Tài liệu ôn thi vào 10 môn ngữ văn (phần tiếng việt)

A - Phần Tiếng Việt. (Phần từ ngữ) C©u 1(Tr 38): Cho các ví dụ sau: -Việt Nam đất nước ta ơi Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn. ( Bài thơ Hắc Hải-Nguyễn Đình Thi) - Ôi ! Tổ quốc giang sơn hùng vi Đất anh hùng của thế kỉ hai mươi. (Bài thơ Miền Nam- Tố Hữu) a. Tìm các từ đồng nghia trong hai ví dụ trên. b. Chỉ ra sự phù hợp về sắc thái biểu cảm của mỗi từ trong mỗi văn cảnh. §¸p ¸n: a. từ đồng nghĩa: đất nước, tổ quốc, giang sơn. b. S¾c th¸i BC: Ở câu thơ thứ nhất, tác giả Nguyễn Đình Thi đã sử dụng từ thuần Việt: §Êt níc kÕt hîp víi nghệ thuật đảo ngữ “ Mênh mông biển lúa” nghiêng về sắc thái biểu cảm , biểu thị những gì gần gũi, thân thương gắn bó với cuộc sống đời thường của người dân Việt Nam, nhấn mạnh không gian rộng lớn , so sánh và khẳng định “ đâu trời đẹp hơn”: là đồng lúa chín , cánh cò bay lả rợp rờn, là dãy núi Trường Sơn quanh năm mây mù bao phủ ...từ đó giúp cho người đọc khám phá tiếp những vẻ đẹp còn tiềm ẩn của đất nước chúng ta. - Câu thơ thứ 2, với việc dùng thể thơ bảy chữ kết hợp với hai danh từ Hán Việt liên tiếp: Tổ quốc, Giang sơn biểu lộ sắc thái trang trọng, tự hào về non sông hùng vĩ, gấm vóc Việt Nam anh hùng trong đấu tranh, trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. C©u 2(Tr 38): Chỉ ra các từ láy trong đoạn thơ sau và phân tích ngắn gọn giá trị biểu cảm của mỗi từ trong văn cảnh. a. Long lanh đáy nước in trời Thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng. (Truyện Kiều – Nguyễn Du). Đáp án: a. - Hai câu thơ trích trong tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du. Đây là hai câu thơ tuyệt hay về tả cảnh mùa thu. Mùa thu đến với làn nước trong veo, xanh biÕc, bảng lảng sương khói và sắc vàng của nắng, của lá. - Việc kết hợp từ láy “long lanh” trong câu thơ thứ nhất giúp người đọc hình dung cảnh đất trời lúc sang thu: bầu trời cao rộng, làn nước trong xanh, mây trắng lửng lơ bay. Chỉ có bấy nhiêu thôi tác giả Nguyễn Du đã dẫn dắt người đọc vào thế giới man mác, se lạnh của mùa thu…. b. §o¹n th¬ lµ nh÷ng c©u th¬ hay nhÊt cña Hµn MÆc Tö kh¾c häa h×nh ¶nh MX ®· vÒ. - Tõ l¸y: - LÊm tÊm (gîi h×nh): ChØ sù vËt nhá, h×nh chÊm, r¶i r¸c in trªn bê mÆt nµo ®ã 1 => Trong c©u th¬ tg dïng tõ nµyMT vÎ ®Ñp cña nh÷ng giät n¾ng r¶i r¸c qua vßm l¸ in trªn m¸i nhµ tranh = > Gîi lªn mét buæi ban mai Êm ¸p n¬i lµng quª. - Sét so¹t (Gîi thanh); ¢m thanh nhá nhÑ cña nh÷ng chiÕc l¸ ch¹m vµo nhau do lµn giã xu©n nhÌ nhÑ thæi => Tõ l¸y kÕt hîp víi phÐp nh©n hãa lµm cho bøc tranh xu©n thËt duyªn d¸ng, h÷u t×nh. TÊt c¶ nh÷ng chi tiÕt Êy ®Òu hiÖn lªn trong lµn n¾ng hång ban mai vµ lµn s¬ng sím dµy ®Æc nh khãi táa, khiÕn c¶nh vËt huyÒn ¶o nh thùc, nh m¬, C©u 3(Tr 38): Đọc đoạn văn: “ Sau trËn b·o…trªn mu«n thuë biÓn §«ng” và thực hiện các yêu cầu bên dưới: a. C¸c từ láy trong ®o¹n v¨n: dần dần, tròn trinh, thăm thẳm, hồng hào. b. Trêng thä: Sèng l©u. C©u 4( Tr 39): X¸c ®Þnh nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn vµ ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa cña nh÷ng tõ in ®Ëm: - C©u a: §Çu têng => nghÜa chuyÓn. - C©u b: §Çu sóng => nghÜa chuyÓn - C©u c: C¸i §Çu => nghÜa gèc. +) Ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa: - Dùa vµo ®Æc ®iÓm cña SV (Lµ bé phËn ®Çu tiªn cña ngêi, sù vËt). C©u 5(Tr 39): X¸c ®Þnh thµnh ng÷ - Ph©n tÝch ng¾n gän ý nghÜa biÓu ®¹t cña thµnh ng÷: - C©u a) B¶y næi ba ch×m : chØ sù long ®ong, vÊt v¶, lËn ®Ën, gian tru©n. Thµnh ng÷ nµy ®· kh¸i qu¸t sè phËn nhiÒu cay ®¾ng, bÊt h¹nh cña ngêi phô n÷ trong XHPK. - C©u b) Thµnh ng÷ mét duyªn hai nî thÓ hiÖn sù thÊu hiÓu, c¶m th«ng cña «ng Tó dµnh cho vî v× nçi vÊt v¶, gian tru©n cña bµ trong g¸nh nÆng c¬m ¸o cña gia ®×nh. N¨m n¾ng mêi ma: gîi CS mu sinh nhäc nh»n vµ sù tÇn t¶o, hi sinh cña bµ Tó… - C©u c) Thµnh ng÷ : Níc mÆn ®ång chua, ®Êt cµy lªn sái ®¸ chØ nh÷ng vïng quª nghÌo khã, c¬ cùc, CS cña ngêi lao ®éng ®Çy khã kh¨n, vÊt v¶… => Nh÷ng ngêi lÝnh ®ång c¶m víi nhau vÒ hoµn c¶nh, vÒ GC. - C©u d) Thµnh ng÷ lªn th¸c xuèng ghÒnh chØ nh÷ng gian nan, thö th¸ch trªn ®êng ®êi => NhÊn m¹nh