Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại công ty trách nhiệm hữu hạn tư vấn và xây dựng vĩnh hưng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------------------- TRẦN THỊ VÂN ANH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN TƯ VẤN VÀ XÂY DỰNG VĨNH HƯNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRƯƠNG TẤN QUÂN Huế, năm 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, luận văn Thạc sĩ với đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn Tư vấn và Xây dựng Vĩnh Hưng” là kết quả quá trình làm việc và nghiên cứu của chính cá nhân tác giả dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Trương Tấn Quân. Những số liệu và những kết quả được đưa ra trong luận văn là trung thực. Nội dung của luận văn này chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào khác. Những nội dung tham khảo đều đã được trích dẫn rõ ràng, ghi rõ tác giả, nguồn gốc. Huế, ngày 8 tháng 4 năm 2018 Tác giả Trần Thị Vân Anh i LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS.TS Trương Tấn Quân đã dành nhiều thời gian, tâm huyết hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin cảm ơn các Ban Giám Hiệu, Phòng Đào tạo Sau đại học, các Giảng viên của Trường Đại học Kinh tế Huế đã truyền đạt kiến thức, hỗ trợ tôi trong suốt thời gian học tập vừa qua. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, tập thể cán bộ nhân viên tại đơn vị mình nghiên cứu là Công ty Trách nhiệm hữu hạn Tư vấn và Xây dựng Vĩnh Hưng đã luôn ủng hộ, nhiệt tình hỗ trợ tôi trong quá trình công tác và thực hiện luận văn này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè, những người đã luôn ở bên cạnh để chia sẻ những khó khăn và tạo mọi điều kiện thuận lợi để giúp đỡ, cổ vũ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Do còn hạn chế về thời gian thực hiện, kiến thức cũng như kinh nghiệm của bản thân tác giả nên luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy, cô giáo để luận văn này được hoàn thiện tốt hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Trần Thị Vân Anh ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN Họ và tên học viên: TRẦN THỊ VÂN ANH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Định hướng đào tạo: Ứng dụng Mã số: 8340410 Khóa: 2016 -2018 Tên đề tài: HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN TƯ VẤN VÀ XÂY DỰNG VĨNH HƯNG Mục đích nghiên cứu:Hoàn thiện các nội dung trong quản lý tài chính để nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng. Đối tượng nghiên cứu:Công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng:Sử dụng tổng hợp các phương pháp: thống kê mô tả, tổng hợp - phân tích, so sánh và vận dụng thêm các phương pháp thu thập số liệu thứ cấp. Các kết quả nghiên cứu chính và kết luận: Luận văn đã nêu lên tính cấp thiết của công tác quản lý tài chính tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn nói chung, Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng nói riêng từ đó phân tích, hệ thống hóa cơ sở lý luận công tác quản lý tài chính trong doanh nghiệp; phân tích làm rõ thực trạng công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng trong giai đoạn 2014 – 2016, từ đó đề xuất kiến nghị các định hướng, giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty nhằm sử dụng nguồn lực tài chính đạt hiệu quả cao. iii MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................... i Lời cảm ơn...................................................................................................................... ii Tóm lược luận văn......................................................................................................... iii Mục lục .......................................................................................................................... iv Danh mục các bảng....................................................................................................... vii Danh mục các hình, biểu đồ ........................................................................................ viii PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài...............................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................3 5. Cấu trúc luận văn.........................................................................................................4 PHẦN 2: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...............................................5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP..........................................................................................5 1.1. Cơ sở lý luận về tài chính doanh nghiệp ..................................................................5 1.1.1. Khái niệm và bản chất tài chính doanh nghiệp .....................................................5 1.1.2. Chức năng tài chính doanh nghiệp ........................................................................8 1.1.3. Vai trò của tài chính doanh nghiệp........................................................................9 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính doanh nghiệp ...................................................11 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính doanh nghiệp..........................................................11 1.2.2. Mục tiêu của quản lý tài chính doanh nghiệp......................................................11 1.2.3. Vai trò của quản lý tài chính doanh nghiệp.........................................................11 1.2.4. Nguyên tắc quản lý tài chính doanh nghiệp ........................................................13 1.2.5. Nội dung cơ bản quản lý tài chính doanh nghiệp ................................................15 1.2.6. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý tài chính................................22 1.2.7. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động quản lý tài chính của doanh nghiệp ............................................................................................................................25 iv 1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính doanh nghiệp ở một số nước trên thế giới và ở Việt Nam ...............................................................................................................................30 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính ở một số quốc gia trên thế giới ..........................30 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý tài chính của các doanh nghiệp trong nước ......................31 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng trong công tác quản lý tài chính doanh nghiệp .......................................................................34 CHƯƠNG 2 : THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNHTẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN TƯ VẤN & XÂY DỰNGVĨNH HƯNG ...........35 2.1. Giới thiệu khái quát về Công ty Trách nhiệm hữu hạn Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng ..............................................................................................................................35 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ..........................................................................35 2.1.2. Các lĩnh vực kinh doanh......................................................................................35 2.1.3. Cơ cấu tổ chức và chức năng nhiệm vụ các phòng ban ......................................36 2.1.4. Tình hình lao động của Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng .........37 2.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng .....................................................................................................................40 2.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính của Công ty...................................................40 2.2.2. Công tác lập kế hoạch tài chính của Công ty ......................................................43 2.2.3. Công tác quản lý tài sản cố định, vốn cố định, tài sản dài hạn, vốn dài hạn .......46 2.2.4. Công tác quản lý tài sản lưu động, vốn lưu động, tài sản ngắn hạn, vốn ngắn hạn .......................................................................................................................................47 2.2.5. Công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính ................................................................50 2.2.6. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả hiệu quả hoạt động quản lý tài chính của Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng........................................................................52 2.2.7. Đánh giá chung về công tác quản lý tài chính của công ty giai đoạn 2014 – 2016 ....62 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TNHH TƯ VẤN & XÂY DỰNG VĨNH HƯNG ĐẾN NĂM 2025..............................................................................................66 3.1. Định hướng tăng cường công tác quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động tài chính Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng...........................................66 v 3.1.1. Quản lý quy trình phân tích và lập kế hoạch tài chính của Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý tài chính.......................................................................................................66 3.1.2. Thực hiện chiến lược mở rộng và củng cố các mối quan hệ tài chính ................66 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng đến năm 2025 ....................................................................................67 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính ...................................................67 3.2.2. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch và kiểm tra tài chính......................................68 3.2.3. Giải pháp về cơ cấu nguồn vốn và sử dụng đòn bẫy tài chính hợp lý.................73 3.2.4. Tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cố định ........................73 3.2.5. Tăng cường công tác quản lý vốn lưu động thanh toán và thu hồi nợ ................75 3.2.6. Chú trọng đầu tư nâng cao trình độ chuyên môn của nhân viên trong Công ty..76 3.2.7. Phân định rõ chức năng quản lý tài chính và chức năng kế toán trong nội bộ phòng Kế toán – Tài chính ............................................................................................76 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................78 1. Kết luận......................................................................................................................78 2. Kiến nghị ...................................................................................................................80 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................82 PHỤ LỤC .....................................................................................................................84 QUYẾT ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VẮN THẠC SĨ KINH TẾ NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình sử dụng lao động ..........................................................................37 Bảng 2.2: Kết quả thực hiện kế hoạch tài chính năm 2017...........................................45 Bảng 2.3: Biến động tài sản cố định của Công ty giai đoạn 2014 – 2016 ....................46 Bảng 2.4: Biến động tài sản ngắn hạn của Công ty giai đoạn 2014 – 2016..................49 Bảng 2.5: Biến động tình hình Nợ phải trả của Công ty giai đoạn năm 2014 - 2016 ...51 Bảng 2.6: Bảng cân đối kế toán của Công ty giai đoạn 2014 – 2016 ...........................55 Bảng 2.7: Phân tích tình hình nguồn vốn của Công ty giai đoạn 2014 – 2016 .............57 Bảng 2.8: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty giai đoạn 2014 – 201659 Bảng 2.9: Tỷ số tài chính của Công ty giai đoạn 2014 – 2016 .....................................60 vii DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1: Hệ thống tài chính trong nền kinh tế ...............................................................7 Hình 1.2: Quy trình hoạch định tài chính