khác. + Số liệu sơ cấp: Điều tra phỏng vấn trực tiếp 60 hộ gia đình thuộc xã Nghĩa Sơn- huyện Nghĩa Đàn- tỉnh Nghệ An ở 2 vùng. Tại vùng Thượng Sơn với 3 xóm là xóm Sơn Đông 10 hộ, Sơn Tây 10 hộ, Sơn Bắc 10 hộ và vùng Hạ Sơn với 3 xóm Sơn Nam 10 hộ, Sơn Đoài 10 hộ, Sơn Liên 10 hộ. Bảng câu hỏi được thiết kế để thu thập các thông tin cần thiết cho nghiên cứu như: trình độ, kinh nghiệm sản xuất, quy mô gia đình, quy mô đất đai, diện tích trồng dưa hấu, chi phí các yếu tố đầu vào cho sản xuất dưa hấu. Sau khi xử lý, số liệu sẽ được sử dụng để đánh giá kết quả, hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất dưa hấu.  Phương pháp phân tổ thống kê Đây là phương pháp hệ thống hóa và phân tích các tài liêu tìm ra, từ đó tìm ra mối SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 2 Khóa luận tốt nghiệp liên hệ giữa các yếu tố của quá trình sản xuất. Trên cơ sở đó đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến kết quả và hiệu quả của quá trình sản xuất.  Phương pháp chọn điểm và chọn hộ điều tra Nghĩa Sơn là một xã thuộc vùng núi và để đảm bảo tính hợp lý, chính xác tôi chon điều tra ở hai vùng: Hạ Sơn và Thượng Sơn. Đây là hai vùng đại diện cho địa bàn của xã. Sau khi tiến hành lựa chọn địa điểm nghiên cứu đại diện, việc chọn hộ điều tra được thực hiện bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên không lặp lại theo khoảng cách cho trước tại 6 xóm được chọn.  Phương pháp chuyên gia Trong quá trình thực hiện đề tài tôi đã trao đổi, tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các cán bộ chuyên môn, người trồng dưa hấu, tham khảo ý kiến, kinh nghiệm của một số bà con nông dân, các hộ sản xuất giỏi tại địa phương nhằm bổ sung, hoàn thiện nội dung nghiên cứu và kiểm chứng kết quả nghiên cứu của đề tài.  Phương pháp thống kê so sánh Xác định mức độ biến động của các xu hướng, mức độ biến động của các chỉ tiêu phân tích. Kết quả và hiệu quả kinh tế của hoạt động sản xuất được tính toán, thống kê qua các chỉ tiêu: GO, IC, VA…Khi đánh giá mức độ đạt được về mặt kết quả và hiệu quả cần so sánh các chỉ tiêu đó qua thời gian, qua không gian và giữa các chỉ tiêu đó với nhau, từ đó đưa ra nhận xét và kết luận.  Phương pháp toán kinh tế Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã tiến hành xử lý số liệu điều tra trên chương trình Excel 5.0. Phương pháp thống kê, mô tả, so sánh được áp dụng để tính toán và so sánh mức độ sử dụng đầu vào bình quân và hiêu quả sản xuất dưa hấu của các hộ. Hàm sản xuất Cobb-Douglas được sử dụng để ước lượng các hệ số hồi quy biểu thị ảnh hưởng của một số yếu tố đầu vào đến kết quả sản xuất của hộ. Kết quả sản xuất được kiểm định bằng phương pháp T-kiểm định và F- kiểm định. Trong đề tài chúng tôi sử dụng hàm sản xuất Cobb-Douglas có dạng mô hình sau: Y=A0.X1α1.X2α2.X3α3.X4α4.X5α5.eα6x6 Logarits hóa hai vế ta có phương trình: LnY = LnA + a1LnX1 + a2LnX2 + a3LnX3 + a4LnX4 + a5LnX5 SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 3 Khóa luận tốt nghiệp +a6X6 Trong đó: Y là năng suất dưa hấu của các nông hộ (kg/sào) X1 là chi phí giống (1000đ/sào) X2 là chi phí phân chuồng (1000đ/sào) X3 là chi phí phân NPK (1000đ/sào) X4 là chi phí lao động (1000đ/sào) X5 là chi phí thuốc bảo vệ thực vật (1000đ/sào) D=0: không tập huấn D=1: có