hiÖn thùc CS nhiÒu gian khæ cña ngêi miÒn nói. Tõ ®ã ngîi ca tÝnh c¸ch m¹nh mÏ, qu¶ c¶m, t©m hån phãng kho¸ng cña hä vµ nh¾c nhë con tiÕp nèi nh÷ng P/C cao ®Ñp cña ngêi ®ång m×nh. - C©u 6(Tr 39): *) ThÕ nµo lµ phÐp tu tõ so s¸nh: => Lµ ®èi chiÕu sù vËt nµy víi sù vËt kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng gi¸ trÞ gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t. *) Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña phÐp so s¸nh trong nh÷ng c©u sau: a) Th©n em – TÊm lôa ®µo ( TÊm lôa ®µo lµ chÊt liÖu quý, mµu s¾c ®Ñp nhng l¹i lµ vËt mang bµy b¸n gi÷a chî mét c¸ch rÎ róng, tÇm thêng). => Tg ca dao ®· vÝ th©n em víi h×nh ¶nh Êy ®Ó ngêi ®äc thÊy râ ngêi phô n÷ trong XHPK xa kia dï tèt ®Ñp ®Õn ®©u hä còng bÞ rÎ róng coi khinh, CS cña hä hoµn toµn bÞ lÖ thuéc vµo kÎ kh¸c ( ChÕ ®é nam quyÒn ®éc ®o¸n). b) Ta vÒ nhí b¹n nh tr¨ng nhí trêi 2 MÆt tr¨ng vµ bÇu trêi lµ 2 SV kh«ng thÓ t¸ch rêi, chóng lu«n th©n thiÕt g¾n bã kh«ng dêi nhau. Tõ khi tr¨ng mäc ®Õn khi tr¨ng lÆn, tr¨ng kh«ng thÓ t¸ch xa bÇu trêi, g¾n bã víi bÇu trêi m·i m·i. Côm tõ ta vÒ nhí b¹n ®îc so s¸nh víi h×nh ¶nh nµy ®Ó thÓ hiÖn nçi nhí mong kh¾c kho¶i vµ kh¸t väng ®îc gÇn gòi, g¾n bã cña NV tr÷ t×nh víi ngêi b¹n cña m×nh khi hä ph¶i sèng xa nhau. c) H×nh ¶nh so s¸nh: Bao nhiªu nuéc l¹t nhí «ng bµ bÊy nhiªu. §ã lµ lêi, lµ t×nh c¶m cña con ch¸u ®èi víi «ng bµ, tæ tiªn.T×nh c¶m Êy ®îc vÝ víi h×nh ¶nh nuéc l¹t m¸I nhµ (…) kÕt hîp víi møc ®é so s¸nh ( bao nhiªu…bÊy nhiªu) => Gîi nçi nhí th¬ng da diÕt kh«ng ngu«i vµ sù kÝnh träng biÕt ¬n «ng bµ => §ã lµ t×nh c¶m ch©n thµnh, t«n kÝnh. - C©u 7 (tr 40): T×m c¸c tõ HV vµ gi¶i nghÜa: a)1. Kinh ®«: Thñ ®« cña mét níc trong thêi PK. 2. Trung t©m: N¬i tËp hîp nhiÒu ho¹t ®éng: CT – KT – VH … dÔ ph¸t triÓn. 3. Th¾ng ®Þa: Chç ®Êt cã phong c¶nh vµ ®Þa thÕ ®Ñp, ph¸t triÓn tèt vÒ mäi mÆt. 4. Tô héi: Nhãm häp, häp l¹i, tËp trung l¹i. 5. Träng yÕu: HÕt søc quan träng, cã tÝnh chÊt c¬ b¶n, mÊu chèt. 6. §Õ v¬ng: Hoµng ®Õ cña mét níc cã chñ quyÒn. HÖ thèng tõ HV ®ã gîi s¾c th¸i trang träng, phï hîp víi phong c¸ch cña thÓ chiÕu, b) 1. V¨n hiÕn: TruyÒn thèng v¨n hãa l©u ®êi vµ tèt ®Ñp. 2. Phong tôc: Thãi quen l©u ®êi cña DT. 3. §éc lËp: níc cã chñ quyÒn kh«ng phô thuéc vµo níc kh¸c. 4. Hµo kiÖt: Ngêi cã tµi cao, chÝ lín h¬n ngêi. HÖ thèng tõ HV ®ã gîi s¾c th¸i trang träng, phï hîp víi phong c¸ch cña thÓ c¸o. - C©u 8( Tr. 40): Trong các từ in đậm sau đây…từ nào là nghĩa gốc, từ nào là nghĩa chuyển? - câu a: ngang lưng : NghÜa gèc. - câu b: Lưng giậu: nghĩa chuyển. - Câu c: Lưng núi: Nghĩa chuyển. Lưng mẹ: Nghĩa gốc. - C©u 9 (Tr.40): ChØ ra c¸c BP tu tõ, nªu hiÖu qu¶ NT cña tõng BP: a) Sö dông phÐp ho¸n dô: - §Çu xanh: ChØ nh÷ng ngêi trÎ tuæi. - M¸ hång: ChØ nh÷ng ngêi phô n÷ trÎ cã nhan s¾c. => Nh÷ng h×nh ¶nh ho¸n dô trªn lµm t¨ng tÝnh kh¸i qu¸t cho c©u th¬: NguyÔn Du kh«ng chØ cÊt tiÕng than cho nµng KiÒu mµ «ng kªu than cho tÊt c¶ sè phËn bÊt h¹nh cña con ngêi nhÊt lµ ngêi phô n÷. b) Mét giät m¸u ®µo h¬n ao n¬c l·. C©u th¬ trªn sö dông phÐp Èn dô. - M¸u ®µo; ChØ quan hÖ huyÕt thèng, hä hµng gÇn gòi. - Níc l·; ChØ ngêi dng. => PhÐp Èn dô ®ã lµ ®Ó nhÊn m¹nh ý nghÜa thiªng liªng cña t×nh c¶m ruét thÞt. c) Sö dông phÐp Èn dô: gÇn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn 3 => Kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp phÈm chÊt thanh cao, tinh khiÕt. Sèng trong mét hoµn c¶nh, mét m«i trêng xÊu nhng hä kh«ng bÞ l©y nhiÔm, ¶nh hëng mµ hä vÉn gi÷ ®îc ph¶m chÊt cao quý cña m×nh. d) C©u1: Nãi gi¶m, nãi tr¸nh C©u 2,3; PhÐp Èn dô; Gi÷a mét vµng tr¨ng – trêi xanh. => Khæ th¬ gîi lªn khung c¶nh thiªng liªng vµ thanh tÜnh, - C¸c phÐp tu tõ ( Nãi gi¶m, nãi tr¸nh, Èn dô) ®Òu nãi lªn nçi ®au ®ín, tiÕc th ¬ng v« h¹n khi nh×n thÊy B¸c vµ niÒm thµnh kÝnh thiªng liªng ®èi víi l·nh tô khÝnh yªu. e) Khæ th¬ sö dông phÐp so s¸nh, tõ l¸y, Èn dô: => Sù lín m¹nh trëng thµnh vµ khÝ thÕ cña qu©n ®éi ta trong KCCP. i) Dïng phÐp so s¸nh: TiÕng suèi – tiÕng h¸t xa. Võa gîi ®îc ©m thanh trong trÎo vµ kh«ng khÝ thanh tÜnh cña ®ªm tr¨ng, gîi c¶m gi¸c gÇn gòi chan hßa víi TN. - §iÖp tõ Lång: T¹o nªn bøc tranh