doanh nghiệp ...............................................16 Hình 2.1 : Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý tài chính của Công ty.................................40 Biểu đồ 2.1. Tài sản ngắn hạn của Công ty giai đoạn 2014 – 2016 ..............................48 Biểu đồ 2.2: Tình hình tài sản Công ty giai đoạn 2014 - 2016 .....................................53 Biểu đồ 2.3 : Cơ cấu Nợ và vốn chủ sở hữu Công ty giai đoạn năm 2014 - 2016........54 viii PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau ba thập niên Đổi mới, mà trọng tâm là chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp vừa và nhỏ ngày càng phát triển mạnh mẽ và đóng góp rất lớn vào tăng trưởng kinh tế của đất nước. Dưới chính sách mới, kinh tế tư nhân không chỉ tăng trưởng nhanh về số lượng, nâng cao nhanh về hiệu quả mà còn tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy sự phát triển hiệu quả của các thành phần kinh tế khác. Theo thống kê, đến năm 1991, hầu như chưa có sự hình thành của bất kỳ một doanh nghiệp khu vực tư nhân nào thì cho đến năm 1998, số lượng các doanh nghiệp tư nhân và trách nhiệm hữu hạn là 28.811 doanh nghiệp. Con số này tính đến cuối năm 2013 là hơn 373.000 doanh nghiệp. Trong số đó, với những lợi thế trong vận hành và hoạt động của mình, công ty Trách nhiệm hữu hạn (TNHH) là loại hình doanh nghiệp chiểm tỷ trọng lớn nhất, hơn 63% trong tổng số các doanh nghiệp (Tổng cục Thống kê, 2013). Điều này cho thấy vị trí và vai trò rất quan trọng của loại hình công ty TNHH trong sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế ở Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng, các doanh nghiệp vừa và nhỏ nói chung, công ty TNHH nói riêng vẫn còn gặp nhiều khó khăn và trở ngại trong quá trình hoạt động. Sự năng động của nền kinh tế thị trường mang lại nhiều cơ hội phát triển hơn cho các doanh nghiệp nhưng đồng thời, tính cạnh tranh cũng ngày càng mạnh mẽ hơn.Với việc gia nhập WTO vào năm 2007, các doanh nghiệp lại càng phải đối mặt với sự cạnh tranh lớn gấp bội khi có sự tham gia của các tập đoàn đa quốc gia.Chính vì thế, nhu cầu về việc nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động sản xuất – kinh doanh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là các công ty TNHH là vấn đề hết sức cấp thiết.Trong đó, hoạt động quản lý tài chính là trọng tâm của chiến lược phát triển bền vững cho các doanh nghiệp này. Đối với các doanh nghiệp tư nhân, mà cụ thể là loại hình công ty TNHH, thì việc tìm kiếm nguồn vốn huy động với chi phí sử dụng thấp hay quản lý hiệu quả nguồn lực tài chính của đơn vị trong điều kiện nguồn lực tài chính thường hạn hẹp 1 luôn được doanh nghiệp xem xétnhư những ưu tiên hàng đầu. Trên thực tế, đa phần các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn chưa nhận thức được vai trò quan trọng của chính sách quản lý nguồn vốn nói riêng và quản lý tài chính nói chung. Sự thiếu định hướng dài hạn là một trong những nguyên nhân khiến cho việc quản lý tài chính ở các doanh nghiệp này gặp nhiều khó khăn và trở ngại. Công ty TNHH Tư vấn &Xây dựng Vĩnh Hưng là một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng và tư vấn.Cùng với quá trình phát triển, công ty đã từng bước hoàn thiện các công tác tổ chức, công tác thị trường, công tác quản lý và những công tác khác.Chính nhờ những biện pháp trên, hoạt động của công ty từng bước ổn định và phát triển.Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính của công ty vẫn còn nhiều bất cập, chưa thực sự trở thành công cụ để công ty nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh hay nâng cao năng lực cạnh tranh ở trên thị trường. Xuất phát từ thực trạng đó, tác giả chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng” làm luận văn thạc sỹ Quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Dựa trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng quản lý tài chính của Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty trong thời gian tới, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của công ty. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính trong doanh nghiệp. - Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng trong giai đoạn 2014 – 2016. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng. 2 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi về không gian Luận văn được thực hiện tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng. 3.2.2. Phạm vivề thời gian Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng trong giai đoạn 2014 – 2016. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ nhiều nguồn đáng tin cậy khác nhau như các nghiên cứu trước đây nhằm hệ thống hóa lý luận và thực tiễn công tác quản lý tài chính tại các doanh nghiệp, luận văn còn sử dụng dữ liệu thứ cấp được thu thập trực tiếp từ Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng nhằm đánh giá, phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính của công ty. 4.2. Phương pháp phân tích dữ liệu Luận văn sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp định lượng, đánh giá thực trạng quản lý tài chính của Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng dựa trên hệ thống các tiêu chí và chỉ tiêu tài chính doanh nghiệp. 4.2.1. Phương pháp mô tả thống kê Là phương pháp dựa trên dữ liệu thống kê để mô tả sự biến động của xu hướng phát triển của một hiện tượng kinh tế xã hội.Luận văn sử dụng phương pháp mô tả thống kê nhằm đánh giá sự biến động của các chỉ tiêu quản lý tài chính của Công ty trong giai đoạn 2014 – 2016. 4.2.2. Phương pháp so sánh thống kê Là phương pháp dựa vào dữ liệu sẵn có để tiến hành so sánh đối chiếu. Luận văn tiến hành so sánh các chỉ tiêu tài chính của Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng trong giai đoạn 2014 – 2016 để thấy được sự thay đổi của các chỉ tiêu qua từng năm. 4.2.3. Phương pháp phân tích tổng hợp Là phương pháp tổng hợp lại những nội dung cụ thể, từng chỉ tiêu quản lý tài chính nhằm diễn giải sự biến động và tìm hiểu nguyên nhân của sự biến động đó. 3 5. Cấu trúc luận văn Nộidung luận văn bao gồm: Phần 1: Đặt vấn đề Phần 2: Nội dung và kết quả nghiên cứu Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong doanh nghiệp Chương 2: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng giai đoạn 2014 – 2016 Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Công ty TNHH Tư vấn & Xây dựng Vĩnh Hưng đến năm 2025 Phần 3: Kết luận và Kiến nghị 4 PHẦN 2: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. Cơ sở lý luận về tài chính doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm và bản chất tài chính doanh nghiệp 1.1.1.1. Khái niệm về tài chính doanh nghiệp Ngày nay, cùng với sự phát triển tự do của nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp phải đối mặt với sự cạnh tranh và đào thải ngày càng gay gắt hơn. Sự cạnh tranh tạo ra áp lực rất lớn buộc các doanh nghiệp phải luôn thay đổi và hoạt động hiệu quả hơn, đặc biệt là trong việc sử dụng nguồn tài chính của doanh nghiệp. Trong tài chính, có nhiều định nghĩa khác nhau về thuật ngữ tài chính doanh nghiệp. Theo Đinh Văn Sơn (1999), tài chính doanh nghiệp là hệ thống các quan hệ kinh tế trong phân phối dưới hình thức giá trị của cải vật chất thông qua tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp để phục vụ kinh doanh và các yêu cầu chung khác của xã hội [6]. Tương tự, tác giả Dương Hữu Hạnh (2009) cho rằng, về bản chất, tài chính doanh nghiệp là các mối quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị gắn liền với việc tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Xét về hình thức, tài chính doanh nghiệp phản ánh sự vận động và chuyển hóa của các nguồn lực tài chính trong quá trình phân phối để tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp [2]. Đồng quan điểm, theo hai tác giả Ngô Thế Chi và Nguyễn Trọng Cơ (2008), tài chính doanh nghiệp là một hệ thống các quan hệ kinh tế trong phân phối các nguồn tài chính gắn liền với quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhằm đạt đến những mục tiêu nhất định. Tài chính doanh nghiệp gắn liền với quá trình phân phối dưới hình thức giá trị để tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp, đồng thời thể hiện bản chất của tài chính doanh nghiệp [1]. 