Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn nghiên cứu đa dạng thành phần loài thân mềm hai mảnh vỏ thuộc phân lớp ...

Tài liệu Luận văn nghiên cứu đa dạng thành phần loài thân mềm hai mảnh vỏ thuộc phân lớp pteriomorphia trong hệ sinh thái rừng ngập mặn tại khu vực huyện tiên yên, tỉnh quảng ninh

.PDF
106
122
67

Mô tả:

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG THÀNH PHẦN LOÀI THÂN MỀM HAI MẢNH VỎ THUỘC PHÂN LỚP PTERIOMORPHIA TRONG HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN TẠI KHU VỰC HUYỆN TIÊN YÊN, TỈNH QUẢNG NINH CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG BÙI ĐỨC SƠN HÀ NỘI, NĂM 2019 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG THÀNH PHẦN LOÀI THÂN MỀM HAI MẢNH VỎ THUỘC PHÂN LỚP PTERIOMORPHIA TRONG HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN TẠI KHU VỰC HUYỆN TIÊN YÊN, TỈNH QUẢNG NINH BÙI ĐỨC SƠN CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG MÃ SỐ: 8440301 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG NGỌC KHẮC HÀ NỘI, NĂM 2019 CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI Cán bộ hƣớng dẫn chính: PGS.TS. Hoàng Ngọc Khắc Cán bộ chấm phản biện 1: PGS.TS. Đỗ Văn Nhƣợng Cán bộ chấm phản biện 2: PGS.TS. Phạm Đình Sắc Luận văn thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại: HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI Ngày ... tháng ... năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, thực hiện trên địa bàn huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh dƣới sự hƣớng dẫn của PGS TS. Hoàng Ngọc Khắc. Các các kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chƣa từng để bảo vệ ở bất kỳ hội đồng nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Bùi Đức Sơn LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng, Khoa Môi trƣờng, các thầy cô giáo và đặc biệt là Phó giáo sƣ Tiến sĩ Hoàng Ngọc Khắc ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ, truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu cho tôi trong thời gian học tập cũng nhƣ quá trình hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin tỏ lòng biết ơn Uỷ ban nhân dân huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh, cùng toàn thể đồng nghiệp bạn bè đã giúp đỡ động viên tôi hoàn thành khoá học. Do hạn chế về thời gian, mặc dù đã cố gắng hết sức, nhƣng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp xây dựng từ các quý thầy cô. Luận văn đƣợc hoàn thành theo chƣơng trình đào tạo Cao học khoá 3 tại Trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội. Tôi xin chân thành cảm ơn. Hà nội, ngày tháng năm 2019. Bùi Đức Sơn MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1 1.Đặt vấn đề ............................................................................................................. 1 2.Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................. 2 3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................ 2 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...................................................................3 1.1. Khái quát về phân lớp Pteriomorphia (phân lớp trai cánh) ............................... 3 1.1.1. Vị trí phân loại và đặc điểm hình thái chung ................................................. 3 1.1.2. Đặc điểm sinh học và sinh thái học................................................................ 3 1.1.3. Phân loại ......................................................................................................... 