nhiÒu tÇng líp, h×nh khèi ®a d¹ng => c¶nh vËt quÊn quýt, Êm ¸p, hßa hîp => bøc tranh TN lung linh, huyÒn ¶o. - C©u 10( Tr.41): Chỉ ra các cặp từ trái nghĩa và nêu ngắn gón giá trị biểu hiện của chúng trong các ví dụ sau: a) C¸c tõ tr¸i nghÜa trong ®o¹n th¬: §¹i nghÜa – hung tµn; ChÝ nh©n – Cêng b¹o; YÕu – m¹nh; Ýt – nhiÒu. => B»ng hÖ thèng tõ ng÷ nµy, tg ®· kh¼ng ®Þnh søc m¹nh chÝnh nghÜa, tµi trÝ tuyÖt vêi cña qu©n d©n ta trong cuéc KC chèng ngo¹i x©m. b. Vơi – đầy : nhấn mạnh sự đau xót của người con gái đang phải sống trong cảnh cô đơn, vò võ không biết đến ngày mai nơi đất khách quê người. c. Dềnh dàng – vội va; Diễn tả sự đối lập của hai sự vật: dòng sông nước chảy êm đềm, không còn cuồn cuộn như trong những ngày mưa bão, trong khi đó từng đàn chim đang vội vã tìm về phương Nam để tránh rét.(dÊu hiÖu cña sù chuyÓn mïa tõ h¹ sang thu). - C©u 11( Tr.41): C©u th¬ cña NguyÔn §×nh ChiÓu: - ý nghÜa cña côm tõ: “ KiÕn ng·i bÊt vi”: ThÊy viÖc nghÜa mµ kh«ng lµm. ( KiÕn: thÊy; Ng·i: nghÜa, viÖc tèt; bÊt vi: kh«ng lµm, bá qua.) => 2 c©u th¬ thÓ hiÖn quan niÖm s©u s¾c cña N§C vÒ ngêi anh hïng: ThÊy viÖc nghÜa mµ kh«ng lµm th× kh«ng ph¶i lµ ngêi anh hïng. NghÜa lµ ph¶i ra tay san b»ng sù bÊt c«ng, x¶ th©n b¶o vÖ lÏ ph¶i. - C©u 12( Tr. 42):LiÖt kª c¸c tõ l¸y tîng h×nh vµ nªu gi¸ trÞ biÓu hiÖn cña chóng trong ®o¹n th¬ cña NguyÔn KhuyÕn: - C¸c tõ l¸y tîng h×nh: le te, lËp lße, phÊt ph¬, lãng l¸nh. => Gîi mét kh«ng gian ªm ®Òm, Êm ¸p th©n thuéc cña lµng quª VN xa. - MT sinh ®éng c¸c SV, h×nh ¶nh: ng«i nhµ tranh thÊp nhá, ®¬n s¬, lèi ngâ quanh co, s©u hót, ¸nh löa ®om ®ãm lóc Èn, lóc hiÖn, lµn khãi lam chiÒu v¬ng vÊn n¬i bê giËu, mÆt ao thu s¸ng lªn, nh÷ng vßng sãng ®Ém ¸nh tr¨ng lan táa… => Khung c¶nh mïa thu thËt ®éc ®¸o vµ Ên tîng. - C©u 13( Tr. 42): Tõ ChiÒu trong “chiÒu chiÒu” víi Tõ ChiÒu trong “ chÝn chiÒu” 4 Lµ nh÷ng tõ ®ång ©m kh¸c xa nhau vÒ nghÜa. => Tõ chiÒu trong c©u 1 lµ chØ thêi gian buæi chiÒu ý muèn nãi chiÒu nµo còng nh chiÒu nµo ngêi con g¸i lÊy chång xa t×m ra ngâ sau tr«ng vÒ quª mÑ víi mét t©m tr¹ng buån b·, nhí th¬ng da diÕt. Tõ chiÒu trong c©u 2 lµ chØ phÝa, bÒ => diÔn t¶ nçi ®au nhiÒu bÒ khi ph¶i lµm d©u trong XH xa. - C©u 14( Tr. 42): T×m vµ ph©n tÝch gi¸ trÞ BC cña nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô trong c©u th¬: a) H×nh ¶nh Èn dô: ThuyÒn vµ bÕn: ThuyÒn: Èn dô cho ngêi con trai ®îc tù do ®i ®©y, ®i ®ã… BÕn: Èn dô cho ngêi con g¸i lu«n ngãng tr«ng, th¬ng nhí vµ chung thñy ®îi chê… => H×nh ¶nh Èn dô ®ã thÓ hiÖn TY chung thñy, nçi nhí mong da diÕt kh¾c kho¶i… cña ngêi con g¸i ®èi víi ngêi con trai. b) H×nh ¶nh Èn dô: Vµng (ChØ SV, cña c¶i cã gi¸ trÞ nhng c©u TN cßn kh¼ng ®Þnh c«ng søc cßn gi¸ trÞ h¬n nhiÒu) => C©u TN cßn mang tÝnh triÕt lÝ: Mçi lÇn ®¸nh r¬i lµ mét trËn b·o lßng, cÇn ph¶i biÕt chÊp nhËn vµ cÇn ph¶i biÕt gi÷ tr¹ng th¸i b×nh yªn trong t©m hån => Lêi tù an ñi. - C©u 15( Tr. 42): X¸c ®Þnh vµ pt ng¾n gän gi¸ trÞ cña BP tu tõ trong nh÷ng ®o¹n th¬ sau: a) C©u th¬ cña V§L: Sö dông phÐp nh©n hãa => buån – sÇu vèn lµ nh÷ng tõ chØ t©m tr¹ng con ngêi nhng ë ®©y l¹i dïng cho giÊy, cho nghiªn. Nçi buån sÇu tñi cña «ng ®å ®· thÊm c¶ vµo vËt v« tri => DiÔn t¶ nçi buån s©u s¾c cña «ng ®å vµ sù tiÕc nuèi mét nÒn VH ®Ñp d· bÞ lôi tµn vµ l·ng quªn. b) C©u th¬ cña TrÇn §¨ng Khoa: Sö dông nhiÒu BP tu tõ( NH, SS, §iÖp tõ, ®¶o ng÷, Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c). - NH - §¶o ng÷: R× rÇm tiÕng suèi - ¢m thanh tiÕng suèi ch¶y nh lêi t©m sù nhá to, xa gÇn, gîi kh«ng gian thanh tÜnh. - §Æt tõ r× rÇm lªn tríc tõ tiÕng suèi nhÊn m¹nh ©m thanh nhÑ nhµng, v¨ng v¼ng cña tiÕng suèi tõ xa ®a l¹i - §iÖp tõ: TiÕng lÆp 3 lÇn => nhÊn m¹nh nh÷ng c¶m gi¸c vÒ thÝnh gi¸c khi nhµ th¬ ®ang l¾ng nghe, ®ãn nhËn nh÷ng ©m thanh, sù sèng cña ®ªm C«n S¬n. - So S¸nh – Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: TiÕng r¬i nghe máng nh lµ r¬i nghiªng => Gîi h×nh dung c¸i ch¹m ®Êt khÏ khµng cña l¸, phót s©u l¾ng cña hån ngêi hßa cïng c¶nh vËt. - Tõ máng chØ c¶m gi¸c cña thÞ gi¸c ®Ó MT tiÕng r¬i cña l¸ (c¶m gi¸c cña thÝnh gi¸c) => Võa gîi lªn ®îc tiÕng r¬i rÊt khÏ võa thÓ hiÖn ®îc sù nh¹y c¶m, tinh tÕ cña t©m hån con ngêi. => TÊt c¶ nh÷ng phÐp tu tõ ®ã gãp phÇn MT mét ®ªm C«n S¬n thËt yªn tÜnh vµ t©m hån nh¹y c¶m, tinh tÕ cña tg. c) §o¹n th¬ sö dông phÐp tu tõ: - §iÖp tõ, ®iÖp ng÷, ®iÖp cÊu tróc: Mçi c©u th¬ lµ mét lêi kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ vµ ®Çy tù hµo vÒ chñ quyÒn ®Êt níc. - LiÖt kª: Më ra nh÷ng kh«ng gian réng lín, mªnh m«ng vµ trµn ®Çy søc sèng cña ®Êt níc võa ®îc gi¶i phãng; thÓ hiÖn niÒm tù hµo vÒ sù giµu cã, ®Ñp ®Ï cña CS míi ®ang håi sinh m·nh liÖt sau chiÕn tranh. 