Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Khóa luận nghiên cứu thuốc trừ sâu sinh học từ một số dược liệu...

Tài liệu Khóa luận nghiên cứu thuốc trừ sâu sinh học từ một số dược liệu

.PDF
40
126
90

Mô tả:

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng Mục lục MỞ ĐẦU ....................................................................................................................4 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................4 2. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................4 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................5 4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..................................................................6 A. Dược liệu ...............................................................................................................6 1. Đơn kim ..................................................................................................................6 1.1 Tên gọi ..................................................................................................................6 1.2 Phân bố .................................................................................................................6 1.4 Thành phần hóa học............................................................................................7 1.4.1 Favonoid ............................................................................................................7 1.4.2 Hợp chất acetylene ...........................................................................................8 1.4.3 Nhóm terpenoid ................................................................................................8 1.4.4 Một số hợp chất khác .......................................................................................8 1.5 Tác dụng sinh học................................................................................................8 1.5.1 Độc tính cấp ......................................................................................................9 1.5.2 Tính kháng khuẩn, kháng nấm của tinh dầu từ lá .......................................9 1.5.3 Tác dụng chống viêm .......................................................................................9 1.5.4 Tác dụng giảm đau ...........................................................................................9 1.5.5 Tác dụng bảo vệ gan ........................................................................................9 1.5.6 Tác dụng chống ung thư ..................................................................................9 1.6 Công dụng và các bài thuốc từ cây Đơn kim ..................................................10 1.6.1 Công dụng .......................................................................................................10 1.6.2 Một số bài thuốc từ cây Đơn kim..................................................................11 2. Ớt ..........................................................................................................................11 2.1 Tên gọi ................................................................................................................11 2.2 Phân bố ...............................................................................................................12 2.4 Thành phần hóa học..........................................................................................12 2.5 Tác dụng sinh học..............................................................................................13 2.5.1 Y học cổ truyền ...............................................................................................13 2.5.2 Y học hiện đại ................................................................................................13 2.6 Một số bài thuốc từ ớt .......................................................................................14 3. Tỏi .........................................................................................................................14 