4 1.2. Khái quát về điều kiện tự nhiên, xã hội ở khu vực nghiên cứu ........................ 8 1.2.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................................... 8 1.2.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................................. 18 1.3. Khái quát tình hình nghiên cứu về đa dạng thành phần loài thuộc phân lớp Pteriomorphia ......................................................................................................... 20 1.3.1. Trên thế giới ................................................................................................. 20 1.3.2. Tại Việt Nam ................................................................................................ 22 CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...25 2.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 25 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................. 25 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu ....................................................................... 25 2.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu.................................................................. 25 2.2.3. Phƣơng pháp thu mẫu ngoài thực địa........................................................... 26 2.2.4. Phƣơng pháp xử lý mẫu ............................................................................... 28 2.2.5. Phƣơng pháp phân tích mẫu ......................................................................... 28 2.2.6 Phƣơng pháp xử lý số liệu ............................................................................. 29 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................... 31 3.1. Danh lục các loài thuộc phân lớp Pteriomorphia trong KVNC. ..................... 31 3.2. Cấu trúc thành phần loài phân lớp Pteriomorphia trong KVNC..................... 32 3.3. Mối quan hệ của khu hệ phân lớp Pteriomorphia trong khu vực nghiên cứu với các khu vực lân cận ................................................................................................ 40 3.4. Khóa định danh phân lớp Pteriomorphia trong khu vực nghiên cứu .............. 42 3.4.1. Một số nguyên tắc chung trong xây dựng khóa định danh .......................... 42 3.4.2. Khóa định danh các họ thuộc phân lớp Pteriomorphia trong khu vực nghiên cứu .......................................................................................................................... 43 3.4.3. Mô tả các loài thuộc phân lớp Pteriomorphia trong khu vực nghiên cứu .... 46 3.5. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của phân lớp Pteriomorphia..................... 71 3.5.1. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của các loài theo thành phần cơ giới của nền đáy ................................................................................................................... 71 3.5.3. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của các loài theo độ mặn của nƣớc ....... 76 3.6. Vấn đề sử dụng và định hƣớng quản lý đa dạng sinh học phân lớp Pteriomorphia ở khu vực nghiên cứu ..................................................................... 78 3.6.1. Vai trò của loài thân mềm hai mảnh vỏ ở khu vực nghiên cứu .................. 78 3.6.2. Hiện trạng khai thác, sử dụng và các nhân tố tác động đến sự phát triển của phân lớp Pteriomorphia ở khu vực nghiên cứu ...................................................... 