Tài liệu Một số vấn đề về quản lý sử dụng kinh phí cho hoạt động sự nghiệp y tế tại bệnh viện nhi trung ương trong điều kiện hiện nay

Chuyên đề cuối khoá CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ SỬ DỤNG KINH PHÍ TẠI CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP Y TẾ. 1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ CỦA ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP Y TẾ. 1.1.1. Khái niệm về đơn vị sự nghiệp y tế. Công việc khám chữa bệnh đã có từ khi xã hội loài người xuất hiện, ban đầu chỉ là những thầy lang, thầy phù thuỷ, với những phương thức chữa bệnh rất đơn sơ và mang nặng tính chất mê tín. Bệnh viện chỉ thực sự phát triển từ cuối thế kỷ XIX do có sự trợ giúp của các ngành khoa học khác, nó có tổ chức và hệ thống hoàn chỉnh. Đến ngày nay thì bệnh viện chở thành một đơn vị không thể thiếu và vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của xã hội. Theo quan điểm hiện đại bây giờ cho rằng: “Đơn vị y tế là một cơ sở y tế trong khu trong khu vực dân cư, là một bộ phận không thể tách rời của một tổ chức xã hội và y tế, chức năng của nó là chăm sóc sức khoẻ toàn diện cho nhân dân, cả phòng bệnh và chữa bệnh, là trung tâm đào tạo cán bộ y tế và nghiên cứu sinh xã hội học”. Như vậy theo cách hiểu trên thì đơn vị sự nghiệp y tế là một hệ thống, một phức hợp và một tổ chức động. - Đơn vị y tế là một hệ thống lớn bao gồm: ban giam đốc, các phòng nghiệp vụ, các khoa lâm sàng, cận lâm sàng. - Đơn vị y tế là một phức hợp bao gồm rất nhiều yếu tố có liên quan chằng chịt từ khám bệnh, chuẩn đoán, điều trị, chăm sóc…. - Là một tổ chức động bao gồm đầu vào là người bệnh, cán bộ y tế, trang thiết bị, thuốc cần để chuẩn đoán điều trị. Đầu ra là người bệnh khỏi bệnh ra viện hoặc hồi phục sức khoẻ hoặc người bệnh tử vong. Đơn vị y tế có 3 loại: SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá + Đơn vị y tế công hay còn gọi là đơn vị sự nghiệp y tế. Đây là đơn vị y tế do Nhà nước quản lý, mọi sự hoạt động của nó phụ thuộc vào đường lối phát triển của Nhà nước. + Đơn vị y tế tư là đơn vị y tế do tư nhân đứng ra tổ chức thành lập như: Các phòng khám tư, bệnh viện tư,... Hoạt động của nó một phần phải nằm trong khuôn khổ chung của mọi bệnh viện và một phần năm dưới sự chỉ đạo của tư nhân. + Đơn vị y tế công, tư đây là loại hình Bệnh viện do có sự kết hợp cả hai loại trên. Trong khuôn khổ đề tài này em chỉ đề cập đến đơn vị sự nghiệp y tế, mà đại diện là Bệnh viện nhi trung ương, nơi em có điều kiện được tiếp cận và học tập. 1.1.2. Đặc điểm của đơn vị sự nghiệp y tế. - Là đơn vị sự nghiệp có thu của nhà nước nên chịu chỉ đạo của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. - Thực hiện công bằng trong chăm sóc sức khoẻ nhân dân. Nhà nước đảm bảo mọi người đều được chăm sóc sức khoẻ cơ bản có chất lượng phù hợp với khả năng kinh tế xã hội của đất nước. Hoạt động của các đơn vị sự nghiệp y tế không vì mục tiêu lợi nhuận mà vì lợi ích cộng đồng. - Là bộ mặt của ngành y tế, kỹ thuật của Bệnh viện phản ánh sự phát triển y học của một quốc gia. Cả nước ta có 823 bệnh viện với gần 116.000 giường bệnh. Bình quân 1,5 giường bệnh/1000 dân.(Theo số liệu thông kê năm 2002). - Đơn vị sự nghiệp y tế là trung tâm chẩn đoán và điều trị với kỹ thuật cao, giữ vai trò quan trọng trong hệ thống y tế quốc gia về lĩnh vực khám chữa bệnh, làm giảm đi sự thiếu hụt lao động vì ốm đau, giúp phục hồi sức khỏe và chữa bệnh cho mọi người. 1.1.3. Vai trò của đơn vị sự nghiệp y tế. 1.1.3.1. Vai trò của y tế đối với sự phát triển kinh tế xã hội. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá Bất cứ quốc gia nào muốn phát triển đi lên trước hết phải nhờ vào nhân tố con người. Bởi vậy, chiến lược con người sẽ là trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế xã hội, vừa thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đồng thời cũng là đối tượng tác động của các mục tiêu đó. Song quả thực sẽ không có tính thuyết phục khi nói về một chiến lược mà trong đó không có mục tiêu cụ thể nào cho sự phát triển của con người, hơn thế nữa chỉ xem con người là công cụ thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xã hội theo một ý nghĩa trừu tượng về các tiêu chuẩn của xã hội ấy. Nền kinh tế nước ta đang từng bước đổi mới theo cơ chế thị trường có sự điều tiết vĩ mô của nhà nước. Trong quá trình đó yếu tố con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển kinh tế xã hội. Con người được coi là nguồn lực năng động nhất trong mọi nguồn lực nên việc chăm lo đầy đủ đến con người phải thông qua việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe bằng cách nuôi dưỡng bảo