5 - d) §o¹n th¬ sö dông phÐp tu tõ: - Nh©n hãa: Tãc nh÷ng hµng tre: DiÔn t¶ vÎ ®Ñp sèng ®éng cña nh÷ng bãng tre, mÒm m¹i, nghiªng nghiªng bªn dßng s«ng tùa m¸i tãc m©y ãng ¶ cña ngêi con g¸i. - So s¸nh: T©m hån t«i lµ mét buæi tra hÌ: Gîi vÎ ®Ñp trong s¸ng, hån nhiªn cña mét t©m hån trÎ th¬ yªu quý vµ g¾n bã víi dßng s«ng quª. - C©u 16( Tr. 43): §o¹n th¬ “Chî tÕt” - §oµn V¨n Cõ: a) BP tu tõ ®îc sö dông trong ®o¹n th¬: - So s¸nh: s¬ng tr¾ng nh giät s÷a. - Nh©n hãa: tia n¾ng nh¶y, nói uèn m×nh, ®åi thoa son - C¸c phÐp tu tõ ®ã cã søc gîi c¶m lín: => H×nh ¶nh so s¸nh gîi vÎ ®Ñp cña giät s¬ng MX Êm ¸p, ngät lµnh nh giät s÷a nu«i lín cá c©y khiÕn cá c©y nh mì mµng t¬i t¾n h¬n. - H×nh ¶nh nh©n hãa: KhiÕn SV trë nªn nh cã hån n¾ng biÕt ®ïa nghÞch, nói, ®åi nh biÕt lµm duyªn, lµm ®Ñp… => Qua ®ã nhµ th¬ vÏ nªn khung c¶nh TN t¬i s¸ng, léng lÉy, duyªn d¸ng vµ trµn ®Çy søc sèng cña MX. - C©u 17( Tr. 43): Hãy xác định mối quan hệ về nghĩa của các từ in đậm trong các ví dụ . a. Buồn - vui : quan hệ trái nghia. b. chín( ThuÇn thôc) - chín(sè lîng): quan hệ đồng âm. c. thôi rồi – vÒ - lên tiên: quan hệ đồng nghia => ®Òu cã nghÜa lµ chÕt. - C©u 18( Tr. 43): C¸c c©u v¨n, c©u th¬ ®îc trÝch dÉn ®Òu sö dông BP ®¶o ng÷: a) 2 tõ lom khom, l¸c ®¸c ®¶o vÞ trÝ lªn ®Çu c©u th¬ ®Ó nhÊn m¹nh Ên tîng vÒ vÒ sù nhá nhoi cña con ngêi vµ sù tha thít cña ng«i nhµ. => §Æt trªn nÒn kh«ng gian cña nói rõng hoang s¬ hïng vÜ, nh÷ng nÐt vÏ ®îc t« ®Ëm ®ã cµng lµm t¨ng thªm c¶m gi¸c vÒ mét miÒn ®Êt cßn nguyªn s¬, tha v¾ng dÊu vÕt con ngêi… b) Bá nhµ, mÊt æ ®¶o vÞ trÝ lªn ®Çu 2 c©u th¬ ®Ó nhÊn m¹nh c¶nh tan t¸c, chia ®µn xÎ nghÐ cña con ngêi vµ c¶nh vËt khi ch¹y giÆc. => Nh»m tè c¸o, lªn ¸n téi ¸c cña TDP vµ ph¬i bµy t×nh c¶nh khèn khæ cña ngêi d©n khi cã chiÕn tranh. c) LÆn léi, eo sÌo ®¶o vÞ trÝ lªn ®Çu 2 c©u th¬ ®Ó nhÊn m¹nh sù lam lò t¶o tÇn, nçi vÊt v¶, gian tru©n cña bµ Tó khi g¸nh nÆng c¬m ¸o cña gia ®×nh ®Ì lªn ®«i vai cña bµ. => C©u th¬ võa thÓ hiÖn sù ®¶m ®ang, lam lò cña bµ Tó võa thÊy ®îc nçi c¶m th«ng, th¬ng vî cña nhµ th¬ Tó X¬ng. - C©u 19 ( Tr. 44): Giải thích ý nghĩa của từ “quê” trong các câu thơ sau). a. quê người: quê hương của người khác. b. Lòng quê: tình cảm với quê hương. c. Lời quê: chất giọng mang sắc thái, âm điệu riêng của mỗi vùng miền. Bài tập thêm: Đây là lời nói của một người mẹ Việt nam anh hùng ( trong thời kì kháng chiến chống Mỹ) nói với con trai mình. 6 “ Con là lửa ấm quanh đời mẹ mai Con là trái xanh mùa gieo vai Mẹ nâng niu. Nhưng giặc Mỹ đến nhà Nắng đa chiều…vẫn muốn hắt tia xa” ( Mẹ – Phạm Ngọc Cảnh). a. Cho biết đoạn thơ sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? b. Phân tích dấu chấm câu giữa câu thơ thứ 3 và từ “ Nhưng”. Tác dụng của hai dấu hiệu ấy với nội dung như thế nào? c. Em hiểu câu thơ như thế nào? d. Có bạn cho rằng khổ thơ này có hai ý đối lập nhau. Em có đồng ý với nhận xét trên không? Ý kiến của em như thế nào? e. Phát biểu cảm nghĩ về người mẹ Việt Nam trong khổ thơ trên. Đáp án: a. Đoạn thơ có sử dụng các biện pháp nghệ thuật: so sánh ,nhân hóa ,ẩn dụ. b. Dấu chấm câu giữa câu thơ thứ ba và từ “nhưng” tách hai ý của khổ thơ (2 ý như đối lập): - Con là lửa ấm, con là trái xanh, con là cuộc sống của mẹ, mẹ nâng niu giữ gìn. - Nhưng giặc đến nhà, tuy tuổi cao sức yếu, mẹ vẫn muốn đóng góp một phần sức lực cho cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc: động viên con trai lên đường đánh giặc. c. Câu thơ thứ 4: Hình ảnh ẩn dụ “nắng đa chiều” chính là hình ảnh bà me ̣.Nhưng mẹ lại hết lòng vì nước: “ Vẫn muốn hắt tia xa”. d. Khổ thơ này có hai ý đối lập nhau, nhưng ý 1 lại làm nền cho ý 2.Vì mẹ càng yêu quý nâng niu đứa con trai của mình bao nhiêu, thì càng thấy rõ lòng yêu nước, sự hi sinh lớn lao của mẹ bấy nhiêu khi mẹ động viên con trai lên đường đánh giặc cứu nước. e. HS tự phát biểu cảm nghĩ. Bài tập: Vận dụng kiến thức đã học về một số phép tu từ từ vựng đã học để phân tích nét nghệ thuật độc đáo trong những ví dụ sau: a. Một dãy núi mà hai màu mây Nơi nắng nơi mưa, khí trời cũng khác Như anh với em, như Nam với Bắc Như đông với tây một dải rừng liền. ( Trường sơn đông-trường sơn tây: Phạm Tiến Duật) b. Khi tâm hồn ta đã tôi luyện thành một sợi dây đàn sẵn sàng rung động trước mọi vẻ đẹp của vũ trụ, trước mọi cái cao quý của cuộc đời,chúng ta là người một cách hoàn toàn hơn. ( Thạch Lam – Theo dòng) c. Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép quân thù. Tre xung phong vào xe tăng đại bác.Tre giữ làng ,giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.Tre anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu! (Thép Mới – Cây tre Việt Nam) Đáp án: a. so sánh, liệt kê. 7 b. Cường điệu. c. Nhân hóa: chống lại, xung phong, giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, hi sinh. anh hùng lao động, anh hùng chiến đấu. Liệt kê: giữ làng ,giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Phần III: Bài tập Ngữ Pháp: Bài tập 1/ 44. Tìm câu ghép trong đoạn văn , Xác định các biện pháp liên kết được sử dụng trong từng đoạn văn. a. câu ghép: câu văn 2 , sử dụng phép lặp từ ngữ. b. Câu ghép: câu 2, sử dụng phép nối, phép lặp. Bài tập 2/ 44 Phân tích ngữ pháp và xác định kiểu câu của các câu văn sau: a. Để người con gái /khỏi trở lại bàn, anh /lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách trả cho cô gái. C1 V1 C2 V2 => Câu ghép chính phụ. CV1: vế phụ , CV2: vế chính. b. “Những tia nắng sớm /đang từ từ di chuyển từ mặt nước lên những khoảng bờ bãi bên kia sông, và cả một C V vùng phù sa lâu đời của bãi bồi ở bên kia sông Hồng /lúc này đang phô ra trước khuôn cửa sổ của gian gác nhà C1 V1 Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non - những sắc màu thân thuộc qu¸/ như da thịt, hơi thở của đất màu mơ” C2 V2  Câu phức thành phần vị ngữ. c. Những ngọn ®iÖn trên quảng trường lung linh /như những ngôi sao trong câu chuyện C V C cổ tích nói về những xứ sở thần tiên” V  Câu ghÐp Bài tập 3/45: C¸c kiÓu c©u xÐt theo môc ®Ých nãi trong ®o¹n trÝch: a) - C©u nghi vÊn: 1,3,4,7,8,9,11. - C©u c¶m th¸n: 5,6. - C©u trÇn thuËt: 2, 10. b) Nh÷ng c©u Nghi vÊn dïng ®Ó hái: 1,11 8 C¸c c©u cßn l¹i dïng víi môc ®Ých kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh hoÆc béc lé CX. c) ViÖc sö dông liªn tiÕp c¸c c©u nghi vÊn thÓ hiÖn t©m tr¹ng b¨n kho¨n, day døt, d»n vÆt, ®au khæ kh«ng ngu«i cña «ng Hai khi nghe tin lµng Chî DÇu theo giÆc. Bài tập 4/45: Hãy xác định thành phần gọi đáp trong các câu sau: a. Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu. ( Ca dao) - Thành phần gọi đáp: Ai ơi. b. Em ơi Ba Lan mùa tuyết tan Đường bạch dương sương trắng, nắng tràn. ( Tố Hữu) - Thành phần gọi đáp: Em ơi. c. Thưa cô: gọi đáp. Bài tập 5/45: Vai trß cña phÇn in nghiªng ®èi víi cÊu tróc NP cña c©u? HiÖu qu¶ cña viÖc sö dông nh÷ng TP Êy: a) 2 TP phô chó: ( cã ai ngê, th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i) thÓ hiÖn t×nh c¶m xóc ®éng h¬i mét chót ngì ngµng tríc sù trëng thµnh cña c« g¸i, h×nh ¶nh c« ®· in ®Ëm trong t©m trÝ tg vµ ®Ó l¹i mét t×nh c¶m yªu mÕn, ch©n thµnh cña anh ®èi víi c«. => H×nh thøc biÓu hiÖn ®ã khiÕn cho ®o¹n th¬ giµu h×nh ¶nh, giµu gi¸ trÞ gîi c¶m, giµu CX vµ cã Ên tîng. b) TP khëi ng÷(Mét m×nh) ®îc ®Æt lªn ®Çu c©u nh»m M§ nhÊn m¹nh tÝnh chÊt c« ®éc v× hoµn c¶nh lµm viÖc kh¾c nghiÖt, khã kh¨n khi ph¶i sèng mét m×nh trªn ®Ønh nói cao. c) TP t×nh th¸i: thËt lµ kh«ng døt ra ®îc => Béc lé suy nghÜ cña NhÜ khi nh×n l¹i cuéc ®êi m×nh chØ ®¾m ch×m ®am mª víi thó ch¬i cê thÕ. V× thó ®am mª ®ã mµ NhÜ sèng nh÷ng ngµy th¸ng thËt v« bæ. Bài tập 6/46: X¸c ®Þnh TP tr¹ng ng÷ vµ khëi ng÷ trong c¸c c©u v¨n sau: a) TP tr¹ng ng÷: V× håi Êy t«i kh«ng biÕt ghi vµ ngµy nay t«i kh«ng nhí