82 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................89 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................91 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt/ký hiệu Nội dung diễn giải ĐDSH Đa dạng sinh học KVNC Khu vực nghiên cứu UBND Ủy ban nhân dân RNM Rừng ngập mặn DANH MỤC BẢNG Bảng 1. 1. Thống kê các loại đất huyện Tiên Yên ....................................................... 14 Bảng 2. 1. Địa điểm, tọa độ các xã lấy mẫu tại KVNC ............................................... 28 Bảng 3. 1. Danh lục thành phần loài thuộc phân lớp Pteriomorphia tại KVNC .......... 31 Bảng 3. 2. Tỉ lệ % số cá thể, giống trong các họ phân lớp Pteriomorphia tại KVNC . 34 Bảng 3. 3. Độ phong phú của các loài thuộc phân lớp Pteriomorphia tại KVNC ....... 37 Bảng 3. 4. Tần số xuất hiện của các loài thuộc phân lớp Pteriomorphia ở KVNC .... 38 Bảng 3. 5. Thành phần loài Thân mềm hai mảnh vỏ ở KVNC với các khu vực lân cận . 41 Bảng 3. 6. Đặc điểm các loài phân bố theo nơi sống ở KVNC ................................... 73 Bảng 3. 7. Thành phần loài phân bố theo nơi sống ở KVNC ...................................... 74 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Cấu tạo chung của họ Mytilidae .................................................................5 Hình 1.2. Cấu tạo của giống bàn mai thuộc bộ Pterioida............................................6 Hình 1.3. Cấu tạo chung của họ Ostreidae ..................................................................6 Hình 1.4. Cấu tạo chung của họ Pectinidae thuộc bộ Pectinoida ...............................7 Hình 1.5. Cấu tạo của một số họ tiêu biểu thuộc bộ Arcoida .....................................8 Hình 1.6. Cấu tạo của họ Limidae...............................................................................8 Hình 2. 1. Bản đồ các khu vực lấy mẫu tại rừng ngập mặn huyện Tiên Yên ...........27 Hình 3. 1.Đa dạng về các bộ tại KVNC ....................................................................33 Hình 3. 2. Tỉ lệ % cá thể của các bộ tại KVNC ........................................................33 Hình 3. 3. Tỉ lệ % các họ thuộc phân lớp Pteriomorphia tại KVNC ........................34 Hình 3. 4. Số lƣợng cá thể tại các họ thuộc phân lớp Pteriomorphia tại KVNC ......35 Hình 3. 5. Anadara antiquata (Linnaeus, 1758) .......................................................47 Hình 3. 6. Anadara granosa (Linnaeus, 1758) .........................................................48 Hình 3. 7. Anadara subcrenata (Lienschke, 1869) ...................................................49 Hình 3. 8. Anadara nodifera (Martens, 1860) ..........................................................50 Hình 3. 9. Estellacar olivacea (Reeve, 1844) ...........................................................51 Hình 3. 10. Brachidontes curvatus (Dunker, 1857) ..................................................52 Hình 3. 11. Brachidontes emarginatus (Reeve, 1858) ..............................................53 Hình 3. 12. Brachidontes senhousei (Berson, 1842).................................................54 Hình 3. 13. Xenostrobus atrata (Lischke, 1871).......................................................55 Hình 3. 14. Perna viridis (Linnaeus, 1758) ..............................................................56 Hình 3. 