5 Một cách cụ thể hơn, Nguyễn Minh Kiều (2009) cho rằng, tài chính doanh nghiệp là quá trình tạo lập phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của doanh nghiệp gắn liền với các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp nhằm góp phần đạt tới các mục tiêu của doanh nghiệp [5]. Như vậy, các khái niệm về tài chính doanh nghiệp tuy có khác nhau giữa các tác giả, nhưng đều đưa đến một sự thống nhất chung, tài chính doanh nghiệp là hệ thống các luồng chuyển dịch giá trị, phản ánh sự vận động và chuyển hóa các nguồn tài chính trong quá trình phân phối nhằm tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.1.2. Bản chất tài chính doanh nghiệp Bản chất tài chính doanh nghiệp là thể hiện sự vận động của các nguồn tài chính gắn liền với các mối quan hệ kinh tế, được thể hiện dưới hình thức giá trị giữa doanh nghiệp với các chủ thể tham gia trong nền kinh tế. Một cách cụ thể, theo Nguyễn Minh Kiều (2009), các mối quan hệ tài chính của doanh nghiệp được chia thành bốn nhóm [5]: - Quan hệ tài chính giữa doanh nghiệp và hệ thống tài chính: quan hệ này thể hiện thông qua việc tìm kiếm các nguồn tài trợ và huy động vốn của doanh nghiệp với hệ thống tài chính trong một nền kinh tế. Doanh nghiệp có thể huy động nguồn vốn thông qua hai kênh truyền dẫn vốn khác nhau, tài chính trực tiếp và tài chính gián tiếp. Với kênh tài chính gián tiếp, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn thông qua các tổ chức trung gian tài chính, mà điển hình là các ngân hàng thương mại. Với kênh tài chính trực tiếp, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn thông qua các thị trường tài chính, bao gồm thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Trong trường hợp này, doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu ra công chúng và thu về nguồn vốn cần huy động. 6 TÀI CHÍNH GIÁN TIẾP VỐN Người tiết kiệm - Hộ gia đình - Hộ gia đình thông qua quỹ đầu tư, quỹ lương hưu, bảo hiểm - Doanh nghiệp - Chính phủ - Nước ngoài Các tổ chức trung gian tài chính VỐN VỐN VỐN Các trị trường tài chính VỐN Người vay tiền - Hộ gia đình (vay nợ) - Doanh nghiệp (vay nợ, vốn cổ phần, thuê mua) - Chính phủ (vay nợ dưới hình thức trái phiếu) - Nước ngoài (vay nợ, vốn cổ phần) TÀI CHÍNH TRỰC TIẾP Hình 1.1: Hệ thống tài chính trong nền kinh tế (Nguồn: Nguyễn Minh Kiều, 2009 [5]) - Quan hệ tài chính giữa doanh nghiệp và ngân sách nhà nước phát sinh khi doanh nghiệp thể hiện nghĩa vụ tài chính của mình đối với nhà nước như nộp thuế, nộp phí và lệ phí khi doanh nghiệp sử dụng các dịch vụ công từ các cơ quan quản lý nhà nước. Theo chiều ngược lại, doanh nghiệp có thể nhận được nguồn vốn từ những khoản đóng góp từ nhà nước dưới hình thức thành lập các liên doanh hoặc các khoản trợ cấp, trợ giá mà nhà nước dành cho doanh nghiệp. - Quan hệ tài chính giữa doanh nghiệp với các thị trường khác như thị trường hàng hóa, dịch vụ và thị trường lao động. Quan hệ tài chính phát sinh khi doanh nghiệp mua nguyên vật liệu, trang thiết bị, máy móc v.v… phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Đồng thời, quan hệ tài chính cũng phát sinh khi doanh nghiệp tiêu thụ các hàng hóa, sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp cho khách hàng của mình. - Quan hệ tài chính trong nội bộ doanh nghiệp thể hiện thông qua mối quan hệ giữa các bộ phận kinh doanh, giữa các cổ đông và người quản lý, giữa quyền sử dụng vốn. Quan hệ tài chính phát sinh khi doanh nghiệp thực hiện chính sách phân chia cổ 7 tức (phân phối lợi nhuận), chính sách đầu tư, chính sách về cơ cấu vốn hay chính sách về lương bổng, chế độ phúc lợi v.v.. trong công ty. Như vậy, tài chính doanh nghiệp được đặc trưng bởi sự vận động độc lập tương đối của tiền tệ với chức năng là phương tiện thanh toán và cất trữ trong quá trình tạo lập cũng như sử dụng các quỹ tiền tệ cho những sức mua nhất định của các chủ thể kinh tế trong xã hội. 1.1.2. Chức năng tài chính doanh nghiệp 1.1.2.1. Chức năng phân phối