3.1 Tên gọi ................................................................................................................14 3.2 Phân bố ...............................................................................................................15 3.3 Đặc điểm hình thái ............................................................................................15 3.4 Thành phần hóa học..........................................................................................15 3.4.1 Tinh dầu tỏi .....................................................................................................15 3.4.2 Một số hợp chất sulfur của tỏi ......................................................................15 3.5 Tác dụng sinh học..............................................................................................17 3.5.1 Y học cổ truyền ...............................................................................................17 3.5.2 Y học hiện đại .................................................................................................18 B.Thuốc trừ sâu sinh học ........................................................................................20 SVTH:Võ Thị Phương Thảo Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng 1. Giới thiệu..............................................................................................................20 2. Ưu và nhược điểm ...............................................................................................20 2.1 Ưu điểm .............................................................................................................20 2.2 Nhược điểm ........................................................................................................20 3. Hiện trạng ............................................................................................................20 4. Một số hoạt chất thảo mộc được dùng làm thuốc trừ sâu có mặt ở Việt Nam ...................................................................................................................................21 5. Thuốc trừ sâu từ dược liệu nghiên cứu (tỏi, ớt) ...............................................22 5.1 Kinh nghiệm trong dân gian ............................................................................22 5.2 Nghiên cứu khoa học .........................................................................................23 CHƯƠNG 2: NGUYÊN LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..............24 1. Nguyên liệu, hóa chất, dụng cụ ..........................................................................24 1.1 Nguyên liệu ........................................................................................................24 2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................25 2.1 Phương pháp ngâm dầm với cồn 60⁰ ..............................................................25 2.1.1 Nguyên tắc.......................................................................................................25 2.1.2 Dụng cụ ...........................................................................................................25 2.1.3 Cách tiến hành ................................................................................................25 2.2 Phương pháp bào chế công thức (dung dịch) có tác dụng diệt sâu bọ .........26 2.3 Phương pháp thử hiệu lực trừ sâu của các công thức thuốc .........................26 2.4 Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình chiết các hoạt chất của đơn kim có tác dụng diệt trừ sâu bọ..............................................................................27 2.4.1 Khảo sát thời gian chiết .................................................................................27 2.4.2 Khảo sát tỉ lệ rắn lỏng ....................................................................................27 2.4.3 Khảo sát số lần chiết ......................................................................................27 2.4 Định tính một