15. Modiolus philippinarum (Hanley, 1843) ...............................................57 Hình 3. 16. Septifer virgatus (Wiegmann, 1837) ......................................................58 Hình 3. 17. Crassostrea ariakensis (Fujita, 1913) ....................................................59 Hình 3. 18. Crassostrea gigas (Thunberg, 1793) .....................................................60 Hình 3. 19. Crassostrea rivularis (Gould, 1864) ......................................................61 Hình 3. 20. Saccostrea cucullata (Born, 1778).........................................................62 Hình 3. 21. Saccostrea glomerata (Gould, 1850) .....................................................63 Hình 3. 22. Saccostrea mordax (Gould, 1850) .........................................................64 Hình 3. 23. Saccostrea pestigris (Hanley, 1846) ......................................................65 MỞ ĐẦU 1.Đặt vấn đề Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nhiệt đới gió mùa và địa hình rất đa dạng, khí hậu đặc trƣng khác nhau giữa các miền. Đó là cơ sở thuận lợi để sinh vật phát triển đa dạng về thành phần cũng nhƣ số lƣợng loài. Động vật thân mềm vô cùng đa dạng về hình thái, tập tính nên có thể thích nghi với nhiều môi trƣờng sống khác nhau. Thân mềm (Mollusca) là một ngành trong phân loại sinh học có các đặc điểm nhƣ cơ thể mềm, có thể có vỏ đá vôi che chở và nâng đỡ, tùy lối sống mà vỏ và cấu tạo cơ thể có thể thay đổi. Ngành Thân mềm có nhiều chủng loại rất đa dạng, phong phú và là nhóm động vật biển lớn nhất chiếm khoảng 23% tổng số các sinh vật biển đã đƣợc đặt tên. Thân mềm hai mảnh vỏ hay nhuyễn thể hai mảnh vỏ (Bivalvia) hay lớp Chân rìu là một lớp động vật thân mềm gồm các loài nghêu, hàu, sò nứa, trai, điệp, và một số khác. Thân mềm hai mảnh vỏ gồm 4 phân lớp, trong đó Pteriomorphia là một trong số những phân lớp tiêu biểu của thân mềm hai mảnh vỏ. Phân lớp Pteriomorphia có mang gân, một số dính vào chất nền bằng cách sử dụng lớp tơ mà chúng tự tiết ra. Bàn chân bị tiêu giảm. Các mép của lớp phủ không đƣợc hợp nhất, mang thƣờng lớn và hỗ trợ cho ăn. Phân lớp này bao gồm nhiều loài trai, sò và hàu nổi tiếng. Hệ sinh thái rừng ngập mặn huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh có tổng diện tích khoảng 6000 ha, đƣợc coi là hệ sinh thái rừng ngập mặn điển hình của khu vực phía bắc Việt Nam. Rừng ngập mặn tại địa phƣơng trƣớc đây có chất lƣợng rừng tốt, rất phong phú về số lƣợng loài cây, về hệ sinh thái, về nơi cƣ trú của các loài thủy sinh có giá trị kinh tế cao, đã đem lại nguồn lợi và sinh kế tốt cho ngƣời dân địa phƣơng. Nơi đây đóng vai trò nhƣ một "máy điều hòa không khí" làm mát cho toàn huyện, là hệ thống phòng thủ bảo vệ ngƣời dân địa phƣơng trƣớc mùa mƣa bão, cũng là nơi cung cấp dồi dào các loài thủy, hải sản. Đây chính là môi trƣờng sống thuận lợi cho các quần xã sinh vật sinh sống và phát triển trong đó có các nhóm động vật không xƣơng sống. Một số loại thân mềm hai mảnh vỏ thuộc phân lớp Pteriomorphia không chỉ có giá trị đối với hệ sinh thái mà còn có giá trị về kinh tế nhƣ thực phẩm, đồ trang sức, mỹ nghệ… nhƣ hàu, sò, điệp. Cho đến nay, việc 1 nghiên cứu sự đa dạng của những loài thân mềm hai mảnh vỏ nói chung và phân lớp Pteriomorphia nói riêng trên địa bàn huyện Tiên Yên còn hạn chế, chƣa đƣợc quan tâm nghiên cứu nhiều. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu đa dạng thành phần loài Thân mềm hai mảnh vỏ thuộc phân lớp Pteriomorphia trong hệ sinh thái rừng ngập mặn tại khu vực huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh”. 