Tài liệu Luận văn quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam chi nhánh nam thái nguyên​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LƯU ĐỨC DUY QUẢN TRỊ NỢ QUÁ HẠN CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH NAM THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LƯU ĐỨC DUY QUẢN TRỊ NỢ QUÁ HẠN CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH NAM THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 8 34 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Ngô Thị Hương Giang THÁI NGUYÊN - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn thạc sĩ kinh tế với đề tài “Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam Chi nhánh Nam Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng, công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tôi cũng xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và tất cả các thông tin trích dẫn đều được chỉ rõ nguồn gốc./. Thái Nguyên, 20 tháng 6 năm 2018 Tác giả luận văn Lưu Đức Duy ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ nhiệt tình và đóng góp quý báu của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà trường, phòng Quản lý Đào tạo sau Đại học, các Khoa, các Phòng của trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và thực hiện luận văn của mình. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn TS. Ngô Thị Hương Giang. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn Ban Lãnh đạo, các đồng nghiệp đang công tác tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam, chi nhánh Nam Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp thông tin cần thiết cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài. Trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ của các doanh nghiệp, các đồng chí, đồng nghiệp ở các cơ quan, tổ chức liên quan. Xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên và giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và thực hiện Luận văn này. Thái Nguyên, ngày 20 tháng 6 năm 2018 Tác giả luận văn Lưu Đức Duy iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG .................................................................................................vii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu của đề tài .................................................................................................. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................ 4 5. Kết cấu của đề tài .................................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NỢ QUÁ HẠN VÀ QUẢN TRỊ NỢ QUÁ HẠN CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................................................ 5 1.1. Cơ sở lý luận về nợ quá hạn và quản trị nợ quá hạn tại ngân hàng thương mại ......... 5 1.1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại ................................................................. 5 1.1.2. Lý luận cơ bản về nợ quá hạn ......................................................................... 11 1.1.3. Quản trị nợ quá hạn trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại ..... 17 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại các NHTM ........... 28 1.2.1. Kinh nghiệm quốc tế quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân ................ 28 1.2.2. Kinh nghiệm trong nước ................................................................................. 30 1.2.3. Bài học rút ra cho Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên ............................................................................... 31 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 33 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 33 2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 33 2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ............................................................... 33 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin ...................................................................... 33 iv 2.2.3. Phương pháp xử lý thông tin ........................................................................... 34 2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin .................................................................... 35 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 36 2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh hoạt động tín dụng ....................................................... 