số nhóm chức chứa trong dược liệu ...................................27 2.5.1 Saponin ............................................................................................................27 2.5.2 Coumarin ........................................................................................................28 2.5.3 Flavonoid .........................................................................................................28 2.5.4 Polyphenol .......................................................................................................28 2.5.5 Axit hữu cơ .....................................................................................................29 2.5.6 Polysaccarid ....................................................................................................29 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ KẾT LUẬN ............................................................30 1. Hiệu quả giết sâu trực tiếp của các công thức ..................................................30 2. Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình chiết các hoạt chất từ đơn kim ...................................................................................................................................31 2.1 Khảo sát thời gian chiết ....................................................................................31 2.2 Khảo sát tỉ lệ rắn lỏng .......................................................................................32 3. Xây dựng quy trình tạo dung dịch đơn kim có tác dụng trừ sâu ...................33 2. Kết quả định tính một số hợp chất có trong dịch chiết ...................................34 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................37 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................38 Tiếng Việt .................................................................................................................38 Internet .....................................................................................................................38 SVTH:Võ Thị Phương Thảo Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên em xin bày tỏ long biết ơn sâu sắc đến thầy TS.DS. Phạm Văn Vượng đã giao đề tài, hướng dẫn tận tình và luôn sẵn sang giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa, thầy cô công tác tại phòng thí nghiệm thuộc Khoa Hóa Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong thời gian học tập và thực hiện đề tài. Trong quá trình làm khóa luận, mặc dù bản thân có nhiều cố gắng nhưng do bước đầu làm quen với việc nghiên cứu khoa học nên khó tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Vì vậy em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo và các ban để khóa luận được hoàn chỉnh hơn. Đà Nẵng, ngày… tháng… năm 2018 Sinh viên Võ Thị Phương Thảo SVTH:Võ Thị Phương Thảo 1 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu hình Tên hình Trang 1.1 Hoa cây đơn kim 7 1.2 Cây đơn kim 7 1.3 Cây ớt 13 1.4 Quả ớt 13 1.5 Củ tỏi 16 1.6 Cây tỏi 16 2.1 Hoa đơn kim 25 2.2 Bột hoa đơn kim 25 2.3 Quả ớt 25 2.4 Bột quả ớt 25 2.5 Củ tỏi 25 2.6 Bột củ tỏi 25 2.7 Đơn kim ngâm trong cồn 40⁰,60⁰,80⁰ 28 2.8 Ớt ngâm trong cồn 40⁰,60⁰,80⁰ 28 2.9 Tỏi ngâm trong cồn 40⁰,60⁰,80⁰ 28 3.1 Sâu hoảng loạn, giãy dụa 31 3.2 Sâu di chuyển nhanh ra khỏi nơi phun 31 3.3 Sâu bị chết sau 48h phun các công thức thuốc 32 3.4 Phổ UV-VIS của đơn kim 32 SVTH:Võ Thị Phương Thảo 2 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng 3.1 Hiệu quả giết sâu trực tiếp của các công thức 31 thuốc 3.2 Kết quả khảo sát thời gian chiết 33 3.3 Kết quả khảo sát tỉ lệ rắn lỏng 33 3.4 Kết quả khảo sát số lần chiết 35 3.5 Kết quả định tính các nhóm hợp chất chính trong 35 đơn kim SVTH:Võ Thị Phương Thảo 3 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Hiện nay, vấn nạn sử dụng thuốc trừ sâu một cách bừa bãi làm cho hiện tượng dư lượng thuốc trừ sâu trong rau củ ngày càng cao dẫn đến tình trạng ngộ độc thực phẩm cấp tính hoặc là chất độc sẽ ngấm sâu, tích tụ trong cơ thể lâu ngày sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của con người. Bên cạch đó cũng ảnh hưởng xấu đến môi trường nước, đất và không khí. Chính vì vậy, xu hướng quay trở lại nền nông nghiệp hữu cơ với việc sử dụng thuốc trừ sâu sinh học thay thế cho thuốc trừ sâu hóa học, đảm bảo an toàn cho sức khỏe con người. Do đó, đòi hỏi các nhà nghiên cứu tìm ra các thuốc trừ sâu sinh học thân thiện với môi trường. Ở Việt Nam, có nhiều loại cây chứa chất độc đối với sâu bệnh hại cây, đến nay chưa phát hiện hết và chưa được khai thác triệt để. Một số cây đã được sử dụng trong sản xuất nông nghiệp như: cây bả đậu (Croton tiglium), cây sắn nước (Pachyrhizus erosus), cây duốc cá (Milletia ichthyochtona), dây thuốc cá (Derris elliptlica) . . . Một số chế phẩm đã được Phòng Sinh dược và Hóa bảo vệ thực vật (Viện Hóa học, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam) thử nghiệm hiệu lực trừ sâu trong phòng thí nghiệm, trong lồng lưới và ngoài vườn cho kết quả rất tốt, đạt hiệu lực trừ sâu hơn 60%. Thuốc thảo mộc có những ưu điểm cơ bản như: Có hiệu lực trừ sâu bệnh cao, chọn lọc, các chất độc là các hợp chất thiên nhiên cho nên dễ bị phân hủy sau khi sử dụng, không để lại dư lượng ở trong đất và trong nông sản, ít gây độc hại cho người và môi trường Đơn kim(Bidens Pilosa L.) là loài cây mọc hoang dại ở khắp nơi trên đất nước ta từ miền núi, trung dung đến đồng bằng. Ngoài ra nó là thực vật có mặt ở nhiều nước trên thế giới: Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản,… Đây là một loài cây được sử dụng nhiều trong nhân gian của nhiều địa phương ở Việt Nam như một vị thuốc quan trọng trong các bài thuốc quý để chữa trị nhiều loại bệnh khác nhau. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Khảo sát tác dụng trừ sâu từ dịch chiết Đơn kim, Tỏi, Ớt. SVTH:Võ Thị Phương Thảo 4 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng - Khảo sát thành phần hoạt chất và phương pháp tác chiết dịch chiết có tác dụng trừ sâu. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng - Hoa đơn kim được thu hái tại Đà Nẵng. - Ớt, tỏi được thu mua tại chợ tại Đà Nẵng. 3.2 Phạm vi nghiên cứu Các dịch chiết cồn từ hoa đơn kim, tỏi, ớt bằng phương pháp ngâm chiết 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1 Phương pháp tiếp cận - Tìm hiểu và đọc tài liệu từ các nghiên cứu trước đó. - Hỏi ý kiến thầy cô, bạn bè. 4.2 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài. - Tổng quan các tài liệu, tư liệu, sách báo trong và ngoài nước về đặc điểm hình thái thực vật, thành phần hóa học và ứng dụng của các dược liệu nghiên cứu 4.3 Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm - Phương pháp lấy mẫu: Thu hái hoa cây đơn kim tại Đà Nẵng , thu mua quả ớt và tỏi tại Đà Nẵng. - Phương pháp ngâm chiết. - Xác định sơ bộ các nhóm hợp chất chính trong dịch chiết từ cây đơn kim bằng các phản ứng đặc trưng. - Phương pháp điều chế dung dịch thuốc. - Thử hoạt tính của công thức thuốc với sâu bọ. 5. Bố cục đề tài Nội dung đề tài chia làm 4 chương:  Chương 1: Tổng quan tài liệu.  Chương 2: Nguyên liệu và phương pháp nghiên cứu.  Chương 3: Kết quả và thảo luận. SVTH:Võ Thị Phương Thảo 5 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU A. Dược liệu 1. Đơn kim 1.1 Tên gọi - Tên khoa học: Bidens pilosa L, thuộc chi Bidens, họ Cúc (Asteraceae), bộ Cúc (Asterales), lớp Ngọc lan (Magnoliopsida), ngành Ngọc lan (Magnoliophyta) - Tên thường gọi: Đơn buốt, Rau bộ lĩnh, Xuyến chi, Song nha lông… Hình 1.1 Hoa cây đơn kim Hình 1.2 Cây đơn kim 1.2 Phân bố Cây đơn kim phân bố hầu hết ở các nước nhiệt đới. Ở châu Á, có hầu hết ở các nước Đông Nam Á, Trung Quốc. Ở nước ta, cây đơn kim mọc hầu hết ở các tỉnh, từ đồng bằng đến trung du miền núi. Đơn kim thuộc loại cây mọc nhanh, ưa sáng và ưa ẩm thường mọc thành quần thể dày đặc trên đất sau nương rẫy, bãi hoang và dọc theo đường đi… Cây con mọc từ hạt xuất hiện vào cuối mùa xuân (khoảng tháng 4); sinh trưởng nhanh trong mùa hè, sau ra hoa quả nhiều rồi tàn lụi vào giữa mùa thu. Ở vùng núi, do mọc muộn nên thời gian tàn lụi của cây kéo dài hơn so với ở đồng