2.Mục tiêu nghiên cứu - Xác định đƣợc đa dạng thành phần loài, đặc điểm phân bố của thân mềm hai mảnh vỏ thuộc phân lớp Pteriomorphia ở khu vực nghiên cứu - Xác định đƣợc hiện trạng khai thác, sử dụng và các nhân tố tác động đến đa dạng sinh học loài thuộc phân lớp Pteriomorphia ở khu vực nghiên cứu. 3. Nội dung nghiên cứu - á nh a dạng thành ph n oài th n m m hai m nh v Pteriomorphia hu v nghi n u thuộ ph n p a oài th n m m hai m nh v thuộ ph n u p + Khảo sát, thu mẫu tại thực địa + Phân tích, xác định đa dạng thành phần loài - á nh t riomorphia i m ph n hu v nghi n + Phân chia các sinh cảnh ở khu vực nghiên cứu + Xác định đặc điểm phân bố theo sinh cảnh ở khu vực nghiên cứu - á oài nh hiện trạng hai thá , sử dụng và hu v nghi n u nh hư ng qu n ý a dạng sinh họ + Xác định các giá trị của các loài thuộc phân lớp Pteriomorphia + Xác định hiện trạng khai thác, sử dụng các loài có giá trị. + Xác định các nhân tố đe dọa đến đa dạng sinh học loài (khí hậu, môi trƣờng, ....) + Định hƣớng quản lý đa dạng sinh trong khu vực nghiên cứu 2 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Khái quát về phân lớp Pteriomorphia (phân lớp trai cánh) 1.1.1. Vị trí phân loại và đặc điểm hình thái chung Thân mềm hai mảnh vỏ hay nhuyễn thể hai mảnh vỏ (danh pháp khoa học: Bivalvia, trƣớc đây gọi là Lamellibranchia hay Pelecypoda) hay lớp Chân rìu là một lớp động vật thân mềm. Chúng không có đầu, cũng nhƣ dải răng kitin. Lớp này gồm các loài nghêu, hàu, sò nứa, trai, điệp, và một số khác; một phần sống ở nƣớc mặn, phần còn lại ở nƣớc ngọt. Đa số là động vật ăn lọc. Mang tiến hóa thành một bộ phận gọi là ctenidium, một cơ quan dùng để ăn và thở. Chúng thƣờng chôn mình trong trầm tích, nơi chúng tƣơng đối an toàn trƣớc kẻ thù. Một số nhƣ loài điệp, có thể bơi. Vỏ đƣợc cấu tạo từ canxi cacbonat và gồm hai mảnh đƣợc dính với nhau. Hai mảnh vỏ thƣờng đối xứng hai bên, kích thƣớc vỏ biến thiên từ dƣới một milimet tới hơn một mét, dù đa số không vƣợt quá 10 cm. Pteriomorphia là một phân lớp của nhuyễn thể hai mảnh vỏ biển. Bao gồm các bộ Arcoida, Ostreoida, Pectinoida, Limoida, Mytiloida, và Pterioida. Phân lớp Pteriomorphia cũng chứa một số họ đã tuyệt chủng chẳng hạn nhƣ Evyanidae, Colpomyidae, Bakevelliidae, Cassianellidae và Lithiotidae. Phân lớp này của động vật thân mềm có mang gân, một số dính vào chất nền bằng cách sử dụng một lớp tơ chân, bàn chân bị tiêu giảm. Các mép của lớp phủ không đƣợc hợp nhất. Các mang thƣờng lớn và hỗ trợ cho ăn. 1.1.2. Đặc điểm sinh học và sinh thái học Thuật ngữ Bivalvia đƣợc sử dụng lần đầu tiên bởi Linnaeus trong ấn bản thứ mƣời của tác phẩm Systema Naturae năm 1758 để chỉ những động vật có hai mảnh vỏ. Trƣớc đây, chúng còn có tên Pelecypoda, nghĩa là "chân rìu" (dựa trên hình dạng của chân khi vƣơn ra) … 3 Phân lớp Pteriomorphia bao gồm các loài có mang tấm và là nhóm sống ở bề mặt nền đáy. Một số loài sống bám vào giá thể bằng núi tơ. Chân tiêu giảm. Diềm bờ mang đƣợc xẻ thành tua. Mang lớn và có chức năng hỗ trợ cho quá trình lọc thức ăn. Phần lớn ăn mảnh vụn thực vật, vi khuẩn và tảo đặc trƣng cho bề mặt trầm tích và nƣớc ngọt. Phân lớp này bao gồm các nhóm Điệp, Sò và Hàu. Đồng thời cũng là nhóm duy nhất trong lớp hai mảnh vỏ gồm các loài có điểm mắt thô sơ. Hầu hết loài động vật thân mềm hai mảnh vỏ có đời sống ít di chuyển và nhiều loài thích nghi với