Thuật ngữ phân phối được sử dụng trong khái niệm về tài chính học được hiểu theo nghĩa chung là phân phối tài sản, của cải giữa các chủ thể kinh tế trong xã hội với nhau. Phân phối của cải, tài chính là sự phân phối chỉ diễn ra dưới hình thức giá trị, nó không kèm theo sự thay đổi của hình thái giá trị. Nghĩa là, thông qua chức năng phân phối của tài chính, các quỹ tiền tệ được hình thành hoặc được sử dụng cho những mục đích khác nhau nhưng bản chất của tài chính thì không thay đổi [5]. Đối với tài chính doanh nghiệp, chức năng phân phối được thể hiện ở hai nội dung: huy động hay tạo nguồn vốn và sử dụng nguồn vốn đó vào các hoạt động của doanh nghiệp. Cụ thể hơn: - Việc đưa ra các quyết định đầu tư đúng đắn phụ thuộc rất lớn vào việc đánh giá, lựa chọn đầu tư từ góc độ tài chính. - Việc huy động vốn kịp thời, đầy đủ giúp cho doanh nghiệp chớp được cơ hội kinh doanh. - Lựa chọn các hình thức và phương pháp huy động vốn thích hợp có thể giảm bớt được chi phí sử dụng vốn, góp phần cải thiện lợi nhuận cho doanh nghiệp. - Sử dụng đòn bẫy kinh doanh và đòn bẫy tài chính hợp lý là yếu tố làm gia tăng tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu. - Huy động tối đa số vốn hiện có vào hoạt động kinh doanh có thể tránh được thiệt hại do ứ đọng vốn, tăng vòng quay tài sản, giảm được số vốn vay và giảm được tiền lãi, góp phần tăng lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp. 8 1.1.2.2. Chức năng giám đốc Chức năng giám đốc của tài chính doanh nghiệp thể hiện thông qua việc sử dụng công cụ tiền tệ để đo lường, hạch toán, tính toán, xác định và phân tích các chỉ tiêu kinh tế, tài chính phát sinh trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp, từ đó có thể nhận biết một cách kịp thời các hiện tượng tốt hay xấu, tích cực hay tiêu cực và có biện pháp quyết định xử lý phù hợp [5]. Bên cạnh đó, chức năng giám đốc của tài chính còn là quá trình thực hiện kiểm soát và sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp. Chức năng giám đốc của tài chính thể hiện khả năng giám sát tính hiệu quả của quá trình phân phối. 1.1.3. Vai trò của tài chính doanh nghiệp 1.1.3.1. Khai thác, thu hút các nguồn lực tài chính nhằm đáp ứng các nhu cầu về vốn cho đầu tư Trong nền kinh tế thị trường, vốn được xem là tài sản, là yếu tố đầu vào cơ bản và quan trọng nhất của quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của bất kỳ một tổ chức nào. Doanh nghiệp muốn hoạt động thì phải có vốn và tạo ra vốn là nhiệm vụ của tài chính doanh nghiệp. Nói cách khác, tài chính doanh nghiệp có vai trò tìm kiếm, khai thác và thu hút các nguồn lực tài chính (chủ yếu là vốn tiền tệ và các tài sản khác) trong xã hội thông qua các kênh tài chính gián tiếp và tài chính trực tiếp như phát hành trái phiếu, cổ phiếu, thuê tài chính hoặc vay ngân hàng … để đáp ứng nhu cầu đầu tư, sử dụng của doanh nghiệp. 1.1.3.2. Sử dụng vốn tiết kiệm và hiệu quả Việc sử dụng vốn làm phát sinh chi phí sử dụng vốn và nghĩa vụ bảo toàn, hoàn trả vốn. Trong điều kiện khan hiếm, sử dụng vốn cho hạng mục đầu tư nào là vấn đề cực kỳ quan trọng. Tài chính doanh nghiệp đóng vai trò tích cực trong việc sử dụng vốn tiết kiệm và có hiệu quả. Sử dụng vốn tiết kiệm nghĩa là không để nguồn vốn nhàn rỗi, không để vốn bị chiếm dụng một cách vô ích. Sử dụng vốn có hiệu quả là ưu tiên sử dụng vốn vào các hạng mục hoặc dự án đầu tư có khả năng sinh lợi cao, an toàn và thu hồi vốn càng sớm càng tốt. Đánh giá, lựa chọn dự án đầu tư, bố trí cơ cấu vốn hợp lý, sử dụng các biện pháp tăng quay vòng vốn, tối thiểu hóa chi phí sử dụng vốn, tối đa 9 hóa lợi nhuận là những nhiệm vụ quan trọng của tài chính doanh nghiệp để thể hiện vai trò sử dụng vốn tiết kiệm và hiệu quả. 1.1.3.3. Kích thích, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh Trong nền kinh tế thị trường, quan hệ tài chính của doanh nghiệp rất đa dạng và phong phú. Từ các mối quan hệ với các bên liên quan ngoài doanh nghiệp và các mối quan hệ trong nội bộ với các thành viên và người lao động, doanh nghiệp có nhiều khả năng làm tăng sản lượng, thu nhập và