bằng. 1.3 Mô tả thực vật SVTH:Võ Thị Phương Thảo 6 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng Đơn kim còn gọi là đơn buốt, quỷ châm thảo, rau bộ binh, song lông nha, thuộc họ cúc, là cây thân thảo, mọc thành bụi cao từ 0.3 – 1m .Lá mọc đối có 3 lá chét hình mác hoặc trái xoan, dài 2–4 cm, rộng 1–2 cm, gốc thuôn, đầu nhọn, mép có răng cưa, hai mặt nhẵn. Cụm hoa mọc ở kẽ lá và đầu cành thành đầu đơn độc hoặc đôi một; đầu gần hình cầu, rộng 0,6–1,5 cm; lá bắc thuôn, dạng vảy, có lông, những hoa ở ngoài bất thụ, xếp thành một hành, hình lưỡi màu trắng; những hoa ở trong hữu thụ, hình ống màu vàng; cánh hoa bất thụ xẻ 3 thuỳ nhỏ ở đầu, nhị 4–5, thắt lại ở gốc và có tai ngắn; bầu của hoa bất thụ tiêu giảm, trái lại ở hoa hữu thụ, bầu to lên gấp 2–3 lần. 1.4 Thành phần hóa học Thành phần hóa học chính bao (gồm 301 hợp chất) thuộc polyacetylenes, flavonoid, tecpen, pheophytins, acid béo và pytosterol đã được xác định hoặc được cô lập từ các bộ phận của cây khác nhau. 1.4.1 Favonoid Các flavonoid được tìm thấy trong cây Đơn kim có liên quan đến hoạt động bảo vệ gan, bảo vệ và làm chống oxy hóa làm tăng ổn định của polyacetylenes, liên quan đến hoạt động chống sốt rét.Có khoảng 96 hợp chất flavonoid có trong cây Đơn kim. Các hợp chất flavonoid có mặt như là auron, chalcon, flavonon, flavon. a. Flavon Những flavon đại diện có mặt trong cây Đơn kim: Luteolin, apigenin, 5-Omethylhoslundin, 7,3’4’-trihydroxyflavon. b. Flavanon Những chất có mặt trong trong cây Đơn kim: Isookanin c. Flavonon Chất phổ biến trong cây Đơn kim: Keapferol, cetaureidin, iso-eupatorin d. Chalcon SVTH:Võ Thị Phương Thảo 7 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng Đại diện cho hợp chất này là: Butein, okanin 1.4.2 Hợp chất acetylene Hợp chất acetylene là các hydrocacbon. Trong Chi Bidens, chúng có mặt ở tất cả bộ phận, nhưng chủ yếu là ở trong rễ. Đến nay đã có 34 acetylenes được phân lập từ Bidens Pilosa L. Trong đó polyacetylenes có nhiều nhất trong cây Đơn kim. Đại diện chính của poliacetylene là 1-phenylhepta-1,3,5, triyne có nhiều trong lá cành, và rễ cây của cây Đơn kim. Hợp chất nay nó hấp thụ mạnh bức xạ UV sóng dài và hoạt động được thay đổi khi tiếp xúc với ánh sáng. C C C C C C CH3 Cấu trúc của hepta-1,3,5-tryn-1-ylbenzene 1.4.3 Nhóm terpenoid Đặc điểm: Terpene là loại hợp chất hydrocarbon có công thức tổng quát (C5H8)n. phân tử của các hợp chất này có các mạch nhánh là các nhóm CH3xuất hiện một cách chu kì trong mạch carbon, quan trọng hơn là các terpene là các dẫn xuất chứa oxi của nó như ancol, các aldehyde và ketone. Đại diện các hợp chất nhóm terpenoid được phân lập từ chi Bidens. - Bicyclogermacren - Acid Phytenic - Campestrol 1.4.4 Một số hợp chất khác Ngoài những nhóm chất trên, cây Đơn kim còn có một số chất khác như: ethyl linoleate, methyl linolenat, acid salicylic, acid gallic, bidenphytin B 1.5 Tác dụng sinh học Trong luận văn Nghiên cứu thành phần hóa học và một số tác dụng sinh học của cây đơn kim (Bidens Pilosa L) của Tiến sỹ Phạm Văn Vượng đã chỉ rõ một số tác dụng dược lý, có ứng dụng to lớn trong y học, cụ thể: SVTH:Võ Thị Phương Thảo 8 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng 1.5.1 Độc tính cấp Nghiên cứu ở trên chuột nhắt trắng với hàm lượng cao gấp hàng trăm lần so với liều dùng trên con người, phần trên mặt đất và rễ cây đơn kim không gây chết cho vật nghiên cứu. Vì vậy độc tính của nó hầu như là không có, an toàn với sức khỏe của con người. 1.5.2 Tính kháng khuẩn, kháng nấm của tinh dầu từ lá Tinh dầu lá cây Đơn kim có tác dụng với tất cả các chủng vi khuẩn thử là B.subtilis, B. pumilus, S. aureus, P. mirabilis, E. coli, S. typhi. Trong đó tác dung mạnh với 3 chủng: B. pumilus, E. coli, S typhi, tuy nhiên so sánh với tác dụng kháng khuẩn của kháng sinh chuẩn thì vẫn yếu hơn. Tinh dầu lá Đơn kim cũng cho tác dụng kháng nấm trên 2 chủng thử nghiệm là Candida albicans, Asperilus niger. 1.5.3 Tác dụng chống viêm Dịch chiết phần trên mặt đất và phần rễ cây Đơn kim có tác dụng chống viêm mạn tính 1.5.4 Tác dụng giảm đau Dịch chiết cây Đơn kim không có tác dụng giảm đau theo kiểu ức chế các trung tâm cảm nhận đau ở não và không làm tăng ngưỡng đau tai bộ phận cảm nhận. Tuy nhiên cao chiết từ rễ cây Đơn kim có khả năng giảm đau theo cơ chế ngoại vi. Tác dụng giảm đau có thể do trong rễ có các hơp chất dọn gốc tự do, giảm viêm, làm giảm các hợp chất trung gian hóa học nên làm giảm kích thích trên các nocicefitor dẫn đến giảm đau. 1.5.5 Tác dụng bảo vệ gan Dịch chiết flavonoid toàn phần có tác dụng bảo vệ gan chuột thí nghiệm, trên mô hình gây tổn thương gan cấp bằng CCl4 ở liều 60mg/kg và 120mg/kg. Liều 120mg/kg có tác dụng tương đương như sylimarin liều 70mg/kg. 1.5.6 Tác dụng chống ung thư Các chất phân lập được từ cây Đơn kim, có 7 chất tác dụng chủ yếu đối với dòng ung thư máu, có 3 chất tác dụng chủ yếu với dòng ung thư phổi, có 3 chất có SVTH:Võ Thị Phương Thảo 9 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng tác dụng với dòng tế bào ung thư vú. Tuy nhiên, đây mới là kết quả nghiên cứu trên 3 dòng ung thư ở trên, nên chưa thể đánh giá hết khả năng chống ung thư của dịch chiết từ cây Đơn kim. 1.6 Công dụng và các bài thuốc từ cây Đơn kim 1.6.1 Công dụng Ở trên Thế giới, cây Đơn kim đước sử dụng rất phổ biến, ngoài việc dùng làm thuốc nó còn được sử dụng như thực phẩm hàng ngày. - Trong tiểu vùng ở sa mạc Shahara, lá cây Đơn kim được ăn như rau trong thời kỳ khan hiếm thực phẩm. - Ở Uganda, lá được luộc trong sữa chua, rồi được thêm vào các món hầm hay salad. Chồi non còn được dùng để pha trà. - Tại Mexico, lá cũng được dùng để pha trà. Trong dân gian các nước trên Thế giới, cây Đơn kim dùng làm thuốc có thể chữa được nhiều bệnh. - Sử dụng như phòng ngừa bệnh cúm hoặc cảm lạnh, được sử dụng để điều trị đau sưng ở cổ họng, sốt ở trẻ, sợ thời tiết lạnh. - Đối với đau mắt, đập lá được áp dụng trên mí mắt. - Được sử dụng cho các loài côn trùng độc và rắn cắn. - Đối với viêm ruột, đầy hơi, tiêu chảy, viêm ruột thừa. - Đối với bong gân, contusions, viêm loét mãn tính. - Được sử dụng để ngăn chặn chảy máu vết thương. - Lá dùng để điều trị nấm và nấm Candida. - Đối với các đống, loét mãn tính, các bệnh ngoài da khác nhau. Ở nước ta, do ít có công trình nghiên cứu về cây Đơn kim, nên ứng dụng của nó còn hạn chế, chủ yếu là làm thức ăn trong chăn nuôi và ứng dụng trong một số bài thuốc dân gian. SVTH:Võ Thị Phương Thảo 10 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng 1.6.2 Một số bài thuốc từ cây Đơn kim  Chữa viêm họng do lạnh: Đơn kim cả hoa và lá, kim ngân hoa, sài đất, lá húng chanh, cam thảo đất, mỗi thứ 10-15g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 lần. Dùng trong 5-7 ngày.  Chữa đau nhức do phong thấp: Lấy đơn kim 30-60g, rửa sạch sắc nước uống, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng 10-15 ngày.  Chữa trẻ nhỏ cam tích: Đơn kim 15g, gan lợn 30-60g. Rửa sạch lá đơn kim rồi cho lá xuống đáy nồi, đổ ngập nước, đặt gan lên phía trên hấp chín, ngày chia 2 lần, ăn liền 5-7 ngày.  Chữa chấn thương phần mềm nhẹ, tụ máu đau nhức: Đơn kim cả lá và hoa, lá cây đại, mỗi vị 10-15g, giã nát, băng đắp vào chỗ đau, ngày 1-3 lần.  Chữa đau răng, sâu răng: Đơn kim cả hoa và lá, rửa sạch cho vào ít muối, giã nhỏ đặt vào chỗ đau. Hoặc lấy đơn kim 50g, rửa sạch, ngâm với 250ml rượu trắng (theo tỷ lệ 1/5). Trường hợp bị đau răng, ngậm trong miệng một lúc rồi nhổ đi.  Chữa đau lưng do làm gắng sức: Đơn kim 150-180g, rửa sạch sắc lấy nước, thêm 250g đại táo, đường đỏ và chút rượu trắng, nấu nhỏ lửa cho đến khi táo chín nhừ; Chia 4-5 lần uống trong 2 ngày, uống liền 7-10 ngày.  