việc vùi mình trong bùn mềm bằng cách sử dụng chân dẹp bên (chân rìu). Mặc dù hấu hết thân mềm hai mảnh vỏ có đời sống ít di chuyển, nhƣng một số loài đặc biệt là các loài thuộc họ Điệp thì có thể bơi trong khoảng cách ngắn, thƣờng để lẫn tránh kẻ thù. Điệp bơi bằng cách sự khép mở nhanh hai vỏ làm bắn nƣớc từ xoang màng áo ra ngoài. Điệp thƣờng bơi đƣợc một khoảng ngắn, khoảng vài mét mỗi lần. Phân lớp Pteriomorphia cũng giống nhƣ hầu hết các loài hai mảnh vỏ có sự phân chia đồng đều về giới tính (đơn tính) và một số loài là lƣỡng tính (chúng sản xuất cả tinh trùng và trứng). Sự lƣỡng tính đồng thời xảy ra khi các ống sản xuất tinh trùng và nang trứng sản xuất xen kẽ trong các tuyến sinh dục (nhƣ trong họ Tridacnidae), hoặc các tuyến sinh dục có thể đƣợc phát triển thành một buồng trứng và tinh hoàn riêng biệt, nhƣ trong tất cả các đại diện của phân lớp Anomalodes. Trong lƣỡng tính liên tiếp, một giới tính phát triển đầu tiên. Thông thƣờng, đó sẽ là giai đoạn nam (protandry), nhƣng trong một vài trƣờng hợp, đó là giai đoạn nữ (protogyny). Điều này đƣợc thấy rõ nhất đối với loài hàu Châu Âu, Ostrea edulis, nơi những con đực nhỏ trở thành con cái khi chúng già đi. 1.1.3. Phân loại Lớp Bivalvia có khoảng 7.650 loài trong 90 họ. Năm 2010, một hệ thống phân loại mới về lớp hai mảnh vỏ đƣợc công bố bởi Bieler, Carter & Coan, bao gồm cả phân lớp Pteriomorphia [21]. Tuy nhiên, phân loại hiện tại đƣợc chấp nhận của phân lớp Pteriomorphia trên thế giới bao gồm 6 bộ chính, 24 họ với khoảng 1500 loài (theo Wikipedia.org – Pteriomorphia). Bộ Mytiloida 4 Nổi bật với họ Mytilidae, giống Modiolus, Mytilus, Lithophaga - Vẹm. Hầu hết các loài sống bám trên nền cứng nhờ vào tuyến tơ ở chân. Chúng thƣờng sống trong vùng nƣớc mặn hoặc vùng cửa sông, một số ít loài sống trong nƣớc ngọt. Vài loài sống nƣóc mặn nhƣ Lithophaga đục vào nền đá vôi (kể cả san hô) hoặc sống cộng sinh với hải tiêu. Mytilus edulis là một trong những sinh vật chỉ thị sự ô nhiễm môi trƣờng [13]. Hình 1.1. Cấu tạo chung của họ Mytilidae Bộ Pterioida Bao gồm các họ: Pinnidae, Malleidae, Pteriidae, Pulvinitidae. Trong đó nổi bật với họ Pinnidae, giống Pinna (bàn mai). Vỏ mỏng, dễ vỡ và có thể dài đến 1m. Cơ khép vỏ trƣớc lớn hơn nhiều so với cơ khép vỏ sau. Chúng sống ở vùng biển nhiệt đới, nơi nƣớc cạn, một phần vùi trong nền đáy và bám vào dƣới nền rắn nhờ vào các sợi tơ [13]. Bộ Ostreoida Bao gồm các họ: Ostreidae, Gryphaeidae. Họ Ostreidae – họ hàu là nhóm có giá trị thƣơng phẩm. Chúng nằm trên mảnh vỏ trái và bám chắc chắn trên nền đáy. Con trƣởng thành không có chân và không bài tiết ra các sợi tơ. Không có cơ khép vỏ trƣớc và vỏ của chúng thì thiếu lớp xà cừ. Hàu thay đổi giới tính, đực trở thành 5 cái và ngƣợc lại, hiện tƣợng này lặp lại mỗi vài năm và kéo dài suốt đời sống của chúng. Mỗi con cái mỗi năm có thể sản sinh khoảng 1 triệu trứng [13]. Hình 1.2. Cấu tạo của giống bàn mai thuộc bộ Pterioida Hình 1.3. Cấu tạo chung của họ Ostreidae Bộ Pectinoida Bao gồm các họ: Anomiidae, Plicatulidae, Dimyidae, Entoliidae, Pectinidae, Propeamussiidae, Spondylidae. Trong đó, bộ này nổi bật với họ Pectinidae, giống Chlamys, Pecten, Aequipecten, Argopecten, Placopecten (điệp). Nhiều loài có thể bơi bằng nhờ hoạt động mở đóng vỏ đột ngột làm vọt ra tia nƣớc mạnh đẩy con vật 6 theo chiều ngƣợc lại nhƣng một số loài thì không bơi đƣợc mà nằm hoặc bám trên nền cứng nhờ các sợi tơ. Không có cơ khép vỏ trƣớc ở các loài trong họ này. Tuy