Tài liệu Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường thcs theo tiếp cận năng lực.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGÔ XUÂN ĐÔNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGÔ XUÂN ĐÔNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. PHẠM MINH HÙNG NGHỆ AN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án này chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án Ngô Xuân Đông ii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. vii DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .......................................................................... x MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................................... 3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................... 3 8. Những luận điểm bảo vệ .................................................................................. 6 9. Những đóng góp mới của luận án .................................................................... 7 10. Cấu trúc của luận án ...................................................................................... 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........................................................................................................... 8 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ..................................................... 8 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................ 8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước .............................................. 15 1.1.3. Đánh giá chung.................................................................................... 23 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI ............................................... 24 1.2.1. Hiệu trưởng và hiệu trưởng trường trung học cơ sở ............................. 24 1.2.2. Năng lực và tiếp cận năng lực .............................................................. 24 1.2.3. Bồi dưỡng và hoạt động bồi dưỡng ...................................................... 28 1.2.4. Quản lý và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................................. 29 iii 1.3. HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ............................................................... 31 1.3.1. Bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông ................................................... 31 1.3.2. Vai trò của hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông .............................................................................. 32 1.3.3. Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông................................. 33 1.3.4. Khung năng lực của hiệu trưởng trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông ................................................................. 35 1.4. HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ............................................................ 39 1.4.1. Tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................................. 39 1.4.2. Các thành tố của hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................................. 40 1.5. QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................... 46 1.5.1. Sự cần thiết phải quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................. 46 1.5.2. Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................................. 47 1.5.3. Chủ thể quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................................. 59 1.6. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ...................................................................................................... 59 1.6.1. Yếu tố khách quan ............................................................................... 59 1.6.2. Yếu tố chủ quan quan .......................................................................... 61 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 62 iv Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC........................................................................... 63 2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI, GIÁO DỤC TRUNG HỌC CƠ SỞ CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......... 63 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ................................................... 66 2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng ................................................................ 66 2.2.2. Đối tượng và thời gian khảo sát ........................................................... 66 2.2.3. Nội dung khảo sát thực trạng ............................................................... 67 2.2.4. Phương pháp khảo sát .......................................................................... 67 2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................... 68 2.3.1. Thực trạng nhận thức của các đối tượng khảo sát về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở .............. 68 2.3.2. Thực trạng nội dung, chương trình, bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở .................................................................................... 70 2.3.3. Thực trạng mức độ phù hợp của hình thức, phương pháp bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở ...................................................... 75 2.3.4. Thực trạng mức độ phù hợp của địa điểm và thời gian bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở ...................................................... 78 2.3.5. Thực trạng mức độ phù hợp của hoạt động giảng dạy của giảng viên và hoạt động học tập của học viên ở các lớp bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực...................................... 80 2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....................... 81 2.4.1. Thực trạng nhận thức về sự cần thiết phải quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực................... 81 2.4.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ................................................................. 83 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo đổi mới chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực...................................... 85 v 2.4.4. Thực trạng quản lý bộ máy tham gia hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực...................................... 87 2.4.5. Thực trạng quản lý giảng viên, học viên và hoạt động dạy, học theo tiếp cận năng lực.................................................................................. 89 2.4.6. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực...................................... 91 2.4.7. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực .................. 93 2.5. THỰC TRẠNG ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẾN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...................................................... 99 2.5.1. Yếu tố khách quan ............................................................................... 99 2.5.2. Yếu tố chủ quan................................................................................. 102 2.6. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG ............................................... 103 2.6.1. Mặt mạnh .......................................................................................... 103 2.6.2. Mặt hạn chế ....................................................................................... 104 2.6.3. Nguyên nhân ..................................................................................... 104 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................ 105 Chương 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC . 106 3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP .................................................. 106 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu....................................................................... 106 3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống ....................................................................... 106 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn ...................................................................... 106 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả ....................................................................... 106 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi ......................................................................... 106 3.2. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC... 106 3.2.1. Đổi mới quy trình xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ............................................... 106 vi 3.2.2. Tổ chức hoạt động của tổ chuyên trách bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực.................................... 110 3.2.3. Cải tiến nội dung, chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ............................................................... 112 3.2.4. Đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực ............................................... 117 3.2.5. Xây dựng bộ tiêu chuẩn làm cơ sở để đánh giá khách quan hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực.. 121 3.2.6. Thiết lập hệ điều kiện để quản lý hiệu quả hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học cơ sở theo tiếp cận năng lực................. 126 3.3. KHẢO SÁT SỰ CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ....................................................................................................... 130 3.3.1. Mục đích khảo sát.............................................................................. 130 3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát .................................................... 130 3.3.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................ 131 3.3.4. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ............................................................................................... 131 3.4. THỬ NGHIỆM GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................................................................................... 138 3.4.1. Khái quát về thử nghiệm .................................................................... 138 3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm ............................................................. 142 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................ 150 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................... 152 1. Kết luận ....................................................................................................... 152 2. Kiến nghị..................................................................................................... 153 CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ .................................... 155 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 156 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Các chữ viết tắt Các chữ viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục 3 CĐ Chuyên đề 4 CMNV Chuyên môn nghiệp vụ 5 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 6 CNTT Công nghệ thông tin 7 CNXH Chủ nghĩa xã hội 8 CSVC Cơ sở vật chất 9 CT GDPT Chương trình giáo dục phổ thông 10 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 11 GV Giáo viên 12 HV Học viên 13 KHQLGD Kế hoạch quản lý giáo dục 14 NCKH Nghiên cứu khoa học 15 NL Năng lực 16 NV Nhân viên 17 PPDH Phương pháp dạy học 18 QL Quản lý 19 TN Thử nghiệm 20 THCS Trung học cơ sở 21 THPT Trung học phổ thông 22 UBND Ủy ban nhân dân viii DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1. Thống kê số lượng điều tra ............................................................... 67 Bảng 2.2. Nhận thức về vai trò của hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS .................................................................................... 69 Bảng 2.3. Mức độ cần thiết đối với nội dung bồi dưỡng ................................... 71 Bảng 2.4. Mức độ phù hợp của hình thức bồi dưỡng ........................................ 75 Bảng 2.5. Mức độ phù hợp của phương pháp bồi dưỡng ................................... 76 Bảng 2.6. Mức độ phù hợp của địa điểm bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS...... 78 Bảng 2.7. Mức độ phù hợp của thời gian bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS.... 79 Bảng 2.8. Mức độ phù hợp của hoạt động giảng dạy và học tập theo tiếp cận năng lực ............................................................................................ 80 Bảng 2.9. Vai trò của quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ............................................................ 81 Bảng 2.10. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực............................................................................... 83 Bảng 2.11. Nhận thức về tầm quan trọng và mức độ thực hiện của việc chỉ đạo đổi mới chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ....................................................................... 85 Bảng 2.12. Nhận thức về tầm quan trọng và mức độ thực hiện của việc quản lý đội ngũ tham gia hoạt động bồi dưỡng .......................................... 87 Bảng 2.13. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc quản lý giảng viên, học viên và hoạt động dạy, học theo tiếp cận năng lực ............................................................................................ 89 Bảng 2.14. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng ............................................ 91 Bảng 2.15. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện việc xây dựng kinh phí để quản lý hoạt động bồi dưỡng .......................................... 93 ix Bảng 2.16. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc đầu tư trang thiết bị, CSVC phục vụ hoạt động bồi dưỡng ................ 95 Bảng 2.17. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc quản lý hoạt động đảm bảo an ninh, y tế, vệ sinh, môi trường .......... 97 Bảng 2.18. Những yếu tố khách quan ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ............. 99 Bảng 2.19. Những yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ........... 102 Bảng 3.1. Tổng hợp các đối tượng khảo sát .................................................... 131 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về sự cần thiết của các giải pháp đề xuất .............. 132 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các giải pháp đề xuất .............. 134 Bảng 3.4. Tương quan giữa tính cần thiết và khả thi của các giải pháp quản lý HĐBD hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ... 136 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của khách thể TN .. 142 Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số F về số khách thể TN đạt điểm Xi (đầu vào) ... 142 Bảng 3.7. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của các khách thể TN ................. 143 Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số F về số các khách thể TN đạt điểm Xi sau TN............................................................................................ 144 Bảng 3.9. Bảng tần suất kết quả kiểm tra đầu vào và sau TN về kiến thức của các khách thể TN...................................................................... 145 Bảng 3.10. Phân bố tần suất f i và tần suất tích luỹ f i  về kiến thức của các khách thể TN trước TN và sau TN .................................................. 145 Bảng 3.11. Kết quả về trình độ KN của các khách thể TN sau TN .................... 147 x DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Trang Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Các thành tố của quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực .............................................. 30 Biểu đồ: Biểu đồ 2.1. Nhận thức về vai trò của hoạt động BD hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực .................................................................... 70 Biểu đồ 2.2. Đánh giá về mức độ phù hợp của hình thức bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS ................................................................................. 76 Biểu đồ 2.3. Vai trò của công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực .............................................. 82 Biểu đồ 2.4. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ............................................................................ 84 Biểu đồ 2.5. Nhận thức về tầm quan trọng và mức độ thực hiện của việc chỉ đạo đổi mới chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực .................................................................... 86 Biểu đồ 2.6. Nhận thức về tầm quan trọng và mức độ thực hiện của việc quản lý đội ngũ tham gia hoạt động bồi dưỡng............................... 88 Biểu đồ 2.7. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc quản lý giảng viên, học viên và hoạt động dạy, học theo tiếp cận năng lực ......................................................................................... 91 Biểu đồ 2.8. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng ......................................... 92 Biểu đồ 2.9. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện việc xây dựng kinh phí để quản lý hoạt động bồi dưỡng ....................... 95 Biểu đồ 2.10. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc đầu tư trang thiết bị, CSVC phục vụ hoạt động bồi dưỡng ............. 97 xi Biểu đồ 2.11. Nhận thức về mức độ quan trọng và mức độ thực hiện của việc quản lý hoạt động đảm bảo an ninh, y tế, vệ sinh, môi trường… .... 99 Biểu đồ 3.1. Mức độ cần thiết của các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ......................... 134 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ......................... 136 Biểu đồ 3.3. Biểu đồ biểu diễn tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ............................................ 138 Biểu đồ 3.4. Phân bố tần suất f i về kiến thức của các khách thể TN trước TN và sau TN .............................................................................. 146 Biểu đồ 3.5. Tần suất tích lũy f i  về kiến thức của các khách thể TN trước TN và sau TN .............................................................................. 146 Biểu đồ 3.6. So sánh quả về trình độ KN của các khách thể TN trước TN và sau TN ......................................................................................... 148 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục toàn cầu ở thế kỷ XXI đã và đang có những biến đổi sâu sắc. Nền kinh tế thế giới chuyển từ thời kì công nghiệp sang kinh tế tri thức, nền văn minh loài người chuyển từ văn minh công nghiệp sang nền văn minh trí tuệ. Giáo dục có vai trò quan trọng hơn bao giờ hết trong tư duy phát triển của các quốc gia: nó là sự đảm bảo cho tương lai cá nhân, là động lực cho phát triển kinh tế, là thành phần của sự phát triển con người và là chìa khóa để giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường [56]. Là một quốc gia đang phát triển, trước những thách thức của bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, Việt Nam cần phải phát triển nguồn nhân lực để tham gia vào thị trường lao động toàn cầu một cách có lợi nhất. Do đó, cần phải đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT. Mục tiêu của đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT nước ta là: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống GD&ĐT; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực” [23; tr.122]. Để thực hiện được mục tiêu trên, cần áp dụng đồng bộ các giải pháp, trong đó, đổi mới cơ chế QLGD, phát triển đội ngũ GV và CBQL giáo dục là khâu then chốt. Những năm qua, đội ngũ GV và CBQL giáo dục nước ta phát triển cả về số lượng và chất lượng, với cơ cấu ngày càng hợp lý hơn. Song trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đội ngũ này còn “bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp” [23; tr.117]. Vì thế, đi đôi với đổi mới đào tạo, cần phải đổi mới hoạt động bồi dưỡng GV và CBQL, trong đó có hiệu trưởng trường THCS. 2 Trong nhà trường nói chung, nhà trường THCS nói riêng, hiệu trưởng có vai trò đặc biệt quan trọng, được xem là đầu tàu để khởi động cả cỗ máy cùng vận hành về phía trước. Trước yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, hiệu trưởng trường THCS phải có những NL cần thiết. Vì thế, bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS trong bối cảnh hiện nay, phải đặt trọng tâm vào việc hình thành ở họ những NL cần thiết; hay nói cách khác, bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS trong bối cảnh hiện nay cần được triển khai theo tiếp cận NL. Tiếp cận NL hiện đang là cách tiếp cận được các nước trên thế giới vận dụng một cách rộng rãi, không chỉ trong lĩnh vực phát triển chương trình giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học mà cả trong lĩnh vực đào tạo, bồi dưỡng GV, CBQL các cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, hiện nay, việc bồi dưỡng CBQL giáo dục nói chung, bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS nói riêng, chủ yếu vẫn theo định hướng nội dung nên kết quả đem lại còn hạn chế, nhất là chưa hình thành được ở hiệu trưởng trường THCS các năng lực cần thiết, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT. Bên cạnh đó, quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS cũng còn những bất cập trong xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá… Từ đấy, nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận NL là một yêu cầu có tính cấp thiết. Bởi vậy, vấn đề “Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực” đã được lựa chọn để làm đề tài luận án tiến sĩ, chuyên ngành QLGD. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 3 4. Giả thuyết khoa học Có thể nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực, nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp dựa trên đặc trưng lao động quản lý và khung năng lực của hiệu trưởng trường THCS; đồng thời xem xét ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan đến quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn, diện giáo dục phổ thông. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. 5.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực; khảo sát sự cấp thiết, tính khả thi và thử nghiệm các giải pháp đề xuất. 6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Khảo sát thực trạng và thử nghiệm một số giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ở địa bàn thành phố Hồ Chí Minh trong 3 năm học 2015-2016, 2016-2017, 2017-2018. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc Hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS là một hệ thống cấu trúc, bao gồm các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức, kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng... Nghiên cứu hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực phải được đặt trong mối quan hệ hệ thống với các hoạt động khác và bảo đảm tính chỉnh thể, toàn vẹn của hoạt động bồi dưỡng. Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường THCS phải được tiến hành đồng bộ trên tất cả các thành tố của nó, nhằm tạo nên sự cộng hưởng và sức mạnh tổng thể của hệ thống. 4 7.1.2. Tiếp cận hoạt động Bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là hoạt động cơ bản trong nhà trường, dựa trên chính hoạt động tự giác, sáng tạo của giáo viên và cán bộ quản lý. Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực đòi hỏi các chủ thể quản lý phải chủ động nắm bắt bản chất của hoạt động bồi dưỡng theo tiếp cận năng lực và cách thức tổ chức hoạt động bồi dưỡng theo tiếp cận năng lực. Từ đó có những giải pháp quản lý nhằm thay đổi nhận thức và cách làm cụ thể trong xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, đánh giá kết quả bồi dưỡng; tạo điều kiện hỗ trợ cho việc triển khai hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ở cấp hoạt động. 7.1.3. Tiếp cận phát triển năng lực Tiếp cận năng lực là một xu thế mới của giáo dục hiện đại, tập trung vào năng lực hành động, hướng đến những gì người học dự kiến phải làm được hơn là những gì họ cần phải học được. Tiếp cận năng lực cũng được hiểu là chiến lược bồi dưỡng, trong đó quá trình bồi dưỡng dựa trên năng lực thực hiện. Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo cách tiếp cận này đòi hỏi hoạt động bồi dưỡng phải hướng đến đầu ra, đến những năng lực chung và năng lực chuyên biệt mà hiệu trưởng trường THCS có được sau khi hoàn thành một hoạt động, một chương trình bồi dưỡng. 7.1.4. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực Bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS là phát triển nguồn nhân lực quản lý cho các trường THCS. Vì thế, trong bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS cần dựa trên lý luận phát triển nguồn nhân lực. Hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực phải nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực này, đem lại hiệu quả cao cho sự phát triển bền vững của mỗi trường THCS nói riêng và cả hệ thống giáo dục nói chung. 7.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu sau đây: 5 7.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận 7.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Phương pháp này được sử dụng để phân tích và tổng hợp tài liệu có liên quan nhằm hiểu biết sâu sắc, đầy đủ hơn bản chất cũng như những dấu hiệu đặc thù của vấn đề nghiên cứu, trên cơ sở đó sắp xếp chúng thành một hệ thống lý thuyết của đề tài. 7.2.1.2. Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập Phương pháp này được sử dụng để rút ra những luận điểm có tính khái quát về các vấn đề nghiên cứu, từ những quan điểm, quan niệm độc lập. 7.2.1.3. Phương pháp mô hình hóa Phương pháp này được sử dụng để xây dựng mô hình (lý luận và thực tiễn) về đối tượng nghiên cứu, từ đó tìm ra bản chất vấn đề mà đề tài cần đạt được. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Dùng các phiếu hỏi để thu thập ý kiến của các đối tượng khảo sát về: 1) Thực trạng hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 2) Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 7.2.2.2. Phương pháp trao đổi, phỏng vấn theo chủ đề Phương pháp này được chúng tôi sử dụng để tìm hiểu sâu thêm các vấn đề về thực trạng hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực, thông qua việc trao đổi trực tiếp với các đối tượng điều tra, các chuyên gia. 7.2.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Phương pháp này được sử dụng để thu thập các thông tin thực tế, có ý nghĩa đối với đề tài nghiên cứu. 7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm Phương pháp này được sử dụng để đánh giá tính hiệu quả của các giải pháp 6 quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực đã đề xuất. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức thống kê để xử lý số liệu thu được về mặt định lượng, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án. 8. Những luận điểm bảo vệ 8.1. Hiệu trưởng trường THCS không chỉ là nhà giáo dục, mà còn là nhà lãnh đạo, nhà quản lý, nhà hoạt động cộng đồng, thực hiện quyền hạn, trách nhiệm nhất định để thúc đẩy sự phát triển nhà trường. Bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực là quá trình làm cho đội ngũ này có những phẩm chất, năng lực của nhà quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện GD&ĐT và yêu cầu của xã hội đang đặt ra. Việc bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực vừa có tính cấp thiết, vừa có tính chiến lược lâu dài để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. 8.2. Trong những năm qua hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS đã đạt được kết quả nhất định, góp phần nâng cao chất lượng của đội ngũ này. Tuy nhiên, từ hoạt động bồi dưỡng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS còn định hướng nhiều vào nội dung là chính; chưa định hướng nhiều vào hình thành và phát triển ở hiệu trưởng trường THCS những năng lực cần thiết về chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, về quản lý nhà trường. 8.3. Để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp được xây dựng dựa trên sự đổi mới quy trình xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS; tổ chức hoạt động của tổ chuyên trách bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS; cải tiến nội dung chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS; đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực; xây dựng bộ tiêu chuẩn làm cơ sở để đánh giá khách quan hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS; thiết lập hệ điều kiện để quản lý hiệu quả hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS. 7 9. Những đóng góp mới của luận án 9.1. Bổ sung và phát triển các vấn đề lý luận về bồi dưỡng và quản lí hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực; hình thành khung lí thuyết về quản lí hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 9.2. Phân tích, đánh giá khách quan thực trạng bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực ở thành phố Hồ Chí Minh, từ đó làm rõ nguyên nhân của thực trạng; xác lập cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. 9.3. Những giải pháp mà luận án đề xuất giúp các nhà hoạch định chính sách xây dựng các quy định và chế độ, chính sách đối với hiệu trưởng trường THCS phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục; giúp các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng CBQL giáo dục phát triển chương trình và tổ chức công tác bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS nói riêng và CBQL giáo dục nói chung, góp phần thực hiện đề án “xây dựng và nâng cao chất lượng nhà giáo và CBQL giáo dục” theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới; giúp CBQL trường THCS định hướng học tập, bồi dưỡng, tự bồi dưỡng và tăng cường năng lực thực hiện nhiệm vụ khi được giao phó. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS ở thành phố Hồ Chí Minh theo tiếp cận năng lực. Chương 3: Giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THCS theo tiếp cận năng lực.