Tài liệu Quản lý hoạt động tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN QUANG LÂM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: Quản lý kinh tế THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN QUANG LÂM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH PHÚ THỌ Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. NGÔ SỸ TRUNG THÁI NGUYÊN - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn nghiên cứu là công trình của riêng tôi, dựa trên cơ sở lý thuyết đã được học tập và qua tìm hiểu tình hình thực tiễn tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ, dưới dự hướng dẫn của TS.Ngô Sỹ Trung. Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, các giải pháp đưa ra xuất phát từ thực tiễn nghiên cứu, kinh nghiệm phù hợp với nghành và chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc. Một lần nữa tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam kết trên. Việt Trì, tháng 6 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Lâm ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ”, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ động viên của nhiều cá nhân, cơ quan, đơn vị có liên quan. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của TS. Ngô Sỹ Trung - người trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp những ý kiến quý báu của Nhà trường, của các thầy cô trong Trường Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên. Tôi cũng xin được bày tỏ sự biết ơn chân thành tới đồng nghiệp đang công tác tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đây là công trình nghiên cứu, là kết quả làm việc nghiêm túc của bản thân, song do khả năng và trình độ có hạn, chắc rằng đề tài sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô, bạn bè và bạn đọc quan tâm tới đề tài. Xin chân thành cảm ơn!. Việt Trì, tháng 6 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Lâm iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................. x MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2 4. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 3 5. Tổng quan những nghiên cứu trước đây ....................................................... 3 6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THƯC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NH CHÍNH SÁCH XÃ HỘI ................... 5 1.1. Ngân hàng chính sách xã hội ..................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm ................................................................................................ 5 1.1.2. Vai trò của ngân hàng chính sách xã hội ................................................ 7 1.1.3. Phân loại ngân hàng chính sách xã hội ................................................... 8 1.1.4. Đặc điểm hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội ............. 9 1.1.5. Các hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội .................... 10 1.2. Quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội................. 12 1.2.1. Khái niệm .............................................................................................. 12 1.2.2. Nguyên tắc quản lý hoạt động tín dụng ................................................ 13 1.2.3. Nội dung quản lý hoạt động tín dụng của NH chính sách xã hội ......... 14 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội ....................................................................................................... 24 iv 1.3. Thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng của một số ngân hàng chính sách xã hội cấp tỉnh ......................................................................................... 29 1.3.1. Thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội thành phố Hải Phòng ............................................................................ 29 1.3.2. Thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Thái Bình....................................................................................... 31 1.3.3. Bài học kinh nghiệm đối với ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ từ thực tiễn quản lý hoạt động tín dụng của một số ngân hàng chính sách xã hội cấp tỉnh ......................................................................................... 35 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 38 2.1. Câu hỏi nghiên cứu và quy trình nghiên cứu ........................................... 38 2.1.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 38 2.1.2. Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 38 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 39 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 39 2.2.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu ................................................... 41 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 42 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội ..................................................................... 42 2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả đối với ngân hàng....................................... 42 2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả về kinh tế - xã hội ...................................... 48 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH PHÚ THỌ ............... 49 3.1. Khái quát về Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ ........................ 49 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển............................................................ 49 3.1.2. Tổ chức bộ máy của Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ......... 50 3.1.3. Trình độ, năng lực của cán bộ NHCSXH tỉnh Phú Thọ ....................... 52 3.2. Thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ .............................................................................................. 53 v 3.2.1. Thực trạng quản lý xây dựng các chỉ tiêu nguồn vốn và tổ chức thực hiện các chỉ tiêu ....................................................................................... 53 3.2.2.Thực trạng quản lý huy động vốn .......................................................... 61 3.2.3.Thực trạng quản lý hoạt động cho vay ................................................... 69 3.2.4. Kết quả khảo sát, đánh giá của cán bộ ngân hàng về công tác quản lý tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ .............................. 75 3.2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ .............................................................. 81 3.3. Hiệu quả hoạt động tín dụng Ngân hàng CSXH Phú Thọ thông qua các tiêu chí đánh giá ........................................................................................ 87 3.3.1. Hiệu quả đối với ngân hàng .................................................................. 87 3.3.2. Hiệu quả về mặt kinh tế xã hội ............................................................. 90 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ. ............................................................. 92 3.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 92 3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 93 Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH PHÚ THỌ .................................................................................. 97 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ ..................................................... 97 4.1.1. Quan điểm quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ ......................................................................................... 97 4.1.2. Phương hướng quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ ................................................................................. 97 4.1.3. Mục tiêu quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ .............................................................................................. 98 vi 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng của Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ .............................................................. 99 4.2.1. Hoàn thiện công tác xây dựng kế hoạch hoạt động tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ .................................................................................. 99 4.2.2. Hoàn thiện công tác thực hiện kế hoạch hoạt động tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ................................................................................ 101 4.2.3. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát thực hiện ............................... 104 4.2.4. Quản lý chặt chẽ và khai thác chất lượng nguồn nhân lực ................. 106 4.2.5. Tăng cường đầu tư về cơ sơ vật chất .................................................. 108 4.3. Kiến nghị đề xuất ................................................................................... 108 4.3.1. Kiến nghị đối Chính Phủ. .................................................................... 108 4.3.2. Kiến nghị đối với với Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam. ......... 110 4.3.3. Kiến nghị đối với chính quyền và các đoàn thể tỉnh Phú Thọ. ........... 