tập huấn 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Vấn đề nghiên cứu chúng ta có thể xem xét ở nhiều góc độ và phạm vi khác nhau. Tuy nhiên với năng lực có hạn của sinh viên nên đề tài chỉ giới hạn vào những khía cạnh sau: + Đối tượng nghiên cứu: Các hộ nông dân sản xuất dưa hấu tại xã Nghĩa Sơn- Nghĩa Đàn- Nghệ An + Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi không gian: địa bàn xã Nghĩa Sơn- Nghĩa Đàn- Nghệ An Phạm vi thời gian: phân tích thực trạng của các nông hộ tại thời điểm năm 2012 và của địa bàn xã giai đoạn 2010 - 2012. SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 4 Khóa luận tốt nghiệp PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1.CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1.1.Hiệu quả kinh tế 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế Hiệu quả kinh tế không chỉ là mối quan tâm của các nhà sản xuất, của các doanh nghiệp mà còn của toàn xã hội. Trong sản xuất kinh doanh, các cá nhân và tổ chức luôn có mong muốn tạo ra lợi ích tối đa với chi phí tối thiểu. Hiệu quả sản xuất trong nông nghiệp đã được nhiều tác giả bàn đến như Farrell (1957), Schultz (1964), Rizzo (1979) và Ellis (1993). Các nhà học giả trên đi đến thống nhất là cần phân biệt ba khái niệm về hiệu quả: hiệu quả kĩ thuật, hiệu quả phân bổ, hiệu quả kinh tế. Hiệu quả kĩ thuật: là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi phí đầu vào hay nguồn lực sử dụng vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kĩ thuật hay công nghệ áp dụng vào nông nghiệp. Hiệu quả kĩ thuật được sử dụng phổ biến trong kinh tế vi mô khi xem xét tình hình sử dụng nguồn lực cụ thể. Hiệu quả này thường được phản ánh trong mối quan hệ về hàm sản xuất. Hiệu quả kĩ thuật liên quan đến phương tiện vật chất của sản xuất. Nó chỉ ra rằng một đơn vị nguồn lực dùng và sản xuất tạo ra bao nhiêu đơn vị sản phẩm. Hiệu quả kĩ thuật của việc áp dụng các nguồn lực được thể hiện thông qua mối quan hệ giữa đầu vào - đầu ra, giữa các đầu vào với nhau và giữa các sản phẩm khi nông dân ra quyết định sản xuất. Hiệu quả kĩ thuật phụ thuộc vào bản chất kỹ thuật và công nghệ áp dụng trong sản xuất nông nghiệp, kỹ năng của người sản xuất cũng như môi trường kinh tế - xã hội khác mà trong đó kĩ thuật được áp dụng. Hiệu quả phân bổ: là chỉ tiêu hiệu quả trong các yếu tố giá sản phẩm và giá đầu vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm trên một đồng chi phí chi thêm về SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 5 Khóa luận tốt nghiệp đầu vào hay nguồn lực. Thực chất của hiệu quả phân bổ là hiệu quả kĩ thuật có tính đến các yếu tố về giá trị của đầu vào và giá trị của đầu ra. Việc xác định hiệu quả phân bổ giống như việc xác định lý thuyết biên để đạt lợi nhuận tối đa, nghĩa là doanh thu biên phải bằng chi phí của yếu tố đầu vào được sử dụng trong sản xuất. Hiệu quả kinh tế: là phạm trù kinh tế mà trong đó việc sản xuất đạt cả hiệu quả phân bổ và hiệu quả về kĩ thuật. Có nghĩa là cả yếu tố về vật chất và giá trị đều được tính khi xem xét sử dụng các yếu tố đầu vào. Để đạt được hiệu quả kinh tế cao mỗi đơn vị sản xuất không ngừng đổi mới về công nghệ, con người, quy mô vốn. Mỗi đơn vị sản xuất tùy thuộc vào điều kiện của mình mà ra quyết định sản xuất cái gì? Bao nhiêu? Sản