Chữa mẩn ngứa do dị ứng thời tiết: Đơn kim 100-200g, nấu với 4-5 lít nước tắm, đồng thời lấy bã xát kỹ lên vết mẩn. Thường chỉ dùng 1-2 lần là có kết quả. 2. Ớt 2.1 Tên gọi - Tên khoa học : Capsicum frutescens(L.) Bail - Tên thường gọi: Ớt - Tên khác: Lạc tiêu, Lạc tứ, Ngưu giác tiêu, Hải tiêu - Họ cà (Solanaceae) SVTH:Võ Thị Phương Thảo 11 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng Hình 1.3 Cây ớt Hình 1.4 Quả ớt 2.2 Phân bố Cây ớt có nguồn gốc Nam Mĩ, bắt nguồn từ một số loài cây hoang dại, được thuần hóa và trồng ở Châu Âu, Ấn Độ cách đây hơn 500 năm. Ở Việt Nam ớt được trồng ở khắp nơi vào hai vụ mùa chính đó là vụ đông xuân và vụ hè thu. 2.3 Đặc điểm hình thái Cây ớt thuộc cây thân thảo mộc hằng năm ở các nước ôn đới, sống lâu năm và thân ở dưới hóa gỗ ở các nước nhiệt đới. Cây có nhiều cành, nhẵn. Lá mọc so le, mềm, hình thuôn dài, đầu nhọn, phiến lá dài 2 – 4 cm, rộng 1.5 – 2cm. Hoa màu trắng, mọc đơn, mọc ở kẽ lá, mọc quanh năm nhưng nhiều nhất vào tháng 5, tháng 6. Quả mọc rũ xuống hay quay len trời(chỉ thiên), hình dáng quả thay đổi (quả tròn, quả dài), khi chín có màu đỏ hay tím, vàng, bên trong chứa nhiều hạt dẹp trắng. 2.4 Thành phần hóa học  Trong ớt có 0.04 – 1.5 % dẫn chất benzylamin, vị cay, trong đó thành phần chính là capsaicin (chiếm tới 70%), phần lớn tập trung ở biểu bì giá noãn. HO H3C H3C NH CH3 O O Capsaicin SVTH:Võ Thị Phương Thảo 12 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng  Ngoài ra còn có một số chất khác như dihidrocapsaicin (khoảng 20 %), nordihidro-capsaicin(7%), homocapsaicin và homodihydrocapsaicin. HO H3C NH CH3 H3C O O Dihidrocapsaicin HO CH3 NH H3C O O CH3 Nordihidro-capsaicin  Các chất carotenoid: chất chính là capsaithin có màu đỏ, ngoài ra còn có capsorubin, kryptoxanthin, zeaxanthin, lutein, α và β carotene.  Capsicosid là một saponin steroid có tác dụng kháng sinh.  Vitamin C, tỷ lệ có chừng 0.8% - 1.8% trong ớt của ta. Có những tác giả ở Châu Phi , hungary thấy hàm lượng vitamin C lên tới 4.89%.  Chất đường có tới 7%.  Ngoài ra còn có các acid hưu cơ như acid cutric, acid malic… 2.5 Tác dụng sinh học 2.5.1 Y học cổ truyền  Có tác dụng khoan trung, tán hàn, kiện tỳ, tiêu thực, giảm đau, chữa ung thư...  Thường dùng để chữa đau bụng do lạnh, tiêu hóa kém, đau khớp, dùng ngoài chữa rắn rết cắn... 2.5.2 Y học hiện đại Các nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc cho thấy quả ớt có rất nhiều ích lợi cho sức khỏe: SVTH:Võ Thị Phương Thảo 13 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng - Trong ớt có chứa capsicain là một akloid có hoạt tính gây đỏ, nóng, chỉ xuất hiện khi quả ớt chín. Capsicain có tác dụng khích thích não bộ sản xuất ra chất Endorphin là một chất morphin nội sinh, có đặc tính như thuốc giảm đau, đặc biệt có ích cho các bệnh nhân bị viêm khớp mãn tính và các bệnh ung thư. - Ớt giúp ngăn ngừa bệnh tim do chứa một số hoạt chất giúp máu lưu thông tốt, tránh được tình trạng đông vón tiểu cầu dễ gây tai biến tim mạch. - Ớt còn có tác dụng ngăn ngừa tình trạng huyết áp cao. 2.6 Một số bài thuốc từ ớt - Chữa đau dạ dày do lạnh: Ớt trái 1-2 quả, nghệ vàng 20g, tán bột uống ngày 23 lần. - Chữa viêm khớp mãn tính: Ớt trái 1-2 quả, dây đau xương, thổ phục linh, mỗi vị 30g. Sắc uống ngày 1 lần. - Chữa bệnh chàm: Lá ớt tươi một nắm, mẻh cua 1 thìa. Hai thứ giã nhỏ, lấy vải sạch gói lại, đắp nên nơi bị chàm đã rửa sạch bằng nước muối. - Chữa tai biến mạch máu não: Lá ớt (loại ớt chỉ thiên quả nhỏ) đem giã nhỏ thêm nước và ít muối, chắt nước cho người bệnh bệnh uống, lấy bã đắp vào răng sẽ tỉnh. - Chữa rắn rết cắn: Lá ớt giã nhỏ, đắp vào nơi bị thương, băng lại. Ngày làm 1-2 lần cho đến khi hết đau, 2-3 giờ là khỏi. 3. Tỏi 3.1 Tên gọi - Tên khoa học : Allium sativum L. - Tên thường gọi: Tỏi. - Tên khác: tỏi ta, đại toán, hom kía(Thái), sluôn(Tày). SVTH:Võ Thị Phương Thảo 14 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng Hình 1.5 Củ tỏi Hình 1.6 Cây tỏi 3.2 Phân bố - Tỏi có nguồn gốc từ châu Á và được trồng nhiều ở màn ôn đới. - Tại Việt Nam có nhiều vùng đất trồng tỏi nổi tiếng như: Lý Sơn, Phan Rang... 3.3 Đặc điểm hình thái Tỏi là cây thân thảo nhỏ, cao 25-50 cm. Thân hình trụ, phía dưới nhiều rễ phụ, phía trên màng nhiều lá cứng, thẳng, có mép hơi ráp, có rãnh dọc, rộng khoảng 1 cm và dài khoảng 15 cm. Ở mỗi nách lá phía gốc, có một chồi nhỏ sau này phát triển thành tép tỏi. Củ tỏi màu trắng nhạt. 3.4 Thành phần hóa học 3.4.1 Tinh dầu tỏi Tinh dầu tỏi ở điều kiện thường là chất lỏng có màu vàng nhạt, hơi xanh đến vàng xanh tùy theo phương pháp khai thác, tinh chế. Tinh dầu tỏi có vị hơi cay nóng, có mùi thơm đặc trưng của tỏi. 3.4.2 Một số hợp chất sulfur của tỏi Các hợp chất sulfur của tỏi rất được quan tâm vì những nguyên nhân sau: - Hàm lượng sulfur cao bất thường so với những thực phẩm khác. Những hợp chất sulfur này chủ yếu tập chung ở tinh dầu tỏi. SVTH:Võ Thị Phương Thảo 15 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng - Hoạt tính của những vị thuốc có chứa hợp chất sulfur đã được nghiên cứu từ rất lâu.  