36 2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh nợ quá hạn và quản trị nợ quá hạn .............................. 36 Chương 3: THỰC TRẠNG NỢ QUÁ HẠN CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ & PHÁT TRIỂN - CHI NHÁNH NAM THÁI NGUYÊN ............................................................................ 39 3.1. Giới thiệu khái quát chung về Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển - Chi nhánh Nam Thái Nguyên ................................................................................. 39 3.1.1. Quá trình hình thành phát triển ....................................................................... 39 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ...................................................................................... 40 3.1.3. Cơ cấu tổ chức................................................................................................. 41 3.1.4. Kết quả các hoạt động kinh doanh chủ yếu của Ngân hàng BIDV Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 ......................................................................... 43 3.2. Thực trạng nợ quá hạn của khách hàng cá nhân của Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển - Chi nhánh Nam Thái Nguyên ............................................... 47 3.2.1. Thực trạng về hoạt động tín dụng của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên ..................................................................................................... 47 3.2.2. Thực trạng nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên ..... 50 3.3. Thực trạng công tác Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển - Chi nhánh Nam Thái Nguyên................... 54 3.3.1. Thực trạng thực hiện quy định của Nhà nước về quản trị nợ quá hạn ............ 54 3.3.2. Thực trạng công tác Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân ................ 55 3.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên ................................................................................. 70 3.4. Những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân tồn tại trong quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên........................ 73 3.4.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 73 3.4.2. Những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân ...................................................... 74 v Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ NỢ QUÁ HẠN CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN - CHI NHÁNH NAM THÁI NGUYÊN .................................................... 77 4.1. Phương hướng kinh doanh và định hướng quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên trong thời gian tới ............................... 77 4.1.1. Phương hướng kinh doanh .............................................................................. 77 4.1.2. Định hướng quản trị nợ quá hạn ..................................................................... 78 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên .......................................................................................... 80 4.2.1. Nâng cao chất lượng công tác thẩm định và phân tích tín dụng ..................... 80 4.2.2. Đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp ......... 82 4.2.3. Tăng cường kiểm tra, giám sát tín dụng.......................................................... 85 4.2.4. Giải pháp nhằm hạn chế rủi ro ........................................................................ 86 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 89 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 91 vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 1 BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư & Phát triển Việt Nam 2 CBTD Cán bộ tín dụng 3 CK 4 DPRR 5 FTA 6 HĐKD 7 KH 8 KHCN Khách hàng cá nhân 9 NHCT Ngân hàng công thương 10 NHNN Ngân hàng nhà nước 11 NHTM Ngân hàng thương mại 12 QLNB Quản lý nội bộ 13 QTNQH 14 QTTD 15 PGD 16 PKHCN Phòng khách hàng cá nhân 17 PQLNB Phòng Quản lý nội bộ 18 RRTD Rủi ro tín dụng 19 TCTD Tổ chức tín dụng 20 TDH Trung dài hạn 21 TDCK Tín dụng cuối kỳ 22 TMCP Thương mại cổ phần 23 TSĐB Tài sản đảm bảo 24 XHCN Xã hội chủ nghĩa 25 XHTD Xếp hạng tín dụng 26 XHTDNB Cuối kỳ Dự phòng rủi ro Hiệp định thương mai tự do Hoạt động kinh doanh Khách hàng Quản trị nợ quá hạn Quản trị rủi ro Phòng giao dịch Xếp hạng tín dụng nội bộ vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Thang đánh giá Likert ......................................................................... 