xuất như thế nào? Để xác định hiệu quả kinh tế cần có hai yếu tố là yếu tố đầu vào: chi phí trung gian, lao động; yếu tố đầu ra: số lượng, sản phẩm, giá trị sản xuất. 1.1.1.2. Bản chất hiệu quả kinh tế Bản chất hiệu quả kinh tế là nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm lao động xã hội. Đây là hai mặt có quan hệ chặt chẽ với vấn đề hiệu quả kinh tế gắn liền quy luật tương ứng của nền sản xuất xã hội với quy luật năng suất lao động. Yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả kinh tế là đạt kết quả tối đa với chi phí nhất định hoặc đạt được kết quả nhất định với chi phí tối thiểu. Như vậy hiệu quả kinh tế có ý nghĩa rất quan trọng đối với yêu cầu tăng trưởng nói riêng và phát triển kinh tế nói chung. 1.1.2. Các phương pháp xác định hiệu quả kinh tế + Phương pháp 1: Hiệu quả kinh tế được xác định bằng tỷ số giữa kết quả thu được với chi phí bỏ ra. H = Q/C Trong đó: H: là hiệu quả kinh tế Q: là kết quả thu được C: là chi phí bỏ ra Phương pháp này phản ánh hiệu quả sử dụng tổng hợp nguồn lực của cả quá trình kinh doanh nhất định, trên cơ sở đó người ta xem xét đánh giá hiệu quả kinh tế giữa các đơn vị sản xuất với nhau, giữa các ngành sản phẩm khác nhau và qua các thời kỳ SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 6 Khóa luận tốt nghiệp khác nhau. + Phương pháp 2: Hiệu quả kinh tế được xác định bằng tỷ số giữa kết quả tăng thêm với chi phí tăng thêm để đạt được kết quả tăng thêm đó. H = ∆Q/∆C Trong đó: H: là hiệu quả kinh tế ∆Q: là kết quả tăng thêm ∆C: là chi phí tăng thêm Phương pháp này được sử dụng trong nghiên cứu đầu tư theo chiều sâu, đầu tư thâm canh, đầu tư cho tái sản xuất mở rộng. Nó xác định được lượng kết quả thu thêm trên một đơn vị chi phí tăng thêm. 1.1.3. Lợi nhuận Với sự cạnh tranh gay gắt trong sản xuất, để có thể tồn tại đòi hỏi tất yếu là các nhà sản xuất phải kinh doanh có hiệu quả cụ thể là phải có lợi nhuận. Vậy lợi nhuận là gì? Lợi nhuận trong kinh tế học là phần tài sản nhận thêm sau khi trừ đi các khoản chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất bao gồm cả chi phí cơ hội; là phần chênh lệch giữa tổng doanh thu và tổng chi phí. Lợi nhuận kinh tế lớn hơn 0 khi mà chi phí bình quân nhỏ hơn chi phí biên, cũng tức là nhỏ hơn giá bán. Lợi nhuận kinh tế sẽ bằng 0 khi mà chi phí bình quân bằng chi phí biên, tức là bằng giá bán. Một doanh nghiệp trên thị trường muốn tối đa hoá lợi nhuận sẽ chọn mức sản lượng mà tại đó doanh thu biên bằng chi phí biên. Có nghĩa là doanh thu có thêm khi bán thêm một đơn vị sản phẩm bằng phần chi phí thêm vào khi làm thêm một đơn vị sản phẩm. Lợi nhuận được biểu thị bằng công thức: LN = I - TC Trong đó: LN: Tổng lợi nhuận I: Tổng thu nhập TC: Tổng chi phí Lợi nhuận mà người sản xuất đạt được có mối quan hệ chặt chẽ với các khoản thu nhập thu được và chi phí bỏ ra trong kỳ. SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 7 Khóa luận tốt nghiệp Như vậy lợi nhuận là một chỉ tiêu chất lượng tổng hợp để phản ánh kết quả toàn bộ quá trình hoạt động sản xuất. Qua chỉ tiêu này người Sản xuất có thể đánh giá tổng quát hiệu quả quá trình hoạt động của mình để từ đó khắc phục hạn chế phát huy ưu điểm nâng cao hiệu quả sản xuất. 1.1.4. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả và kết quả sản xuất dưa hấu 1.1.4.