Tài liệu Phân tích hiệu quả kỹ thuật trồng lúa của thị xã hương trà, tỉnh thừa thiên huế

f ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN ------------ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KỸ THUẬT TRỒNG LÚA Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ TRƯƠNG MINH HIẾU KHÓA HỌC: 2012 - 2016 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN ------------ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ KỸ THUẬT TRỒNG LÚA Ở THỊ XÃ HƯƠNG TRÀ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ Sinh viên thực hiện: Trương Minh Hiếu Giáo viên hướng dẫn: Lớp: K46B KTNN TH.S Trần Hạnh Lợi Niên khóa:2012 - 2016 Huế, tháng 5 năm 2016 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày trong bài khóa luận là trung thực, khách quan và chưa từng được bảo vệ trong bất cứ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận đều đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đều được ghi rõ nguồn gốc. Huế, ngày tháng năm 2016 Tác giả khóa luận Trương Minh Hiếu SVTH: Trương Minh Hiếu i Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi Lời cảm ơn Kết quả tôi đạt được ngày hôm nay là nhờ sự tận tình của các thầy cô trường Đại học kinh tế - Đại học Huế, đã truyền đạt những kiến thức bổ ích trong suốt quá trình tôi học tập tại trường. Xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa đã tận tình giúp đỡ tôi, đặc biệt là cô Th.s Trần Hạnh Lợi - là giáo viên trực tiếp phụ trách hướng dẫn, chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình thực tập cuối khóa để tôi có thể hoàn thành tốt bài khóa luận này. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các hộ nông dân, cán bộ tại Trung tâm khuyến nông - khuyến ngư tỉnh Thừa Thiên Huế đã cho tôi được thực tập ở đây, trạm khuyến nông - lâm - ngư thị xã Hương Trà, đặc biệt là anh Phó giám đốc Châu Ngọc Phi ở trung tâm khuyến nông khuyến ngư và anh Trương Quang Trợ ở trạm khuyến nông lâm ngư thị xã Hương Trà là những người trực tiếp tư vấn và giúp đỡ trong quá trình tôi thực tập, các chi cục thống kê thị xã Hương Trà, chi cục thủy lợi và phòng chống lụt bão tỉnh Thừa Thiên Huế đã nhiệt tình cung cấp các số liệu cần thiết, tạo điều kiện cho tôi thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp này. Tuy nhiên, do kiến thức và sự tích lũy kinh nghiệm thực tế còn hạn chế, nên nội dung của đề tài sẽ không tránh khỏi được sai sót, kính mong nhận được sự góp ý tận tình của quý thầy cô đề bài khóa luận được hoàn thiện hơn. Một lần nữa, xin gửi đến quý thầy cô, các anh, các chị ... những lời cảm ơn chân thành nhất. Xin trân trọng ! Huế, ngày .....tháng......năm 2016 Sinh viên Trương Minh Hiếu SVTH: Trương Minh Hiếu ii Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC .................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ vi DANH MỤC ẢNH VÀ ĐỒ THỊ ................................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................. viii TÓM TẮT NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................... ix PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài...............................................................................................1 2.Mục tiêu nghiên cứu .....................................................................................................2 2.1.Mục tiêu tổng quát: ....................................................................................................2 2.2.Mục tiêu cụ thể: .........................................................................................................2 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................3 3.1. Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................................3 3.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................3 5. Kết quả nghiên cứu ......................................................................................................6 6. Một số hạn chế của đề tài ............................................................................................6 7. Kết cấu của đề tài.........................................................................................................7 PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .........................................................................8 Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ..............................................................8 1.1.Cơ sở lý luận ..............................................................................................................8 1.1.1 Khái niệm về hiệu quả ............................................................................................8 1.1.1.1 Hiệu quả kỹ thuật.................................................................................................8 1.1.1.2.Hiệu quả phân phối ............................................................................................11 1.1.1.3. Hiệu quả kinh tế................................................................................................12 1.1.2.Các phương pháp đo lường hiệu quả kỹ thuật ....................................................122 1.1.3 Đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lúa......................................144 1.2.Cơ sở thực tiễn .......................................................................................................166 1.2.1. Tổng quan về tình hình sản xuất lúa thế giới ....................................................166 SVTH: Trương Minh Hiếu iii Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi 1.2.2. Tổng quan về tình hình sản xuất lúa ở Việt nam ...............................................177 1.2.3. Tổng quan về tình hình sản xuất lúa ở Thừa Thiên Huế .....................................18 1.2.4. Tổng quan về một số nghiên cứu, báo cáo trong và ngoài nước về hiệu quả kỹ thuật trồng lúa ................................................................................................................19 Chương 2: Hiệu quả kỹ thuật trồng lúa tại thị xã Hương Trà,tỉnh Thừa Thiên Huế .25 2.1.Điều kiện tự nhiên của thị xã Hương Trà ................................................................25 2.1.1. Vị trí địa lý ...........................................................................................................25 2.1.2. Địa hình ...............................................................................................................27 2.1.3. Khí hậu ................................................................................................................27 2.1.4 Thỗ nhưỡng ..........................................................................................................28 2.1.5. Thủy văn ..............................................................................................................29 2.2.Điều kiện kinh tế - xã hội ........................................................................................29 2.2.1. Tình hình sử dụng đất đai ....................................................................................29 2.2.2. Tình hình dân số và lao động ..............................................................................31 2.2.3. Tình hình cơ sở hạ tầng .......................................................................................34 2.2.4. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội ........................................35 2.3.Tình hình sản xuất lúa ở thị xã Hương Trà .............................................................36 2.3.1. Tình hình phát triển sản xuất lúa ở địa phương ...................................................36 2.3.2. Các ứng dụng về giống ........................................................................................37 2.3.3. Các ứng dụng về kỹ thuật ....................................................................................38 2.3.4. Các dịch vụ hỗ trợ ...............................................................................................38 2.4. Phân tích hiệu quả kỹ thuật trồng lúa của các hộ điều tra ......................................39 2.4.1. Tình hình cơ bản của các hộ điều tra ...................................................................39 2.4.1.1. Thông tin chung về các hộ điều tra ..................................................................39 2.4.1.2. Tình hình sử dụng đất đai của hộ điều tra ........................................................42 2.4.1.3. Tình hình thu nhập của các hộ điều tra ............................................................43 2.4.2. Kết quả sản xuất và các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lúa ...........................44 2.4.2.1. Kết quả sản xuất lúa .........................................................................................44 2.4.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lúa ........................................................46 2.4.3. Hiệu quả kỹ thuật sản xuất lúa ............................................................................49 2.4.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật sản xuất lúa ...................52 Chương 3: Định hướng và giải pháp .........................................................................55 SVTH: Trương Minh Hiếu iv Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi 3.1. Định hướng và mục tiêu .........................................................................................55 3.1.1. Định hướng mục tiêu chung ................................................................................55 3.1.2. Đối với mục tiêu sản xuất lúa ..............................................................................55 3.1.2.1 Mục tiêu kinh tế .................................................................................................55 3.1.2.2. Mục tiêu kỹ thuật và môi trường ......................................................................56 3.2. Giải pháp.................................................................................................................56 3.2.1. Giải pháp về sử dụng các yếu tố đầu vào trong sản xuất ....................................56 3.2.1.1. Đối với giống ....................................................................................................57 3.2.1.2. Về phân bón ......................................................................................................57 3.2.1.3. Thuốc bảo vệ thực vật ......................................................................................57 3.2.1.4. Chăm sóc làm cỏ ..............................................................................................59 3.2.1.5. Giải pháp về nước tưới .....................................................................................59 3.2.2. Giải pháp về đất đai .............................................................................................60 3.2.3. Giải pháp về công tác tập huấn khuyến nông ......................................................60 3.2.4 Giải pháp về đầu tư cơ sở hạ tầng ở nông thôn ....................................................61 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................622 1.Kết luận.....................................................................................................................622 2. Kiến nghị .................................................................................................................633 2.1.Về thể chế chính sách ............................................................................................644 2.2. Đối với các nông hộ..............................................................................................644 TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................655 PHỤ LỤC ...................................................................................................................666 SVTH: Trương Minh Hiếu v Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIE Hiệu quả phi kỹ thuật SFPF Hàm sản xuất biên ngẫu nhiên PPF Đường sản xuất biên của trang trại DEA Phương pháp phân tích màng bao dữ liệu EE Hiệu quả kinh tế AE Hiệu quả phân phối TE Hiệu quả kỹ thuật DFPF Hàm sản xuất biên xác định OSL Phương pháp bình phương bé nhất ĐX Vụ đông xuân HT Vụ hè thu MLE Phương pháp khả năng cao nhất KD Giống lúa khang dân BVTV Thuốc bảo vệ thực vật BQC Bình quân chung CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa SVTH: Trương Minh Hiếu vi Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi DANH MỤC ẢNH VÀ ĐỒ THỊ Hình 1.1: Mối quan hệ giữa đầu vào và đầu ra ...............................................................9 Hình 1.2 Mối quan hệ giữa đầu vào và đầu ra...............................................................10 Hình 2.1. Bản đồ hành chính thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế ......................266 SVTH: Trương Minh Hiếu vii Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Tình hình sản xuất lúa ở Việt Nam tính đến năm 2015 ................................17 Bảng 1.2: Tình hình sản xuất lúa ở thế giới giai đoạn 2013- 2015 ...............................18 Bảng 1.3: Tình hình sản xuất lúa trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ............................19 giai đoạn 2013- 2015 .....................................................................................................19 Bảng 2.1: Cơ cấu diện tích đất của thị xã Hương Trà năm 2015 ..................................31 Bảng 2.2: Tình hình dân số thị xã Hương Trà giai đoạn năm 2011 - 2015...................33 Bảng 2.3: Tình hình lao động của thị xã Hương Trà phân theo ngành nghề ................34 giai đoạn 2013 -2015 .....................................................................................................34 Bảng 2.4: Tình hình sản xuất lúa thị xã Hương Trà giai đoạn 2013 - 2015 ..................37 Bảng 2.5: Thông tin chung về các hộ điều tra ...............................................................40 Bảng 2.6: Tình hình sử dụng đất hộ điều tra tính bình quân trên hộ .............................42 Bảng 2.7: Tình hình thu nhập của hộ điều tra ...............................................................43 Bảng 2.8: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của hộ điều tra ......................................45 Bảng 2.9: Kết quả ước lượng hàm sản xuất của 90 hộ ..................................................47 Bảng 2.10: Hiệu quả kỹ thuật của các nông hộ vụ đông xuân năm 2015 .....................50 Bảng 2.11: Hiệu quả kỹ thuật của các nông hộ vụ hè thu năm 2015 ............................51 Bảng 2.12: Kết quả ước lượng hàm phi hiệu quả kỹ thuật của 90 hộ ...........................53 SVTH: Trương Minh Hiếu viii Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi TÓM TẮT NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thị xã Hương Trà là một trong những vựa lúa lớn quan trọng của tỉnh Thừa Thiên Huế, sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ lệ lớn, đời sống người dân phần lớn phụ thuộc vào cây lúa. Tuy nhiên, năng suất lúa trên địa bàn thị xã là không đồng đều, một phần là do kỹ thuật sử dụng các yếu tố đầu vào khiến cho năng suất lúa cũng bị ảnh hưởng theo. Xuất phát thực tiễn đó, phân tích hiệu quả kỹ thuật trồng lúa của các nông hộ trong thời gian hiện nay nhằm tìm ra các giải pháp góp phần người dân giảm chi phí đầu vào nhưng tăng được sản lượng nhằm đạt được mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu, phân tích hiệu quả kỹ thuật trồng lúa đồng thời đưa ra các biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lúa và chất lượng cho các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. 2.2. Mục tiêu cụ thể: • Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hiệu quả kỹ thuật. • Xác định mức hiệu quả kỹ thuật của các hộ trồng lúa và mức hiệu quả trung bình của các hộ nghiên cứu. • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật. • Đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả kỹ thuật cho các nông hộ trên địa bàn nghiên cứu, đồng thời làm căn cứ cho các chính quyền địa phương có chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lúa của hộ nông dân. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Do thời gian thực hiện có hạn, nên chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu chính hiệu quả kỹ thuật trồng lúa và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật của một số nông hộ thuộc thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. SVTH: Trương Minh Hiếu ix Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi 3.2. Phạm vi nghiên cứu • Về không gian: đề tài chỉ tập trung nghiên cứu một số nông hộ trên địa bàn thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. • Về thời gian: đề tài tập trung nghiên cứu tình hình sản xuất lúa trên địa bàn thị xã Hương Trà ở hai vụ đông xuân và hè thu năm 2015. 4. Phương pháp nghiên cứu • Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử sẽ được chọn làm cho xuyên suốt cả đề tài. • Phương pháp phân tích hồi quy tương quan. • Phương pháp điều tra, thu thập số liệu • Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo • Phương pháp hàm sản xuất biên SFPF 5. Kết quả nghiên cứu Nghiên cứu hiệu quả kỹ thuật trồng lúa, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả kỹ thuật sản xuất lúa của các nông hộ thuộc 3 phường Hương Hồ, Hương An và Hương Chữ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế nhằm phân tích hiệu quả kỹ thuật, từ đó đưa ra các biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lúa cho các hộ nông dân trên địa bàn nghiên cứu. Kết quả ước lượng bằng phần mềm "Frontier 4.1" cho thấy hiệu quả kỹ thuật của toàn thể mẫu điều tra tương đương với 90 hộ nông dân trồng lúa cả 2 vụ đông xuân và hè thu là 76,80%. Đây là mức hiệu quả tương đối, đa phần các hộ đạt hiệu quả trên 70%. Kết quả ước lượng hàm sản xuất cho thấy một số biến yếu tố đầu vào vẫn mang hệ số âm gây nên tác động ngược chiều đến năng suất lúa, phản ánh người dân chưa sử dụng có hiệu quả các yếu tố đầu vào. Bên cạnh đó, kết quả ước lượng hàm phi hiệu quả kỹ thuật cũng chỉ ra, không chỉ các yếu tố đầu vào ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật mà còn có các yếu tố về kinh tế - xã hội. Như vậy, nếu hiệu quả kỹ thuật được cải thiện thì người nông dân có thể tăng năng suất mà không cần phải đầu tư thêm chi phí. SVTH: Trương Minh Hiếu x Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Tính cấp thiết của đề tài Lúa được xem là cây trồng chủ yếu của các nước Châu Á và sản phẩm lúa gắn liền với đời sống con người gần 10.000 năm nay, riêng khu vực Châu Á với hơn 3 tỷ dân đang sản xuất và tiêu dùng hơn 90% sản lượng gạo thế giới. Cuộc các mạng “ anh” đã giúp các nước Châu Á tránh được tình trạng thiếu lương thực và cải thiện đời sống vùng nông thôn, xuất phát từ việc giảm được 30% chi phí sản xuất nhờ áp dụng kỹ thuật cải tiến. Năm 2002, hơn 50% dân số thế giới phụ thuộc vào sản phẩm gạo và gạo trở thành nguồn cung cấp calories và protein hàng ngày cho con người (Oladele, O.I và Sakagami, J-I, 2004). Việt Nam có diện tích đất nông nghiệp chiếm 22,2% diện tích đất tự nhiên, lao động nông nghiệp chiếm khoảng 75%, bên cạnh các loại hình sản xuất nông nghiệp khác thì trồng lúa nước là một ngành chiếm vị trí quan trọng và đang được chú trọng phát triển. Ngành sản xuất này đã đem lại nhiều lợi ích cho việc tiêu dùng, xuất khẩu gạo của đất nước nói chung và hiệu quả kinh tế cho các thành phần lao động nói riêng. Trong những năm qua, dưới sự nỗ lực của Đảng, nhà nước, và các chính quyền địa phương bằng cách chuyển giao khoa học kỹ thuật, đổi mới công nghệ chế biến, thiết bị, nghiên cứu ứng dụng,... Đã góp phần đưa ngành sản xuất lúa gạo nước ta phát triển vượt bậc, rõ rệt chính là trở thành một nước xuất khẩu gạo thuộc hàng top trên thế giới. Trong thời kì CNH – HĐH đất nước ngày nay, diện tích sản xuất lúa đang bị thu hẹp, phải nhường chỗ cho các công trình xây dựng, cho phát triển công nghiệp, cho quá trình đô thị hóa đang diễn ra ồ ạt, thì vấn đề về đảm bảo lương thực là một trọng trách vô cùng to lớn đang đặt lên vai người nông dân. Thừa Thiên Huế - một tỉnh thuộc vùng đất thuộc dải Trung bộ, với địa hình hẹp và kéo dài, có khí hậu thời tiết khắc nghiệt, hàng năm chịu nhiều ảnh hưởng của các thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán những sản xuất nông nghiệp của tỉnh vẫn đạt được những thành quả đáng kế, thị xã Hương Trà cũng nằm trong những xu thế đó. Thị xã Hương Trà là một trong những khu vực từ lâu đã gắn liền và luôn đi đầu trong hoạt động sản xuất lúa của tỉnh Thừa Thiên Huế, đây là một vựa lúa lớn đáp ứng nhu cầu lương thực thực phẩm, góp phần không nhỏ cho sản lượng lúa toàn tỉnh đồng SVTH: Trương Minh Hiếu 1 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi thời đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho người nông dân, nâng cao đời sống và thu nhập của họ. Phần lớn đời sống của nhân dân vẫn phụ thuộc chủ yếu vào cây lúa. Tuy nhiên, năng suất lúa trên địa bàn thị xã có khuynh hướng tăng giảm không đồng đều. Sản xuất lúa nói riêng, sản xuất nông nghiệp nói chung vẫn còn gặp một số khó khăn nhất định do ảnh hưởng của các điều kiện tự nhiên, thiên tai, giá cả lúa gạo không ổn định, thiếu trình độ kỹ thuật... Thực tế, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến năng suất của lúa như: Thời tiết, phân bón, giống, công lao động, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất lúa... Từ đó làm ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất lúa và giá cả của lúa trên thị trường. Nhưng trong điều kiện sản xuất nông nghiệp ở thị xã Hương Trà nói riêng và Việt Nam nói chung, có thể thấy rằng trang thiết bị sản xuất được đầu tư chưa đồng bộ, ứng dụng khoa học công nghệ còn hạn chế, học vấn còn thấp, thiếu tiếp cận thông tin... dẫn đến sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả. Từ đó, có thể thấy được, tính hiệu quả trong sản xuất là một vấn đề rất quan trọng và đang được quan tâm, vì nó phản ánh kinh nghiệm và phương thức sản xuất và cách thức mà các hộ nông dân có thể giảm chi phí đầu vào, tăng sản lượng đầu ra để đạt được mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận của mình. Xuất phát từ các thực tiễn trên, tôi đã chọn: "Phân tích hiệu quả kỹ thuật trồng lúa của thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế" làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình. 2.Mục tiêu nghiên cứu 2.1.Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu, phân tích hiệu quả kỹ thuật trồng lúa đồng thời đưa ra các biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lúa và chất lượng cho các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. 2.2.Mục tiêu cụ thể: • Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hiệu quả kỹ thuật. • Xác định mức hiệu quả kỹ thuật của các hộ trồng lúa và mức hiệu quả trung bình của các hộ nghiên cứu. • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật. SVTH: Trương Minh Hiếu 2 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi • Đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả kỹ thuật cho các nông hộ trên địa bàn nghiên cứu, đồng thời làm căn cứ cho các chính quyền địa phương có chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lúa của hộ nông dân. 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Do thời gian thực hiện có hạn, nên chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu chính hiệu quả kỹ thuật trồng lúa và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật của một số nông hộ thuộc thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. 3.2. Phạm vi nghiên cứu • Về không gian: đề tài chỉ tập trung nghiên cứu một số nông hộ trên địa bàn thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. • Về thời gian: đề tài tập trung nghiên cứu tình hình sản xuất lúa trên địa bàn thị xã Hương Trà ở hai vụ đông xuân và hè thu năm 2015. Thời gian thực hiện đề tài từ ngày 18/01/2016 - 15/05/2016. 4. Phương pháp nghiên cứu • Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử sẽ được chọn làm cho xuyên suốt cả đề tài. • Phương pháp phân tích hồi quy tương quan. • Phương pháp điều tra, thu thập số liệu: o Chọn địa điểm điều tra: do thị xã Hương Trà rộng lớn nên tôi sẽ chọn 90 mẫu dựa vào vị trí mảnh ruộng của họ so với hệ thống kênh thuỷ lợi. 30 mẫu của những hộ ở đầu kênh, 30 mẫu ở giữa kênh và 30 mẫu ở cuối kênh. Thị xã Hương Trà có hệ thống thủy lợi dẫn nước từ hồ chứa nước Khe Ngang là lớn nhất chạy qua 3 phường Hương Hồ, Hương An, Hương Chữ nên tôi sẽ chọn 3 phường đó điều tra. o Chọn mẫu điều tra: Tổng số mẫu điều tra là 90 tương ứng với 90 hộ được phân thành 3 nhóm hộ:  Hộ sản xuất lúa ở đầu kênh thủy lợi: phường Hương Hồ.  Hộ sản xuất lúa ở giữa kênh thủy lợi: phường Hương An.  Hộ sản xuất lúa ở cuối kênh thủy lợi: phường Hương Chữ. Tất cả các hộ trên sẽ được điều tra ngẫu nhiên không lặp. SVTH: Trương Minh Hiếu 3 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi o Thu thập số liệu  Sơ cấp: tiến hành thu thập các thông tin về chi phí sử dụng để sản xuất lúa, các thông tin liên quan đến quy mô đất đai hay nguồn lao động như tuổi tác, trình độ học vấn, và các yếu tố kỹ thuật khác như tập huấn khuyến nông....Việc điều tra được tiến hành thông qua thiết kế các phiếu điều tra hay bảng hỏi phỏng vấn trực tiếp 90 hộ nông dân được lựa chọn ngẫu nhiên. Số liêu được làm cho năm 2015.  Thứ cấp: số liệu được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau: trung tâm khuyến nông - khuyến ngư tỉnh Thừa Thiên Huế, trạm khuyến nông - lâm - ngư thị xã Hương Trà, sách báo, mạng Internet... Số liệu thực hiện từ năm 2013 - 2015. • Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo: thông qua trao đổi với các cán bộ, người hướng dẫn tại trung tâm thực tập, những người có kinh nghiệm sản xuất giỏi, lâu năm... • Phương pháp hàm sản xuất biên SFPF (stochastic frontier production function) là phương pháp chính được áp dụng cho đề tài này. Trong bài khóa luận này, hiệu quả kỹ thuật được ước lượng bằng phương pháp tham số - hàm sản xuất biên ngẫu nhiên (stochastic frontier production function), hàm này được đề xuất bởi Aigner, Lovell và Schmidt (1977), Meeusen va Broceck (1977), và được phát triển bởi Battese (1992). Hàm sản xuất biên ngẫu nhiên có dạng như sau: Yi = f ( Xi ; β) exp (Vi - Ui ) (1) Trong đó:  Yi : là năng suất hoặc sản lượng trên hộ  Xi : là yếu tố sản xuất đầu vào thứ i  β: là hệ số cần ước lượng  Vi : là sai số thống kê do tác động bởi các yếu tố ngẫu nhiên và được giả định có phân phối chuẩn và độc lập với Ui  Exp: lũy thừa cơ số e (cơ số tự nhiên)  Ui : phần phi hiệu quả kỹ thuật được giả định lớn hơn hoặc bằng 0 o Nếu U = 0, hoạt động sản xuất của hộ nằm trên đường sản xuất biên (frontier), tức đạt mức năng suất hoặc sản lượng tối đa dựa trên các yếu tố, sản xuất và kỹ thuật hiện có. SVTH: Trương Minh Hiếu 4 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi o Nếu U > 0, hoạt động sản xuất của hộ nằm dưới đường sản xuất biên (frontier), tức năng suất, sản lượng thực tế (Yi) thấp hơn năng suất, sản lượng tối đa (Y*) và hiệu số giữa Y* và Yi là phần phi hiệu quả kỹ thuật và hiệu số này càng lớn, hiệu quả kỹ thuật càng thấp (Coelli và các cộng sự, 2005). Hiệu quả kỹ thuật (TE) là tỷ số giữa năng suất hoặc sản lượng thực tế và năng suất hoặc sản lượng tối đa. TE được tính như sau: TEi = Yi/Y* = f(xi, β) exp (Vi - Ui) / f(xi, β) exp (Vi) (2) = exp (-Ui ) Trong đó  Yi là mức năng suất hoặc sản lượng thực tế của hộ i F(xi;β) trong phương trình (1) là hàm sản xuất biên (Frontier production function), có thể sử dụng dạng mô hình Cobb-Douglas hoặc Translog. Dựa vào đặc điểm của số liệu trong nghiên cứu này và kết quả LR test, mô hình Cobb – Douglas phù hợp hơn mô hình Translog, mô hình Cobb – Douglas với biến thời gian có dạng sau: LnYit = β0 + θt + ∑7𝑗 = 1 𝛽𝑗 𝐿𝑛𝑋𝑗𝑖𝑡 + ∑1𝑘=1 𝛽𝑘 + Vit - Uit (3) Trong đó o Yit là sản lượng lúa sản xuất được của hộ i ở mùa vụt năm 2015, t là biến thời vụ (t= 1 là vụ Đông xuân, t = 2 là vụ Hè thu). o Xjit (j=1, 2, ...,7) là các yếu tố đầu vào trong sản xuất bao gồm: X1it lượng giống trên 1 sào (kg/sào); X2it, X3it, X4it lần lượt là lượng phân đạm, lân, kali bón trên 1 sào (kg/sào); X5it là lượng thuốc bảo vệ thực vật (1000đ/sào); X6it là số lần nước tưới; X7it là công lao động. o Uit trong công thức (3) là hàm phi hiệu quả kỹ thuật (Technical inefficiency function), hàm này được sử dụng để giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến phi hiệu quả kỹ thuật hay ngược lại là hiệu kỹ thuật. Hàm phi hiệu quả kỹ thuật có dạng sau: TIEit = Uit = δ0 + ∑10 𝑗=1 𝛿𝑗𝑡 ∗ 𝑍𝑗𝑖𝑡 + ζit (4) Trong đó - TIEit là hệ số phi hiệu quả kỹ thuật của hộ i ở thời vụ t năm 2015. SVTH: Trương Minh Hiếu 5 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi - Zjit (j=1,2,...,10) là các yếu tố ảnh hưởng đến phi hiêu quả kỹ thuật hoặc ngược lại là hiệu quả kỹ thuật; bao gồm Z1 là tuổi chủ hộ, Z2 là trình độ học vấn (số năm đi học), Z3 là số lao động chính (người); Z4 là số lao động nông nghiệp (người), Z5 là loại giống (biến giả; 0 = KD, 1 = HT1), Z6 là tập huấn kỹ thuật (biến giả; 1= có, 0 = không), Z7 là vị trí mảnh ruộng 1 (biến giả, 1 = đầu kênh; 0 = khác), Z8 là vị trí mảnh ruộng 2 (biến giả, 1 = cuối kênh; 0 = khác), Z9 là khoảng cách từ ruộng về nhà (km), Z10 là ảnh hưởng của dịch bệnh (biến giả; 1 = có, 0 = không). Hàm sản xuất và hàm phi hiệu quả kỹ thuật được ước lượng theo phương pháp một bước (one-stage estimation) bằng frontier 4.1 của Tim Coelli (2007). • Tổng hợp, xử lý số liệu bằng phần mềm Excel, frontier 4.1. 5. Kết quả nghiên cứu Nghiên cứu hiệu quả kỹ thuật trồng lúa, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả kỹ thuật sản xuất lúa của các nông hộ thuộc 3 phường Hương Hồ, Hương An và Hương Chữ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế nhằm phân tích hiệu quả kỹ thuật, từ đó đưa ra các biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lúa cho các hộ nông dân trên địa bàn nghiên cứu. Kết quả ước lượng bằng phần mềm "Frontier 4.1" cho thấy hiệu quả kỹ thuật của toàn thể mẫu điều tra tương đương với 90 hộ nông dân trồng lúa cả 2 vụ đông xuân và hè thu là 76,80%. Đây là mức hiệu quả tương đối, đa phần các hộ đạt hiệu quả trên 70%. Kết quả ước lượng hàm sản xuất cho thấy một số biến yếu tố đầu vào vẫn mang hệ số âm gây nên tác động ngược chiều đến năng suất lúa, phản ánh người dân chưa sử dụng có hiệu quả các yếu tố đầu vào. Bên cạnh đó, kết quả ước lượng hàm phi hiệu quả kỹ thuật cũng chỉ ra, không chỉ các yếu tố đầu vào ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật mà còn có các yếu tố về kinh tế - xã hội. 6. Một số hạn chế của đề tài - Do thị xã Hương Trà khá rộng lớn, tôi chỉ lựa chọn ngẫu nhiên 90 hộ sản xuất lúa điều tra, vì thế chúng là khá nhỏ so với tổng thể nên tính đại diện của mẫu điều tra là chưa cao, trong quá trình làm có thể làm giảm ý nghĩa của mô hình hoặc có thể kết quả có chút sai lệch. SVTH: Trương Minh Hiếu 6 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi - Việc điều tra gặp khó khăn vì số liệu của các hộ gia đình thường không ghi chép lại mà chỉ mang tính gợi nhớ, có thể dẫn đến thiếu sót hoặc nhầm lẫn. 7. Kết cấu của đề tài • Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. • Chương 2: Hiệu quả kỹ thuật trồng lúa tại địa bàn nghiên cứu. • Chương 3: Định hướng và giải pháp. SVTH: Trương Minh Hiếu 7 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Trần Hạnh Lợi PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.Cơ sở lý luận 1.1.1 Khái niệm về hiệu quả 1.1.1.1 Hiệu quả kỹ thuật Hiệu quả kỹ thuật (TE) là khả năng của người sản xuất có thể sản xuất mức đầu ra tối đa với một tập hợp các yếu tố đầu vào và các công nghệ cho trước. Farrel (1957) là người đầu tiên đề cập đến khái niệm về hiệu quả và hiệu quả kỹ thuật. Ông giải thích hiệu quả kỹ thuật là khả năng đạt đến mức sản lượng tối đa từ một tập hợp nhất định các yếu tố đầu vào cho trước. Như vậy, hiệu quả kỹ thuật thuộc về những người thực hành giỏi nhất. Ông sử dụng khái niệm đường đồng lượng đơn vị để giải thích. Một vị trí có hiệu quả kỹ thuật là đạt được khi đạt được đầu ra tối đa có thể khi cho trước một tập đầu vào X. Định nghĩa chính thức của Koopman đưa ra vào năm 1951: "Một nhà sản xuất được xem là có hiệu quả kỹ thuật nếu sự gia tăng trong bất kỳ đầu ra đòi hỏi một sự giảm xuống của ít nhất một đầu ra khác hoặc một sự gia tăng của ít nhất một đầu vào". Hay hiệu quả kỹ thuật là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi phí đầu vào hay nguồn lực sử dụng đầu vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật hay công nghệ áp dụng. Hiệu quả kỹ thuật được xác định bởi phương pháp và mức độ sử dụng các yếu tố đầu vào. Việc lựa chọn các cách thức sử dụng các yếu tố đầu vào khác nhau sẽ ảnh hưởng đến mức sản lượng đầu ra. Như vậy, một đơn vị nguồn lực dùng vào sản xuất có khả năng đem lại thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm. Ở hình 1.1, giả sử có 1 hộ sản xuất sử dụng 2 yếu tố đầu vào biến đổi là X1 và X2 để sản xuất yếu tố đầu ra Y. Mức sử dụng 2 yếu tố đầu vào tối ưu về mặt kỹ thuật nằm trên đường cong đồng lượng đơn vị SS' tương ứng với điểm M. Tức tại điểm này, việc kết hợp 2 yếu tố đầu vào sẽ cho ra đầu ra tối đa, hay khi đó hộ sản xuất đạt hiệu quả kỹ thuật hoàn toàn. Tuy nhiên, thực tế hộ hay lãng phí các yếu tố đầu vào, tức điểm sản xuất của hộ đó nằm ngoài đường đồng lượng SS', chẳng hạn hộ sản xuất với mức kết hợp đầu vào tại điểm N. Khi đó hiệu quả kỹ thuật là mức sản lượng tối đa mà hộ đạt được khi kết hợp mức yếu tố đầu vào nhất định, được xác định theo định nghĩa của Farrel là: SVTH: Trương Minh Hiếu 8