Allincin CTCT: H2C S S CH2 O - CTPT: C6H10S02. - Tên IUPAC: 3-[(prop-2ene-1sulfanyl)sulfanyl]prop-1-ene. - Khối lượng phân tử: 127,27 g/mol. Trong tỏi allincin chiếm khoảng 70 – 80 % hợp chất chứa sulfur, tuy nhiên allincin không bền , dễ bị phân hủy bởi điều kiện thường như ánh sáng, nhiệt độ thành các hợp chất như: diallyl sulfide, diallyl disulfide, diallyl trisulfide, diallyl tetrasulfide, ajoene… Bình thường trong tỏi không tồn tại allincin mà chất này được tạo ra khi củ tỏi được đập giập, cắt hoặc xay nhuyễn, quá trình hình thành allincin được diễn tả như sau: O O NH2 allinase/H2O H2C S H2C S CH3 S O COOH + H3C COOH + NH3  Garlicin - CTCT: S H2C S - CTPT: C6H10O2 - Tên UIPAC: 3-(prop-2enydisulfanyl)prop-1-ene. - Khối lượng phân tử: 146,28 g/mol. SVTH:Võ Thị Phương Thảo CH2 16 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng Garlicin (disulfide là hợp chất chủ yếu trong tinh dầu tỏi) là chất lỏng màu vàng, không tan trong nước và có mùi tỏi mạnh.  Vinyldithin Là sản phẩm tiêu biểu của sự biến đổi allicin dưới tác dụng của nhiệt độ. Nghiên cứu cho thấy rằng nếu trích ly tỏi bằng dung môi kém phân cực thì càng thu lượng vinyldithin càng nhiều. S CH2 CH2 S S S 3-vinyl-4H-1,2-dithiin 2-vinyl-4H-1,3-dithiin Vinyldithiin  Ajoene - CTPT: C9H10OS3 - Khối lượng phân tử: 234,4 g/mol - CTCT O S S H2C CH2 S Ajoene 3.5 Tác dụng sinh học 3.5.1 Y học cổ truyền Ở Việt Nam, đông y đã ghi nhận công dụng của tỏi như sau: “ tỏi có vị cay, tính ôn , có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sát trùng, chữa bệnh lị ra máu, tiêu nhọt, hạch ở phổi, tiêu đàm, chữa chứng chướng bụng hoặc đại tiểu tiện khó khăn… Trên thế giới : SVTH:Võ Thị Phương Thảo 17 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS.DS Phạm Văn Vượng - Ở Trung Quốc tỏi được dùng để chống độc, tiêu đờm, lợi tiểu, diệt giun, tăng cường tiêu hóa, chữa hạch, tả, vô kinh, thiếu vitamin và phối hợp với các dược liệu khác chữa vàng da, sốt và phòng sốt rét. - Ở Ấn Độ, tỏi được dùng trong các chế phẩm chữa lao phổi và họ gà. Lao thanh quản, loét tá tràng điều trị với dịch ép tỏi. Hít dịch ép tỏi có ích trong điều trị lao phổi. - Ở Nepal dùng tỏi trị thấp khớp. - Ở Algriei thuốc tỏi ngâm trị tăng huyết áp. - Ở Indosenia, tỏi là thành phần của một số thuốc bột dùng ngoài cho phụ nữ sau khi sinh, thuốc đắp trị đau cơ và các chứng đau khác , trị khó tiêu, trị tiêu chảy, nôn, đau thượng vị, rối loạn niệu, vô sinh ở nữ, chán ăn… 3.5.2 Y học hiện đại - Hoạt tính kháng khuẩn : Đặc trưng bởi hợp chất alliicin, đặc biệt đối với vi khuẩn Gram âm và Gram dương. Do đó tỏi được sử dụng nhiều để điều trị cảm cúm, viêm họng, viêm tai, ho gà…Tuy nhiên allicin dễ bị chuyển hóa nên không có hoạt tính trong các thử nghiệm in vivo. - Hoạt tính chống ung thư: theo các nhà khoa học, ăn tỏi thường xuyên thì tỷ lệ ung thư dạ dày thấp (0.03% so với 0.4%)ở những người rất ít ăn tỏi). Các bác sĩ cũng xác nhận tỷ lệ ung thư dạ dày ở những người thường xuyên ăn tỏi thấp hơn 60% so với những người khác cùng khu vực nhưng không dùng tỏi. - Hoạt tính tiêu diệt tinh trùng: Theo nhiều nghiên cứu cho thấy tác dụng diệt tinh trùng của allicin tốt hơn so với các loại thuốc thường dùng, nồng độ của các loại thuốc này là 0.5 – 10 % trong khi nồng độ tác dụng của allicin là 0.15 – 0.775%. Tác dụng diệt tinh trùng của allicin rất rõ rệt , không có tác dụng có hại như khích thích âm đạo tai chỗ, không ngăn căn sự phát triển bình thường của các vi khuẩn có lợi. Điều này chứng tỏ tỏi dùng cho người khá an toàn. 3.1 Một số bài thuốc từ tỏi  Cảm cúm: SVTH:Võ Thị Phương Thảo 18
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan