Tài liệu Quản lý nhà nước về phòng chống ma túy trên địa bàn tỉnh phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……/…… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MAI ANH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÒNG, CHỐNG MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK - NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……/…… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MAI ANH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÒNG, CHỐNG MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS VŨ TRỌNG HÁCH ĐẮK LẮK - NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả. Nội dung nghiên cứu, kết quả trình bày, nguồn trích dẫn trong Luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu trong Luận văn do tác giả tự khảo sát, tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả Nguyễn Thị Mai Anh MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các bảng, biểu đồ Trang MỞ ĐẦU …………………………………………………………...………………………….. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài …………...………………………………...………. …….……1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận văn ……...………..…………..…….….. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ………………………………………..…………. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ………………………………………………..….. 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ……………....………………….. 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ………………..……………………....... 5 7. Kết cấu của luận văn ………………………………………….……….…………………. 6 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÒNG, CHỐNG MA TÚY ……………………………..………………....……….……......……… 6 1.1. Những khái niệm cơ bản ……………………………………………………………... 6 1.1.1. Ma túy và tác hại của ma túy …………..…………….………………….. 6 1.1.2. Phòng, chống ma túy ……………………………………...………………..8 1.1.3. Quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy ……..…………………..10 1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy ……..…….... 11 1.2.1. Định hướng cho công tác phòng, chống ma túy ………..….…...… 11 1.2.2. Bảo đảm cho công tác phòng, chống ma túy ……………..……...... 12 1.3. Nội dung quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy ……………………..... 15 1.3.1. Hoạch định chính sách, chiến lược, chương trình về PCMT...... 15 1.3.2. Ban hành văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống ma túy ….... 17 1.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước và bố trí nguồn lực về PCMT…... 18 1.3.4. Thanh tra, kiểm tra, giải quyêt khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy ……...……..…... 21 1.3.5. Hợp tác quốc tế trong phòng, chống ma túy ………………….…… 22 1.4. Những yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy…… 23 1.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm có thể vận dụng cho Phú Yên ….…........ 28 Tiểu kết chương 1 ……………………………………...…………..…………………….…. 34 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÒNG, CHỐNG MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN ……………........….. 35 2.1. Thực trạng tệ nạn ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên ...................................... 35 2.1.1. Khái quát chung về tỉnh Phú Yên …………………………………….. 35 2.1.2. Khái quát tệ nạn ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên …..………….. 37 2.1.3. Khái quát công tác phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên…… 47 2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên ……………………….………………...………..………..…...……….… 49 2.2.1. Ban hành kế hoạch và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh ………………………….…. 49 2.2.2. Ban hành kế hoạch và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh ……………………….....…. 51 2.2.3. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh ...... 54 2.2.4. Phối hợp với các cơ quan, tổ chức trong quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy …………..………………………………………………….. 56 2.3. Đánh giá chung ………………………………………………………….……….......... 57 2.3.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân ……...…………..……….. 57 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ………………………………….…… 61 Tiểu kết chương 2 ………………………………………………………………….....…..... 65 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÒNG, CHỐNG MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN …….………………………………………………...…………….…...... 66 3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy Trên địa bàn tỉnh ……………...…………………..………….…..……………..…….. 66 3.1.1. Gắn kết việc tổ chức thực hiện Chiến lược Quốc gia về phòng, chống ma túy với các chương trình, mục tiêu, chiến lược đấu tranh phòng, chống tội phạm trên địa bàn tỉnh …………...…………………..…… 66 3.1.2. Nâng cao ý thức, trách nhiệm của mọi người trước hiểm họa của tệ nạn ma túy ……………………………………………………………………...… 67 3.1.3. Thu hút sự tham gia của các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, quần chúng nhân dân vào công tác quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy …………. 68 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên ……………………………………………………...................…… 71 3.2.1. Nâng cao chất lượng xây dựng văn bản hướng dẫn, chỉ đạo và tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh ……. 71 3.2.2. Kiện toàn bộ máy, tăng cường nguồn nhân lực, vật lực và nâng cao trách nhiệm của cơ quan thực hiện quản lý nhà nước và tổ chức thực hiện trong phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh ………….....…… 73 3.2.3. Tăng cường công tác phối hợp giữa cơ quan chức năng và các cơ quan, tổ chức liên quan trong quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy ……….…. 76 3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh ……………………...…...………...…………………...……….…. 79 Tiểu kết chương 3 ………………………………..……………………..………..….….….. 82 KẾT LUẬN ............................................................................................................................. 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .………………………….…...…..…….. 84 DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng Trang Bảng 2.1. Thống kê tình hình tội phạm ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 ………………………………….………….....……. 37 Bảng 2.2. Cơ cấu tội phạm ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 ……………………….………………………..………………..……. 39 Bảng 2.3. Thống kê tội phạm ma túy theo địa bàn huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 …..........…....….... 40 Bảng 2.4. Thống kê số người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 …...……..………………………............……….…..… 41 Bảng 2.5. Thống kê chất ma túy trong các vụ án ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 …………..………………………..…… 45 Bảng 2.6. Thống kê lực lượng cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy Công an tỉnh Phú Yên đến tháng 12/2016 …..……………………………….……..…… 52 Biểu đồ Biểu đồ 2.1. Tình hình tội phạm ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 ………………...…………………………………………….... 38 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu tội phạm ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 …..………………..………………...……………………………...… 39 Biểu đồ 2.3. Tình hình tội phạm ma túy tại các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 …...…………...….…… 40 Biểu đồ 2.4. Số người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 ……………………………………………………………………….. 41 Biểu đồ 2.5. Chất ma túy trong các vụ án ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên từ năm 2012 đến năm 2016 ………….…………………………………….……. 45 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bước sang thế kỷ thứ XXI, cùng với những biến động phức tạp về tình hình an ninh, chính trị, kinh tế - xã hội trên toàn thế giới, tội phạm ma túy cũng ngày càng gia tăng. Tội phạm ma túy gắn kết với tội phạm rửa tiền, buôn bán vũ khí, buôn bán người,… gây ra những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, bất ổn về an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Do chịu ảnh hưởng trực tiếp tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy trong khu vực, trên thế giới, tình hình hoạt động tội phạm ma túy ở nước ta diễn biến hết sức phức tạp. Các đường dây vận chuyển ma túy vào Việt Nam không chỉ từ các nước láng giềng, trong khu vực, các nước ASEAN, Châu Á, mà còn từ các nước thuộc các châu lục khác như Bắc Mỹ, Châu Âu. Đặc biệt, nghiêm trọng hơn là nhiều băng nhóm tội phạm ma túy cấu kết chặt chẽ với nhau hoạt động theo kiểu “xã hội đen” để vận chuyển trái phép chất ma túy vào nước ta với tính chất, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt. Vì vậy, đấu tranh phòng, chống ma túy là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu không chỉ của mỗi quốc gia, dân tộc mà còn là nhiệm vụ cao cả của cộng đồng quốc tế. Nhận thức được ý nghĩa quan trọng của công tác này, những năm qua Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách pháp luật về phòng, chống ma tuý như Nghị quyết 06/CP ngày 29/01/1993 của Chính phủ về tăng cường chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy; Chỉ thị số 06CT/TW ngày 30/11/1996 của Bộ Chính trị về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy; Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 26/3/2008 về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới; Chiến lược Quốc gia phòng, chống và kiểm soát ma túy ở Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Trên cơ sở đó, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã tích cực xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về phòng, chống ma túy làm cơ sở pháp lý tổ 1 chức và hoạt động phòng, chống và kiểm soát ma túy như: Sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự; Ban hành Luật phòng, chống ma túy (tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa X) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng, chống ma túy (tại kỳ họp lần thứ 3, Quốc hội khóa XII)… Triển khai thực hiện các Chỉ thị của Bộ Chính trị, Nghị quyết và các Chương trình hành động phòng, chống ma túy của Chính phủ, công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên đã được đẩy mạnh, nhận thức của cán bộ, công chức và đông đảo người dân trong xã hội về tác hại của ma túy và trách nhiệm của mỗi cơ quan, tổ chức, cá nhân được nâng lên, đặc biệt là nhận thức của cán bộ, đảng viên về trách nhiệm, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác phòng, chống ma túy đã được nâng cao; huy động được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và đông đảo các tầng lớp nhân dân từ Trung ương đến địa phương tham gia vào công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy, qua đó góp phần thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yênnước ta, cụ thể: công tác phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm về ma túy, trong đó có tội phạm ma túy xuyên quốc gia, tội phạm nguy hiểm. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên vẫn còn một số tồn tại: Công tác tuyên truyền, giáo dục phòng, chống ma túy chưa tập trung đúng đối tượng, địa bàn nên nhận thức của người dân về tệ nạn ma túy và công tác đấu tranh phòng, chống ma túy còn chưa đồng bộ, kém hiệu quả; tình trạng trồng, tái trồng cây có chứa chất ma túy vẫn xảy ra ở một số địa bàn; lượng ma túy vận chuyển từ các tỉnh lân cận vào vẫn còn lớn; công tác đấu tranh, triệt xóa các tụ điểm mua bán, tàng trữ, sử dụng trái phép chất ma túy chưa triệt để; công tác cai nghiện phục hồi chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra. Để có phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trong điều kiện hiện nay trên địa bàn tỉnh Phú Yên là hết sức cần thiết. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài “Quản lý nhà nước về phòng, chống 2 ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên” để nghiên cứu và viết luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận văn Hiện nay ở nước ta đã có nhiều công trình nghiên cứu về công tác quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy dưới nhiều góc độ khác nhau: - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước “Luận cứ khoa học cho những giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm về ma túy” của Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Phùng Hồng, Tạp chí CAND và Đại tá Vũ Hùng Vương, Cục CSĐT tội phạm về ma túy năm 2001 [37]. Đề tài tập trung đi sâu, phân tích làm rõ thực trạng công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy, nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế, từ đó phân tích làm rõ những luận cứ khoa học cho các giải pháp mà tác giả nghiên cứu và đưa ra. - Công trình “Một số vấn đề về xây dựng thế trận phòng, chống tội phạm về ma túy của lực lượng Cảnh sát Điều tra Tội phạm về ma túy” của Đại tá Vũ Hùng Vương, Nhà xuất bản CAND, Hà Nội, năm 2000 [38]. Công trình đã trình bày cơ sở khoa học để xây dựng thế trận phòng, chống tội phạm về ma túy của lực lượng Công an nhân dân, đưa ra khái niệm về thế trận phòng chống tội phạm ma túy, cơ sở lý luận để xây dựng thế trận phòng, chống tội phạm ma túy của lực lượng Công an nhân dân. - Cuốn sách “Tội phạm về ma túy, thực trạng, nguyên nhân và các giải pháp phòng ngừa” của Tiến sỹ Vũ Quang Vinh, Nhà xuất bản Thanh niên, Hà Nội năm 2005 [39]. Tác giả đã phân tích sâu về tình hình phạm tội sản xuất, buôn bán, vận chuyển chất ma túy trên thế giới. Đánh giá những thực trạng, nguyên nhân tình hình phạm tội về ma túy ở Việt Nam. Tác giả đã đưa ra một số biện pháp phòng ngừa và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa các tội phạm về ma túy. Tuy nhiên qua nghiên cứu khảo sát thì ở Phú Yên chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống công tác quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh. Do vậy, việc nghiên cứu đề tài 3 để đánh giá chính xác thực trạng tình hình từ nhiều khía cạnh làm cơ sở đề xuất những phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên trong giai đoạn hiện nay và thời gian đến là đáp ứng các yêu cầu và thực tiễn đề ra. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu lý luận quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên, đề xuất những phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết các vấn đề: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy. - Phân tích, đánh giá những ưu điểm, hạn chế nguyên nhân của hoạt động quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên. - Nghiên cứu, đề xuất những phương hướng, giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy và thực tiễn công tác này trên địa bàn tỉnh Phú Yên để đề xuất những phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy. - Về không gian: Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên. - Về thời gian: Giai đoạn 2012 đến 2016. 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phép biện chứng duy vật của Chủ nghĩa Mác - Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh; lý luận khoa học luật, khoa học điều tra hình sự, tâm lý và tội phạm học; các quan điểm đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước về đấu tranh phòng, chống ma túy. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn được tiến hành trên cơ sở sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây: - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu tài liệu, sách, các tạp chí, các thông tin khoa học về kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài đã được công bố trên các ấn phẩm và các báo cáo khoa học; các văn bản chủ yếu về chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước về đổi mới công tác đấu tranh đối với tệ nạn ma túy và quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy để tiếp thu có chọn lọc các thành quả nghiên cứu trước đó về những vấn đề có liên quan đến đề tài. - Phương pháp thống kê: Sử dụng các số liệu thống kê thu thập được và trong các báo cáo. - Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp: Phân tích, tổng hợp những dữ liệu thu thập được làm cơ sở lý luận cho nghiên cứu đề tài luận văn, từ đó xây dựng cách tiếp cận toàn diện, khách quan những nội dung nghiên cứu; Khảo sát và phân tích tài liệu thu thập được nhằm phát hiện những vấn đề trong phòng, chống ma túy để tìm giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với tệ nạn này trên địa bàn tỉnh Phú Yên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Trên cơ sở tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản pháp luật về phòng, chống ma túy và các số liệu nghiên cứu từ thực tiễn, luận văn chỉ ra những ưu điểm, bất cập, hạn chế của quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy và những nguyên nhân làm hạn chế trong lĩnh vực này để đề xuất các giải pháp phù hợp. Kết quả 5 nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng đối với xây dựng cơ chế, chính sách, lựa chọn phương thức quản lý phù hợp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên trong thời kỳ mới. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương I: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy. Chương II: Thực trạng quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Chương III: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh Phú Yên. 6 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ PHÒNG, CHỐNG MA TÚY 1.1. Những khái niệm cơ bản 1.1.1. Ma túy và tác hại của ma túy 1.1.1.1. Khái niệm ma túy Thuật ngữ "ma túy" xuất hiện ở Việt Nam ban đầu gắn với một sản phẩm dân gian là thuốc phiện, về sau còn được dùng để chỉ các sản phẩm có được từ cây cần sa, cô ca và các loại thuốc tân dược gây nghiện khác. Sở dĩ gọi là "ma túy" vì các chất này có tác dụng như ma thuật, ma quái, nó làm tăng hưng phấn hoặc ức chế thần kinh, làm cho con người mê mẩn, ngây ngất không tỉnh táo. Điều 2 Luật phòng, chống