toàn, phát triển sức lực thông qua việc giáo dục và đào tạo. Có như vậy mới đảm bảo được nền tảng vững chắc về sự phồn vinh, thịnh vượng, thực hiện được chiến lược phát triển con người: “Nâng cao dân trí đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Mặt khác trong hai mục tiêu lớn của chiến lược con người là khai thác và phát huy cao độ năng lực lao động, chất sám, tạo môi trường phát triển có trọng dụng nhiều nhân tài. Nhưng để đạt được điều đó đòi hỏi phải có sức khỏe, sức khoẻ là tiền đề để tạo ra trí thức cho con người. Thật vậy, ngành y tế với chức năng chăm sóc, bảo vệ và nâng cao thể lực của nhân dân nên có một vị trí hết sức quan trọng trong việc phát triển nguồn lực để thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Chiến lược chăm sóc sức khoẻ của tổ chức y tế Thế giới đến năm 2000 là: “Không có một công dân nào lại không được chăm sóc và bảo vệ sức khỏe”. Đầy cũng là một nội dung cơ bản của chiến lược chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân ta. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá Như vậy, sự nghiệp y tế có vai trò hết sức quan trọng trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân ta. Trong giai đoạn hiện nay Đảng và Nhà nước ta coi việc quan tâm đến sự nghiệp y tế là sự nghiệp của toàn xã hội, của toàn dân và tư tưởng chỉ đạo trong công cuộc thực hiện chiến lược con người cũng là chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Để nâng cao chất lượng ngành y tế cần phải có sự đầu tư mà trước hết là sự đầu tư vốn bằng tiền. Vốn đầu tư cho y tế có thể được khai thác dưới nhiều hình thức khác nhau, song hiện nay ở nước ta chủ yếu vẫn là do nguồn NSNN đài thọ và nó hình thành nên khoản chi NSNN cho sự nghiệp y tế. Thông qua chi NSNN sẽ có tác động quan trọng đến việc tổ chức mạng lưới cũng như cơ cấu của ngành y tế, từ đó sắp xếp cho phù hợp, hướng dẫn quản lý các hoạt động y tế một cách có hiệu quả. Trong cơ chế thị trường yêu cầu cơ bản của việc thực hiện cơ chế mới là nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho ngành y tế có khả năng chủ động điều hoà, cân đối sử dụng lực lượng cán bộ, cơ sở vật chất, kinh phí một cách hợp lý có hiệu quả phục vụ cho nhu cầu chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân. Muốn làm tốt công tác này phải có sự chuẩn bị từ những khâu đầu, từ lúc lập dự toán chi cho hoạt động y tế đến khi quyết toán chi cho hoạt động y tế. 1.1.3.2. Vai trò của quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế. Quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế có vai trò rất quan trọng đến sự hoạt động và phát triển của các đơn vị y tế nói riêng và đến toàn ngành y tế nói chung. Vai trò này được bắt nguồn từ vai trò của hoạt động y tế với con người, là một trong nhiều yếu tố quyết định đến sự phát triển của ngành cũng như sự phát triển của toàn xã hội. Chất lượng, hiệu quả của hoạt động ở các đơn vị sự nghiệp y tế có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ con người. Mà sức khoẻ là tiền đề cần thiết để tạo ra trí tuệ, là tài sản quý giá nhất trong mọi tài sản. Thực tế cho thấy quá trình phát triển kinh tế xã hội không diễn ra một cách thụ động mà nó phụ thuộc vào trình độ chuyên môn của con người. Người lao động không nắm vững khoa học và công nghệ tiên tiến, SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá không có những phẩm chất nhân cách phù hợp với yêu cầu của công việc thì không thể đầy mạnh phát triển kinh tế là một điều tất yếu. Điều đó nói lên rằng y tế không phải là một phạm trù phúc lợi đơn thuần mà nó có tác động đến sự nghiệp kinh tế. Song chất lượng hiệu quả của hoạt động y tế phụ thuộc rất nhiều vào việc đầu tư vốn cũng như việc quản lý nguồn vốn đầu tư này. Quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế góp phần đảm bảo sự công bằng xã hội. Nhất là trong điều kiện nước ta ngày nay, mặc dù đã có sự điều tiết của nhà nước nhưng cơ chế thị trường vẫn có những quy luật tất yếu của nó đó là sự phân hoá người giàu và người nghèo, khoảng cách này ngày càng lớn. Mặt khác người nghèo có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn người giàu rất nhiều, việc họ không có đủ khả năng chi trả cho việc khám chữa bệnh là điều tất yếu. Quản lý kinh phí sao cho phù hợp với từng đối tượng là một vấn đề rất khó đồng thời vẫn đảm bảo công bằng cho mọi người lại còn khó hơn. Điêu này thể hiện ở việc nhà nước đảm bảo cho mọi người đều được chăm sóc sức khoẻ ở mức độ cơ bản theo khả năng tối đa của NSNN dành cho khám chữa bệnh. Đối tượng ưu tiên và người nghèo không đủ khả năng chi trả thì được nhà nước hỗ trợ thông qua các chính sách xã hội. Các đối tượng khác