hÕt. b) TP khëi ng÷: (Cßn m¾t t«i th× c¸c anh l¸i xe b¶o) c) TP khëi ng÷: (¤ng cø ®øng vê xem tranh ¶nh…) d) TP khëi ng÷: (Lµm khÝ tîng) ®) TP tr¹ng ng÷: (Ngay lóc bÊy giê) e) TP khëi ng÷: ( Cßn tÊm g¬ng b»ng thñy tinh…) Bài tập 7/46. Xác định và gọi tên thành phần biệt lập trong các ví dụ sau: a) Đau đớn thay phận đàn bà Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung. ( Truyện Kiều – Nguyễn Du) 9 - thành phần cảm thán: đau đớn thay ( Cảm xúc chua xót, thốt lên từ trái tim yêu thương, cảm thông , chia sẻ thể hiện tấm lòng nhân đạo của tác giả trước những khổ đau của thân phận những người phụ nữ trong xã hội xưa). b) “ Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lao Hạc. Nhưng hình như lao cũng biết vợ tôi không ưng giúp lao” ( Lao Hạc – Nam Cao) - Thành phần tình thái : “Nhưng hình như lao cũng biết vợ tôi không ưng giúp lao” c) “ Anh con trai miễn cưỡng mặc quần áo, đội chiếc mũ nan rộng vành đề phòng đến trưa có thể nắng to – theo lời yêu cầu khẩn khoản của Nhi – giắt vào người mấy đồng bạc’ ( Bến quê – Nguyễn Minh Châu) - Thành phần phụ chú: theo lời yêu cầu khẩn khoản của Nhi d) Người đồng mình thương lắm con ơi. ( Nói với con – Y phương) Trong văn cảnh này xét theo nội dung cả câu thơ thì thuộc thành phần cảm thán. Bài tập 8/46 Chỉ ra các phép liên kết trong các đoạn văn sau: a. câu (1), (2): Phép nối. Câu (2), (3): phép thế. Câu(3), (4) : phép lặp. Câu (4),(5): phép liên tưởng. b. Câu (1), (2): Phép thế. Câu (3) : phép nối. Câu (4), (5): phép lặp. c. Câu (1), (2), (3): phép nối, phép liên tưởng. d. Câu (1), (2), (3): phép nối, phép liên tưởng. Bài tập 9/ 47. H·y s¾p xÕp c¸c c©u sau theo mét tr×nh tù hîp lÝ thµnh mét ®o¹n v¨n. Gi¶i thÝch t¹i sao l¹i s¾p xÕp nh vËy? (1) Nhng t¹i sao d©n gian chØ toµn s¸ng t¹o ra truyÖn tiÕu l©m ®Ó g©y cêi mµ kh«ng t¹o ra truyÖn tiÕu l©m ®Ó g©y khãc. (2) KÓ còng l¹, con ngêi tõ khi sinh ra, chµo ®êi b»ng tiÕng khãc chø kh«ng ph¶i tiÕng cêi. (3) VËy th× xem ra tiÕng khãc kh«ng ph¶i Ýt cung bËc vµ cµng kh«ng Ýt ý nghÜa so víi tiÕng cêi. (4) Råi tõ khi sinh ra cho ®Õn khi tõ gi· câi trÇn gian cßn cã bao nhiªu ®iÒu cÇn khãc, ph¶i khãc. (5) Khãc v× ®au khæ, oan øc, buån tñi, giËn hên, th¬ng c¶m, tr¸i ngang vµ l¹i c¶ v× vui síng, sung síng, h¹nh phóc. 10 => S¾p xÕp l¹i: 2,4,5,3,1. V× theo m¹ch liªn kÕt vÒ ND cña v¨n b¶n. Bài tập 10 /48 Phân tích cấu trúc ngữ pháp của các câu trong đoạn văn trên: a. Xem ®Ò c¬ng b.Thành phần biệt lập: các thầy,cô giáo, các bậc cha mẹ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi mÑ: thành phần phụ chú. Bài số 11/ 48. H·y chuyÓn lêi ®èi tho¹i gi÷a nh©n vËt «ng gi¸o vµ l·o H¹c thµnh lêi kÓ gi¸n tiÕp “T«i an ñi l·o: - Cô cø tëng thÕ ®Êy chø nã ch¶ hiÓu g× ®©u! V¶ l¹i ai nu«i chã mµ b¸n hay giÕt thÞt! Ta giÕt nã chÝnh lµ ho¸ kiÕp cho nã ®Êy, ho¸ kiÕp ®Ó cho nã lµm kiÕp kh¸c. L·o chua ch¸t b¶o: - ¤ng gi¸o nãi ph¶i! KiÕp con chã lµ kiÕp khæ th× ta ho¸ kiÕp cho nã ®Ó nã lµm kiÕp ngêi, may ra cã sung síng h¬n mét chót.... kiÕp ngêi nh kiÕp t«i ch¼ng h¹n!... T«i bïi ngïi nh×n l·o, b¶o: - KiÕp ai còng thÕ th«i cô ¹! Cô tëng t«i sung síng h¬n ch¨ng? - ThÕ th× kh«ng biÕt nÕu kiÕp ngêi còng khæ nèt th× ta nªn lµm kiÕp g× cho thËt síng?”. (L·o H¹c – Nam Cao).  T«i an ñi l·o r»ng cô cø tëng thÕ chø nã kh«ng hiÓu g× ®©u. Ngêi ta ai nu«i chã mµ ch¶ ®Ó b¸n vµ giÕt thÞt. L·o bïi ngïi chua ch¸t nãi kiÕp chã khæ th× hãa kiÕp cho nã thµnh kiÕp ngêi cßn kiÕp l·o…T«i th¬ng qu¸ an ñi l·o kiÕp ai còng thÕ th«i, nµo t«i cã sung síng g× h¬n l·o. L·o ®au khæ nãi víi t«i nÕu kiÕp ngêi còng khæ nèt th× biÕt lµm kiÕp g× cho thËt síng. Bài số 12/48 Cho ®o¹n v¨n sau: “NguyÔn Méng Tu©n, mét ngêi b¹n cña NguyÔn Tr·i ®· ca ngîi NguyÔn Tr·i nh sau: “ Giã thanh h©y hÈy g¸c vµng nh 1 «ng tiªn ë trong toµ ngäc, c¸i tµi lµm hay, lµm ®Ñp cho níc tõ xa cha cã bao giê...”. NguyÔn Tr·i kh«ng ph¶i lµ mét «ng tiªn, NguyÔn Tr·i lµ ngêi ch©n ®¹p ®Êt VN, ®Çu ®éi trêi VN, t©m hån léng giã cña thêi ®¹i lóc bÊy giê, th«ng c¶m s©u xa víi nçi lßng d©n lóc bÊy giê, suèt ®êi tËn tuþ cho 1 lÝ tëng cao quý. NguyÔn Tr·i lµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, lµ tinh hoa cña d©n téc. Sù nghiÖp vµ t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i lµ 1 bµi ca yªu níc vµ lßng tù hµo d©n téc. NguyÔn Tr·i rÊt xøng ®¸ng víi lßng kh©m phôc vµ quý träng cña chóng ta. Ca ngîi ngêi anh hïng d©n téc, chóng ta ®· röa “mèi hËn ngh×n n¨m” cña NguyÔn Tr·i. (NguyÔn Tr·i, ngêi anh hïng d©n téc – Ph¹m V¨n §ång). a. Theo em, luËn ®iÓm nµo sau ®©y phï hîp víi ND cña ®o¹n v¨n trªn: - “NguyÔn Tr·i lµ vÞ anh hïng DT”. - “NguyÔn Tr·i lµ tÊm g¬ng ®¹o ®øc s¸ng ngêi cña lßng yªu níc”. - “NguyÔn Tr·i nh mét «ng tiªn trong toµ ngäc”. => L§: “NguyÔn Tr·i lµ vÞ anh hïng DT” . =>Phï hîp víi ND §V. b. H·y gi¶i thÝch sù lùa chän cña em? => V× luËn ®iÓm nµy mang chñ ®Ò cho toµn bé ND ®o¹n v¨n. Bài số 13/ 49: H·y x¸c ®Þnh kiÓu diÔn ®¹t ®îc sö dông trong ®o¹n v¨n sau: a. T«i thÊy TÕ Hanh lµ mét ngêi tinh l¾m. TÕ Hanh ®· ghi ®îc ®«i nÐt rÊt thÇn t×nh vÒ c¶nh sinh ho¹t chèn quª h¬ng. Ngêi nghe thÊy c¶ nh÷ng ®iÒu kh«ng 11 h×nh, kh«ng ©m thanh nh “ m¶nh hån lµng” trªn “ c¸nh buåm gi¬ng”, nh tiÕng h¸t cña h¬ng ®ång quyÕn rò con ®êng quª nho nhá. Th¬ TÕ Hanh ®a ta vµo mét thÕ giíi rÊt gÇn gòi thêng ta chØ thÊy mét c¸ch mê mê, c¸i thÕ giíi nh÷ng t/c ta ®· ©m thÇm trao cho c¶nh vËt: sù mái mÖt say sa cña con thuyÒn lóc trë vÒ bÕn, nçi khæ ®au chÊt chøa trªn toa tÇu trÜu nÆng, nh÷ng vui buån sÇu tñi cña mét con ®êng. (Thi nh©n ViÖt Nam – Hoµi Thanh) => §o¹n v¨n ®îc diÔn ®¹t theo c¸ch diÔn dÞch (C©u 1 – Më ®o¹n): Mang ý nghÜa kh¸i qu¸t cña c¶ ®o¹n v¨n. b. Ma mïa xu©n x«n xao, ph¬i phíi. Nh÷ng h¹t ma nhá bÐ, mÒm m¹i, r¬i mµ nh nh¶y nhãt. H¹t nä tiÕp h¹t kia ®an xuèng mÆt ®Êt. MÆt ®Êt ®· kiÖt søc bçng thøc dËy, ©u yÕm ®ãn lÊy nh÷ng giät ma Êm ¸p, trong lµnh. §Êt trêi l¹i dÞu mÒm, l¹i cÇn mÉn tiÕp nhùa cho c©y cá. Ma mïa xu©n ®· mang l¹i cho chóng ta c¸i sù sèng ø ®Çy, trµn lªn c¸c nh¸nh l¸ mÇm non. Vµ c©y tr¶ nghÜa cho ma b»ng c¶ mïa hoa th¬m tr¸i ngät. (TiÕng ma – NguyÔn ThÞ Thu Trang) => §o¹n v¨n ®îc diÔn ®¹t theo c¸ch quy n¹p v× 2 c©u cuèi mang t c¸ch lµ mét kÕt luËn. C¸c c©u trªn ®· giíi thiÖu vµ gi¶i thÝch râ vÒ sù sèng m·nh liÖt cña mïa xu©n ®ã nh thÕ nµo. c. T¸c gi¶ M« p¸t x¨ng ®· miªu t¶ ch©n thùc, hîp lÝ nh÷ng biÕn ®æi trong t©m hån Xi m«ng - Mét em bÐ ng©y th¬, hån nhiªn. BÞ c¸c b¹n chÕ giÔu v× kh«ng cã bè, em ra bê s«ng trong t©m tr¹ng ®au khæ ®Õn møc muèn chÕt nhng thÊy c¶nh trêi Êm ¸p, mÆt níc lÊp l¸nh... em quª b½ng ý ®Þnh ®ã. Xi m«ng cßn b¾t mét con nh¸i nhá ®Ó ch¬i ®ïa vµ cã lóc em bËt cêi. H×nh ¶nh con nh¸i gièng mét thø ®å ch¬i b»ng gç ë nhµ l¹i gîi cho Xi m«ng nhí ®Õn nhµ, nhí ®Õn mÑ vµ nçi buån khæ cña m×nh. Em l¹i nøc në khãc. (Bµi lµm cña häc sinh) => §o¹n v¨n ®îc diÔn ®¹t theo c¸ch diÔn dÞch (C©u 1 – Më ®o¹n): Mang ý nghÜa kh¸i qu¸t cña c¶ ®o¹n v¨n. e. Đoạn văn được trình bày theo cách diễn dịch ( Câu 1- câu chủ đề có tư cách là câu mở đoạn) : nói lên sự cống hiến đóng góp hy sinh âm thầm của nhân vật anh thanh niên, đã vậy anh còn là người có lòng hiếu khách và đức tính khiêm tốn. Các câu còn lại giải thích cho câu 1. Bài tập 14/50: Xác định nghĩa tường minh và hàm ý trong câu ca dao sau: “ Bao giờ chạch đẻ ngọn đa Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình” Đáp án: * Nghia tường minh –hàm y :Với việc sử dụng cách nói ngược trào phúng, đưa ra những điều không tưởng: “chạch đẻ ở ngọn đa, Chim sáo đẻ ở dưới nước”, Lµ lêi tõ chèi døt kho¸t lêi cÇu h«n cña c« g¸i víi mét chµng trai mµ c« kh«ng thÝch. Bài tập 15/50: Nªu hµm ý cña c©u v¨n in ®Ëm: “Vî t«i kh«ng ¸c nhng thÞ khæ qu¸ råi. Mét ngêi ®au ch©n cã lóc nµo quªn ®îc c¸i ch©n ®au cña m×nh ®Ó nghÜ ®Õn mét c¸i g× kh¸c ®©u”. (L·o H¹c – Nam Cao) => §©y lµ suy nghÜ cña nh©n vËt «ng gi¸o vÒ vî m×nh: Mét ngêi ph¶i sèng trong c¶nh thiÕu thèn, ®au khæ, bÊt h¹nh... thêng quÈn quanh víi nh÷ng nçi khæ, nçi lo l¾ng cña m×nh nªn khã cã thÓ nghÜ cho ngêi kh¸c ®îc. Bài tập 16/50: So s¸nh sù viÖc x¶y ra: “N¨m giÆc ®èt lµng ch¸y tµn ch¸y rôi, 12 Hµng xãm bèn bªn trë vÒ lÇm lôi §ì ®Çn bµ dùng l¹i tóp lÒu tranh Víi lêi ngêi bµ dÆn ch¸u trong bµi th¬ “BÕp löa” cña B»ng ViÖt: “ Cø b¶o nhµ vÉn ®îc b×nh yªn” . Ta thÊy cã 1 p/c héi tho¹i ®· bÞ vi ph¹m. §ã lµ p/c héi tho¹i nµo? LÝ gi¶i ý nghÜa sù kh«ng tu©n thñ p/c ®ã => Vi ph¹m ph¬ng ch©m vÒ chÊt... Bài tập 17/50: X¸c ®Þnh ph¬ng ch©m héi tho¹i liªn quan ®Õn c¸c vÝ dô sau : a. Høa h¬u høa vîn => P/c vÒ chÊt. b. ¤ng nãi gµ, bµ nãi vÞt => P/c quan hÖ c. D©y cµ ra d©y muèng => P/c c¸ch thøc d. Chim kh«n kªu tiÕng r¶nh rang Ngêi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe. => P/c lÞch sù. đ. ăn ốc nói mò => Phương châm về chất. e. Kim vàng ai nỡ uốn câu => Phương châm lịch sư Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời. Bài tập 18/50: C©u nµo trong ®o¹n trÝch sau chøa hµm ý? Dùa vµo ng÷ c¶nh, x¸c ®Þnh ND cña tõng hµm ý? a. Ngñ yªn! Ngñ yªn! Cß ¬i, chí sî! Cµnh cã mÒm mÑ ®· s½n tay n©ng. (Con cß - ChÕ Lan Viªn) => C©u “ Cµnh cã mÒm mÑ ®· s½n tay n©ng” chøa hµm ý: MÑ lu«n ë bªn con, s½n sµng che chë, vç vÒ suèt cuéc ®êi con. b. “C« t«i liÒn vç vai t«i cêi mµ nãi r»ng: - Mµy d¹i qu¸, cø vµo ®i, tao ch¹y cho tiÒn tµu. Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø. Níc m¾t t«i rßng rßng rít xuèng hai bªn mÐp råi chan hoµ ®Çm ®×a ë c»m vµ ë cæ. Hai tiÕng “em bД mµ c« t«i cè ý ng©n dµi ra thËt ngät, thËt râ, qu¶ nhiªn ®· xo¾n chÆt lÊy t©m can t«i nh ý c« t«i muèn. (Nh÷ng ngµy th¬ Êu- Nguyªn Hång)  C©u: Vµo mµ b¾t mî mµy may v¸ s¾m söa cho vµ th¨m em bÐ chø” lµ c©u cã hµm ý: MÑ mµy ®· bá mµy vµ ®· cã con víi ngêi kh¸c khi cha ®o¹n tang chång.  Cè t×nh mØa mai, ®ay nghiÕn, ch©m chäc, cøa vµo vÕt th¬ng rØ m¸u trong lßng Hång. Bài tập 19/51: §äc c¸c c©u v¨n sau ®©y: ChØ ra c¸c lçi trong c¸c c©u v¨n trªn. B»ng c¸ch thay ®æi, thªm bít mét sè tõ ng÷, ch÷a c¸c c©u v¨n cho ®óng mµ kh«ng lµm biÕn ®æi nghÜa cña c©u a. Qua viÖc x©y dùng t×nh huèng, kh¾c ho¹ NV vµ thÓ hiªn t©m tr¹ng cïng víi viÖc sö dông h/a giµu ý nghÜa biÓu tîng, gîi nªn nh÷ng liªn tëng s©u s¾c cho ngêi ®äc trong t¸c phÈm “BÕn quª” cña NMC. => M¾c lçi thiÕu CN, VN (C©u nµy toµn tr¹ng ng÷) Söa l¹i: a. Víi (B»ng) viÖc x©y dùng t×nh huèng, kh¾c ho¹ NV vµ thÓ hiÖn t©m tr¹ng kÕt hîp viÖc sö dông h×nh ¶nh giµu ý nghÜa biÓu tîng, t¸c phÈm “BÕn quª” cña NguyÔn Minh Ch©u ®· gîi nªn nh÷ng liªn tëng s©u s¾c cho ngêi ®äc. b. Kho tµng VHDG ViÖt Nam víi rÊt nhiÒu t¸c phÈm: thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch, ca dao, tôc ng÷, vÌ..... => M¾c lçi thiÕu VN. 13 Söa l¹i: Kho tµng VHDG ViÖt Nam / rÊt phong phó, ®a d¹ng víi nhiÒu thÓ lo¹i nh thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch, ca dao, tôc ng÷, vÌ..... c. Lêi nh¾n nhñ cña ngêi cha: h·y v÷ng bíc vµo ®êi, kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña quª h¬ng, d©n téc. => M¾c lçi thiÕu CN. Söa l¹i: Bµi th¬ “Nãi víi con” cña nhµ th¬ Y Ph ¬ng / lµ lêi nh¾n nhñ cña ngêi cha: H·y v÷ng bíc vµo ®êi, kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña quª h¬ng, d©n téc. d. Sau khi t«i thi ®ç vµo trêng THPT Lª Quý §«n (Ng«i trêng mµ t«i vÉn mong íc). => M¾c lçi thiÕu CN, VN ( C©u nµy míi cã tr¹ng ng÷ vµ thµnh phÇn phô chó) Söa l¹i: Sau khi t«i thi ®ç vµo trêng THPT Lª Quý §«n (Ng«i trêng mµ t«i vÉn mong íc), t«i / tù høa víi b¶n th©n m×nh sÏ cè g¾ng häc tËp thËt tèt ®Ó kh«ng phô lßng mong mái cña cha mÑ vµ thÇy c«. (HoÆc ®Ó xøng ®¸ng víi truyÒn thèng cña cha «ng). đ. Với hệ thống danh từ và động từ kép: Gần xa, yến anh,chị em,tài tử, giai nhân, nô nức, sắm sửa, dập dìu, ngổn ngang,…đã thể hiện được không khí nhộn nhịp, tưng bừng của buổi sáng ngày hội. Câu này sai ở chỗ thiếu chủ ngữ. Sửa lại: Với hệ thống danh từ và động từ kép: Gần xa, yến anh,chị em,tài tử, giai nhân, nô nức, sắm sửa, dập dìu, ngổn ngang,…Đoạn trích “ Cảnh ngày xuân” –Truyện Kiều của Nguyễn Du đã thể hiện được không khí nhộn nhịp, tưng bừng của buổi sáng ngày hội. e.Trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng, đã thể hiện một cách chân thực và cảm động tình cha con thắm thiết, sâu nặng. Mắc lỗi thiếu chủ ngữ, ( Câu này mới có tr¹ng ngữ, VN). Sửa: bỏ từ “của”, thªm tõ nhµ v¨n tríc NQS Cụ thể : Trong truyện ngắn Chiếc lược ngà, nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã thể hiện một cách chân thực và cảm động tình cha con thắm thiết, sâu nặng. 14