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất Để thực hiện đề tài này tôi lựa chọn hệ thống các chỉ tiêu sau: - Tổng chi phí sản xuất (TC) trên một sào: gồm chi phí trung gian và hao phí lao động sống sử dụng trong quá trình sản xuất dưa hấu. - Chi phí trung gian (IC) trên một sào: bao gồm chi phí về vật chất và dịch vụ được sử dụng để sản xuất ra sản phẩm. Chi phí trung gian bao gồm: chi phí về giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, ni lông, chi phí cho việc cày bừa, phí thủy lợi và các chi phí khác. - Giá trị sản xuất bình quân trên một đơn vị diện tích (sào): GO/ sào Chỉ tiêu này cho biết trong một năm trung bình trên một đơn vị diện tích (sào) tạo ra bao nhiêu giá trị. - Giá trị sản xuất bình quân ngày lao động: được tính bằng giá trị sản xuất bình quân trên sào chia cho số công lao động bỏ ra trên một sào. GO/ngày lao động = GO/sào/số công lao động - Giá trị gia tăng bình quân sào (VA/sào): là hiệu số giữa tổng giá trị sản xuất và chi phí trung gian trên một sào. VA= GO-IC - Giá trị gia tăng bình quân một ngày lao động: tỷ số giữa giá trị giă tăng và số công lao động tính cho một sào. VA/ngày lao động = VA/sào/số công lao động 1.1.4.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất - Năng suất dưa hấu: chỉ tiêu này cho biết một đơn vị diện tích gieo trồng trong một vụ tạo ra bao nhiêu đơn vị dưa hấu. N=Q/S SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 8 Khóa luận tốt nghiệp Trong đó: N: năng suất dưa hấu Q: tổng sản lượng, giá trị sản lượng thu được trong một vụ S: diện tích trồng dưa hấu - Tổng giá trị sản xuất trên chi phí trung gian (GO/IC) Chỉ tiêu này cho biết một đồng chi phí trung gian tạo ra cho bao nhiêu đồng giá trị sản xuất. - Giá trị gia tăng trên chi phí trung gian (VA/IC) Chỉ tiêu này cho biết một đồng chi phí trung gian tạo ra bao nhiêu đồng giá trị gia tăng. - Lợi nhuận trên tổng chi phí (LN/TC) Chỉ tiêu này cho biết một đồng chi phí bỏ ra thu về bao nhiêu đồng lợi nhuận. 1.2. ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ CÂY DƯA HẤU 1.2.1. Đặc điểm sinh học của cây dưa hấu Dưa hấu có tên khoa học là Citrullus lanatus là một loài thực vật nằm trong họ bầu bí một loại cây có vỏ cứng và chứa nhiều nước. Dưa hấu là cây trồng của vùng nhiệt đới thích nhiệt độ cao và ưa sáng, nó cần nhiều ánh sáng để sinh trưởng và kết trái. Dưa hấu được trồng trên nhiều loại đất nhưng thích hợp nhất là đất cát pha, thịt nhẹ, đất thịt trung bình có tầng canh tác dày (20 – 30 cm). Dưa hấu yêu cầu nước nhiều, hút nước mạnh, chịu úng kém, úng nước gây thối rễ, vàng lá và chết cây. + Thời vụ: dưa hấu được gieo trồng quanh năm Dưa hấu Noel: gieo vào tháng 10 dương lịch, thu hoạch trong tháng 12 dương lịch. Dưa hấu tết: gieo vào tháng 11 và đầu tháng 12 dương lịch thu hoạch vào dịp tết Nguyên Đán. Dưa lạc hậu: thu hoạch sau tết Nguyên Đán. + Giống: chọn các giống dưa hấu lai F1 thì năng suất và tính chống chịu mới tốt, các giống tốt nhất cho vụ hè là: Hắc Mỹ Nhân, 229, 227, AT – 103, TN – Hắc Mỹ Nhân 010, Hắc Mỹ Nhân 777. + Ngâm ủ hạt giống Lượng giống gieo từ 20 – 25 gam/ sào, chọn hạt giống đủ tiêu chuẩn đem gieo, phơi hạt ngoài nắng nhẹ 1 – 2 giờ (không được phơi trực tiếp trên sân xi măng), rồi SVTH: Nguyễn Thị Hạnh 9