38 Bảng 3.1. Cơ cấu nguồn nhân lực của BIDV Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015-2017 ............................................................................................ 42 Bảng 3.2. Kết quả kinh doanh của BIDV Chi nhánh Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 ................................................................................. 44 Bảng 3.3. Tình hình dư nợ cho vay KHCN theo thời gian .................................. 48 Bảng 3.4. Tình hình dư nợ cho vay KHCN theo tài sản đảm bảo ....................... 49 Bảng 3.5. Tình hình dư nợ cho vay KHCN theo hoạt động sử dụng .................. 50 Bảng 3.6. Nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên .... 52 Bảng 3.7. Tỷ lệ nợ quá hạn của các ngân hàng thương mại giai đoạn 2015 - 2017 .... 53 Bảng 3.8. Kế hoạch kiểm soát nợ quá hạn của BIDV từ 2016 - 2018 ................ 55 Bảng 3.9. Kết quả thẩm định cho vay tại BIDV Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017.......................................................................................... 60 Bảng 3.10. Kết quả kiểm tra, giám sát sử dụng vốn vay tại BIDV Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015 - 2017 ............................................................ 62 Bảng 3.11. Bảng trích lập dự phòng nợ quá hạn của BIDV Nam Thái Nguyên ... 64 Bảng 3.12. Phân loại nợ của KHCN tại BIDV Nam Thái Nguyên ....................... 66 Bảng 3.13. Kết quả đánh giá công tác quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên....................................................... 69 Bảng 3.14. Kết quả đánh giá của chuyên gia về nợ quá hạn do tác động của môi trường kinh doanh ............................................................................... 71 Bảng 3.15. Tổng hợp kết quả đánh giá của chuyên gia về nhân tố ảnh hưởng từ phía ngân hàng .................................................................................... 71 Bảng 3.16. Kết quả khảo sát từ phía chuyên gia ................................................... 72 viii DANH MỤC HÌNH Hình 3.1. Sơ đồ mô hình tổ chức của BIDV Nam Thái Nguyên .......................... 41 Hình 3.2. Biểu đồ rủi ro nợ nhóm II và nợ xấu tín dụng bán lẻ của BIDV - Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015 -2017 ....................................................... 46 Hình 3.3. Biểu đồ rủi ro nợ xấu của BIDV - Nam Thái Nguyên giai đoạn 20152017 ....................................................................................................... 47 Hình 3.4. Biểu đồ công tác xử lý nợ quá hạn của KHCN tại BIDV Nam Thái Nguyên ..... 68 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động tín dụng là chức năng kinh tế hàng đầu của ngân hàng để tài trợ cho hoạt động chi tiêu của các cá nhân, doanh nghiệp và cơ quan chính phủ. Hoạt động tín dụng có mối quan hệ mật thiết với tình hình phát triển kinh tế tại địa phương ngân hàng phục vụ, bởi vì cho vay thúc đẩy sự tăng trưởng của các doanh nghiệp, tạo ra sức sống cho nền kinh tế. Hoạt động tín dụng luôn chiếm tỷ trọng lớn của hoạt động NHTM và đem lại phần lớn thu nhập cho các NHTM. Tại Việt Nam hiện nay có khoảng gần 100 ngân hàng, trong đó có 31 ngân hàng TMCP [26], chưa kể các quỹ tín dụng. Trong giai đoạn từ 2010 đến 2016, việc tăng trưởng tín dụng nóng đã để lại những hệ lụy và hậu quả nghiêm trọng với một số tổ chức này như: rơi vào diện kiểm soát đặc biệt do âm vốn nặng, sáp nhập hay bị ngân hàng nhà nước mua lại với giá 0 đồng … Điểm lại các danh sách các ngân hàng từng bị đổ bể, bị thu hồi giấy phép hay bắt buộc phải sáp nhập cho thấy: nguyên nhân đều do gánh chịu hậu quả từ các khoản vay phát sinh nợ quá hạn, tài sản định giá lại không đủ cho dư nợ hiện tại của khoản vay đã là nguyên nhân đẩy ngân hàng đến tình trạng mất vốn (Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2016, tính đến tháng 12/2016, tỷ lệ nợ quá hạn trên toàn hệ thống ngân hàng là khoảng 2,46%). Điều đó phản ánh một thực tế là hoạt động tín dụng của ngân hàng tuy có tăng về "lượng" nhưng lại giảm về "chất", tổng dư nợ tín dụng tăng nhanh đã kéo theo tình trạng nợ quá hạn nghiêm trọng trên quy mô rộng lớn. Nợ quá hạn phát sinh do rất nhiều nguyên nhân khác nhau như từ phía người vay vốn, từ phía ngân hàng, thậm chí từ những bất ổn của nền kinh tế, yếu tố khách quan như thiên tai dịch bệnh, hệ thống luật pháp chưa đầy đủ và đồng bộ, các cơ chế chính sách, quy trình nghiệp vụ chưa được xây dựng hoàn chỉnh, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ tín dụng còn non yếu, chính vì vậy ngân hàng đã mắc phải nhiều sai phạm trên cả ba khâu: quản trị, điều hành và tác nghiệp. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV Việt Nam) là một trong bốn ngân hàng thương mại mạnh nhất Việt Nam. Trước đây, Ngân hàng chủ yếu tập trung phục vụ các khách hàng doanh nghiệp với mảng thế mạnh truyền thống 2 là đầu tư xây dựng cơ bản, tài trợ dự án, phát triển sản xuất kinh doanh. Với xu hướng phát triển Ngân hàng đa năng, hiện đại, lĩnh vực bán lẻ ngày càng có nhiều sức hấp dẫn, với các thế mạnh về nguồn lực, công nghệ, mạng lưới, quy mô… BIDV Việt Nam đã đẩy mạnh các hoạt động phát triển lĩnh vực Ngân hàng bán lẻ và đã đạt được là một trong những Ngân hàng “bán lẻ hàng đầu Việt Nam”. Riêng về Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên, mặc dù mới thành lập và đi vào hoạt động trên cơ sở tách ra từ Chi nhánh Thái Nguyên, khu vực hoạt động tại địa bàn huyện Phổ Yên, thị xã Sông Công và huyện Phú Bình, tiềm năng phát triển tín dụng khách hàng cá nhân đang phát triển rất tốt. Đây cũng chính là một trong những cơ sở quan trọng cho việc tách ra thành lập riêng của Chi nhánh Nam Thái Nguyên. Với định hướng của BIDV là “ngân hàng bán lẻ hàng đầu tại Việt Nam” và bước qua giai đoạn nóng về tăng trưởng tín dụng những năm qua, BIDV Nam Thái Nguyên cũng phải gánh chịu những hệ lụy từ những khoản nợ quá hạn của khách hàng cá nhân. Các công tác giải quyết như: xây dựng bộ phận quản trị rủi ro, bộ phận khách hàng cá nhân chuyên quản lý và xử lý nợ tại các địa bàn kinh doanh, … cũng đã giải quyết được một phần nợ quá hạn. Tuy nhiên, với mục tiêu khá thách thức là phải giảm tỷ lệ nợ quá hạn xuống dưới 1,5% so với con số nợ quá hạn hiện tại luôn dao động trên 1,5% thì BIDV Nam Thái Nguyên thực sự vẫn chưa đạt được kì vọng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu, lợi nhuận của tổ chức chưa kể là phải trích lập dự phòng rủi ro lớn, bị kiểm soát tín dụng để tập trung thu hồi nợ quá hạn. Ý thức được điều này, Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên đã coi công tác quản trị nợ quá hạn là một trong những việc cần được giải quyết hàng đầu qua đó góp phần tăng cường hiệu quả của hoạt động tín dụng ngân hàng, giúp tạo ra điểm tựa vững chắc trong quá trình thực hiện đổi mới, hiện đại hóa Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên. Xuất phát từ thực tiễn đó,việc nghiên cứu đề tài: “Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên” là cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong giai đoạn hiện nay cũng như trong trong thời gian tới. 3 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng hoạt động quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên giai đoạn 2015-2017, từ đó thấy được điểm mạnh điểm yếu trong hoạt động quản trị nợ quá hạn, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về ngân hàng thương mại, nợ quá hạn và quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thương mại. - Phân tích thực trạng công tác Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên trong thời gian vừa qua. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển - Chi nhánh Nam Thái Nguyên trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển - Chi nhánh Nam Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung: Nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác Quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư & phát triển Việt Nam - Chi nhánh Thái Nguyên. - Không gian: đề tài được tiến hành nghiên cứu tại BIDV Nam Thái Nguyên. - Thời gian: Số liệu thứ cấp của đề tài nghiên cứu về công tác quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại BIDV Nam Thái Nguyên từ năm 2015 đến năm 2017. 4 Số liệu sơ cấp được điều tra tháng 3 năm 2018; Đề xuất các giải pháp thực hiện đến năm 2020. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 4.1. Ý nghĩa khoa học Luận văn là công trình khoa học góp phần hệ thống hoá những vấn đề mang tính lý luận về nợ quá hạn và quản trị nợ quá hạn tại ngân hàng thương mại. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Việc phân tích thực trạng nợ quá hạn của khách hàng cá nhân sẽ đánh giá được những ưu điểm cũng như những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động quản trị nợ quá hạn tại BIDV Chi nhánh Nam Thái Nguyên. Từ đó luận văn đưa ra các giải pháp góp phần khắc phục các hạn chế, kiểm soát rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị nợ quá hạn tại BIDV Chi nhánh Nam Thái Nguyên. Đây sẽ là một trong những gợi ý cho Ban Giám đốc Chi nhánh có thể áp dụng vào việc hoàn thiện công tác quản trị nợ xấu nhằm đem lại lợi ích cho cả khách hàng và Ngân hàng; Giữ khách hàng hiện tại, gia tăng khách hàng tin cậy, trung thành và thu hút các khách hàng tiềm năng. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo nội dung của Luận văn gồm 4 chương: - Chương 1:Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại - Chương 2: Phương pháp nghiên cứu - Chương 3: Thực trạng quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên. - Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản trị nợ quá hạn của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Nam Thái Nguyên. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NỢ QUÁ HẠN VÀ QUẢN TRỊ NỢ QUÁ HẠN CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về nợ quá hạn và quản trị nợ quá hạn tại ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm về ngân hàng thương mại Trên thế giới có rất nhiều định nghĩa khác nhau về Ngân hàng Thương mại (NHTM). Chẳng hạn, Luật Ngân hàng của Pháp năm 1941 đã định nghĩa: "Ngân hàng là những xí nghiệp dưới hình thức cơ sở hành nghề thường xuyên nhận của công chúng dưới hình thức ký thác hay hình thức khác các số tiền mà họ dùng cho chính họ vào các nghiệp vụ chiết khấu tín dụng hay dịch vụ tài chính”. Hay như luật Ngân hàng của Ấn độ năm 1950, được bổ sung năm 1959 đã nêu: "Ngân hàng là cơ sở nhận các khoản tiền ký thác để cho vay hay tài trợ đầu tư". Những định nghĩa tương tự như vậy là căn cứ vào tính chất và mục đích hoạt động. Một loạt định nghĩa khác lại căn cứ vào sự kết hợp với đối tượng hoạt động. Cụ thể như Luật Ngân hàng của Đan Mạch năm 1930 đã định nghĩa như sau: "Những nhà băng thiết yếu gồm các nghiệp vụ nhận tiền ký thác, bán buôn vàng bạc, hành nghề thương mại và các giá trị địa ốc, các phương tiện tín dụng và hối phiếu, thực hiện các nghiệp vụ chuyển ngân, đứng ra bảo hiểm.." Ở Việt nam, trong bước chuyển đổi sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN. Mọi người được tự do kinh doanh theo pháp luật, được bảo hộ quyền sở hữu và thu nhập hợp pháp, các hình thức sở hữu có thể hỗn hợp, đan kết với nhau hình thành các tổ chức kinh doanh đa dạng. Các doanh nghiệp không phân biệt các quan hệ sở hữu đều tự chủ kinh doanh, hợp tác và cạnh tranh với nhau, bình đẳng trước pháp luật. Theo hướng đó, nền kinh tế hàng hoá phát triển tất yếu sẽ tạo ra những tiền đề cần thiết và đòi hỏi sự ra đời của nhiều loại hình Ngân hàng và các tổ chức tín dụng 6 khác. Cho nên để tăng cường quản lý, hướng dẫn hoạt động của các Ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác, tạo thuận lợi cho sự phát triển nền kinh tế, đồng thời bảo vệ lợi ích hợp pháp của các tổ chức và cá nhân, Pháp lệnh Ngân hàng, Hợp tác xã tín dụng và Công ty Tài chính của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt nam đã xác định: "Ngân hàng Thương mại là tổ chức kinh doanh tiền tệ hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả,sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán"[3]. Theo Luật các Tổ chức Tín dụng (2010) thì Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại hình ngân hàng gồm: ngân hàng thương mại, ngân hàng phát triển, ngân hàng đầu tư, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác và các loại hình ngân hàng khác. Mặc dù có nhiều cách thể hiện khác nhau, nhưng phân tích khai thác nội dung của các định nghĩa đó, người ta dễ dàng nhận thấy các ngân hàng thương mại đều có chung một tính chất, đó là việc nhận tiền ký thác - tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn, để sử dụng vào các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu và các nghiệp vụ kinh doanh khác của chính ngân hàng. Ngày nay quy mô của các ngân hàng ngày càng được mở rộng về vốn và phạm vi hoạt động. Trên thế giới hiện nay có sự phân định Ngân hàng đa năng và Ngân hàng chuyên môn hoá. Sự phân định này ở mỗi nước, mỗi khu vực, mỗi thời kỳ phát triển là khác nhau, phản ánh sự phát triển trong quá trình điều hoà điều chỉnh hoạt động của Ngân hàng. Ngân hàng đa năng thực hiện tất cả các nghiệp vụ vốn có của một Ngân hàng: nhận tiền gửi (của mọi đối tượng, mọi loại thời hạn), cho vay (cho tất cả các thời hạn, các ngành kinh tế), và kinh doanh chứng khoán. Còn Ngân hàng chuyên môn hoá chỉ thực hiện một trong những nhiệm vụ vốn có. Mỗi loại Ngân hàng chuyên doanh hay đa năng đều có nhưng ưu thế và nhược điểm riêng. Đối với Ngân hàng đa năng ưu điểm nổi bật là: mở rộng được các nghiệp vụ ngân hàng, có thể giảm được chi phí trong quá trình giao dịch với khách hàng. Ngân hàng đa năng có thể hoạt động kinh doanh, sử dụng nguồn vốn vào các hoạt động 7 khác nhau, do vậy hạn chế được rủi ro, làm cho tổng lợi nhuận không bị ảnh hưởng lớn nếu một nghiệp vụ nào đó hoạt động kém. Ngân hàng đa năng có khả năng đáp ứng tất cả các yêu cầu dịch vụ của khách hàng, thu hút được nhiều khách hàng. Tuy nhiên, Ngân hàng đa năng cũng bộc lộ những nhược điểm là nó khó có điều kiện để tìm hiểu một cách sâu sắc về nhu cầu vốn của một đơn vị khách hàng, dẫn đến chất lượng phục vụ khách hàng sẽ không cao. Ngược lại, Ngân hàng chuyên môn hoá chỉ thực hiện một số nghiệp vụ nhất định và giới hạn đối tượng phục vụ nên có điều kiện hiểu sâu hơn về đơn vị khách hàng, khả năng nghiệp vụ cũng được chuyên môn cao. Tuy nhiên trong cơ chế thị trường, Ngân hàng chuyên doanh kém linh hoạt hơn Ngân hàng đa năng. Khả năng thu hút khách hàng bị hạn chế, rủi ro tương đối lớn. Ngày nay, hoạt động của các tổ chức tài chính thế giới trên thị trường tài chính ngày càng phát triển về số lượng và quy mô hoạt động, đa dạng và phong phú. Người ta phân biệt Ngân hàng Thương mại với các tổ chức môi giới tài chính khác ở chỗ Ngân hàng Thương mại là tổ chức chuyên kinh doanh tiền gửi, chủ yếu là tiền nhàn rỗi của các tầng lớp dân cư trong xã hội và tiền gửi của các tổ chức kinh tế, tiền gửi của Chính phủ… chính từ hoạt động đó đã tạo điều kiện cho các Ngân hàng Thượng mại tăng gấp nhiều lần số vốn thực có để đưa vào các hoạt động kinh doanh của mình. Đó là đặc trưng cơ bản để phân biệt Ngân hàng Thương mại với các tổ chức tài chính khác. 1.1.1.2. Chức năng của Ngân hàng thương mại a. Chức năng trung gian tín dụng Thực hiện các chức năng trung gian tín dụng, NHTM đóng vai trò là "cầu nối"giữa người dư thừa vốn và người cần vốn. Người dư thừa vốn Gửi tiền Ngân hàng TM Gửi tiền Người cần vốn Đầu tư Ủy thác đầutư Nguồn: [17] Thông qua huy động các khoản tiền tệ tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế, NHTM hình thành lên quỹ cho vay để cung cấp tín dụng cho nền kinh tế.Với chức 8 năng này NHTM vừa đóng vai trò người đi vay vừa đóng vai trò là người cho vay. Với chức năng trung gian tín dụng, NHTM đã góp phần tạo lợi tích cho tất cả các bên tham gia, bao gồm người gửi tiền, ngân hàng và người đi vay đồng thời thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Trung gian tín dụng được xem làm vai trò quan trọng nhất của NHTM vì nó phản ánh bản chất của NHTM là đi vay để cho vay, nó quyết định đến sự tồn tại và phát triển của ngân hàng, đồng thời là cơ sở để thực hiện các chức năng khác [17]. b. Chức năng trung gian thanh toán NHTM làm trung gian thanh toán khi nó thực hiện thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ. Ở đây ngân hàng thương mại đóng vai trò là người “thủ quỹ” cho các doanh nghiệp và các cá nhân bởi ngân hàng là người giữ tài khoản của họ. Việc thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt giữa các chủ thể kinh tế có nhiều hạn chế như rủi ro trong vận chuyển tiền gửi, chi phí thanh toán lớn, đặc biệt là những khách hàng ở xa nhau, điều này đã tạo nên nhu cầu khách hàng thực hiện thanh toán qua ngân hàng. Đối với NHTM chức năng này góp phần tăng thêm lợi nhuận cho ngân hàng thông qua việc thu phí thanh toán. Thêm nữa, nó lại làm tăng nguồn vốn cho vay của ngân hàng thể hiện trên số dư có trong tài khoản tiền gửi của khách hàng. Chức năng này cũng chính là cơ sở hình thành chức năng tạo tiền của NHTM [17]. c. Chức năng tạo tiền Tiền là một chức năng quan trọng, phản ánh rõ bản chất của NHTM với mục tiêu là tìm kiếm lợi nhuận là một yêu cầu chính cho sự tồn tại và phát triển của mình, các NHTM với nghiệp vụ kinh doanh mang tính đặc thù của mình vô hình dung đã thực hiện chức năng tạo tiền cho nền kinh tế. Chức năng tạo tiền được thực thi trên cơ sở chức năng khác của NHTM là chức năng tín dụng và chức năng thanh toán. Thông qua chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng sử dụng số vốn huy động được để cho vay, số tiền cho vay ra lại được khách hàng sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ thanh toán trong khi số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng cũng được coi là một 9 bộ phận của tiền giao dịch, được họ sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ, ... Với chức năng này, hệ thống NHTM đã làm tăng tổng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. 1.1.1.3. Các hoạt động của ngân hàng thương mại a. Hoạt động tạo lập vốn NHTM là một loại hình doanh nghiệp, bởi vậy muốn mở rộng các hoạt động kinh doanh nó phải tự lập được nguồn vốn [18]. * Vốn tự có Vốn tự có của NHTM bao gồm vốn điều lệ, các quỹ dự trữ và một số tài sản nợ khác theo quy định của ngân hàng Trung ương. Nguồn vốn này chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng số nguồn vốn kinh doanh của ngân hàng, song nó có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở để thu hút nguồn vốn khác, là vốn khởi đầu tạo uy tín của ngân hàng đối với khách hàng, sử dụng xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho ngân hàng. Đồng thời, vốn tự có là cơ sở thu hút được nhiều nguồn vốn huy động và xác định hệ số an toàn trong kinh doanh của ngân hàng. * Vốn huy động Huy động vốn nhàn rỗi là một trong những hoạt động quan trọng hàng đầu của NHTM, nó tạo nguồn vốn chủ lực trong kinh doanh. NHTM thường huy động vốn nhàn rỗi của xã hội qua các hình thức nhân tiền gửi, phát hàng các chứng từ có giá. Huy động tiền gửi là hình thức huy động vốn phổ biến của NHTM, các khoản tiền gửi có thể được chia thành tiền gửi không kỳ hạn và tiền gửi có kỳ hạn. Huy động vốn thông qua phát hành chứng từ có giá là việc NHTM phát hành các chứng từ tiền gửi, kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng để huy động vốn. * Vốn vay của các ngân hàng Trong quá trình hoạt động kinh doanh, một NHTM có thể thiếu vốn ngắn hạn để thanh toán. Ngân hàng giải quyết bằng cách đi vay các NHTM và các tổ chức tín dụng khác hoặc của ngân hàng Trung ương. Huy động vốn thanh toán và vốn khác: Trong quá trình thực hiện chức năng trung gian thanh toán, ngân hàng không dùng tiền mặt theo lệnh của khách hàng, như 10 vậy ngân hàng đã huy động được nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi dưới hình thức tiền ký quỹ vào tài khoản tiền gửi thanh toán tiền chu chuyển trong thanh toán. b. Hoạt động sử dụng vốn Sử dụng vốn là hoạt động kinh doanh chủ yếu và quan trọng nhất của NHTM. Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động sử dụng vốn ngày càng đa dạng và được thực hiện dưới nhiều hình thức: * Cho vay Đây là hướng sử dụng cơ bản trong sử dụng vốn của ngân hàng gồm cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. - Cho vay ngắn hạn là loại cho vay có thời gian, dưới 12 tháng. Đây là loại cho vay phổ biến của NHTM, nhằm bổ sung vốn lưu động cho khách hàng. Cho vay trung và dài hạn là loại cho vay có thời hạn trên 12 tháng. Loại cho vay này để khách hàng thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế. Mặt khác loại cho vay này cũng phù hợp với khả năng huy động vốn theo chiều hướng gia tăng của NHTM và nhu cầu sử dụng vốn đa dạng của khách hàng vay vốn. * Hoạt động đầu tư Hoạt động đầu tư của NHTM được thực hiện dưới hai hình thức chủ yếu sau: - Đầu tư chứng khoán, ngân hàng mua chứng khoán và trở thành người sở hữu chứng khoán. Chứng khoán mà ngân hàng có thể mua là tín phiếu kho bạc ngắn hạn, trái phiếu Chính phủ, cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp. Mua chứng khoán mang lại lợi ích cho ngân hàng, đó là ngân hàng sử dụng tối đa nguồn vốn đã huy động được để thu lợi nhuận mặt khác tăng cường khả năng thanh toán cho các khoản dự trữ của mình. NHTM chỉ được đầu tư chứng khoán ở một giới hạn nhất định theo quy định của pháp luật Nhà nước. - Đầu tư vốn liên doanh, liên kết là việc ngân hàng bỏ vốn ra để liên doanh, liên kết với các NHTM, tổ chức tín dụng khác hoặc doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực sản xuất thương mại, dịch vụ để tăng phần góp vốn, tạo ra những lợi thế cho ngân hàng và nền kinh tế. c. Hoạt động dịch vụ ngân hàng