nhiên, cơ khép vỏ sau thì phát triển và đây cũng là phần duy nhất mà con ngƣời sử dụng làm thực phẩm. Họ Anomiidae với đặc điểm lớp vỏ có hình tròn hoặc hình oval và sáng, chúng thƣờng sống bám trên nền cứng bằng kitin hoặc đá vôi nhờ vào các sợi tơ phóng ra từ một lỗ trên mảnh vỏ phải. Không có cơ khép vỏ trƣớc, còn cơ khép vỏ sau thì tiêu giảm rất nhiều [13] [26]. Hình 1.4. Cấu tạo chung của họ Pectinidae thuộc bộ Pectinoida Bộ Arcoida Bao gồm các họ: Arcidae, Noetiidae, Cucullaeidae, Glycymerididae, Parallelodontidae, Limopsidae, Philobryidae. Trong đó, họ Arcidae nổi bật hơn cả với các giống sò với khoảng 200 loại trong tự nhiên. Chúng có kích thƣớc loại nhỏ và vừa, sống tập trung ở môi trƣờng sông, biển, nƣớc lợ. Đặc trƣng của họ Arcidae là hai mảnh vỏ có thể khép, mở, vỏ sò đa dạng về kích cỡ, màu sắc, hoa văn [13]. Bộ Limoida Bao gồm 1 họ duy nhất Limidae, họ này bao gồm 130 loài với 10 giống. Đƣợc phân bố rộng rãi ở tất cả các vùng biển từ nông đến vùng nƣớc sâu, các loài 7 này thƣờng sống nép mình. Phần lớn các loài đều có khả năng bơi lội không đều bằng cách vẫy tay áo dài (theo Wikipedia.org/limidae) Hình 1.5. Cấu tạo của một số họ tiêu biểu thuộc bộ Arcoida Hình 1.6. Cấu tạo của họ Limidae 1.2. Khái quát về điều kiện tự nhiên, xã hội ở khu vực nghiên cứu 1.2.1. Điều kiện tự nhiên a. Vị trí địa lý: Huyện Tiên Yên là huyện miền núi, ven biển ở vị trí trung tâm khu vực miền Đông tỉnh Quảng Ninh, huyện nằm ở tọa độ địa lý từ 21o11’ đến 21o vĩ độ Bắc và từ 107 o 13’ đến 107 o 32’ kinh độ Đông. 8 - Phía Bắc và Tây Bắc giáp huyện Đình Lập tỉnh Lạng Sơn - Phía Nam giáp Vịnh Bắc Bộ - Phía Tây Nam giáp huyện Ba Chẽ và TP. Cẩm Phả - Phía Đông Bắc giáp huyện Bình Liêu và Đông Nam giáp huyện Đầm Hà. Huyện Tiên Yên nằm ở điểm trung gian giữa TP. Móng cái và TP. Hạ Long, có vị trí là giao điểm của các quốc lộ đi qua: Quốc lộ 18A nối liền Hạ Long với cửa khẩu Móng Cái. Quốc lộ 18C từ thị trấn Tiên Yên đi cửa khẩu Hoành Mô. Quốc lộ 4B chạy qua Tiên Yên một đoạn dài khoảng 10km, nối Tiên Yên với tỉnh Lạng Sơn. Với điều kiện vị trí địa lý nhƣ trên, Tiên Yên có điều kiện để phát triển kinh tế dịch vụ, trở thành một huyện có chức năng tổng hợp - liên kết vùng của khu vực Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh, vùng biên giới Việt - Trung, khu vực tập kết, trung chuyển hàng hoá biên giới và là cơ sở dịch vụ hậu cần cho các khu kinh tế mở trong tƣơng lai. - Huyện có bờ biển dài 35km tiếp giáp với vịnh Bắc Bộ là điều kiện thuận lợi để giao lƣu kinh tế và phát triển kinh tế biển. Tiên Yên có vị trí quân sự quan trọng đối với vùng Đông Bắc của Tổ quốc, do đó đƣợc Nhà nƣớc quan tâm đầu tƣ cho phát triển kinh tế và củng cố quốc phòng, an ninh [14]. b. Địa hình Tiên Yên là huyện có địa hình trung du miền núi ven biển, nằm trong cánh cung Đông Triều - Móng Cái. Phía Đông Bắc là vùng đồi núi thấp, phía Tây Bắc huyện là vùng đồi núi thấp độ cao từ 100 - 400m, phía Nam là vùng đồng bằng phù sa ven biển, địa hình tƣơng đối dốc thoải, lƣợn sóng, độ cao trung bình từ +24 m, cao nhất +50m, thấp nhất +1-3m, thấp thoải dần từ Bắc - Tây Bắc xuống Nam Đông Nam ra hƣớng biển. Theo đặc điểm địa hình, lãnh thổ huyện chia thành 2 vùng: Vùng miền núi: Gồm 6 xã (Hà Lâu, Điền Xá, Yên Than, Phong Dụ, Đại Dực, Đại Thành) ở phía Bắc - Tây Bắc, địa hình chia cắt mạnh, bị xói mòn rửa trôi mạnh, chủ yếu là rừng và cây đặc sản, chăn nuôi. 9
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan