Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TRẦN TRUNG DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TRẦN TRUNG DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62. 14. 01. 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học PGS. TS. PHẠM MINH HÙNG NGHỆ AN - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án này chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án Trần Trung Dũng ii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................... i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT........................................................ viii DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................. x DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................... xi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ.................................................................... xiii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài..................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu............................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ......................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 4 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ....................................... 4 7. Những luận điểm cần bảo vệ ................................................................... 7 8. Đóng góp của luận án.............................................................................. 7 9. Cấu trúc luận án ...................................................................................... 8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ......................................................... 9 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ............................................. 9 1.1.1. Những nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .......................................................... 9 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............................................. 17 1.1.3. Đánh giá chung ........................................................................... 17 1.2. NĂNG LỰC VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ................ 19 1.2.1. Năng lực ..................................................................................... 19 1.2.2. Phát triển năng lực học sinh ........................................................ 27 iii 1.3. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ............. 29 1.3.1. Khái quát về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông ..... 29 1.3.2. Đặc điểm tâm lý và đặc điểm hoạt động học tập của học sinh trung học phổ thông .................................................................... 31 1.3.3. Quan niệm về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................... 33 1.3.4. Cơ sở tâm lý học của việc tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................................................... 35 1.3.5. Tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.............................. 39 1.4. VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH .......................................................................... 42 1.4.1. Khái niệm quản lý và quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................... 42 1.4.2. Sự cần thiết phải quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh.............................. 44 1.4.3. Mục đích quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh ..................................... 47 1.4.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................... 48 1.4.5. Chủ thể quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................... 56 1.4.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........................................................................ 58 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.......................................................................... 61 iv Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ................... 63 2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ TÌNH HÌNH GIÁO DỤC CỦA CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ ......... 63 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các tỉnh Bắc Trung Bộ .... 63 2.1.2. Tình hình chung về giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ ............ 64 2.1.3. Tình hình giáo dục Trung học phổ thông của các tỉnh Bắc Trung Bộ .................................................................................... 66 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ........................................... 67 2.2.1. Mục đích khảo sát thực trạng ...................................................... 67 2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ...................................................... 67 2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát ..................................................... 67 2.2.4. Phương pháp khảo sát ................................................................. 68 2.2.5. Đánh giá kết quả khảo sát ........................................................... 69 2.2.6. Cách thức xử lý số liệu ............................................................... 69 2.2.7. Thời gian khảo sát ...................................................................... 69 2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ................................................... 70 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ....................... 70 2.3.2. Tình hình thực hiện hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............. 73 2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ......................... 77 v 2.4.1. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................................ 77 2.4.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............. 79 2.4.3. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý và tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........................................................................ 81 2.4.4. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo cơ sở vật chất - thiết bị và xây dựng chính sách, tạo động lực thúc đẩy giáo viên, học sinh phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực ..................... 86 2.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ........................................................................ 91 2.4.6. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho cán bộ quản lý trường trung học phổ thông ....................................... 93 2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ................................................... 96 2.6. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ................................................... 99 2.6.1. Những điểm mạnh ..................................................................... 99 2.6.2. Những điểm yếu ....................................................................... 100 2.6.3. Cơ hội và thách thức ................................................................. 101 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................ 101 vi Chương 3. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH .................................................... 103 3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP................................. 103 3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu .............................................................. 103 3.1.2. Bảo đảm tính thực tiễn .............................................................. 103 3.1.3. Bảo đảm tính hệ thống .............................................................. 103 3.1.4. Bảo đảm tính hiệu quả .............................................................. 103 3.2. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ........................................................................ 104 3.2.1. Kế hoạch hóa hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................. 104 3.2.2. Tổ chức hoạt động dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................... 108 3.2.3. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................................... 117 3.2.4. Bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cho cán bộ quản lý trường trung học phổ thông....................................................... 122 3.2.5. Xây dựng cơ chế, tạo động lực để giáo viên và học sinh phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực ............................................................................ 127 3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đáp ứng yêu cầu dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh .................. 131 vii 3.3. KHẢO SÁT SỰ CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT........................................................................... 134 3.3.1. Mục đích khảo sát ..................................................................... 134 3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ........................................... 134 3.3.3. Đối tượng khảo sát .................................................................... 134 3.3.4. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ......................................................................... 135 3.4. THỬ NGHIỆM ................................................................................ 139 3.4.1. Tổ chức thử nghiệm .................................................................. 139 3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm .................................................... 142 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................ 150 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 152 1. KẾT LUẬN ........................................................................................ 152 2. KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 153 CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................... 154 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 155 PHỤ LỤC viii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Các chữ viết tắt TT Các chữ viết đầy đủ 1 BD Bồi dưỡng 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 CSVC -TB Cơ sở vật chất và thiết bị 6 ĐG Đánh giá 7 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 8 GDPT Giáo dục phổ thông 9 GV Giáo viên 10 HĐDH Hoạt động dạy học 11 HS Học sinh 12 HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học 13 KHDH Kế hoạch dạy học 14 KQDH Kết quả dạy học 15 KQHT Kết quả học tập 16 KT- XH Kinh tế - xã hội 17 KTĐG Kiểm tra đánh giá 18 KN Kỹ năng 19 KTDH Kỹ thuật dạy học 20 KX Kỹ xảo 21 MTDH Mục tiêu dạy học 22 NDDH Nội dung dạy học ix 23 NL Năng lực 24 NLHS Năng lực học sinh 25 PP Phương pháp 26 PPDH Phương pháp dạy học 27 QL Quản lý 28 QTDH Quá trình dạy học 30 SGK Sách giáo khoa 31 THCS Trung học cơ sở 32 THPT Trung học phổ thông 33 TN Thử nghiệm x DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Các NL chung trong mối tương quan với 4 trụ cột giáo dục của UNESCO ........................................................................... 23 Hình 1.2. Mô hình dạy học 4 thành phần của R. Glaser ........................... 37 Hình 1.3. Diễn giải chuẩn đánh giá và đường phát triển NL thực hiện của R. Glaser ............................................................................ 38 xi DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới giáo dục của các tỉnh Bắc Trung Bộ........... 64 Bảng 2.2. Số liệu về giáo dục THPT của các tỉnh Bắc Trung Bộ .............. 66 Bảng 2.3. Quan niệm của CBQL và GV về dạy học theo định hướng phát triển NLHS ....................................................................... 70 Bảng 2.4. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng và sự cần thiết của dạy học theo định hướng phát triển NLHS ................. 72 Bảng 2.5. Tình hình thực hiện HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ....................................................................... 73 Bảng 2.6. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ................... 78 Bảng 2.7. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ............................................ 80 Bảng 2.8. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ............................................ 82 Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ............................................................ 83 Bảng 2.10. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng CNTT, đảm bảo CSVC - TB phục vụ HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ..... 87 Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực thúc đẩy GV và HS phát huy tốt vai trò của mình trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực ......................................... 89 Bảng 2.12. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ...................... 92 Bảng 2.13. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS cho CBQL trường THPT .... 94 xii Bảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ............................................ 97 Bảng 3.1. Vai trò của các chủ thể quản lý trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS .......................................... 133 Bảng 3.2. Tổng hợp các đối tượng khảo sát ............................................ 135 Bảng 3.3. Đánh giá sự cần thiết của các giải pháp đề xuất ...................... 135 Bảng 3.4. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất ...................... 137 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của CBQL trường THPT .......................................................................... 142 Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT đạt điểm Xi (đầu vào) ................................................................... 143 Bảng 3.7. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của CBQL trường THPT .... 143 Bảng 3.8. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT đạt điểm Xi sau TN ...................................................................... 145 Bảng 3.9. Bảng tần suất kết quả kiểm tra đầu vào và sau TN về kiến thức của CBQL trường THPT ........................................................ 145 Bảng 3.10. Phân bố tần suất f i và tần suất tích lũy f i ↑ về kiến thức của CBQL trường THPT trước TN và sau TN ........................ 146 Bảng 3.11. Kết quả về trình độ KN của CBQL trường THPT sau TN ...... 148 xiii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1. Quan niệm khác nhau về dạy học theo định hướng phát triển NLHS .......................................................................... 71 Biểu đồ 2.2. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng và sự cần thiết của dạy học theo định hướng phát triển NLHS ...... 72 Biểu đồ 2.3. Tình hình thực hiện HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS........................................................ 74 Biểu đồ 2.4. Thực trạng nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy về HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ................. 79 Biểu đồ 2.5. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ........................................ 80 Biểu đồ 2.6. Thực trạng tổ chức bộ máy quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS ........................................ 82 Biểu đồ 2.7. Thực trạng tổ chức HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS........................................................ 85 Biểu đồ 2.8. Thực trạng chỉ đạo ứng dụng CNTT, đảm bảo CSVCTB phục vụ HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS................................................................... 88 Biểu đồ 2.9. Thực trạng chỉ đạo xây dựng chính sách, tạo động lực thúc đẩy HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS .......................................................................... 90 Biểu đồ 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS .................. 92 Biểu đồ 2.11. Thực trạng bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS cho CBQL trường THPT ....................................................................... 95 xiv Biểu đồ 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ............................ 98 Biểu đồ 3.1. Phân bố tần suất f i về kiến thức của CBQL trường THPT trước TN và sau TN ................................................ 146 Biểu đồ 3.2. Tần suất tích lũy f i ↑ về kiến thức của CBQL trường THPT trước TN và sau TN ................................................ 147 Biểu đồ 3.3. So sánh quả về trình độ KN của CBQL trường THPT trước TN và sau TN ........................................................... 149 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực” [19; tr.122]. Để thực hiện được mục tiêu trên, đòi hỏi phải đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục nước nhà, “từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở GD&ĐT và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học” [19; tr.119]. Đối với GDPT, mục tiêu của sự đổi mới là nhằm “tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” [19; tr.123]. Vì thế, GDPT phải đặt trọng tâm vào việc khơi dậy sự say mê học tập, kích thích sự tò mò và sáng tạo của HS để các em có khả năng kiến tạo kiến thức từ những gì nhà trường mang đến cho các em, để các em thực sự thấy rằng mỗi ngày đến trường là một ngày có ích. 2 Trong những năm qua, chất lượng GDPT đã có sự tiến bộ; trình độ hiểu biết, NL tiếp cận tri thức mới của HS được nâng cao; kết quả đánh giá quốc tế trên diện rộng cho thấy HS Việt Nam không thua kém HS thế giới về NL đọc hiểu, toán học, khoa học. Chất lượng giáo dục mũi nhọn ngày càng được nâng cao; kết quả các kỳ thi HS giỏi quốc gia và quốc tế có tiến bộ... Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, GDPT nước ta cũng còn có những hạn chế nhất định trước những đòi hỏi mới của sự nghiệp CNH, HĐH, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ và xu thế đổi mới nhanh chóng của GDPT trên thế giới. Một trong những hạn chế đó là chất lượng GDPT đại trà còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới và so với một số nước tiên tiến; chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa “dạy chữ”, “dạy người” và định hướng nghề nghiệp… Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế trên là do “công tác quản lý chất lượng, thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa được coi trọng đúng mức” [19; tr.118-119]. Để thực hiện được mục tiêu của mình, GDPT cũng phải đổi mới căn bản, toàn diện, hướng vào sự phát triển NLHS trên tất cả các phương diện: từ MTDH, CTDH đến PPDH, HTTCDH, KTĐG kết quả học tập của HS; quản lý HĐDH... Giáo dục THPT là một bộ phận hợp thành của hệ thống giáo dục phổ thông. Thời gian vừa qua, giáo dục THPT đã có sự đổi mới mạnh mẽ về nội dung, chương trình, PPDH... Đặc biệt, sau năm 2015, chương trình, sách giáo khoa THPT sẽ được đổi mới theo hướng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, đảm bảo hài hòa giữa “dạy chữ”, “dạy người” và định hướng nghề nghiệp. Khi giáo dục THPT có sự đổi mới căn bản và toàn diện như vậy, đòi hỏi toàn bộ hoạt động của nhà trường THPT cũng phải đổi mới theo định hướng phát triển NLHS. Trong khi đó, công tác quản lý nhà trường THPT nói 3 chung, quản lý HĐDH nói riêng vẫn đang trên “lối mòn truyền thống”, thiên về quản lý theo nội dung mà chưa chú ý đến quản lý theo định hướng phát triển NLHS. Tiếp cận NL trong giáo dục nói chung, trong dạy học nói riêng, hiện đang là vấn đề lý luận và thực tiễn được quan tâm rộng rãi trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Vì thế, chuyển sang dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS vừa là cơ hội để nâng cao chất lượng dạy học; vừa là thách thức lớn đối với GV, CBQL trường THPT, khi việc chuẩn bị để dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS chưa được triển khai một cách khẩn trương, đồng bộ. Bản thân GV, CBQL trường THPT cũng chưa có tâm thế sẵn sàng cho dạy học và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS. Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT và hội nhập quốc tế. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Vấn đề quản lý HĐDH ở trường THPT trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp dựa trên chức năng quản lý và nội dung quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS thì có thể 4 quản lý hiệu quả HĐDH ở trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT và hội nhập quốc tế. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS. 5.1.2. Khảo sát thực trạng quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT các tỉnh Bắc Trung Bộ. 5.1.3. Đề xuất các giải pháp quản lý HĐDH ở trường THPT theo định hướng phát triển NLHS. 5.1.4. Đánh giá hiệu quả các giải pháp đề xuất thông qua khảo sát sự cần thiết, tính khả thi và tổ chức thử nghiệm. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Khảo sát thực trạng và sự cần thiết, tính khả thi của các giải pháp đề xuất ở một số trường THPT khu vực Bắc Trung Bộ; - Thử nghiệm một giải pháp đối với CBQL (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn) các trường THPT tỉnh Hà Tĩnh. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận 6.1.1. Tiếp cận hệ thống HĐDH là một hệ thống cấu trúc, bao gồm các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, HTTCDH, KTĐG kết quả học tập của HS... Nghiên cứu HĐDH và quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT phải được đặt trong mối quan hệ hệ thống với các hoạt động khác và bảo đảm tính chỉnh thể, toàn vẹn của HĐDH. Quản lý HĐDH theo định hướng phát triển NLHS ở trường THPT phải được tiến hành đồng