110 KẾT LUẬN .................................................................................................. 114 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 115 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 117 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BĐD : Ban đại diện HĐND : Hội đồng nhân dân HĐND : Hội đồng nhân dân HĐQT : Hội đồng quản trị HĐV : Huy động vốn NH : Ngân hàng NHCSXH : Ngân hàng chính sách xã hội NHNo&PTNT : Ngân hàng Nông nghiệp vả phát triển nông thôn NHTM : Ngân hàng thương mại TK&VV : Tiết kiệm vay vốn UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Nội dung xây dựng các chỉ tiêu nguồn vốn tại NHCSXH ............. 16 Bảng 1.2. Giao chỉ tiêu kế hoạch ủy thác tín dụng ......................................... 17 Bảng 1.3. Nội dung của công tác tổ chức thực hiện chỉ tiêu kế hoạch tín dụng ................................................................................................. 18 Bảng 3.1. Xây dựng chỉ tiêu kế hoạch tín dụng tại NHCSXH Phú Thọ......... 54 Bảng 3.2. Giao chỉ tiêu kế hoạch tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ......... 56 Bảng 3.3. Điều chỉnh kế hoạch dư nợ giữa các chương trình tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2014 - 2017 .............................. 60 Bảng 3.4. Kế hoạch huy động vốn tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2014 - 2017 ..................................................................................... 63 Bảng 3.5. Kết quả thực hiện chỉ tiêu kế hoạch huy động vốn tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2014-2017 ................................ 67 Bảng 3.6. Thống kê công tác kiểm tra, giám sát hoạt động huy động vốn NHCSXH tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2014 - 2017 .............................. 68 Bảng 3.7. Căn cứ và mục đích của quản lý hoạt động cho vay tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ .................................................................. 69 Bảng 3.8. Kế hoạch hoạt động cho vay của NHCSXH tỉnh Phú Thọ ............ 71 Bảng 3.9. Kết quả tổ chức thực hiện hoạt động cho vay tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ .................................................................................... 73 Bảng 3.10. Bảng thống kê thông tin người được phỏng vấn .......................... 76 Bảng 3.11. Các hạng mục đánh giá tầm quan trọng của quản lý chất lượng nguồn nhân lực tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ......................... 77 Bảng 3.12. Các hạng mục đánh giá tầm quan trọng của quản lý quy mô tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ............................................... 77 Bảng 3.13. Các hạng mục đánh giá tầm quan trọng của quản lý về chất lượng cho vay tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ..................................... 78 ix Bảng 3.14. Các hạng mục đánh giả tầm quan trọng của quản lý về mức đô đáp ứng nhu cầu vay vốn chọ đối tương thuộc chỉnh sách tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ............................................................. 79 Bảng 3.15. Các hạng mục đánh giá tầm quan trọng của quản lý về hiệu quả kinh tế xã hội tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ ............................... 80 x DANH MỤC CÁC HÌNH Sơ đồ 2.1. Sơ đồ quy trình nghiên cứu............................................................ 38 Hình 3.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy NHCSXH tỉnh Phú Thọ ............................ 53 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) là một loại hình tổ chức trung gian tài chính có vai trò quan trọng trong việc thực hiện chương trình mục tiêu về giảm nghèo, tạo việc làm, đào tạo nguồn nhân lực, đảm bảo an sinh xã hội của Chính phủ. Sự hoạt động hiệu quả của Ngân hàng Chính sách xã hội gắn liền với sự nghiệp xóa đói giảm nghèo cũng như sự hưng thịnh của nền kinh tế. Trong những năm gần đây Ngân hàng Chính sách xã hội đã có những thay đổi tích cực phù hợp với tình hình thực tiễn, việc ủy thác cho vay thông qua các tổ chức chính trị- xã hội đã đưa vốn đến hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác giúp nhiều người nghèo có vốn làm ăn đi lên thoát nghèo, tạo được nhiều việc làm. Chính vì vậy Đảng và Nhà nước ta đã xác định tín dụng Ngân hàng là một mắt xích không thể thiếu trong hệ thống các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Xuất phát từ những yêu cầu đòi hỏi trên đây, ngày 4 tháng 10 năm 2002, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định số 131/TTg thành lập NHCSXH, trên cơ sở tổ chức lại Ngân hàng Phục vụ người nghèo trước đây để thực hiện nhiệm vụ cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác. Đối với NHCSXH tỉnh Phú Thọ, trong suốt quá trình hình thành và phát triển cũng đã có nhiều thành tích trong hoạt động huy động và cho vay, giúp hỗ trợ tích cực cho công tác xóa đói giảm nghèo, đồng thời nâng cao sự ổn định về kinh tế, chính trị tại địa phương. Tuy nhiên, những yêu cầu mới ngày càng phức tạp về đối tượng vay vốn, hình thức vay vốn và các rủi ro tồn tại trong quá trình hoạt động của ngân hàng, khả năng huy động vốn ngày càng khó khăn, trong qúa trình cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác chất lượng hoạt động phục vụ người nghèo và các đối tượng chính sách khác, chất lượng dịch vụ như tuyên truyền, dịch vụ thanh toán chưa cao, rủi ro trong tín dụng đã đặt ra những vấn đề cấp thiết trong hoạt động quản lý tín dụng tại NHCSXH tỉnh. Để giải quyết vấn đề này, rất cần phải có những 2 nghiên cứu, phân tích, đánh giá về tiễn quản lý tín dụng của NHCSXH tỉnh. Với lý do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế với hi vọng sẽ cung cấp những thông tin khoa học hữu ích đối với lãnh đạo của Ngân hàng để có những quyết định quản lý phù hợp nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động quản lý tín dụng tại Ngân hàng trong thời gian tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ để tìm ra đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện những điểm yếu, còn tồn tại trong công tác quản lý tín dụng trong thời gian tới, góp phần hỗ trợ tài chính cho các đối tượng chính sách trong tỉnh Phú Thọ có vốn sản xuất, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, từng bước làm quen với nền sản xuất hàng hoá, góp phần ổn định kinh tế-xã hội cho tỉnh Phú Thọ. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng của NHCSXH. - Phân tích, đánh giá được thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại NHCSXH tỉnh Phú Thọ, chỉ ra được những điểm mạnh, điểm yếu, nguyên nhân của điểm mạnh, điểm yếu trong quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ. - Đề xuất một số giải pháp phù hợp nhằm nâng cao công tác quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu những nội dung cơ bản trong quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội, bao gồm: (1) Quản lý xây dựng các chỉ tiêu nguồn vốn và tổ chức thực hiện các chỉ tiêu; (2) Quản lý quản lý huy động vốn (3) Quản lý chất lượng hoạt đông cho vay. Phạm vi không gian và thời gian: Đề tài được nghiên cứu tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ, giai đoạn 2014 - 2017. 4. Những đóng góp của luận văn Đề tài: “Quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ" là một đề tài còn mới, chưa có đề tài nghiên cứu về lĩnh vực quản lý hoạt động tín dụng của NHCSXH tại địa bàn nghiên cứu. Với đề tài này hướng nghiên cứu chủ yếu tập trung vào công tác quản lý hoạt động tín dụng của NHCSXH tỉn Phú Thọ. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu đề tài để đề xuất một số giải pháp nâng cao quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng. Kết quả nghiên cứu còn là cơ sở giúp Ban lãnh đạo NHCSXH tỉnh Phú Thọ tham khảo, đề ra các chính sách phù hợp với đối tượng chính sách trong điều kiện thực tế của tỉnh. 5. Tổng quan những nghiên cứu trước đây Liên quan đến chủ đề quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng đã có nhiều công trình đã công bố. Tuy nhiên, liên quan trực tiếp đến chủ đề quản lý hoạt động tín dụng của NHCSXH, hiện vẫn còn hạn chế về số lượng công trình. Một số công trình nghiên cứu tiêu biểu về chủ đề này gồm: - Nông Thị Kim Dung (2011) “Thực trạng hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội huyện Phổ Yên” với đề tài nghiên cứu tại Trường ĐH kinh tế &QTKD -ĐHTN. Nghiên cứu đưa ra một số nguyên nhân chính tác động đến hoạt động tín dụng tại Ngân hàng chính sách xã hội huyện Phổ Yên bao gồm: Cơ chế chính sách của Nhà nước, trình độ dân trí, nguồn nhân lực... Tác giả đề xuất các giải pháp căn bản để thực hiện nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng tại ngân hàng đó là: tăng cường công tác kiểm tra thẩm định trước khi cho vay; tăng cường hiệu lực kiểm tra kiểm soát nội bộ; đổi mới mô hình mạng lưới đào tạo cán bộ; đa dạng hóa hình thức huy động vốn; 4 mở rộng đầu tư cho vay tới các ngành, thành phần kinh tế; có những hình thức xử lý nợ quá hạn triệt để và linh hoạt; phối kết hợp với chính quyền địa phương trong quá trình thực hiện. - Vũ Thị Hiền Luơng (2014) “Đánh giá hiệu quả của tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội đối với hộ nghèo tỉnh Thái Nguyên” với đề tài nghiên cứu tại Trường ĐH kinh tế &QTKD - ĐHTN. Luận văn thạc sĩ đã tập trung làm rõ thực trạng tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Thái Nguyên đối với hộ nghèo. Tuy nhiên các giải pháp mà tác giả đưa ra còn chung chung chưa bám sát và các nguyên nhân của điểm yếu để xây dựng nên giải pháp cụ thể. - Lâm Quân (2014)“Hoạt động tín dụng đối với hộ nghèo tại Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Nghệ An” với đề tài nghiên cứu tại Trường Đại Học Kinh Tế -ĐHQG Hà Nội. Trong nghiên cứu này, tác giả đã sử dụng kết hợp các phương pháp phân tích tài liệu, phương pháp quan sát, phương pháp phỏng vấn, phương pháp tổng hợp, thống kê, chứng minh, diễn giải, sơ đồ, biểu mẫu và đồ thị để phân tích thực trạng hoạt động tín dụng cho người nghèo tại NHCSXH tỉnh Nghệ An từ năm 2003 - 2014 qua đó làm rõ những thành tựu, hạn chế trong hoạt động tín dụng cho người nghèo tại NHCSXH tỉnh Nghê An, tìm ra nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng đó. Từ đó, đề xuất một số giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn của tỉnh để nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng của NHCSXH đối với người nghèo, nhằm giúp họ thoát nghèo bền vững. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và các phụ lục, luận văn gồm 4 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng tại ngân hàng chính sách xã hội. - Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. - Chương 3: Thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ. - Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Phú Thọ. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THƯC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 1.1. Ngân hàng chính sách xã hội 1.1.1. Khái niệm Tại Nghị quyết số 05-NQ/HNTW, ngày 10/6/1993 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VII, về việc tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, Đảng ta chủ trương có chế độ tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo, hộ chính sách, vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số, vùng cao, vùng căn cứ cách mạng; mở rộng hình thức cho vay thông qua tín chấp đối với các hộ nghèo. Để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết của Đảng và Chiến lược quốc gia về xóa đói giảm nghèo, năm 1993, Chính phủ đã thành lập Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo với số vốn ban đầu là 400 tỷ đồng, do Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ngân hàng Ngoại thương và Ngân hàng Nhà nước đóng góp. Quỹ được sử dụng cho vay hộ nghèo thiếu vốn sản xuất kinh doanh với lãi suất ưu đãi, mức cho vay 500.000 đồng/hộ, người vay không phải bảo đảm tiền vay. Từ kinh nghiệm thực tiễn hai năm thực hiện Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo, ngày 31/8/1995, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 525/QĐ-TTg về việc thành lập Ngân hàng Phục vụ người nghèo, đặt trong Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (NHNo&PTNT Việt Nam), hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, để cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho hộ nghèo thiếu vốn sản xuất. Với mô hình tổ chức được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương trên cơ sở tận dụng bộ máy và màng lưới sẵn có của NHNo&PTNT Việt Nam, Ngân hàng Phục vụ người nghèo đã thiết lập được kênh tín dụng riêng để hỗ trợ tài chính cho các hộ nghèo ở Việt Nam với các chính sách tín dụng hợp lý, giúp hộ nghèo có vốn sản xuất, tạo việc làm, tăng thu nhập, từng bước làm quen với nền sản xuất hàng hoá và có điều kiện thoát khỏi đói nghèo. 6 Tuy nhiên, từ bộ phận quản trị đến bộ phận điều hành của Ngân hàng Phục vụ người nghèo đều làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên rất ít thời gian để nghiên cứu những vấn đề thực tiễn, hạn chế công việc nghiên cứu đề xuất chính sách, cơ chế quản lý điều hành. Mọi hoạt động về nghiên cứu, đề xuất cơ chế chính sách đều giao cho ban điều hành nghiên cứu soạn thảo trong khi ban điều hành đang thuộc NHNo&PTNT Việt Nam. Như vậy, không tách được chức năng hoạch định chính sách và điều hành theo chính sách. Hơn nữa, bên cạnh Ngân hàng Phục vụ người nghèo, nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước hỗ trợ người nghèo và các đối tượng chính sách khác còn được giao cho nhiều cơ quan Nhà nước, Hội Đoàn thể và Ngân hàng thương mại Nhà nước cùng thực hiện theo các kênh khác nhau, làm cho nguồn lực của Nhà nước bị phân tán, chồng chéo, trùng lắp, thậm chí cản trở lẫn nhau. Bên cạnh nguồn vốn cho vay hộ nghèo được Ngân hàng phục vụ người nghèo và NHNo&PTNT Việt Nam thực hiện thì thực tế còn có: nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm do Kho bạc Nhà nước quản lý và cho vay; nguồn vốn cho vay đối với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn do Ngân hàng Công thương thực hiện; nguồn vốn cho vay ưu đãi các tổ chức kinh tế và hộ sản xuất, kinh doanh thuộc hải đảo, thuộc khu vực II, III miền núi, các xã đặc biệt khó khăn thuộc Chương trình 135 của Chính phủ. Việc hình thành các nguồn vốn cho vay chính sách nằm rải rác ở nhiều tổ chức tài chính với cơ chế quản lý khác nhau đã gây nhiều trở ngại cho quá trình kiểm soát của Nhà nước, không tách bạch được tín dụng chính sách với tín dụng thương mại. Để triển khai Luật các tổ chức tín dụng trong việc thực hiện chính sách tín dụng đối với người nghèo và các đối tượng chính sách; các Nghị quyết của Đại hội Đảng IX, Nghị quyết kỳ họp thứ 6 Quốc hội khoá X về việc sớm hoàn thiện tổ chức và hoạt động của NHCSXH, tách tín dụng ưu đãi ra khỏi tín dụng thương mại; đồng thời thực hiện cam kết với Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) về việc thành lập Ngân hàng Chính sách; ngày 04/10/2002, Chính phủ ban hành Nghị định số 78/2002/NĐ-CP về tín dụng 7 đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 131/2002/QĐ-TTg về việc thành lập Ngân hàng Chính sách Xã hội (viết tắt là NHCSXH) tên giao dịch Quốc tế : Viet Nam Bank For Social Polices (VBSP) để thực hiện tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác trên cơ sở tổ chức lại Ngân hàng Phục vụ người nghèo, tách khỏi NHNo&PTNT Việt Nam. Từ thực tiễn quá trình hình thành và mục tiêu, nhiệm vụ của NHCSXH được xác định nêu trên, có thể hiểu khái quát: Ngân hàng chính sách xã hội là một tổ chức tín dụng với hoạt động chủ yếu là phục vụ người nghèo và các chính sách kinh tế, chính trị và xã hội đặc biệt của mỗi quốc gia. Mục tiêu chính của các NHCSXH không phải là lợi nhuận trong kinh doanh mà là hỗ trợ tối đa về vốn cho các đối tượng là người nghèo không đủ điều kiện tín dụng đảm bảo. Chính vì thế, ngân hàng CSXH không phải là một ngân hàng thương mại và không đáp ứng các tiêu chí về kinh doanh thương mại. Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành, NHCSXH là một pháp nhân, có con dấu, có tài sản và hệ thống giao dịch từ trung ương đến địa phương, vốn điều lệ ban đầu là 5.000 tỷ đồng, thời hạn hoạt động là 99 năm. 1.1.2. Vai trò của ngân hàng chính sách xã hội Ngân hàng chính sách xã hội đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế, xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu của Chính phủ vì sự phát triển cân đối của nền kinh tế và vì một xã hội ổn định, dân giàu, nước mạnh thể hiện ở các nội dung sau: - Thứ nhất, tập trung được mọi nguồn vốn ưu đãi của nhà nước về một đầu mối là NHCSXH; - Thứ hai, với nguyên tắc cho vay có hoàn trả cả gốc và lãi đã khắc phục tư tưởng tự ti, ỷ lại khi nhận vốn cấp phát; tự nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh để hoà nhập kinh tế thị trường; - Thứ ba, cung cấp vốn tín dụng đối với người nghèo, góp phần cải thiện thị trường tài chính cộng đồng, nơi có hộ nghèo sinh sống; 8 - Thứ tư, chức năng chính là cung cấp vốn tín dụng Ngân hàng dành cho người nghèo góp phần tạo nhiều cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho người nghèo. 1.1.3. Phân loại ngân hàng chính sách xã hội Dựa vào nguồn gốc thành lập ngân hàng chính sách xã hội được chia làm hai loại: - Ngân hàng chính sách xã hội sở hữu tư nhân do tư nhân thành lập, kiểm soát và hoạt động. - Ngân hàng chính sách xã hội sở hữu nhà nước do nhà nước thành lập, kiểm soát và hoạt động. * Đặc thù của NHCSXH: - Một là đặc thù về mô hình tổ chức: + Bộ máy quản trị NHCSXH Tại cấp Trung ương Tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; quận, huyện, thị xã trực thuộc tỉnh; Tại cấp cơ sở xã, phường, cùng với cấp tổ chức chính trị - xã hội thiết lập các tổ tiết kiệm và vay vốn. + Bộ máy điều hành NHCSXH NHCSXH có hệ thống mạng lưới hoạt động từ Trung ương đến tỉnh, thành phố, quận, huyện theo địa giới hành chính. Điều hành hoạt động của hệ thống NHCSXH là Tổng giám đốc, giúp việc cho Tổng giám đốc là một số Phó tổng giám đốc và các phòng chuyên môn nghiệp vụ tại Hội sở chính. Tại Trung ương : Hội sở chính NHCSXH đặt tại thủ đô Hà Nội. Tại địa phương : Chi nhánh NHCSXH các tỉnh, thành phố và Sở giao dịch. Các Phòng giao dịch NHCSXH cấp huyện. Tổ tiết kiệm và vay vốn - Hai là đặc thù về cơ chế hoạt động + Về mục tiêu hoạt động