có nhu cầu phục vụ cao hơn được các cơ sở y tế, bệnh viện tạo điều kiện thuận lợi phù hợp với khả năng thanh toán của họ. Quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế là một trong những công cụ điều tiết vĩ mô của Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế của xã hội. Thông qua việc xác định cơ cấu tỷ trọng các khoản chi ở các đơn vị mà Nhà nước tham gia điều chỉnh hướng dẫn đảm bảo các hoạt động y tế ở các đơn vị sự nghiệp y tế đi đúng hướng theo đường lối của Đảng và Nhà nước. Trên đây là một số vai trò chủ yếu của việc quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế. Song các vai trò này phát huy được hay không phụ thuộc rất lớn vào công tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp y tế cũng như hệ thống quản lý ở các đơn vị sự nghiệp này. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá 1.2. CÁC NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ CHO SỰ NGHIỆP Y TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY. Có 3 nguồn vốn cơ bản: - Ngân sách do Nhà nước cấp hàng năm. - Thu viện phí và bảo hiểm y tế do cơ quan Bảo hiểm Y tế thanh toán cho bệnh viện. - Thu viện trợ và các khoản khuyên góp. Đối với các đơn vị sự nghiệp y tế, các nguồn tài chính được lập kế hoạch cho từng năm trên cơ sở định mức của Bộ Tài chính qui định, định mức do bệnh viện tự xây dựng đã được cơ quan chủ quản duyệt, và dự báo về khả năng thu. 1.2.1. Nguồn ngân sách do Nhà nước cấp hàng năm. Hàng năm bệnh viện công nhận được một khoản kinh phí được cấp từ ngân sách của Nhà nước, căn cứ tính theo định mức tính cho một đầu giường bệnh/ năm nhân (x) với số giường bệnh kế hoạch của bệnh viện. Số kinh phí này thường đáp ứng được từ 30 đến 50% nhu cầu chi tiêu tối thiểu của Bệnh viện. 1.2.2. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế được Bộ Tài chính qui định là một phần ngân sách sự nghiệp y tế của Nhà nước giao cho ngành y tế quản lý và sử dụng. Các nguồn ngân sách này được quản lý tập trung thống nhất tại phòng Tài chính – Kế toán của bệnh viện theo chế độ kế toán hành chính sự nghiệp do Chính phủ Việt Nam qui định. Các bệnh viện thường tổ chức các điểm thu viện phí tại nhiều nơi trong bệnh viện, đảm bảo thu nhanh chóng, thuận tiện, tránh phiền hà cho người bệnh. Giá viện phí do Chính quyền cấp tỉnh của từng địa phương quy định dưa trên một khung giá tối đa-tối thiểu đã được Bộ Y tế và Bộ Tài chính duyệt. Đối với khám chữa bệnh theo yêu cầu mức thu được tính trên cơ sở SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá mức đầu tư của bệnh viện và cũng đã được giới chức có thẩm quyền ở địa phương duyệt. Đối với người bệnh có thẻ Bảo hiểm Y tế thì cơ quan Bảo hiểm Y tế thanh toán viện phí của bệnh nhân cho bệnh viện. Tuy nhiên, ở Việt Nam mới chỉ phổ biến loại hình BHYT bắt buộc áp dụng cho các đối tượng CNVC làm công ăn lương cho các cơ quan Nhà nước và các doanh nghiệp. Các loại hình khác chưa được triển khai một cách phổ biến. Nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế thường đảm bảo được từ 20-30% nhu cầu chi tối thiểu của các bệnh viện công. Hiện nay, thực hiện chủ trương xã hội hoá các hoạt động chăm sóc sức khoẻ của Đảng và Nhà nước, các loại hình bệnh viện và cơ sở y tế bán công, ngoài công lập đã ra đời, với cơ chế tài chính chủ yếu dựa vào nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế. 1.2.3. Nguồn viện trợ và các nguồn thu khác. Nguồn viện trợ và các nguồn thu khác cũng được Chính phủ Việt Nam qui định là một phần ngân sách của Nhà nước giao cho bệnh viện quản lý và sử dụng. Tuy nhiên bệnh viện thường phải chi tiêu theo những nội dung đã định từ phía tổ chức viện trợ. Nguồn này đáp ứng khoảng 20-30% chi tối thiểu của bệnh viện. Trong tổng ngân sách sự nghiệp y tế, phần ngân sách trung ương chiếm khoảng 30%, trong đó ngân sách dành cho 30 bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế chiếm khoảng từ 28-32%. Ngấn sách y tế địa phương có kết cấu khác: 72-75% dành cho bệnh viện, kinh phí phòng bệnh chỉ chiếm khoảng 25-28%. Tính chung, NSNN Việt Nam dành 40% chi cho hoạt động khám chữa bệnh của các bệnh viện công. 1.3. NỘI DUNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG KINH PHÍ Ở CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP Y TẾ. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá Quản lý sử dụng kinh phí trong bệnh viện là một nội dung của chính sách kinh tế-tài chính Y tế do Bộ Y tế chủ chương, với trọng tâm là sử dụng các nguồn lực đầu tư cho ngành y tế để cung cấp các dịch vụ y tế nhân dân một cách hiệu quả và công bằng. Tính hiệu quả chú trọng đến trình độ trang bị kỹ thuật, phương pháp phân phối nguồn lực, hiệu lực quản lý hành chính và chất lượng dịch vụ y tế cung cấp cho nhân dân. Tính công bằng đòi hỏi cung cấp dịch vụ y tế bằng nhau cho những người có cùng mức bệnh tật như nhau. Nói cách khác là ai có nhu cầu cần được chăm sóc y tế nhiểu hơn thì được đáp ứng nhiều hơn. Công bằng còn có nghĩa phải tính đến sự ưu tiên, sự quan tâm hơn trong chăm sóc một số đối tượng xã hội, ai chịu sự thiệt thòi về điều kiện hưởng thụ các phúc lợi xã hội thì phải được quan tâm nhiều hơn, thoả mãn nhu cầu khám chữa bệnh của mọi người khi ốm đau theo một mặt bằng chi phí nhất định mà không đòi hỏi khả năng chi trả của người bệnh là điều kiện tiên quyết. Định nghĩa: Quản lý sử dụng kinh phí trong bệnh viện ở Việt Nam được hiểu là việc quản lý toàn bộ các nguồn vốn (Vốn do NSNN cấp, vốn viện trợ, vốn vay và các nguồn vốn khác), tài sản, vật tư của bệnh viện để phục vụ nhiệm vụ khám bệnh, chữa bệnh, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế phải đảm bảo các yếu cầu sau: - Nâng cao chất lượng kế hoạch hoá hoạt động của bệnh viện, kế hoạch hoạt động chuyên môn phải gắn với kế hoạch đảm bảo vật chất, hậu cần, với dự toán tài chính của bệnh viện, xác lập chính xác các ưu tiên trong điều kiện các nguồn lực đầu tư luôn bị hạn chế. - Đảm bảo duy trì hoạt động thường xuyên về chuyên môn của bệnh viện, đồng thời tập trung kinh phí để từng bước giải quyết được những hoạt động ưu tiên đã được xác lập trong kế hoạch ngắn hạn và dài hạn của bệnh viện. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá - Quản lý chặt chẽ thu chi tài chính; thực hành tốt công tác kế toán, phân tích hoạt động kinh tế; xác lập vai trò của công tác tài chính-kế toán là công cụ đắc lực để quản lý kinh tế bệnh viện. Nội dụng của quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế Căn cứ vào thông tư số 103/1998/TT - BTC của Bộ Tài chính về hướng dẫn việc phân cấp, lập, chấp hành và quyết toán NSNN thì nội dung của quản lý sử dụng kinh phí tại các đơn vị sự nghiệp y tế gồm 3 khâu: - Lập dự toán chi cho năm kế hoạch. - Chấp hành dự toán chi. - Quyết toán chi cho năm báo cáo. 1.3.1. Khầu lập dự toán chi. Dự toán chi cho năm kế hoạch ở các đơn vị sự nghiệp y tế là một bộ phận rất quan trọng trong chu trình quản lý sử dụng kinh phí ở bệnh viện và khi lập dự toán chi phải dựa trên những căn cứ sau: - Nhiệm vụ phát triển ở các đơn vị sự nghiệp y tế cụ thể của năm kế hoạch và những chỉ tiêu phản ánh nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động của viện. Căn cứ này giúp cho công tác xây dựng kế hoạch chi có một cách nhìn tổng quát về những mục tiêu nhiệm vụ phải thực hiện trong năm kế hoạch. Đồng thời nó giúp cho việc khai thác các nguồn thu cũng như việc sử dụng ngân sách một cách đúng đắn hợp lý cho năm kế hoặch. - Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN cho các đơn vị y tế do các cấp có thẩm quyền quy định và khả năng nguồn kinh phí đáp ứng. Đây là căn cứ theo quy định của luật ngân sách. Lập dự toán chi chỉ sát đúng với dự toán của cơ quan cấp trên khi đặc biệt tuân thủ theo các chế độ, tiêu chuẩn, định mức thu chi tài chính Nhà nước thông qua hệ thống pháp luật. Từ đó đảm bảo tính hợp pháp cho việc lập dự toán chi của bệnh viện. - Những chỉ thị của cấp trên về việc xây dựng kế hoạch phát triển y tế và dự toán chi cho năm sau. Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính về lập dự toán chi ngân sách; văn bản hướng dẫn của Bộ; ngành; cơ quan liên quan. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá Căn cứ này đảm bảo cho khâu lập dự toán được thực hiện chính xác có cơ sở khoa học, hợp thời gian,... - Số kiểm tra về dự toán chi cho các đơn vị sự nghiệp y tế do cơ quan có thẩm quyền thông báo. Căn cứ này đảm bảo cho việc lập dự toán được đúng kế hoạch. - Tình hình thực hiện dự toán các năm trước, đặc biệt là năm báo cáo. Hoạt động ngân sách thường diễn ra theo các quy luật nhất định trong từng thời kỳ tương đối dài. Do vậy, các tài liệu phản ánh tình hình thực hiện ngân sách các năm trước cho phép dự báo, dự kiến tình hình chi ngân sách của năm kế hoạch theo các quy luật vận động của những năm trước, do đó dự toán có tính thực tiễn cao. Các công việc chủ yếu trong lập dự toán chi: Công tác chuẩn bị: Theo luật NSNN, công tác chuẩn bị lập dự toán hàng năm được tiến hành vào cuối quý II và đầu quý III của năm báo cáo với các công việc chủ yếu sau: - Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch chi cho đơn vị sự nghiệp y tế 6 tháng đầu năm và ước thực hiện 6 tháng cuối năm. Kết quả này là căn cứ thiết thực để xây dựng dự toán chi sự nghiệp y tế năm kế hoạch. - Soạn thảo phổ biến các thông tư, chỉ thị hướng dẫn về phương hướng nhiệm vụ công tác chi ngân sách năm kế hoạch, các biện pháp nghiệp vụ chủ yếu, cách thức và thời gian hoàn thành công tác lập dự toán chi. - In ấn, phát hành hệ thống mẫu biểu phục vụ cho công tác lập dự toán chi cho sự nghiệp y tế. - Giao số kiểm tra cho các cấp, các ngành, các đơn vị tham khảo. Cách lập: Dựa vào văn bản hướng dẫn của chính phủ, hàng năm Bộ Tài chính sẽ lập định mức chi hành chính để phân bổ cho các đơn vị y tế làm cơ sở tính SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá toán cho các chỉ tiêu chi năm kế hoạch. Bước này còn được gọi là xác định và giao số kiểm tra từ Bộ Tài chính (hoặc cơ quan chủ quản). Tại các cơ sở y tế: Căn cứ vào tình hình thực hiện những năm trước gần nhất; căn cứ vào chính sách, chế độ chi ngân sách cho y tế hiện hành và dự kiến những biến động có thể có trong năm kế hoạch, cùng với các văn bản hướng dẫn và số kiểm tra được giao, tiến hành xác định tính toán các nội dung chi cụ thể của đơn vị mình. Khi đã xác định đầy đủ các chỉ tiêu chi, tiến hành lập bản kế hoạch được phân định theo mục lục ngân sách gửi lên cơ quan quản lý cấp trên (Bộ y tế) và cơ quan tài chính đồng cấp xem xét. Qua việc lập kế hoạch chi ngân sách mà thẩm tra, tính toán một cách chặt chẽ, kỹ lưỡng khả năng và nhu cầu về tài chính cho đơn vị mình. Từ đó phát huy được ưu thế, thuận lợi, hạn chế đến mức thấp nhất những khó khăn, trở ngại trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Đây là khâu mở đầu của một chu trình ngân sách, nó đặt cơ sở nền tảng cho các khâu tiếp theo. Vì vậy, nếu khâu lập ngân sách được thực hiện chính xác có cơ sở khoa học, hợp thời gian,... sẽ tạo điều kiện thuận lợi rất lớn cho khâu tiếp theo đặc biệt là khẩu chấp hành dự toán chi cho sự nghiệp y tế. Với trình tự tiến hành như trên thì nó vừa đảm bảo tính khoa học, vừa đảm bảo tính thực tiễn, đồng thời nó thể hiện rõ sự tôn trọng nguyên tắc thống nhất, tập trung dân chủ trong quản lý sử dụng kinh phí ở bệnh viện, giúp quá trình quản lý bệnh viện được tốt hơn, hiệu quả hơn. 1.3.2. Khầu chấp hành dự toán chi cho sự nghiệp y tế. Mục đích của chấp hành dự toán chi là đảm bảo đầy đủ, kịp thời nguồn kinh phí của NSNN cho hoạt động y tế và thực hiện các chương trình đã được hoạch định trong năm kế hoạch. Thực chất của khâu chấp hành dự toán chi là tổ chức việc sử dung kinh phí sao cho tiết kiệm và hiệu quả cao. Để đạt được mục đích đó, trong việc chấp hành dự toán chi cần phải thực hiện các yêu cầu và nội dung cơ bản sau: SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá - Thực hiện việc sử dụng kinh phí trên cơ sở hệ thống các định mức tiêu chuẩn. Để đạt được yêu cầu này, cần rà soát bổ sung những định mức mới, xoá bỏ những định mức lạc hậu, đảm bảo cho hệ thống định mức, tiêu chuẩn có tính khoa học, tính thực tiễn cao. - Đảm bảo việc sử dụng kinh phí theo kế hoạch đã được duyệt. Để làm được điều này thì khâu lập dự toán chi cần phải cụ thể, chi tiết tới từng bộ phận, biết trước những phát sinh có thể xảy ra để xác định mức chi cho đúng, đây là việc làm không hề đơn giản. - Triệt để việc thực hiện thanh toán trực tiếp qua kho bạc nhà nước. Mọi khoản kinh phí chi trả từ NSNN của các đơn vị y tế phải do kho bạc trực tiếp thanh toán. Có như vậy mới quản lý tốt được nguồn vốn của bệnh viện. Trong quá trình sử dụng kinh phí, kho bạc nhà nước phối hợp với Bộ Y tế và các đơn vị có liên quan để tăng cường kiểm tra, giám sát việc chấp hành chế độ chính sách chi tiêu tại Bệnh viện, giúp cho quá trình quản lý sử dụng kinh phí tại các đơn vị đạt hiệu quả cao. 1.3.3. Công tác quyết toán chi năm báo cáo. Sau khâu chấp hành sử dụng kinh phí, cuối năm tại các đơn vị sự nghiệp y tế phải có báo cáo tổng kết trình lên Bộ y tế. Đây là khâu cuối cùng trong một chu trình quản lý các khoản chi ngân sách cho đơn vị. Nó chính là quá trình nhằm kiểm tra, rà soát, chỉnh lý lại các số liệu đã được phản ánh sau một kỳ chấp hành dự toán để phân tích đánh giá kết quả chấp hành dự toán. Tự rút ra những bài học kinh nghiệm cần thiết cho kỳ chấp hành dự toán tiếp theo. Bởi vậy, trong quá trình quyết toán các khoản chi cho y tế phải chú ý tới các yêu cầu cơ bản sau: - Phải lập đầy đủ các loại báo cáo tài chính và gửi kịp thời các loại báo cáo đó cho các cơ quan có thẩm quyền xét duyệt theo đúng chế độ đã quy định. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá - Số liệu trong các báo cáo phải đảm bảo tính chính xác, trung thực. Nội dung các báo cáo tài chính phải theo đúng các nội dung ghi trong dự toán được duyệt và theo đúng mục lục ngân sách đã quy định. - Báo cáo quyết toán năm của các đơn vị dự toán các cấp và của ngân sách các cấp chính quyền trước khi trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê chuẩn, phải có xác nhận của KBNN đồng cấp và phải được cơ quan nhà nước kiểm tra. - Báo cáo quyết toán của các đơn vị dự toán không được để xảy ra tình trạng quyết toán chi lớn hơn thu. Chỉ một khi các yêu cầu trên được tôn trọng đầy đủ thì công tác quyết toán chi cho y tế mới được tiến hành thuận lợi. Đồng thời, các yêu cầu này mới tạo cơ sở vững chắc cho việc phân tích đánh giá quá trình chấp hành dự toán một cách chính xác, trung thực và khách quan. Các loại báo cáo năm ở đơn vị sự nghiệp y tế: Cuối mỗi kỳ báo cáo, các đơn vị dự toán phải lập các loại báo cáo quyết toán sau: + Bảng cân đối tài khoản - Mẫu B01- H. + Tổng hợp tình hình kinh phí và quyết toán kinh phí đã sử dụng-Mẫu B02 - H. + Chi tiết kinh phí chi hoạt động đề nghị quyết toán - phụ biểu F02 1H. + Bảng đối chiếu hạn mức kinh phí - phụ biểu F02 - 3H. + Báo cáo tình hình tăng, giảm tài sản cố định - Mẫu B03 - H. + Báo cáo kết quả hoạt động sự nghiệp có thu - Mẫu B04 - H. + Thuyết minh báo cáo tài chính - Mẫu B05 - H. Chính vì vậy, hiệu quả của việc quản lý sử dụng kinh phí cho sự nghiệp y tế không chỉ được xem xét trên giác độ, mức độ, phạm vi, cơ cấu, nội dung chi mà còn xem xét đến cả quy trình quản lý chi. Một quy trình quản lý chi hợp lý, có khoa học sẽ góp phần tăng cường quản lý chi cho sự nghiệp y tế. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá 1.4. NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ SỬ DỤNG KINH PHÍ TẠI CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP Y TẾ. Hàng năm các đơn vị sự nghiệp y tế được Nhà nước cấp và cho phép sử dụng một khoản kinh phí nhất định. Để đảm bảo các khoản kinh phí này được sử dụng một cách đúng đắn và có hiệu quả thì cần phải tuân theo các nguyên tắc sau: 1.4.1. Nguyên tắc quản lý theo dự toán. Lập dự toán là khâu mở đầu của một chu trình ngân sách. Những khoản chi thường xuyên một khi đã được ghi vào dự toán chi và được cơ quan quyền lực Nhà nước xét duyệt được coi là chỉ tiêu pháp lệnh. Xét trên góc độ quản lý, số chi thường xuyên đã được ghi trong dự toán thể hiện sự cam kết của cơ quan chức năng quản lý tài chính Nhà nước với các đơn vị thụ hưởng NSNN. Từ đó làm nảy sinh nguyên tắc quản lý chi thường xuyên theo dự toán. Việc đòi hỏi quản lý chi thường xuyên theo dự toán là xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn sau: Thứ nhất: Hoạt động của NSNN, đặc biệt là cơ cấu thu - chi của ngân sách phụ thuộc vào sự phán quyết của cơ quan quyền lực Nhà nước đó. Do vậy, mọi khoản chi từ NSNN có thể trở thành hiện thực khi và chỉ khi khoản chi đó đã nằm trong cơ cấu chi theo dự toán đã được cơ quan quyền lực Nhà nước xét duyệt và thông qua. Thứ hai: Phạm vi chi tại mỗi đơn vị rất đa dạng liên quan tới nhiều loại hình, nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau. Mức chi cho mỗi loại hoạt động được xác định theo đối tượng riêng, định mức riêng. Hoạt động nào phát sinh liên lục mang tính lặp lại thì xếp chi phí cho hoạt động đó vào chi thường xuyên. Thứ ba: Có quản lý theo dự toán mới đảm bảo được yêu cầu cân đối của NSNN, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng ngân sách ở các đơn vị sự nghiệp y tế, hạn chế được tính tuỳ tiện về nguyên tắc ở các đơn vị thụ hưởng. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá Sự tôn trọng nguyên tắc quản lý theo dự toán đối với các khoản chi thường xuyên được nhìn nhận trên các giác độ sau: Mọi nhu cầu chi thường xuyên dự kiến cho năm kế hoạch nhất thiết phải xác định trong dự toán kinh phí từ cơ sở, thông qua các bước xét duyệt của các cơ quan quyền lực Nhà nước từ thấp đến cao, quyết định cuối cùng cho dự toán chi thường xuyên của NSNN thuộc về Quốc hội. Chỉ sau khi dự toán chi đã được Quốc hội xét duyệt và thông qua mới trở thành căn cứ chính thức để phân bổ số chi thường xuyên cho mỗi ngành, mỗi cấp. Do vậy, có thể nói quyết định của Quốc hội về việc thông qua dự toán NSNN (trong đó có dự toán chi NSNN) như là một trong những “Đạo luật” điều chỉnh đến hoạt động của lĩnh vực này. Vì thế các ngành, các cấp, các đơn vị phải có trách nhiệm chấp hành nghiêm chỉnh các chỉ tiêu thuộc dự toán chi thường xuyên đã được Quốc hội thông qua. Trong quá trình tổ chức thực hiện dự toán chi thường xuyên, đơn vị sự nghiệp y tế phải căn cứ vào dự toán kinh phí đã được duyệt, phân bổ và sử dụng cho các khoản, các mục đó, phải hạch toán theo đúng mục lục NSNN đã quy định. Định kỳ theo chế độ quyết toán kinh phí đã quy định các đơn vị sự nghiệp y tế khi phân tích đánh giá kết quả thực hiện của kỳ báo cáo phải lấy dự toán làm căn cứ đối chiếu so sánh. Muốn vậy, dự toán chi đã được xác lập theo các chỉ tiêu nào, theo khoản, mục nào thì quyết toán chi cũng phải được lập như vậy. 1.4.2. Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả. Có thể nói tiết kiệm và hiệu quả là một trong những nguyên tắc quan trọng hàng đầu của quản lý kinh tế, tài chính, bởi một lẽ đơn giản rằng: Nguồn lực thì luôn có giới hạn nhưng nhu cầu thì vô hạn. Do vậy, trong quá trình phân bổ và sử dụng các nguồn lực khan hiếm đó luôn phải tính toán sao cho phù hợp với chi phí ít nhất nhưng vẫn đạt được hiệu quả cao nhất. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá Mặt khác, do đặc thù hoạt động của NSNN diễn ra trên phạm vi rộng, đa dạng và phức tạp. Nhu cầu chi từ NSNN luôn tăng với tốc độ nhanh trong khi khả năng huy động nguồn thu có hạn. Nên càng phải tôn trọng nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả trong quản lý chi thường xuyên của NSNN. Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả chỉ có thể được tôn trọng khi quá trình quản lý sử dụng kinh phí ở các đơn vị y tế làm tốt và làm đồng bộ một số nội dụng sau: - Phải xây dựng được các định mức, tiêu chuẩn chi tiêu phù hợp với từng đối tượng hay tính chất công việc, đồng thời lại phải có tính thực tiễn cao. Chỉ có như vậy các định mức, tiêu chuẩn sử dụng kinh phí mới trở thành căn cứ pháp lý xác đáng phục vụ cho quá trình quản lý. - Biết lựa chọn thứ tự ưu tiên cho các loại hoạt động sao cho tổng số chi có hạn nhưng khối lượng công việc vẫn hoàn thành và đạt chất lượng cao. Để đạt được điều này, đòi hỏi phải có các phương án phân phối và sử dụng kinh phí khác nhau. Trên cơ sở đó mà lựa chọn phương án tối ưu nhất cho cả quá trình lập dự toán, phân bổ và sử dụng kinh phí. Có thể nói, tiết kiệm, hiệu quả là hai mặt của nguyên tắc này, chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Vì vậy, khi xem xét đến vấn đề tiết kiệm các khoản chi phải đặt trong sự ràng buộc của tính hiệu quả và ngược lại. Mặt khác, khi đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế phải có quan điểm toàn diện, phải xem xét mức độ ảnh hưởng của mỗi khoản chi thường xuyên tới các mối quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội khác và phải tính đến thời gian phát huy tác dụng của nó. Vì vậy, khi nói đến hiệu quả của việc sử dụng kinh phí người ta thường hiểu đó là những lợi ích về kinh tế và xã hội được hưởng. 1.4.3. Nguyên tắc chi trực tiếp qua kho bạc Nhà nước. Một trong những chức năng quan trọng của Kho bạc Nhà nước là quản lý quỹ NSNN. Vì vậy, KBNN vừa có quyền, vừa có trách nhiệm phải kiểm soát chặt chẽ mọi khoản chi NSNN. Để tăng cường vai trò của KBNN trong SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá kiểm soát chi thường xuyên của NSNN, hiện nay ở nước ta đã và đang triển khai việc chi trực tiếp qua KBNN như là một nguyên tắc trong quản lý khoản chi này. Để thực hiện được nguyên tắc chi trực tiếp qua KBNN cần phải giải quyết tốt một số vấn đề sau: Thứ nhất, tất cả các khoản chi phải được kiểm tra kiểm soát trước, trong và sau quá trình cấp phát, thanh toán. Các khoản chi có trong dự toán, đã được phê duyệt, đúng chế độ tiêu chuẩn, định mức do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định đã được thủ trưởng đơn vị sử dụng kinh phí chuẩn chi. Thư hai, tất cả các cơ quan, đơn vị, các chủ dự án,... Sử dụng kinh phí phải mở tài khoản tại KBNN, chịu sự kiểm tra, kiểm soát của cơ quan tài chính, KBNN trong quá trình lập dự toán, phân bổ hạn mức, cấp phát, thanh toán, hạch toán và quyết toán. Thứ ba, cơ quan tài chính các cấp có trách nhiệm thẩm định dự toán và thông báo hạn mức kinh phí quý cho các đơn vị sử dụng ngân sách, kiểm tra việc sử dụng kinh phí, xét duyệt quyết toán chi của các đơn vị và tổng hợp quyết toán chi. Thứ tư, KBNN có trách nhiệm kiểm soát các hồ sơ, chứng từ, điều kiện chi và cấp phát, thanh toán kịp thời các khoản chi theo đúng quy định, tham gia với các cơ quan tài chính, cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền trong việc kiểm tra tình hình sử dụng kinh phí và xác nhận số thực chi qua Kho bạc của các đơn vị. Thứ năm, lựa chọn phương thức cấp phát, thanh toán đối với từng khoản chi thường xuyên cho phù hợp với hoàn cảnh kinh tế - xã hội hiện tại. Cụ thể, phương thức cấp phát, thanh toán các khoản tiền lương và có tính chất lương sẽ khác với phương thức cấp phát thanh toán đối với các khoản mua sắm đồ dùng, trang thiết bị, phương tiện làm việc sửa chữa và xây dựng nhỏ. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá 1.5. SỰ CẦN THIẾT PHẢI TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG KINH PHÍ Ở CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP Y TẾ. Quản lý sự dụng kinh phí ở các đơn vị sự nghiệp y tế là quá trình phân phối lại các nguồn vốn từ quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước nhằm đáp ứng các nhu cầu chi tiêu và duy trì sự hoạt động bình thường của bộ máy quản lý, thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội mà đơn vị đó đảm nhận. Vậy tại sao cần phải quản lý sử dụng kinh phí ở bệnh viện? Cầu hỏi này xuất phát từ những nguyên nhân sau: - Sự giá tăng chuyên môn hoá ngành y tế cùng với viện triển khai các kỹ thuật y tế tinh vi như chụp vi tính cắt lớp, cộng hưởng từ, chụp mạch, các trị liệu về gen, về phẩu thuật ghép phủ tạng... đã chuyển bệnh viện thành một tổ chức nhân đạo tầm cở và tốn kém. Do đó, phải xuât hiện nhiều hình thức quản lý mới để phù hợp với máy móc trang thiết bị mới. - Sự tốn kém không chỉ ở vốn đầu tư mà còn ở nguồn lực với trình độ cao, kỹ năng giỏi để sử dụng hiệu quả các trang thiết bị. Làm thế nào để quản lý, điều hành các hoạt động được tốt. - Mặt khác, bệnh viện là một hoạt động từ thiện, chỉ có lòng nhân đạo, thương yêu người bệnh. Nhưng ngày nay môi trường quanh bệnh viện đã thay đổi đó là cơ chế thị trường đã tác động tới bệnh viện. Nhiều lời than phiền về sự gia tăng chi phí và lòng nhân ái của thầy thuốc. Vì vậy hầu hết các quốc gia đều phải chú trọng vào kỹ thuật quản lý bệnh viện. Trọng tâm đặc biệt là chất lượng toàn diện, vì vậy nhiệm vụ của công tác quản lý bệnh viện không chỉ đối với tài chính mà còn đối với nhu cầu làm hài lòng người bệnh, thậm chí ngoài phạm vi bệnh viện nhằm mục tiêu chính của bệnh viện là chất lượng và công bằng phục vụ tốt. - Ở nước ta, trong cơ chế thị trường hiện nay việc tìm ra một mô hình quản lý để sử dụng kinh phí một cách phù hợp là môt việc rất quan trọng, bởi vì bệnh viện đang đứng trước nhiều thách thức: SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá + Kinh phí nhà nước cấp cho lĩnh vực khám, chữa bệnh còn thấp, chưa đáp ứng nhu cầu, giải pháp thu một phần viện phí còn tồn tại. + Tính nhân đạo y tế trong kinh tế thị trường bị ảnh hưởng. + Làm thế nào để vừa phát triển y tế phổ cấp vừa phát triển y tế chuyên sâu. + Khám, chữa bệnh cho người nghèo: Nhà nước có chủ chương, các địa phương không có nguồn kinh phí. Người nghèo khó tiếp cận với kỹ thuật cao. + Hệ thống Bảo hiểm Y tế bắt buộc trên 10%, chưa bao chùm cả nước, mệnh giá thấp với chi phí, an toàn quỹ khó khăn. + Mất cân đối giữa cán bộ y tế giữa các tuyến: trung ương – tỉnh huyện. + Thiếu cán bộ đầu ngành ở Trung ương, ở Tỉnh nên sảy ra tình trạng người bệnh vượt tuyến. Tình trạng dưới tải ở xa, quá tải ở Bệnh viện Trung ương đang được khắc phục. + Năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế nhất là về quản lý kinh tế chưa đáp ứng với nhu cầu trong kinh tế thị trường. SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02 Chuyên đề cuối khoá CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG KINH PHÍ Ở BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG TRONG THỜI GIAN QUA 2.1. ĐẶC ĐIỂM, TÌNH HÌNH CHUNG CỦA BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG. 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Bệnh Viện Nhi Trung Ương. Bệnh viện Nhi Trung Ương được thành lập từ năm 1969 với tên gọi là Viện Bảo vệ sức khoẻ Trẻ em, năm 1997 được đổi tên là Viện Nhi, tên gọi hiện nay là có quyết định chính thức vào tháng 06 năm 2003. Trong khoảng giữa các giai đoạn trên Viện còn có các tên gọi không chính thức là Bệnh Viện Nhi Việt Nam - Thuỵ Điển, Viện Nhi Olof Palmen. Bệnh Viện được thành lập trên cơ sở khoa nhi Bệnh Viện Bạch Mai. Năm 1972 cơ sở hạ tầng bị hư hỏng nặng do bị ném bom. Với sự giúp đỡ của Chính phủ và nhân dân Thuỵ Điển viện được xây dựng lại, khởi công từ năm 1975 và bắt đầu hoạt động từ năm 1981. Tổng số cán bộ năm 2004 là 873 người và không ngừng tăn lên trong tương lai. Bệnh viện Nhi Trung Ương được Bộ Y tế giao nhiện vụ là đơn vị đầu ngành của hệ thống nhi khoa cả nước. Bệnh viện là trung tâm viện trường và là tuyến điều trị cao nhất về nhi khoa trong nước, Bệnh viện có các chức năng chính sau: * Điều trị: - Bệnh viện có 20 chuyên khoa lầm sàng bao gồm: Thần kinh, Hô hấp, Dịnh dưỡng, ung bướu, thận, nội tiết, máu, tim mạch, tiêu hoá, ngoại khoa, sơ sinh, cấp cứu, lây, khoa dược, khoa truyền máu, khu xét nghiệm. - Hàng năm Bệnh viện có khoảng 24.000 nghìn bệnh nhân nội trú, 190.000 lần khám ngoại trú. - Mỗi năm Bệnh viện tiến hành hơn 5.000 ca phẩu thuật lớn bao gồm: Phẩu thuật thần kinh, lồng ngực, tim mạch, tiết niệu, tiêu hoá, tạo hình và SV: Đàm Thanh Tùng Lớp: K39 – 01.02