lợi nhuận nhờ vận dụng khéo léo và hiệu quả các công cụ tài chính như đầu tư, xác định lãi suất, cổ tức, giá cả, chiết khấu, tiền lương, tiền thưởng … Trên cơ sở doanh nghiệp tạo ra và gia tăng sức mua của thị trường, thu hút nhiều vốn đầu tư, lao động, vật tư, dịch vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đẩy mạnh tiêu thụ hàng hóa và cung cấp dịch vụ, đem lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan, đặc biệt là doanh nghiệp. Như vậy, tài chính doanh nghiệp có thể được sử dụng như là một công cụ để kích thích, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.3.4. Kiểm tra, kiểm soát và phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp Tình hình tài chính doanh nghiệp được thể hiện bằng các chỉ tiêu tài chính cụ thể và phản ánh trung thực mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thông qua các chỉ tiêu như hệ số thanh toán, hiệu quả sử dụng vốn, hệ số sinh lợi, cơ cấu nguồn vốn… nhà quản lý có thể nắm bắt được tình hình tài chính của doanh nghiệp là tốt hay xấu và cần phải làm gì để cải thiện tình hình. Từ các thông tin kinh tế và tài chính, nhà quản lý sẽ đưa ra các quyết định tài chính tương ứng. Việc thực hiện các quyết định đó lại được biểu hiện bằng các chỉ tiêu tài chính và qua đó cho thấy sự phù hợp hay có vướng mắc, tồn tại, hạn chế để nhà quản lý tiếp tục có biện pháp xử lý, điều chỉnh kịp thời. Như vậy, tài chính doanh nghiệp có vai trò là một công cụ quan trọng để kiểm tra, giám sát và phân tích tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Để phát huy tốt vai trò này, doanh nghiệp cần tăng cường hạch toán kế toán và hạch toán thống kê, nghiên cứu và vận dụng tốt các phương pháp, kỹ thuật quản trị tài chính tiên tiến vào quản lý doanh nghiệp. 10 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính doanh nghiệp 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính doanh nghiệp Quản lý tài chính được hiểu như là một môn học về khoa học quản lý, nghiên cứu các mối quan hệ tài chính phát sinh trong phạm vi hoạt động sản xuất kinh doanh của tổ chức, để từ đó ra các quyết định tài chính nhằm mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận của tổ chức. Theo Dương Hữu Hạnh (2009), quản lý tài chính doanh nghiệp là việc lựa chọn và đưa ra các quyết định tài chính, tổ chức và thực hiện các quyết định đó nhằm đạt được mục tiêu hoạt động tài chính của doanh nghiệp, mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận và phát triển ổn định, không ngừng gia tăng giá trị của doanh nghiệp và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thương trường [2]. Theo đó, quản lý tài chính doanh nghiệp là một quá trình, từ việc phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp cũng như đánh giá môi trường hoạt động của doanh nghiệp để đưa ra các quyết định tài chính hợp lý, phù hợp với mục tiêu phát triển chung của doanh nghiệp. 1.2.2. Mục tiêu của quản lý tài chính doanh nghiệp Bất kỳ một doanh nghiệp nào cũng đều hướng đến mục tiêu tồn tại và phát triển bền vững trong tương lai. Để thực hiện được mục tiêu chung đó, các doanh nghiệp cụ thể hóa thông qua các mục tiêu như tối đa hóa lợi nhuận, tối đa hóa doanh thu, tối đa hóa hoạt động hữu ích của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp. Tuy nhiên, mục tiêu bao trùm tất cả là tối đa hóa giá trị tài sản cho các chủ sở hữu. Bởi lẽ, một doanh nghiệp phải thuộc về các chủ sở hữu nhất định, chính họ phải nhận thấy giá trị đầu tư của họ tăng lên, khi đó quản lý tài chính doanh nghiệp đặt mục tiêu là tăng giá trị tài sản cho chủ sở hữu, làm lành mạnh tình hình tài chính, tăng cường đòn bẫy tài chính trong đó đã tính đến sự biến động của thị trường và các rủi ro trong hoạt động kinh doanh [2]. 1.2.3. Vai trò của quản lý tài chính doanh nghiệp Tình hình tài chính doanh nghiệp lành mạnh là một trong những điều kiện tiên quyết cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp diễn ra một cách nhịp nhàng, đồng bộ và đạt hiệu quả cao. Sự lành mạnh đó có được hay không phụ thuộc lớn vào khả năng quản lý tài chính của doanh nghiệp. 11