ma túy được Quốc hội khóa X kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 09 tháng 12 năm 2000 qui định: 1. Chất ma túy là các chất gây nghiện, chất hướng thần được qui định trong các danh mục do Chính phủ ban hành. 2. Chất gây nghiện là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh, để gây tình trạng nghiện đối với người sử dụng. 3. Chất hướng thần là chất kích thích, ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác, nếu sử dụng nhiều lần có thể dẫn tới tình trạng nghiện đối với người sử dụng [19 tr 9 -10]. Theo Nghị định của Chính phủ số 67/2001/NĐ - CP ngày 01/10/2001 ban hành các danh mục chất ma túy và tiền chất thì hiện nay các chất ma túy gồm 227 chất, chia làm 3 danh mục và 22 hóa chất không thể thiếu được trong quá trình điều chế chất ma túy cần kiểm soát [8]. Vì vậy có thể quan niệm ma túy là chất có nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp, khi được đưa vào cơ thể con người, nó có tác dụng làm thay đổi trạng thái ý thức và sinh lý của người đó. Nếu lạm dụng ma túy, con người sẽ lệ thuộc vào nó, khi đó gây tổn thương và nguy hại cho người sử dụng và cộng đồng. 7 1.1.1.2. Tệ nạn ma túy Tệ nạn ma túy là tình trạng nghiện ma túy, tội phạm về ma túy và các hành vi trái phép khác về ma túy. Tệ nạn ma túy là hiểm họa gây ra nhiều tác hại xấu đến nhiều mặt của đời sống xã hội, gây tổn hại lớn về kinh tế, ảnh hưởng xấu đến thuần phong mỹ tục, truyền thống đạo đức của dân tộc. Tính chất xã hội của tệ nạn ma túy ngày càng trở nên phức tạp, đã lôi kéo nhiều người thuộc các thành phần xã hội tham gia trong việc mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng ma túy.... 1.1.1.3. Tác hại của ma túy - Ma túy gây tác hại nhiều mặt về kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội và đã trở thành hiểm họa chung của cả nhân loại. - Ma túy gây ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế của đất nước - Ma túy phá hoại sức khoẻ con người. - Nghiện ma túy ảnh hưởng sự phát triển nòi giống, nguy cơ bị lây nhiễm HIV/AIDS. - Nghiện ma túy làm mất nhân cách con người. - Nghiện ma túy làm tổn thất đến tình cảm và hạnh phúc của gia đình. - Nghiện ma túy ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội. 1.1.2. Phòng, chống ma túy Luật phòng, chống ma túy qui định: “Phòng, chống ma túy là phòng ngừa, ngăn chặn, đấu tranh chống tệ nạn ma túy và kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy” [19, tr 10]. Chương trình Quốc gia phòng, chống ma túy giai đoạn 2012 - 2015 qui định mục tiêu tổng quát của Chương trình gồm: Nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân về tác hại và hậu quả của tệ nạn ma túy, trách nhiệm của chính quyền xã, phường, thị trấn, cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức trong tham gia phòng, chống ma túy; đẩy mạnh xã hội hóa công tác phòng, chống ma túy để huy động nguồn lực cho công tác này; kiềm chế sự gia 8 tăng phức tạp về tội phạm ma túy; giảm số người nghiện ma túy; ngăn chặn có hiệu quả ma túy xâm nhập qua biên giới; thu hẹp địa bàn có tệ nạn ma túy; nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra, truy tố, xét xử đối với tội phạm về ma túy; nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện và quản lý sau cai nghiện ma túy, giảm tác hại của ma túy đến sức khỏe, gia đình và an ninh trật tự. Kiểm soát ma túy là hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm kiểm tra, giám sát đảm bảo các hoạt động sản xuất, tàng trữ vận chuyển, sử dụng các chất ma túy theo đúng qui định của pháp luật. Kiểm soát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy là việc cho phép, theo dõi, kiểm tra, giám sát các hoạt động hợp pháp liên quan đến ma túy như nghiên cứu, giám định, sản xuất vận chuyển, bảo quản, tàng trữ, mua bán, phân phối, sử dụng, xử lý, trao đổi, nhập khẩu, xuất khẩu, quá cảnh các chất ma túy, tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần và phòng ngừa ngăn chặn việc lợi dụng các hoạt động đó vào mục đích khác [30]. Chỉ thị 21- CT/TW ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới yêu cầu các mục tiêu: Nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về hậu quả, tác hại của ma túy để mỗi người tích cực tham gia và tự phòng, chống ma túy, tạo nên phong trào hành động phòng, chống ma túy rộng khắp trong cả nước, làm giảm thiểu tệ nạn ma túy; nêu cao tinh thần trách nhiệm của các cấp, các ngành, đồng thời kiên trì sử dụng đồng bộ các biện pháp, giải pháp, huy động sức mạnh tổng hợp và tạo sự đồng thuận của toàn xã hội trong phòng, chống ma túy, nhằm từng bước kiềm chế, ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi cho được tệ nạn ma túy, tạo môi trường lành mạnh, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vì cuộc sống bình yên và hạnh phúc của nhân dân [2, tr 2]. 9 Đối với các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương, phải tập trung chỉ đạo trực tiếp, quyết liệt đối với công tác phòng, chống ma túy, đưa nội dung này vào chương trình hoạt động, chỉ đạo thường xuyên của các cấp ủy đảng, chính quyền bằng việc cụ thể hóa thành các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với từng đơn vị, địa phương. Trước mắt, cần rà soát, bổ sung nội dung, kế hoạch để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ đã được Chính phủ đề ra; thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc thực hiện công tác phòng, chống ma túy và kịp thời chỉ đạo giải quyết, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện ở từng đơn vị, địa phương; tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực hiện pháp luật phòng, chống ma túy; coi kết quả thực hiện nhiệm vụ này ở các đơn vị, cơ quan, chi bộ đảng,.., là một tiêu chí để bình xét thi đua, phân loại tổ chức đảng và khen thưởng hàng năm, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật phòng, chống ma túy [2]. 1.1.3. Quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy 1.1.3.1. Khái niệm Quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy là hoạt động chấp hành và điều hành của các cơ quan nhà nước hoặc các tổ chức xã hội do Nhà nước ủy quyền, được tiến hành trên cơ sở pháp luật, để thi hành pháp luật nhằm thực hiện các chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực phòng, chống ma túy. Quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy là một bộ phận của quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội. 1.1.3.2. Đặc điểm của quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy Với khái niệm trên đây, có thể thấy quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy có các đặc trưng như: - Đặc trưng chủ thể của cơ quan quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy Vì ma túy ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đến trật tự an toàn xã hội, thậm chí đến an ninh quốc gia, nên chủ thể quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy phải là Chính phủ. Nhìn chung các quốc gia trên thế giới đều giao cho Bộ Công an trực tiếp chủ trì và phối hợp với các cơ quan nhà nước 10 khác thực hiện chức năng quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy và chịu trách nhiệm trước Chính phủ về kết quả thực hiện. Chính quyền các cấp thực hiện quản lý Nhà nước về phòng, chống ma túy tại địa phương, chỉ đạo việc tuyên truyền, giáo dục, tổ chức phòng, chống ma túy trên địa bàn; quản lý việc cai nghiện ma túy và hòa nhập cộng đồng cho người đã cai nghiện ma túy. - Khách thể quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy Khách thể quản lý nhà nước trong lĩnh vực ma túy rất rộng lớn, liên quan đến các đối tượng trực tiếp và gián tiếp buôn bán, vận chuyển, sản xuất, tàng trữ, sử dụng ma túy và chịu ảnh hưởng tiêu cực của các hoạt động trên. - Đối tượng quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy Là các tổ chức, cá nhân, là công dân Việt Nam hoặc nước ngoài cư trú tại Việt Nam có hành vi mua bán, vận chuyển trái phép, sản xuất, tàng trữ, sử dụng các chất ma túy. - Mục tiêu quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy Huy động sức mạnh tổng hợp của các cấp, các ngành và toàn xã hội để phòng, chống ma túy có hiệu quả nhằm xây dựng nước Việt Nam phồn thịnh, văn minh, không có tệ nạn ma túy. 1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về phòng, chống ma túy 1.2.1. Định hướng cho công tác phòng, chống ma túy Mặc dù công tác phòng, chống ma túy đã được tổ chức thực hiện rất quyết liệt bằng nhiều giải pháp, với sự nỗ lực của toàn xã hội, nhưng tệ nạn ma túy vẫn có xu hướng gia tăng. Diễn biến hoạt động của tội phạm ma túy trong thời gian tới sẽ ngày càng càng gia tăng, hình thành các đường dây mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy liên tỉnh với số lượng, quy mô lớn hơn. Vì vậy, trong những năm tới công tác phòng, chống ma túy phải liên tục là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức đoàn thể xã hội, là một trong chỉ tiêu quan trọng đánh giá sự phát triển 11 kinh tế xã hội của mỗi địa phương, đơn vị và đánh giá năng lực lãnh đạo của cấp ủy Đảng và hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Với những lý do nêu trên, ngày 27/6/2011 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1001/QĐ-TTg về việc phê duyệt "Chiến lược Quốc gia phòng, chống và kiểm soát ma túy ở Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030" nhằm bảo đảm cho công tác này đạt hiệu quả cao, bền vững, từng bước kiềm chế, ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống xã hội, góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Nội dung cơ bản về Chiến lược quốc gia này như sau: Mục tiêu chung: Nâng cao ý thức trách nhiệm cá nhân, gia đình và toàn xã hội để chủ động phòng, chống và kiểm soát ma túy. Từng bước ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi tệ nạn ma túy, hạn chế đến mức thấp nhất tác hại do ma túy gây ra nhằm tạo môi trường xã hội trong sạch lành mạnh phục vụ đất nước; Chặn đứng tốc độ gia tăng người nghiện mới, giảm tỷ lệ người sử dụng trái phép chất ma túy trong cộng đồng, đặc biệt là trong nhóm có hành vi nguy cơ cao, tổ chức cai nghiện ma túy theo hướng có hiệu quả, bền vững. Mục tiêu cụ thể đến năm 2020: Giảm ít nhất từ 30% đến 40% số người nghiện ma túy so với hiện nay; phấn đấu đạt 70% số xã, phường, thị trấn, khu dân cư và 90% cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp, trường học không có tệ nạn ma túy; 100% số người nghiện ma túy được phát hiện và quản lý; 90% số người nghiện ma túy được điều trị, cai nghiện và học nghề; 100% số người nghiện ma túy trong trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng được cai nghiện, giảm từ 10% đến 15% tỷ lệ tái nghiện so với hiện nay; Nâng tỷ lệ phát hiện, thu giữ ma túy tại khu vực biên giới lên trên 30% so với tổng số ma túy thu giữ trong toàn quốc; xóa bỏ cơ bản các tổ chức mua bán, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng trái phép chất ma túy ở trong nước; Quản lý chặt chẽ hoạt động kinh doanh hợp pháp các loại tiền chất, chất gây nghiện, chất hướng thần; không để sản xuất trái phép ma túy tổng hợp ở Việt Nam [29]. 12 Định hướng đến năm 2030: Trên cơ sở tổng kết đánh giá thực hiện các mục tiêu cụ thể để đến năm 2020, xác định các nhiệm vụ trọng tâm để tập trung đầu tư nguồn lực, tiến hành đồng bộ các giải pháp nhằm củng cố, duy trì các mục tiêu đã đạt được và hướng tới đẩy lùi tệ nạn ma túy, thu hẹp số xã, phường, thị trấn có tệ nạn ma túy, tạo môi trường xã hội lành mạnh phục vụ cho phát triển đất nước; chủ động phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh, hạn chế đến mức thấp nhất ma túy thẩm lậu qua biên giới; kiên quyết triệt phá và xóa bỏ tận gốc các điểm, tụ điểm mua bán, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy trong nội bộ; tập trung tuyên truyền và giáo dục có hiệu quả đối với nhóm có hành vi nguy cơ để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn người nghiện ma túy mới; loại bỏ hoàn toàn các nguyên nhân, điều kiện dẫn đến việc tái trồng cây có chất ma túy [29]. 1.2.2. Bảo đảm cho công tác phòng, chống ma túy Để làm giảm tệ nạn ma túy, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra trong Kế hoạch tổng thể và Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2020 của Chính phủ, góp phần bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế. Trong thời gian tới Nhà nước cần đảm bảo các yếu tố sau đây cho công tác phòng, chống ma túy đạt kết quả cao Thứ nhất, Nhà nước cần phải có cơ chế hợp lý nhằm đạt được các mục tiêu của chương trình. Điều đó có nghĩa là phải có được mục tiêu và khung thời gian hợp lý và một sự cam kết mạnh mẽ để đạt được các kết quả đã đề ra. Đồng thời phải có sự đánh giá định kỳ về công tác phòng, chống ma túy. Gắn việc hoạch định, thực hiện các chính sách phát triển kinh tế, xã hội với công tác phòng, chống ma túy, khắc phục sơ hở, thiếu sót mà tội phạm có thể lợi dụng hoạt động vận chuyển, mua bán, sử dụng ma túy. Căn cứ vào tình hình thực tế của mỗi địa phương, những đầu ra ưu tiên cho chiến lược quốc gia cần được cơ cấu nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực về y tế, xã hội và tăng cường tối đa cho việc phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương đó. Chính sách phòng, chống ma túy cần tập trung làm giảm các 13